Vikipediya azad ensiklopediya Azərbaycanda tibb Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının sağlamlığının və firavanlığının

Vikipediya azad ensiklopediya Azerbaycanda tibb Azerbaycan Respublikasi vetendaslarinin saglamliginin ve firavanliginin qorunmasina xidmet edir Tibbi yardim sahesinde islahatlar ve sehiyye sisteminin istiqameti iqtisadi ve sosial infrastrukturun qlobal strateji inkisaf proqraminin terkib hissesidir Bu proqram bazar iqtisadiyyati ile yuksek heyat terzi suren demokratik cemiyyetin qurulmasi prinsiplerine esaslanir Azerbaycan Respublikasinda tibb ehalinin saglamliginin qorunmasi sahesinde vetendaslarla dovlet orqanlari elece de dovlet ve qeyri dovlet sehiyye sistemlerinin subyektleri arasinda yaranan munasibetler ehalinin saglamliginin qorunmasi haqqinda Azerbaycan Respublikasinin qanunu ile tenzimlenir Tarix span Azerbaycanda tibb tarixinin derin kokleri var Qedim insanlar muxtelif xesteliklerle mubarize aparmaq ucun fovqelguclere sehrbazliga inanirdilar Azerbaycanda Azix magarasindaki das dovrune aid tesvirler ve piktoqraflar bu sehrbazliga inancin subutudur Qedim insanlar muxtelif xestelikleri mualice etmek ucun derman bitkilerinden istifade edirdiler Bu tecrube qedimde Azerbaycan erazisinde yasayan insanlarin arasindada yayilir Bununla bele olke erazisinde aparilan arasdirmalardan melum olur ki mualicede tekce bitkilerden istifade olunmayib Azerbaycanda qedim dovrun hekimleri cerrahiyye ile de tanis idiler insan bedeninin muxtelif yerlerinde sislerin siniqlarin mualicesinin primitiv usullari ile mueyyen tecrubeye malik idiler Meselen arxeoloq Ideal Nerimanov Agdam rayonunun Efetli kendi yaxinligindaki Calagantepe yasayis yerinde apardigi arxeoloji qazintilar neticesinde eramizdan evvel IV minilliye enolit dovru aid ve uzerinde trepanasiya izleri olan insan kellesi tapib Hemcinin 1971 ci ilde Daskesen rayonunun Xacbulaq kendinde arxeoloq H Kesemenli tunc dovrunun sonu ve demir dovrunun evvellerine aid uzerinde trepanasiya emeliyyati da aparilmis kelle sumuyunu askar etmisdir Kelle sumuyunu muayine eden R Qasimov qeyd edib ki parietal sumuyun on sumuyun birlesdiyi yerde suni trepanasiya aparilib VIII esrde Ereb xilafetenin yaranmasindan sonra esasen albanlar ve irandilli xalqlarin yasadigi Sirvan erazisini erebler zebt etdi Vahid xilafet daxilinde medeniyyetlerin qarsiliqli tesiri sayesinde hem elm hem de medeniyyet kimi tibbde inkisaf etmisdir Universitetler resedxanalar kitabxanalar mescidler xestexanalar meydana cixdi Mehz Islam dovrunde tibb elminin ciddi yukselisi musahide olunur O dovrde Azerbaycanda mescidlerin nezdinde medreseler fealiyyet gosterib burada ereb ve fars dilleri din riyaziyyat xettatliq tarix ve edebiyyat dersleri kecirilirdi Tibb ve kimyagerlik de oyredilirdi Yazili abidelerden melumdur ki hele XII esrde muasir Azerbaycan erazisinde tarixi Sirvanda Samaxi seherinde meshur hekim ve eczaci Kafieddin Omer ibn Osman meshur sair Xaqani Sirvaninin dayisi terefinden mualice usullarini oyrenen tibb mektebi fealiyyet gosterib Burada telimle yanasi derman bitkilerinin mualicevi xususiyyetleri ve onlarin