Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Ağquyruq sahilqartalı (lat. Haliaeetus albicilla) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qırğıkimilər dəstəsinin qırğılar fəsiləsinin sahilqartalı cinsinə aid heyvan növü. Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir.
| Ağquyruq sahilqartalı | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Ağquyruq sahilqartalı | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Təsviri
Berkut qartal boyda iridir. Ümumi rəngi qonur, qarın tərəfi nisbətən açıq rənglidir. Quyruğu qısa və təmiz ağdır. Dimdiyi sarıdır.
Yayılması
Avropada və Asiyada yayılıb. Azərbaycanın Xəzəryanı və Kür-Araz sahələrində məskunlaşıb. Oturaq yaşayır, qışda biotopunu dəyişməklə kifayətlənir.
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Sahilyanı ərazilərdə hündür ağac və ya onun əvəzediciləri olan yerlərdə nəsil verir (dəniz, çay və göl sahili). Mart ayında nəsil verməyə başlayır. Hündür ağacda, bəzən qayada böyük (diametri 150-200, hündürlüyü 100-250 sm) yuva tikir. Eyni yuvadan uzun illər istifadə edir. Yuvasının divarında sərçə və sığırçın da özlərinə yuva tikirlər. Martın ortalarında 1-2 ağ yumurta verir, 40 günə qədər kürt yatır, balasını 75-80 gün bəsləyib pərvaz edirlər. Pərvaz balası avqust ayında müşahidə edilir. Yem üçün yuvasından 10–15 km uzağa uçub balasını təmin edir. Yemini sudan və yerdən götürür. Şikarını alçaqda uçmaqla axtarıb tapır və ya pusqusunda durmaqla ovlayır. Balıq, leş, quş, siçan, dovşan, körpə nutriya, tülkü, hətta it, pişik ovlayır.
Sayı
Azərbaycanda XIX əsrə qədər adi saylı növ, XX əsrdə isə azalıb nadir olub. 1970-ci illərdən sonra kritik vəziyyətə düşmə təhlükəsi yaranıb. 1990-cı illərdə 70 quş sayılıb. Lənkəran düzənliyində, Qızılağac Qoruğunda, Samur-Dəvəçi düzənliyində, Kürqırağı tuqay meşələrinin aşağı hissələrində nəsil verməkdən məhrum olub. Son illərdə yüksək gərginlikli elektrik xəttlərinin hündür metal dirəklərindən yuva yeri kimi istifadə edir. Belə cütləri Ələt yaxınlığında, Qobustanda, Mingəçevir ətrafında müşahidə edilib. Təbii landşaftda nəsil verməsi Nabran meşəsində, Alazanda və Arazboyu düzənlikdə qalıb. Beləliklə, Respublikada reproduktiv populyasiyası cəmi 7 cütdən ibarətdir
Azalma səbəbləri və qorunması
Uzun illər zərərli quş bilib, təqib olunması, sahilə yaxın ağacların qırılması, yem bazasının zəifləməsi və zəhərlənməsi.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Ovlanması qadağandır. Azərbaycanın və Naxçıvan MR-in Qırmızı kitablarına daxil edilib. Hirkan, Şirvan və Ağgöl Milli Parklarında, Qızılağac və Qarayazı Dövlət Təbiət Qoruqlarında nəzarət altında saxlanılır. Bakı zooparkında nümayiş etdirilib əhaliyə tanıdılır. CİTES, Bonn və Bern konvensiyalarına daxildir.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
Qorunan sahələrdən kənarda yuva sahələrinə təbiət abidəsi statusunun verilməsi, əsas yem bazasının nəzarət altında saxlanılması, süni şəraitdə yetişdirilib təbiətə buraxılması.
Mənbə
- AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QIRMIZI KİTABI FAUNA, II NƏŞR. 136səh, Ağquyruq sahilqartalı. (2013)
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
- "Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar". 2013-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-22.
