fbpx
Wikipedia

Azərbaycanda çayçılıq

Avqust 13, 2021

Azərbaycanda çayçılıq — Azərbaycan Respublikasında çay plantasiyalarının salınması, çay əkini materiallarının yetişdirilməsi, yaşıl çay yarpağının istehsalı və emalı ilə məşğul olan kənd təsərrüfatı və yeyinti sənayesi sahəsi.

Lənkəran çayı
Lənkəranda "Yaşıl Çay"ın plantasiyası
Lənkəranda "Astaraçay"ın plantasiyası

Tarixi

Azərbaycanda çay bitkisi ilk dəfə XIX əsrin sonlarında əkilmiş, çayın elmi əsaslarla becərilməsinə 1929-cu ildən, sənaye miqyaslı plantasiyaların salınmasına isə 1932-ci ildən başlanılmışdır.

Bu sahənin inkişafı 1970-1980-ci illərdə daha da sürətlənmiş, çay əkinlərinin suvarma suyuna tələbatının ödənilməsi məqsədi ilə 1976-cı ildə Lənkəran rayonunda tutumu 52 milyon kubmetr olan Xanbulançay, 1986-cı ildə Masallı rayonunda tutumu 46 milyon kubmetr olan Viləşçay su anbarları tikilərək istifadəyə verilmişdir. Həmin dövrdən etibarən çay plantasiyalarının sahəsi genişləndirilərək 13,4 min hektara, yaşıl çay yarpağı istehsalı 34,5 min tona çatdırılmışdır. Eyni zamanda, ölkədə çay yarpağı emal edən 14 müəssisənin və 2 çayçəkici fabrikin tikilməsi ildə 45 min ton çay yarpağının emalına imkan yaratmış, ölkə əhalisinin quru çaya olan ehtiyacının 65-70 faizinin yerli istehsal hesabına ödənilməsini təmin etmişdir.

Aparılan elmi araşdırmalar nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, əsas hissəsi Lənkəran iqtisadi rayonunun payına düşməklə, ölkədə 21 min hektara yaxın ərazinin təbii iqlim şəraiti, torpaqlarının mövcud vəziyyəti Azərbaycan ərazisində çay bitkisinin becərilməsinə imkan verir.

Bununla belə, 1990-cı illərdən etibarən ölkədə çay sahələri və istehsalı tədricən azalmağa başlamış və 2010-cu ildə çay plantasiyalarının sahəsi 587 hektara, məhsul istehsalı 545 tona düşmüşdür. Lakin bu vəziyyəti aradan qaldırmaq üçün 2016-cı ildən başlayaraq çayçılığın inkişafına məhsul istehsalçılarının marağının artırılması istiqamətində görülən tədbirlər sayəsində 2017-ci ildə çay plantasiyalarının sahəsi 2010-cu illə müqayisədə 2 dəfə artaraq 1114,3 hektara, məhsul istehsalı isə 42,2 faiz artaraq 775,2 tona çatmışdır. 2019-cu ilin yanvar-mart aylarında Azərbaycan 2,005 mln. ABŞ dolları dəyərində 308,4 ton çay ixrac edib, eyni zamanda 9,986 mln. dollar dəyərində 2,7 min ton çay idxal edib. İdxal ixracı 8,75 dəfə üstələyib.

Dövlət dəstəyi

"Çayçılıq haqqında" Qanun

Azərbaycan Respublikasında çayçılığın təşkilinin, çay istehsalının tənzimlənməsinin və çay məhsullarının keyfiyyətinin təmin edilməsinin hüquqi əsaslarını müəyyən edən "Çayçılıq haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanunu 17 dekabr 2002-ci ildə qəbul edilmişdir. Bu Qanunun qəbul edilməsi ölkədə çayçılığın inkişafı üçün əlverişli mühit yaratmışdır. Həmin Qanuna görə çayçılıq sahəsində dövlət siyasətinin əsas istiqamətləri çayçılıqda investisiya fəaliyyətinin və kooperasiyanın stimullaşdırılmasından, lizinq və aqroservis xidmətlərinin genişləndirilməsindən, çay məhsullarının keyfiyyətinin yüksəldilməsindən və ixracının artırılmasından, daxili bazarın qorunmasından, habelə çay becərən regionlarda sosial təminatın yaxşılaşdırılmasından və ekoloji tarazlığın saxlanılmasından ibarətdir.

Dövlət Proqramı

12 fevral 2018-ci ildə çayçılığın inkişaf etdirilməsi, çay məhsullarına tələbatın yerli istehsal hesabına təmin olunması, çayçılığın ixrac potensialının artırılması, kənd əhalisinin məşğulluğunun və maddi rifahının yüksəldilməsi məqsədi ilə "Azərbaycan Respublikasında çayçılığın inkişafına dair 2018–2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı" təsdiq edilmişdir. Həmin Dövlət Proqramı "Azərbaycan Respublikasında sitrus meyvələri, çay və çəltik istehsalının inkişafı ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 12 sentyabr 2017-ci il tarixli, 3227 nömrəli Sərəncamına uyğun olaraq hazırlanmışdır. Müvafiq Dövlət Proqramı Azərbaycan Respublikasında çayçılığın inkişafına dövlət dəstəyinin gücləndirilməsinə, bu sahənin potensial imkanlarından səmərəli istifadə edilməsinə, çay istehsalına marağın artırılmasına yönəldilmişdir.

Elmi müəssisələr

Quba rayonunun Zərdabi qəsəbəsində Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Meyvəçilik və Çayçılıq Elmi-Tədqiqat İnstitutu fəaliyyət göstərir. İnstitutun 73 hektarlıq ərazidə Lənkəran çayçılıq filialı var.

İstehsalçılar

"Azərsun Holdinq"

  Əsas məqalə: Azərsun Holdinq

"Azərsun Holdinq"in Azərbaycanda ən böyük çay istehsalçılarından biridir. Onun ilk investisiya layihəsi 1994-cü ildə Bakıda fəaliyyətə başlamış "Sun Tea" çay fabriki olmuşdur. "Sun Tea" hazırda məşhur çay markalarının istehsalçısıdır. "Sun Tea" qara çay, yaşıl çay, meyvəli çayların istehsalı ilə məşğuldur. Müəssisə illik ortalama 15 000 ton istehsal gücünə malikdir. Şirkətlər qrupunun Azərbaycanın cənubunda Lənkəran və Astarada paketləmə müəssisələri də fəaliyyət göstərir.

Azərbaycanın ən seçilmiş keyfiyyətli çay yarpaqlarını emal edərək "Azerçay" markası ilə dünya bazarına təqdim edən müəssisə Azərbaycan çayının şöhrətini bütün dünyaya yayır. Almaniyanın "Heinemann" şirkəti ilə əldə olunmuş razılaşmaya əsasən, üzərində "Made in Azerbaijan" yazısını daşıyan "Azerçay" markası dünyanın 50-dən çox hava limanında "Duty Free" mağazalarında istehlakçılara təqdim olunur, dünyanın aparıcı idman yarışlarında, beynəlxalq tədbirlərində baş sponsor kimi iştirak edir.

Şirkətlər qrupunun Şri-Lankadakı "İnter Tea" müəssisəsi broker olaraq birjalarda ən keyfiyyətli Seylon çaylarını tədarük edir.

"Azərsun Holdinq" eyni zamanda dünyaca məşhur Hindistan, Vyetnam və Keniya çaylarını birbaşa çay istehsalçılarından satın alaraq, emal müəssisələrinin xammal ehtiyacını təmin edir.

"Yaşıl Çay" MMC

 
Prezident İlham Əliyev Lənkəranda "Yaşıl Çay"ın plantasiyasında

"Yaşıl Çay"ın 150 hektara yaxın torpaq sahəsi var. 2011-ci ildən başlayaraq burada yüksək məhsuldarlığı ilə seçilən "Kolxida" sortundan ibarət çay plantasiyaları salınıb. 2015-ci ildə - ölkədə elan edilən "Kənd təsərrüfatı ili"ndə ilk dəfə seçmə üsulu ilə yığım aparan "Yaşıl Çay" fermer təsərrüfatının sahələrindən bu il daha bol məhsul gözlənilir. Təsərrüfatın ümumi çay əkini sahəsi 61 hektardır.

Sahələrin Hollandiyadan dəvət olunan mütəxəssislər tərəfindən qurulmuş suvarma şəbəkəsi vasitəsilə çiləmə üsulundan istifadə etməklə suvarılması həyata keçirilir. Təsərrüfatda xaricdən gətirilən ən müasir texnika və avadanlıqdan istifadə olunur. Plantasiyalara qulluq zamanı kimyəvi vasitələrdən istifadə edilmir. Mineral gübrələr əvəzinə üzvü gübrələrdən daha çox istifadə olunur. Bunun nəticəsində burada yetişdirilən çay yarpağı ekoloji cəhətdən tam təmiz olur.

"Astaraçay" MMC

 
Prezident İlham Əliyev Lənkəranda "Astaraçay"ın plantasiyasında

"Astaraçay" MMC 2010-cu ildə təsis edilmişdir.

Bu MMC-də quru çay istehsalı üçün istifadə edilən xammal yalnız Azərbaycanın subtropik bölgəsi olan Astara və Lənkəran rayonlarındakı plantasiyalardan tədarük olunur. Həmin plantasiyalarda əkilən "Kolxida" çay toxumları Gürcüstanın Batumi şəhərində yerləşən Çayçılıq Elmi-Tədqiqat İnstitutunun tədris-təcrübə sahəsindən alınmışdır. Toxumlar sınaqdan keçirilmiş, yerli şəraitə uyğunlaşdırılaraq əkilmişdir. Ekoloji cəhətdən təmiz şəraitdə yetişdirilən çayın becərilməsi və emalı zamanı burada heç bir kimyəvi qatqıdan istifadə edilmir. Çay sahələrində Almaniyanın "LACON" şirkəti tərəfindən ekoloji müşahidələr aparılır.

Astara rayonu ərazisində, həmçinin Koreya Respublikası şirkətinin layihəsi əsasında da çay fabriki inşa edilmişdir. Ərazisi 5 hektar olan həmin fabrikdə xaricdən gətirilən ən müasir avadanlıq quraşdırılmışdır. Fabrik gün ərzində 10 ton yaşıl çay emal etmək gücünə malikdir. Burada çəkisi 100, 200 və 400 qram olan çay bükümləri hazırlanır. Fabrikdə dəqiqədə 8 çay bükümü istehsal edilir. Astara çay fabriki 2016-cı ildə İSO 9001 və İSO 14001 sertifikatlarına layiq görülmüşdür.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. ↑ İlham Əliyev Lənkəranda “Yaşıl Çay” plantasiyası ilə tanış olub. president.az, 02.09.2017  (azərb.)
  2. ↑ İlham Əliyev Lənkəranda “Astaraçay” MMC-nin çay plantasiyalarına baxıb. president.az, 02.09.2017  (azərb.)
  3. ↑ "Çayçılıq haqqında" Azərbaycan Respublikasının 17 dekabr 2002-ci il tarixli, 402-IIQ nömrəli Qanunu. e-qanun.az  (azərb.)
  4. ↑ "“Azərbaycan Respublikasında çayçılığın inkişafına dair 2018–2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 12 fevral 2018-ci il tarixli, 3660 nömrəli Sərəncamı. e-qanun.az  (azərb.)
  5. Azərbaycanın çay idxalı ixracını 9 dəfə üstələyib
  6. "Azərbaycan Respublikasında sitrus meyvələri, çay və çəltik istehsalının inkişafı ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 12 sentyabr 2017-ci il tarixli, 3227 nömrəli Sərəncamı. e-qanun.az  (azərb.)
  7. ↑ İlham Əliyev Qubada Meyvəçilik və Çayçılıq Elmi-Tədqiqat İnstitutunun əsaslı təmirdən sonra fəaliyyəti ilə tanış olub. president.az, 11.10.2018  (azərb.)
  8. ↑ Məhsul qrupları: ÇAY. azersun.com  (azərb.)
  9. ↑ İlham Əliyevin sədrliyi ilə Yevlaxda qeyri-neft ixracatçılarının respublika müşavirəsi keçirilib. president.az, 17.04.2017  (azərb.)

Avqust 13, 2021
azərbaycanda, çayçılıq, azərbaycan, respublikasında, çay, plantasiyalarının, salınması, çay, əkini, materiallarının, yetişdirilməsi, yaşıl, çay, yarpağının, istehsalı, emalı, ilə, məşğul, olan, kənd, təsərrüfatı, yeyinti, sənayesi, sahəsi, lənkəran, çayı, lənk. Azerbaycanda cayciliq Azerbaycan Respublikasinda cay plantasiyalarinin salinmasi cay ekini materiallarinin yetisdirilmesi yasil cay yarpaginin istehsali ve emali ile mesgul olan kend teserrufati ve yeyinti senayesi sahesi 3 Lenkeran cayi Lenkeranda Yasil Cay in plantasiyasi 1 Lenkeranda Astaracay in plantasiyasi 2 Mundericat 1 Tarixi 2 Dovlet desteyi 2 1 Cayciliq haqqinda Qanun 2 2 Dovlet Proqrami 3 Elmi muessiseler 4 Istehsalcilar 4 1 Azersun Holdinq 4 2 Yasil Cay MMC 4 3 Astaracay MMC 5 Hemcinin bax 6 IstinadlarTarixi RedakteAzerbaycanda cay bitkisi ilk defe XIX esrin sonlarinda ekilmis cayin elmi esaslarla becerilmesine 1929 cu ilden senaye miqyasli plantasiyalarin salinmasina ise 1932 ci ilden baslanilmisdir 4 Bu sahenin inkisafi 1970 1980 ci illerde daha da suretlenmis cay ekinlerinin suvarma suyuna telebatinin odenilmesi meqsedi ile 1976 ci ilde Lenkeran rayonunda tutumu 52 milyon kubmetr olan Xanbulancay 1986 ci ilde Masalli rayonunda tutumu 46 milyon kubmetr olan Vilescay su anbarlari tikilerek istifadeye verilmisdir Hemin dovrden etibaren cay plantasiyalarinin sahesi genislendirilerek 13 4 min hektara yasil cay yarpagi istehsali 34 5 min tona catdirilmisdir Eyni zamanda olkede cay yarpagi emal eden 14 muessisenin ve 2 caycekici fabrikin tikilmesi ilde 45 min ton cay yarpaginin emalina imkan yaratmis olke ehalisinin quru caya olan ehtiyacinin 65 70 faizinin yerli istehsal hesabina odenilmesini temin etmisdir 4 Aparilan elmi arasdirmalar neticesinde mueyyen edilmisdir ki esas hissesi Lenkeran iqtisadi rayonunun payina dusmekle olkede 21 min hektara yaxin erazinin tebii iqlim seraiti torpaqlarinin movcud veziyyeti Azerbaycan erazisinde cay bitkisinin becerilmesine imkan verir 4 Bununla bele 1990 ci illerden etibaren olkede cay saheleri ve istehsali tedricen azalmaga baslamis ve 2010 cu ilde cay plantasiyalarinin sahesi 587 hektara mehsul istehsali 545 tona dusmusdur Lakin bu veziyyeti aradan qaldirmaq ucun 2016 ci ilden baslayaraq cayciligin inkisafina mehsul istehsalcilarinin maraginin artirilmasi istiqametinde gorulen tedbirler sayesinde 2017 ci ilde cay plantasiyalarinin sahesi 2010 cu ille muqayisede 2 defe artaraq 1114 3 hektara mehsul istehsali ise 42 2 faiz artaraq 775 2 tona catmisdir 2019 cu ilin yanvar mart aylarinda Azerbaycan 2 005 mln ABS dollari deyerinde 308 4 ton cay ixrac edib eyni zamanda 9 986 mln dollar deyerinde 2 7 min ton cay idxal edib Idxal ixraci 8 75 defe usteleyib 5 Dovlet desteyi Redakte Cayciliq haqqinda Qanun Redakte Azerbaycan Respublikasinda cayciligin teskilinin cay istehsalinin tenzimlenmesinin ve cay mehsullarinin keyfiyyetinin temin edilmesinin huquqi esaslarini mueyyen eden Cayciliq haqqinda Azerbaycan Respublikasi Qanunu 17 dekabr 2002 ci ilde qebul edilmisdir Bu Qanunun qebul edilmesi olkede cayciligin inkisafi ucun elverisli muhit yaratmisdir 3 Hemin Qanuna gore cayciliq sahesinde dovlet siyasetinin esas istiqametleri cayciliqda investisiya fealiyyetinin ve kooperasiyanin stimullasdirilmasindan lizinq ve aqroservis xidmetlerinin genislendirilmesinden cay mehsullarinin keyfiyyetinin yukseldilmesinden ve ixracinin artirilmasindan daxili bazarin qorunmasindan habele cay beceren regionlarda sosial teminatin yaxsilasdirilmasindan ve ekoloji tarazligin saxlanilmasindan ibaretdir 3 Dovlet Proqrami Redakte 12 fevral 2018 ci ilde cayciligin inkisaf etdirilmesi cay mehsullarina telebatin yerli istehsal hesabina temin olunmasi cayciligin ixrac potensialinin artirilmasi kend ehalisinin mesgullugunun ve maddi rifahinin yukseldilmesi meqsedi ile Azerbaycan Respublikasinda cayciligin inkisafina dair 2018 2027 ci iller ucun Dovlet Proqrami tesdiq edilmisdir 4 Hemin Dovlet Proqrami Azerbaycan Respublikasinda sitrus meyveleri cay ve celtik istehsalinin inkisafi ile bagli elave tedbirler haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 12 sentyabr 2017 ci il tarixli 3227 nomreli Serencamina uygun olaraq hazirlanmisdir 6 Muvafiq Dovlet Proqrami Azerbaycan Respublikasinda cayciligin inkisafina dovlet desteyinin guclendirilmesine bu sahenin potensial imkanlarindan semereli istifade edilmesine cay istehsalina maragin artirilmasina yoneldilmisdir 4 Elmi muessiseler RedakteQuba rayonunun Zerdabi qesebesinde Azerbaycan Respublikasi Kend Teserrufati Nazirliyinin Meyvecilik ve Cayciliq Elmi Tedqiqat Institutu fealiyyet gosterir 7 Institutun 73 hektarliq erazide Lenkeran cayciliq filiali var 7 Istehsalcilar Redakte Azersun Holdinq Redakte Esas meqale Azersun Holdinq Azersun Holdinq in Azerbaycanda en boyuk cay istehsalcilarindan biridir Onun ilk investisiya layihesi 1994 cu ilde Bakida fealiyyete baslamis Sun Tea cay fabriki olmusdur 8 Sun Tea hazirda meshur cay markalarinin istehsalcisidir 8 Sun Tea qara cay yasil cay meyveli caylarin istehsali ile mesguldur Muessise illik ortalama 15 000 ton istehsal gucune malikdir Sirketler qrupunun Azerbaycanin cenubunda Lenkeran ve Astarada paketleme muessiseleri de fealiyyet gosterir 8 Azerbaycanin en secilmis keyfiyyetli cay yarpaqlarini emal ederek Azercay markasi ile dunya bazarina teqdim eden muessise Azerbaycan cayinin sohretini butun dunyaya yayir 8 Almaniyanin Heinemann sirketi ile elde olunmus razilasmaya esasen uzerinde Made in Azerbaijan yazisini dasiyan Azercay markasi dunyanin 50 den cox hava limaninda Duty Free magazalarinda istehlakcilara teqdim olunur 9 dunyanin aparici idman yarislarinda beynelxalq tedbirlerinde bas sponsor kimi istirak edir 9 Sirketler qrupunun Sri Lankadaki Inter Tea muessisesi broker olaraq birjalarda en keyfiyyetli Seylon caylarini tedaruk edir 8 Azersun Holdinq eyni zamanda dunyaca meshur Hindistan Vyetnam ve Keniya caylarini birbasa cay istehsalcilarindan satin alaraq emal muessiselerinin xammal ehtiyacini temin edir 8 Yasil Cay MMC Redakte Prezident Ilham Eliyev Lenkeranda Yasil Cay in plantasiyasinda 1 Yasil Cay in 150 hektara yaxin torpaq sahesi var 2011 ci ilden baslayaraq burada yuksek mehsuldarligi ile secilen Kolxida sortundan ibaret cay plantasiyalari salinib 2015 ci ilde olkede elan edilen Kend teserrufati ili nde ilk defe secme usulu ile yigim aparan Yasil Cay fermer teserrufatinin sahelerinden bu il daha bol mehsul gozlenilir Teserrufatin umumi cay ekini sahesi 61 hektardir 1 Sahelerin Hollandiyadan devet olunan mutexessisler terefinden qurulmus suvarma sebekesi vasitesile cileme usulundan istifade etmekle suvarilmasi heyata kecirilir Teserrufatda xaricden getirilen en muasir texnika ve avadanliqdan istifade olunur Plantasiyalara qulluq zamani kimyevi vasitelerden istifade edilmir Mineral gubreler evezine uzvu gubrelerden daha cox istifade olunur Bunun neticesinde burada yetisdirilen cay yarpagi ekoloji cehetden tam temiz olur 1 Astaracay MMC Redakte Prezident Ilham Eliyev Lenkeranda Astaracay in plantasiyasinda 2 Astaracay MMC 2010 cu ilde tesis edilmisdir 2 Bu MMC de quru cay istehsali ucun istifade edilen xammal yalniz Azerbaycanin subtropik bolgesi olan Astara ve Lenkeran rayonlarindaki plantasiyalardan tedaruk olunur Hemin plantasiyalarda ekilen Kolxida cay toxumlari Gurcustanin Batumi seherinde yerlesen Cayciliq Elmi Tedqiqat Institutunun tedris tecrube sahesinden alinmisdir Toxumlar sinaqdan kecirilmis yerli seraite uygunlasdirilaraq ekilmisdir Ekoloji cehetden temiz seraitde yetisdirilen cayin becerilmesi ve emali zamani burada hec bir kimyevi qatqidan istifade edilmir Cay sahelerinde Almaniyanin LACON sirketi terefinden ekoloji musahideler aparilir 2 Astara rayonu erazisinde hemcinin Koreya Respublikasi sirketinin layihesi esasinda da cay fabriki insa edilmisdir Erazisi 5 hektar olan hemin fabrikde xaricden getirilen en muasir avadanliq qurasdirilmisdir Fabrik gun erzinde 10 ton yasil cay emal etmek gucune malikdir Burada cekisi 100 200 ve 400 qram olan cay bukumleri hazirlanir Fabrikde deqiqede 8 cay bukumu istehsal edilir Astara cay fabriki 2016 ci ilde ISO 9001 ve ISO 14001 sertifikatlarina layiq gorulmusdur 2 Hemcinin bax RedakteAzerbaycan cayi Azerbaycanda cay medeniyyeti CayciliqIstinadlar Redakte 1 2 3 4 Ilham Eliyev Lenkeranda Yasil Cay plantasiyasi ile tanis olub president az 02 09 2017 azerb 1 2 3 4 5 Ilham Eliyev Lenkeranda Astaracay MMC nin cay plantasiyalarina baxib president az 02 09 2017 azerb 1 2 3 Cayciliq haqqinda Azerbaycan Respublikasinin 17 dekabr 2002 ci il tarixli 402 IIQ nomreli Qanunu e qanun az azerb 1 2 3 4 5 Azerbaycan Respublikasinda cayciligin inkisafina dair 2018 2027 ci iller ucun Dovlet Proqrami nin tesdiq edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 12 fevral 2018 ci il tarixli 3660 nomreli Serencami e qanun az azerb Azerbaycanin cay idxali ixracini 9 defe usteleyib Azerbaycan Respublikasinda sitrus meyveleri cay ve celtik istehsalinin inkisafi ile bagli elave tedbirler haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 12 sentyabr 2017 ci il tarixli 3227 nomreli Serencami e qanun az azerb 1 2 Ilham Eliyev Qubada Meyvecilik ve Cayciliq Elmi Tedqiqat Institutunun esasli temirden sonra fealiyyeti ile tanis olub president az 11 10 2018 azerb 1 2 3 4 5 6 Mehsul qruplari CAY azersun com azerb 1 2 Ilham Eliyevin sedrliyi ile Yevlaxda qeyri neft ixracatcilarinin respublika musaviresi kecirilib president az 17 04 2017 azerb Menbe https az wikipedia org w index php title Azerbaycanda cayciliq amp oldid 4693529, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.