komeyi ile sagalmasi ile bagli arasdirmalar aparilib Son orta esrlerde yasamis Mehemmed Bergusadi Tibbi Nebivi eserini yazmisdir Bergusadi eserinin birinci yarisini ereb dilinde ikinci yarisini ise dogma Azerbaycan dilinde yazib Bu kitab Azerbaycan dilinde tibb haqqinda melum olan ilk kitabdir Birinci hissede sinir xestelikleri de daxil olmaqla demek olar ki butun orqanlarin xesteliklerinin mualicesi tovsiye olunur Bezi hallarda xesteliyin elametlerinin teqdimatini qeyd ede bilersiniz Ikinci hissede esasen bitki dunyasindan olan dermanlarin terkibi tesvir edilmisdir Kitabin ucuncu hissesinde muxtelif xestelikler ucun pehriz haqqinda gosterisler verilmisdir XV XVI esrlerde tibbim inkisafi iki xususiyyetle seciyyelenir Birincisi tibbin inkisafi anatomik fizioloji ve gigiyenik istiqamete daha yaxin olmasi ikincisi butunlukle hekim ve tebiblerin eline kecen enenevi tebabetin mehv olmasidir Elmi tibbi fikrin yukselisinin bariz delili kimi boyuk hekim hesab edilen Samaxili Mahmud ibn Mehmedi Dilsad Sirvaninin Kemal name Kamillik kitabi ve Azerbaycan dilinde tibb dersliyi 1437 1438 kimi eserler ola biler Qazi Necimeddin Ehmed ibn Ebubekr ibn Mehemmed Naxcivani Ibn Sinanin Kanonlari haqqinda qiymetli serhlere malikdir Tibb edebiyyatinda gorkemli hekim ve sair Sahab Seyid Mehemmed Ordubadinin yazilari vardir Bu dovrlerde Samaxida Mirze Mehemmed Hesen Sirvani tibb mektebi teskil edir bu mektebden sonralar Seyid Eli Tebrizi cixir Bu mekteb Azerbaycan erazisinde Turkmencay muqavilesine qeder movcud olmus bundan sonra ruhanilerin telebi ile dagidilmisdir XVI esrde yasamis Qarabag esilli azerbaycanli hekim Yusif Qarabagi bir cox tibbi traktatlar elece de Ibn Sinanin Tibb elmi kanonuna izahlar ve serhler kitabini yazmisdir O uzun muddet Orta Asiyada Semerqend ve Buxarada yasayib fealiyyet gostermisdir 1712 ci ilde Mehemmed Yusif Sirvani Azerbaycan dilinde Tibbname Tibb kitabi yazilmisdir XIX esr azerbaycanli hekimi Mirze Memmedqulu Qaibov Qarabag xaninin sarayinda hekim islemis meshur Azerbaycan sairesi Xursidbanu Natevanin bas hekimi olmusdur Qayibov Azerbaycanda cerrahiyye elminin esasini qoyub Azerbaycanda tibb tarixinin elmi oyrenilmesinin esaslari 1892 ci ilde Azerbaycan alimi Ebdulxaliq Axundov terefinden qoyulmusdur Ebdulxaliq Derpt Universitetinin professoru Q Dragendorfun rehberliyi altinda eczaciliq magistri derecesi almaq ucun dissertasiya kimi 1892 10 cu esrde yasamis Ebu Mensur Xirovinin eczaciliqla bagli meshur ensiklopediyasini tedqiq etmis ve fars dilinden azerbaycan diline tercume etmisdir O derman xammalinin adlarinin botanik terifini yerine yetirmis ve bu kitaba serh tertib etmisdir Bitkilerin qedim adlarinin bele desifre edilmesi onlarin sonraki elmi tedqiqine imkan yaratmisdir Rusiya imperiyasinda ilk Azerbaycan qezeti olan Ekinci qezetinin muellifi kimi Hesen Bey Zerdabi Mirze Feteli Axundovla birlikde o dovrde olkeni sarsidan malyariya ile bagli eserler uzerinde isleyirdi Onun Gigiyena kitabi gigiyena sahesinde Azerbaycanin tibb uzre ilk elmi tedqiqat eseridir 1914 cu ilde Azerbaycan dilinde nesr edilmisdir 1918 ci ilde artiq musteqil Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti yarananda yeni Respublikanin Sehiyye Nazirliyi yaradildi ona hekim Xudadat bey Refibeyov rehberlik edirdi Bu iller erzinde olkede Baki Gence kimi seherlerde onlarla yeni aptekler xestexanalar acildi Xarice tehsil almaga gonderilen bir cox Azerbaycan telebeleri de orada esasen Almaniya Sankt Peterburq Moskva Kiyev ve diger seherlerde tibb tehsili alirdilar 1919 cu ilde Baki Dovlet Universitetinin tibb fakultesi ile esasi qoyuldu onun operativ cerrahiyye kafedrasinin ilk mudiri gorkemli cerrah professor V I Razumovski idi 1920 ci ile qeder Burada tibb tarixi de tedris olunurdu Qisa muddetde Razumovskinin rehberliyi ile Xususi Hazirliq Komissiyasi teskil edildi Hemin ilin avqustunda qebul imtahanlari kecirildi ve belelikle birinci sinif sagirdleri gelecek hekimler ise goturuldu Tibbi idare etme orqanlari span Esas sehiyye idareetme orqanlari bunlardir Ehaliye tibbi yardimin gosterilmesi dovlet sehiyye proqramlarinin islenib hazirlanmasi ve heyata kecirilmesi olkede tehlukeli xesteliklerin qarsisinin alinmasi ve s ile mesgul olan Azerrbaycan Respublikasi Sehiyye nazirliyi Sehiyye Nazirliyinin strukturuna daxildir Nazirlik Baki seher Sehiyye Bas Idaresi Gence seher Sehiyye Bas Idaresi Sumqayit seher Sehiyye Bas Idaresi Azerbaycanin Tibbi Erazi Bolmelerini Idareetme Assosiasiyasi TEBIB Sehiyye Nazirliyinin tabeliyinde olanlar istisna olmaqla olkenin tibb muessiselerine rehberlik edir Icbari Tibbi Sigorta uzre Dovlet Agentliyi Statistika span Tibbi gostericiler Il 2018 2019 2020Hekimlerin umumi sayi min nefer 31 9 32 5 31 8Tibb bacilarinin sayi min nefer 52 8 54 0 55 7Xestexanalarin sayi 566 563 570Xestexana carpayilarinin sayi min eded 44 1 44 0 44 3Ambulator poliklinikalar 1737 1741 1726 2015 ci ilden 2019 cu ile qeder Azerbaycanin ali tehsil muessiselerinde tibb ixtisaslari uzre ilde orta hesabla 1228 mutexessis orta ixtisas tehsili muessiselerinde ise 1801 nefer hazirlanir Icbari tibbi sigorta span Azerbaycanda 1999 cu il oktyabrin 28 de Icbari tibbi sigorta haqqinda Qanun qebul edilib Bu Qanun ehalinin tibbi sigortasinin teskilati huquqi ve iqtisadi esaslarini mueyyen edir tibbi sigortanin subyektleri arasindaki munasibetleri tenzimleyir 29 noyabr 2016 ci il tarixinden Mingecevir Yevlax ve Agdasda icbari tibbi sigortanin pilot layihesinin icrasina baslanilib 2021 ci il aprelin 1 den icbari tibbi sigorta butun olkeye samil edilib 2021 ci ilin dekabr ayina olan melumata gore icbari tibbi sigortanin ehate etdiyi tibbi xidmetler paketine 2550 tibbi xidmet daxildir ve icbari tibbi sigorta olke uzre tam ehate olunanda 3 550 den cox xidmeti ehate edecek COVID 19 pandemiyasi span 27 fevral 2020 ci il tarixinde virusun yayilmasi tehlukesinin qarsisinin alinmasi meqsedile Azerbaycan Respublikasinin Nazirler Kabineti yaninda Operativ Qerargah yaradilib Hemin gun xususi laboratoriyalar yerlesdirilib Iranla serhedde seyyar xestexanalar yerlesdirilib Azerbaycanda ilk yoluxma hali 28 fevral 2020 ci ilde qeyde alinib 19 mart 2020 ci il tarixinden Azerbaycanda virusla mubarize sahesinde islerin hazirki veziyyeti haqqinda melumat veren COVID 19 ile bagli resmi internet sayti fealiyyet gosterir Azerbaycan ve UST span Azerbaycan 1992 ci ilde Umumdunya Sehiyye Teskilatina uzv olub 2004 cu ilin iyununda Azerbaycanda UST un numayendelik ofisi acilib UST un Azerbaycan numayendeliyi IIV QICS verem malyariya qus qripi peyvendleme immunizasiya sehiyye muessiselerinin beynelxalq sanitar qaydalarina riayet olunmasinin temin edilmesi sahelerinde fealiyyet gosterir Istinadlar span Ehalinin saglamliginin qorunmasi haqqinda AZERBAYCAN RESPUBLIKASININ QANUNU e qanun az 22 mart 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 mart 2023 Ahmedova Vafa Shamil gyzy dissertant Azerbajdzhanskogo gosudarstvennogo universiteta stroitelstva i arhitektury Arheologicheskie materialy v azerbajdzhanskoj narodnoj medicine rus jurnal org 16 fevral 2009 14 aprel 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 mart 2023 Ahmedova Vafa Shamil gyzy dissertant Azerbajdzhanskogo gosudarstvennogo universiteta stroitelstva i arhitektury Arheologicheskie materialy v azerbajdzhanskoj narodnoj medicine rus jurnal org 14 aprel 2012 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 mart 2023 H O Alimirzoev Azerbajdzhanskij gosudarstvennyj universitet za pyatdesyat let istoricheskij ocherk B Azerbajdzhanskij gosudarstvennyj universitet 1969 S 8 V XII veke po iniciative dyadi Xagani izvestnogo farmacevta i vracha Kafeiddina Omara ibn Osmana v Shemahe byla osnovana medicinskaya shkola v kotoroj naryadu s obucheniem velis issledovaniya lechebnyh svojstv lekarstvennyh rastenij i vrachevanie s ih pomoshyu M L Sultanov K voprosu rasshifrovki tajn lekarstvennyh rastenij upomyanutyh v drevnih rukopisyah Vostoka Voprosy istorii nauki Materaly konferencij po istorij nauki B Elm 1965 S 235 Geyushev N Dokumentalnaya pamyat istorii Literaturnyj Azerbajdzhan 1989 S 116 Insanov A B Istoriya zdravoohraneniya Azerbajdzhana B Azerbajdzhan 2003 S 48 631 s Tibbi sigorta haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Qanunu e qanun az 22 mart 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 mart 2023 Umumi melumat 27 oktyabr 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 mart 2023 Tibbi sigorta hansi xidmetleri ehate edecek https insure az 22 mart 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 mart 2023 Azerbaycanda tibbEsas movzularTibb tarixi Tebabet ve eczaciliq isi uzre orta esr elyazmalari Xalq tebabetiOrta esr hekimleriIsa Er Ragi Tiflisi Omer ibn Osman Kafieddin Ebu Abdulla Mehemmed Bin Nemvar Tebrizi Muhzebeddin Tebrizi Ebdul Mecid Tebib Necmeddin Ehmed Naxcivani Nesireddin Tusi Resideddin Mahmud Ibn Ilyas Yusif Ibn Ismayil Xoyi Mehemmed Ibn Mahmud Sirvani Mirze Mehemmed Tebrizi Ebulfet Tebrizi Sukrullah Sirvani Yusif Ibn Mehemmedcan Qarabagi Ebu Talib Tebrizi Heyder Hekim Hekim Mehemmed Beqer Hekim Cebrayil Rukneddin Mesud Mesihi Murtuza Qulu Xan Samlu Haci Suleyman Irevani Hesen Ibn Rza Sirvani Mehemmed Yusif Sirvani Ebulhesen Maragayi Aga Seyid Eli Tebrizi Mahmud Sirvani Yusif Mehemmed Tebib Kateqoriyalar Azerbaycanda elm ve texnologiyaAzerbaycanda saglamliqAzerbaycanda sehiyye