Həmçinin bax
Heyvan haqqında olan bu məqalə bu məqalə . Məqaləni Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Agquyruq sahilqartali lat Haliaeetus albicilla heyvanlar aleminin xordalilar tipinin quslar sinfinin qirgikimiler destesinin qirgilar fesilesinin sahilqartali cinsine aid heyvan novu Azerbaycanda tehlukede olan quslar siyahisina daxil edilmisdir Agquyruq sahilqartaliElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad AmorpheaKlad ObazoaKlad OpisthokontaKlad HolozoaKlad FilozoaKlad Alem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad NephrozoaTipustu SonagizlilarTip XordalilarSinif QuslarInfrasinif YenidamaqlilarKlad NeoavesKlad PassereaKlad Klad Deste QirgikimilerFesile QirgilarYarimfesile Cins SahilqartaliNov Agquyruq sahilqartaliBeynelxalq elmi adiHaliaeetus albicilla L 1758 Sekil axtarisiITIS 175419NCBI 8969EOL 45511400FW 336225TesviriBerkut qartal boyda iridir Umumi rengi qonur qarin terefi nisbeten aciq renglidir Quyrugu qisa ve temiz agdir Dimdiyi saridir YayilmasiAvropada ve Asiyada yayilib Azerbaycanin Xezeryani ve Kur Araz sahelerinde meskunlasib Oturaq yasayir qisda biotopunu deyismekle kifayetlenir Yasayis yeri ve heyat terziSahilyani erazilerde hundur agac ve ya onun evezedicileri olan yerlerde nesil verir deniz cay ve gol sahili Mart ayinda nesil vermeye baslayir Hundur agacda bezen qayada boyuk diametri 150 200 hundurluyu 100 250 sm yuva tikir Eyni yuvadan uzun iller istifade edir Yuvasinin divarinda serce ve sigircin da ozlerine yuva tikirler Martin ortalarinda 1 2 ag yumurta verir 40 gune qeder kurt yatir balasini 75 80 gun besleyib pervaz edirler Pervaz balasi avqust ayinda musahide edilir Yem ucun yuvasindan 10 15 km uzaga ucub balasini temin edir Yemini sudan ve yerden goturur Sikarini alcaqda ucmaqla axtarib tapir ve ya pusqusunda durmaqla ovlayir Baliq les qus sican dovsan korpe nutriya tulku hetta it pisik ovlayir SayiAzerbaycanda XIX esre qeder adi sayli nov XX esrde ise azalib nadir olub 1970 ci illerden sonra kritik veziyyete dusme tehlukesi yaranib 1990 ci illerde 70 qus sayilib Lenkeran duzenliyinde Qizilagac Qorugunda Samur Deveci duzenliyinde Kurqiragi tuqay meselerinin asagi hisselerinde nesil vermekden mehrum olub Son illerde yuksek gerginlikli elektrik xettlerinin hundur metal direklerinden yuva yeri kimi istifade edir Bele cutleri Elet yaxinliginda Qobustanda Mingecevir etrafinda musahide edilib Tebii landsaftda nesil vermesi Nabran mesesinde Alazanda ve Arazboyu duzenlikde qalib Belelikle Respublikada reproduktiv populyasiyasi cemi 7 cutden ibaretdirAzalma sebebleri ve qorunmasiUzun iller zererli qus bilib teqib olunmasi sahile yaxin agaclarin qirilmasi yem bazasinin zeiflemesi ve zeherlenmesi Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirlerOvlanmasi qadagandir Azerbaycanin ve Naxcivan MR in Qirmizi kitablarina daxil edilib Hirkan Sirvan ve Aggol Milli Parklarinda Qizilagac ve Qarayazi Dovlet Tebiet Qoruqlarinda nezaret altinda saxlanilir Baki zooparkinda numayis etdirilib ehaliye tanidilir CITES Bonn ve Bern konvensiyalarina daxildir Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirlerQorunan sahelerden kenarda yuva sahelerine tebiet abidesi statusunun verilmesi esas yem bazasinin nezaret altinda saxlanilmasi suni seraitde yetisdirilib tebiete buraxilmasi MenbeAZERBAYCAN RESPUBLIKASININ QIRMIZI KITABI FAUNA II NESR 136seh Agquyruq sahilqartali 2013 IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 IOC World Bird List Version 6 3 2016 doi 10 14344 IOC ML 6 3 Azerbaycanda tehlukede olan quslar 2013 07 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 04 22 Hemcinin baxHeyvan haqqinda olan bu meqale bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin