Avropa cüyürü (lat.Capreolus capreolus) — məməlilər sinfinin cütdırnaqlılar dəstəsinin marallar fəsiləsinin cüyür cinsinə aid gövşəyən heyvan növü. Cüyürün 5 yarımnövü məlumdur. Azərbaycanda Avropa yarımnövünə aid olan xırda formalı cüyür yayılmışdır. Cüyürə bəzən əylik də deyirlər.
Uzunluğu 100-150 sm, hündürlüyü 75-100 sm olur. Qulaqları uzun, quyruğu qısadır. Çox yaraşıqlı görkəmə malik olan cüyürün dırnaqları iti, burun güzgüsü tünddür. Dişi cüyürlər buynuzsuz, erkək cüyürlər də isə 3-5 çıxıntılı buynuzlar olur.
Yayılması
Bütün Avropa, Şimali İran, Kiçik Asiyanın şərqindən Volqaya qədər yaşamışdır. Azərbaycanda vaxtilə (XX əsrin 50 - 60-cı illəri) bütün təbii vilayətlərdə yayılmışdı. Hal-hazırda Kür-Araz vilayətində nəsli kəsilmiş, qalan ərazilərdə isə çox lokal sahələrdə nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsində olan növə çevrilmişdir. Böyük Qafqazın cənub-şərq və çox az miqdarda şimal-şərq yamaclarında qalmışdır. Vaxtı ilə geniş ərazidə yayılsa da, hazırda bu ərazilər xeyli daralmışdır. Buna səbəb onların yaşadığı ərazilərdə yırtıcı heyvanların çox olması, qanunsuz ovlanmasıdır.
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Zoğal, fındıq, qoza toxumlu kollar, ağaclar olan alçaq dağlıq və dağətəyi biotoplarda yaşamağa üstünlük verirlər. Əsas yaşayış yerləri dəniz səviyyəsindən 200–2500 m hündürlükdə olan palıd, vələs, fıstıq və qarışıq meşə landşaftlarını əhatə edir. Sürü halında yaşayırlar. Adi halda sürülərin tərkibində 4-5, qış fəslində isə onların sayı 15-20 başa qədər artır. Qidalanma və təhlükəsizliyini təmin etməklə əlaqədar ilin fəsillərindən asılı olaraq üfüqi və şaquli formada köç edirlər. Belə yerdəyişmələr fəsillərlə əlaqədar olub, yaşayış biotopları daxilində baş verir. Sutkalıq və fəsillərlə əlaqədar olaraq fəal həyat tərzinə malikdirlər. Bu fəallıq ilin isti fəsillərində daha da artır. Cinsi yetişkənlik, dişi fərdlərdə 2, erkəklərdə isə 3 yaşında başa çatır. Boğazlıq müddəti adətən 9 aydan 10 aya qədər davam edir. Doğum dövrü aprel-may aylarına təsadüf edir. Azərbaycanda cüyürlərin qida rasionuna 44 növ bitki daxildir. Bunların paxlalılar, taxılkimilər, kol və ağac bitkiləri üstünlük təşkil edir. Orta ömür müddəti 10 - 12 ilə qədərdir.
Sayı
Hal-hazırda Azərbaycanın təbii vilayətlərində cüyürlərin sayı XX əsrin birinci yarısında olan məlumatlarla müqayisədə 60 - 65% azalaraq 1000 - 1200 baş təşkil edir.
Məhdudlaşdırıcı amillər
iki qrupa bölünür: təbii və antropogen. Quraqlıq, uçqunlar, sürüşmələr, meşə yanğınları, sellər, brakonyerlik, cüyürlərin yay otlaqlarında ev heyvanlarının otarılması, çobanitləri, meşələrin qırılması, biotoplarında otlarının biçilməsi və s. kimi amillər.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Azərbaycanda cüyürün yaşayış yerlərinin qorunması Bern konvensiyasının II əlavəsinə uyğun olaraq həyata keçirilir. Hirkan, Şahdağ, Altıağac, Samur-Yalama və GöygölMilli Parklarının təşkili və bir sıra dövlət təbiət qoruqlarının genişləndirilməsi həyata keçirilmişdir.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
Daşkəsən-Gədəbəy dağ-meşələri ərazisində hər hansı bir qorunma statusu olan sahələrin yaradılması zəruridir.
Ədəbiyyat
Azərbaycanın Qırmızı Kitabı, II Cild, Bakı, 2013.
Quliyev S.M. Azərbaycanın cütdırnaqlılar faunası. Bakı: Elm və Təhsil, 2008, s. 105 – 130.
Quliyev S.M. Azərbaycanın cütdırnaqlılar faunası. Bakı: Elm və Təhsil, 2008, s. 105 – 130.
Avqust 11, 2021
avropa, cüyürü, capreolus, capreolus, məməlilər, sinfinin, cütdırnaqlılar, dəstəsinin, marallar, fəsiləsinin, cüyür, cinsinə, gövşəyən, heyvan, növü, cüyürün, yarımnövü, məlumdur, azərbaycanda, avropa, yarımnövünə, olan, xırda, formalı, cüyür, yayılmışdır, cüy. Avropa cuyuru lat Capreolus capreolus memeliler sinfinin cutdirnaqlilar destesinin marallar fesilesinin cuyur cinsine aid govseyen heyvan novu Cuyurun 5 yarimnovu melumdur Azerbaycanda Avropa yarimnovune aid olan xirda formali cuyur yayilmisdir Cuyure bezen eylik de deyirler 1 Avropa cuyuruCapreolus capreolusElmi tesnifatAlemi HeyvanlarYarimalem EumetazoylarBolme IkitereflisimmetriyalilarYarimbolme SonagizlilarTip XordalilarYarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerSinifustu DordayaqlilarSinif MemelilerYarimsinif Vehsi heyvanlarInfrasinif PlasentalilarDeste CutdirnaqlilarYarimdeste GovseyenlerFesile MarallarYarimfesile CuyurlerCins CuyurNov Avropa cuyuruElmi adiCapreolus capreolus Linnaeus 1758ArealVikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 625063NCBI 9858EOL 308479PBDB 149382 Mundericat 1 Qisa tesviri 2 Yayilmasi 3 Yasayis yeri ve heyat terzi 4 Sayi 5 Mehdudlasdirici amiller 6 Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirler 7 Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirler 8 Edebiyyat 9 Hemcinin bax 10 IstinadlarQisa tesviri RedakteUzunlugu 100 150 sm hundurluyu 75 100 sm olur Qulaqlari uzun quyrugu qisadir Cox yarasiqli gorkeme malik olan cuyurun dirnaqlari iti burun guzgusu tunddur Disi cuyurler buynuzsuz erkek cuyurler de ise 3 5 cixintili buynuzlar olur 2 Yayilmasi RedakteButun Avropa Simali Iran Kicik Asiyanin serqinden Volqaya qeder yasamisdir Azerbaycanda vaxtile XX esrin 50 60 ci illeri butun tebii vilayetlerde yayilmisdi Hal hazirda Kur Araz vilayetinde nesli kesilmis qalan erazilerde ise cox lokal sahelerde nadir ve nesli kesilmek tehlukesinde olan nove cevrilmisdir Boyuk Qafqazin cenub serq ve cox az miqdarda simal serq yamaclarinda qalmisdir Vaxti ile genis erazide yayilsa da hazirda bu eraziler xeyli daralmisdir Buna sebeb onlarin yasadigi erazilerde yirtici heyvanlarin cox olmasi qanunsuz ovlanmasidir 3 Yasayis yeri ve heyat terzi RedakteZogal findiq qoza toxumlu kollar agaclar olan alcaq dagliq ve dageteyi biotoplarda yasamaga ustunluk verirler Esas yasayis yerleri deniz seviyyesinden 200 2500 m hundurlukde olan palid veles fistiq ve qarisiq mese landsaftlarini ehate edir Suru halinda yasayirlar Adi halda surulerin terkibinde 4 5 qis feslinde ise onlarin sayi 15 20 basa qeder artir Qidalanma ve tehlukesizliyini temin etmekle elaqedar ilin fesillerinden asili olaraq ufuqi ve saquli formada koc edirler Bele yerdeyismeler fesillerle elaqedar olub yasayis biotoplari daxilinde bas verir Sutkaliq ve fesillerle elaqedar olaraq feal heyat terzine malikdirler Bu fealliq ilin isti fesillerinde daha da artir Cinsi yetiskenlik disi ferdlerde 2 erkeklerde ise 3 yasinda basa catir Bogazliq muddeti adeten 9 aydan 10 aya qeder davam edir Dogum dovru aprel may aylarina tesaduf edir Azerbaycanda cuyurlerin qida rasionuna 44 nov bitki daxildir Bunlarin paxlalilar taxilkimiler kol ve agac bitkileri ustunluk teskil edir Orta omur muddeti 10 12 ile qederdir 4 Sayi RedakteHal hazirda Azerbaycanin tebii vilayetlerinde cuyurlerin sayi XX esrin birinci yarisinda olan melumatlarla muqayisede 60 65 azalaraq 1000 1200 bas teskil edir Mehdudlasdirici amiller Redakteiki qrupa bolunur tebii ve antropogen Quraqliq ucqunlar surusmeler mese yanginlari seller brakonyerlik cuyurlerin yay otlaqlarinda ev heyvanlarinin otarilmasi coban itleri meselerin qirilmasi biotoplarinda otlarinin bicilmesi ve s kimi amiller Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirler RedakteAzerbaycanda cuyurun yasayis yerlerinin qorunmasi Bern konvensiyasinin II elavesine uygun olaraq heyata kecirilir Hirkan Sahdag Altiagac Samur Yalama ve Goygol Milli Parklarinin teskili ve bir sira dovlet tebiet qoruqlarinin genislendirilmesi heyata kecirilmisdir Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirler RedakteDaskesen Gedebey dag meseleri erazisinde her hansi bir qorunma statusu olan sahelerin yaradilmasi zeruridir Edebiyyat RedakteAzerbaycanin Qirmizi Kitabi II Cild Baki 2013 Quliyev S M Azerbaycanin cutdirnaqlilar faunasi Baki Elm ve Tehsil 2008 s 105 130 Vereshagin N K Katalog zverej Azerbajdzhana Baku AN Azerb SSR 1942 95 s Alekperov H M Mlekopitayushie Yugo zapadnogo Azerbajdzhana Baku AN Azerb SSR 1966 42 45 Hemcinin bax RedakteQafqaz kopgeriCeyranAsiya muflonuIstinadlar Redakte Azerbaycanin Qirmizi Kitabi II Cild Baki 2013 Vereshagin N K Katalog zverej Azerbajdzhana Baku AN Azerb SSR 1942 95 s lekperov H M Mlekopitayushie Yugo zapadnogo Azerbajdzhana Baku AN Azerb SSR 1966 42 45 Quliyev S M Azerbaycanin cutdirnaqlilar faunasi Baki Elm ve Tehsil 2008 s 105 130 Menbe https az wikipedia org w index php title Avropa cuyuru amp oldid 5970229, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
