fbpx
Wikipedia

Aliyə Rüstəmbəyova

Avqust 16, 2021

Rüstəmbəyova Aliyə Fətulla qızı (1907, Şuşa – 1942) — İkinci dünya müharibəsi qəhrəmanı, partizan hərəkatı iştirakçısı, həkim.

Aliyə Rüstəmbəyova
Aliyə Fətulla bəy qızı Rüstəmbəyova
Doğum tarixi
Doğum yeri Şuşa, Şuşa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Qafqaz canişinliyi, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi
Atası Fətulla bəy Rüstəmbəyov
Anası Turan xanım Kərim bəy qızı Mehmandarova
İxtisası həkim
Təhsili Azərbaycan Tibb İnstitutu,
Leninqrad Tibb İnstitutu

Həyatı

1-ci Leninqrad Tibb İn-tunu bitirdikdən (1935) sonra Özbəkistanda, 1938-ci ildən isə Moskvada Həkimləri Təkmilləşdirmə İn-tunda çalışmışdır. Müharibənin ilk günlərindən Moskva, sonra Smolensk yaxınlığında tibb-sanitar batalyonunda xidmət etmişdir. 1941 ildə əsir düşmüş, 1942 ilin əvvəllərində əsirlikdən qaçmış, Smolensk meşələrində fəaliyyət göstərən "Deduşka" partizan dəstəsinə qoşulmuşdur. Tibb-sanitar batalyonunun rəisi olmuşdur. Döyüşlərin birində həlak olmuşdur.

Aliyə 1907-ci ildə Şuşa şəhərində doğulmuş, hələ kiçik ikən ailəsi ilə birlikdə Bakıya köçmüşdü. Atası Fətulla Rüstəmbəyov ilk azərbaycanlı mühəndis-texnoloq, Azərbaycanda neft sənayesinin bərpası və texniki cəhətdən yenidən qurulmasının təşkilatçılarından biri olmuşdur. O, Azərneftin Dəniz Komitəsinə başçılıq edərək, sualtı neft sahələrinin işlənilməsində, dəniz neft mədənlərinin inkişafında böyük əmək sərf etmişdir. Təsadüfi deyildir ki, onu Allahdan vergili neftçi adlandırırdılar. Aliyə Bakıdakı 3 saylı orta məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Tibb İnstitutuna daxil olur və az sonra təhsilini 1-ci Leninqrad Tibb İnstitutunda davam etdirir. Həmin institutu fərqlənmə diplomu ilə bitirən Aliyə Rüstəmbəyovanı rektorluq Moskvaya göndərməyi nəzərdə tutmuşdu. Lakin institutun giriş qapısına vurulmuş elan Aliyənin diqqətini cəlb etdi. Elan gəncləri işləmək üçün Özbəkistana — zərbəçi Çirçik tikintisinə çağırırdı: Gənc həkim, unutma ki, Çirçik tikintisində çalışan gənclərin sağlamlığı keşiyində dayanmaq üçün çoxlu tibb işçisi lazımdır. Çirçik sizi gözləyir. Aliyə Rüstəmbəyova üç il Çirçiktikinti idarəsinin xəstəxanasında həkim işlədi. 1938-ci ildə onu təcrübəli həkim-terapevt kimi Moskvaya göndərdilər.

1939-cu il noyabrın 30-da SSRİ-nin Finlandiyaya qarşı başladığı müharibə zamanı Aliyə də bir həkim kimi jəbhəyə yollanır. Ən şiddətli döyüşlərin getdiyi Kareliya bərzəxində öz həyatını ağır təhlükələrə atmaqdan çəkinməyərək, yaralı döyüşçüləri ölümün pəncəsindən xilas edir. Müharibə 1940-cı il martın 12-də Sovet İttifaqının qələbəsi ilə başa çatdıqdan sonra Aliyə Moskvaya qayıdıb, öz işini S.P.Botkin adına daxili xəstəliklər klinikasında davam etdirir. Lakin bu da uzun çəkmir. 1941-ci il iyunun 22-də alman faşistlərinin Sovet İttifaqı üzərinə xaincəsinə hücumu Aliyənin elmi işinə, dinc həkimlik fəaliyyətinə son qoyur.

Minlərlə moskvalı əldə silahla paytaxtı müdafiə etmək, düşməni ona yaxınlaşmağa qoymadan darmadağın etmək üçün Qırmızı Ordu sıralarına axışıb gəlirdi. Tibb işçiləri də cəbhəyə yola düşürdülər. Onların arasında elə müharibənin ikinci günü, iyunun 23-də səfərbərliyə alınmış, Vətən, azadlıq və istiqlaliyyət uğrunda vuruşan igid döyüşçülərimizə tibbi yardım etmək üçün hərbi həkim kimi müharibə meydanına atılmış Aliyə Rüstəmbəyova da vardı.

1941-ci ilin noyabrında faşist diviziyaları Moskvaya ikinci əsas hücuma başladılar. Aliyənin işi çətin idi. Bəzən bir gecədə 20–30 kilometr yolu piyada getmək lazım gəlirdi. Belə bir şəraitdə yaralılara qulluq etmək də mürəkkəbləşirdi. Buna baxmayaraq, Azərbaycan xalqının bu şanlı qızı gecə-gündüz çalışır, ən ağır dəqiqələrdə də yaralı komandir və döyüşçülərə hər cür yardım edir, Vətənə və xalqa məhəbbətin nümunəsini göstərirdi. Aliyə Rüstəmbəyova əvvəlcə Moskva altında, sonra Smolensk — Bryansk meşələrində altı ay ərzində belə yaşadı və tibb sanitar batalyonunda xidmət edərək mübarizə apardı.

1941-ci ilin dekabrında düşmən atəşi altında döyüşçülərə tibbi kömək göstərən Aliyə yaralı halda əsir düşür. Alman komandanlığı Aliyənin həkim olduğunu bilib, ondan istifadə etməyi qərara alır. Aliyə fürsət düşən kimi qaçıb partizanlara qoşulmaq niyyətilə bir müddət işləyir, 1942-ci il fevralın əvvəllərində bir qrup əsir döyüşçü ilə birlikdə Deduşka partizan dəstəsinin köməyilə əsirlikdən qaçır.

Dəstəsinin yaranma tarixçəsi belə idi: Yaşı altmışı haqlamış inşaatçı — mühəndis Vasili İsayeviç Voronçenko hitlerçilərin Sovet İttifaqı üzərinə xaincəsinə hücumunun elə ilk aylarında xalq qisasçılarından təşkil edilmiş ehtiyat qoşun diviziyasına daxil olmuşdu. O, düşmənlə cəsarətlə döyüşür, lakin Kaluqa vilayətinin Spas — Demensk şəhəri yaxınlığında mühasirəyə alınaraq əsir düşür. Sonra əsirlikdən qaçaraq, alayın komissarı Pyotr Fyodoroviç Silantyevlə birlikdə özü kimi vətənpərvərlərdən ibarət partizan dəstəsi yaradır. Dəstənin komandirini V.İ. Voronçenko kimi çox az adam tanıyırdı. Hamı onu Deduşka çağırırdı. Günü- gündən artan dəstə də komandiri kimi Deduşka adını aldı.

Bu döyüşlər zamanı martın 23-də Deduşka — Vasiliy İsayeviç Voronçenko ağır yaralandı. Aliyə başda olmaqla həkimlər, tibb bacıları çox çətinliklə onun həyatını xilas edə bildilər.

Tibb-sanitar batalyonunun işçiləri Aliyənin rəhbərliyi ilə düşmənin dolu kimi yağan pulemyot güllələri altında rahatlıq, dinclik bilmədən çalışır, yaralı igidlərin yaralarını təmizləyir, oradaja tikir, sarıyır, onları döyüş meydanından çıxartmaq üçün öz həyatlarını təhlükə altına atmalı olurdular. Aliyə Rüstəmbəyova da partizanların həyatını xilas edərək, öz həyatını qurban verdi. O, 1942-ci il iyunun axırlarında qanlı döyüşlərdən birində Vətən, onun namusu və azadlığı uğrunda qəhrəmanlıqla həlak oldu.

1942-ci ilin iyununda həlak olub. Aliyə öldü, fəqət həyatının son gününədək xalqına sadiq qaldı, ona sonsuz məhəbbətlə dolu çətin, lakin şərəfli bir ömür yaşadı. Azərbaycan xalqının adını ucaltdı, ona şöhrət gətirtdi. Odur ki, xalqın da qəlbində əbədi yaşadı. Şair Məmməd Rahimin dediyi kimi: Öldüsə adını həkk etdi dərin, ölməz cərgəsinə ölməyənlərin. Oktyabr jurnalının 1972-ci ildə nəşr olunmuş 6-cı sayında ümummilli liderimiz H.Ə.Əliyev A.F.Rüstəmbəyova haqqında fikrini belə ifadə etmişdir: "Mən Smolensk vilayətində partizan dəstələrindən birində döyüşən şərəfli azərbaycanlı qızı, hərbi həkim Aliyə Rüstəmbəyovanın igidliyini yüksək dərəcədə səciyyəvi hesab edirəm."

Azərbaycanın gənc vətənpərvər qızının ürəyimizi fərəhlə dolduran qəhrəmanlığı ədəbiyyat və incəsənət nümayəndələrinin də nəzərini cəlb etməyə bilməzdi. Şairə Mirvarid Dilbazi Partizan Aliyə poemasını yazmış (1972), heykəltəraş Aslan Rüstəmov Aliyənin büst-portretini hazırlamışdır. (1962-ci il).

 
Aliyə Rüstəmbəyovaya məxsus mürəkkəbqabı və gümüş qələm

Aliyə Rüstəmbəyova ilə bağlı fotoşəkillər, sənədlər, məktublar, onun mürəkkəbqabısı və gümüş qələmi isə Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində Azərbaycanın cəsur həkim qızından əziz xatirə kimi böyük qayğı ilə mühafizə olunur.

İstinadlar

  1. Rəna Səfərova. (Partizan-həkim Aliyə Fətulla qızı Rüstəmbəyovaya həsr olunur) S. 221–231 / Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi-2009. Bakı, 2009.

Mənbə

  • Rəna Səfərova. (Partizan-həkim Aliyə Fətulla qızı Rüstəmbəyovaya həsr olunur) S. 221–231 / Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi-2009. Bakı, 2009.

Həmçinin bax

Avqust 16, 2021
aliyə, rüstəmbəyova, rüstəmbəyova, aliyə, fətulla, qızı, 1907, şuşa, 1942, ikinci, dünya, müharibəsi, qəhrəmanı, partizan, hərəkatı, iştirakçısı, həkim, aliyə, fətulla, bəy, qızı, rüstəmbəyovadoğum, tarixi, 1907doğum, yeri, şuşa, şuşa, qəzası, yelizavetpol, qu. Rustembeyova Aliye Fetulla qizi 1907 Susa 1942 Ikinci dunya muharibesi qehremani partizan herekati istirakcisi hekim Aliye RustembeyovaAliye Fetulla bey qizi RustembeyovaDogum tarixi 1907Dogum yeri Susa Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Qafqaz canisinliyi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1942Atasi Fetulla bey RustembeyovAnasi Turan xanim Kerim bey qizi MehmandarovaIxtisasi hekimTehsili Azerbaycan Tibb Institutu Leninqrad Tibb Institutu Mundericat 1 Heyati 2 Istinadlar 3 Menbe 4 Hemcinin baxHeyati Redakte1 ci Leninqrad Tibb In tunu bitirdikden 1935 sonra Ozbekistanda 1938 ci ilden ise Moskvada Hekimleri Tekmillesdirme In tunda calismisdir Muharibenin ilk gunlerinden Moskva sonra Smolensk yaxinliginda tibb sanitar batalyonunda xidmet etmisdir 1941 ilde esir dusmus 1942 ilin evvellerinde esirlikden qacmis Smolensk meselerinde fealiyyet gosteren Deduska partizan destesine qosulmusdur Tibb sanitar batalyonunun reisi olmusdur Doyuslerin birinde helak olmusdur Aliye 1907 ci ilde Susa seherinde dogulmus hele kicik iken ailesi ile birlikde Bakiya kocmusdu Atasi Fetulla Rustembeyov ilk azerbaycanli muhendis texnoloq Azerbaycanda neft senayesinin berpasi ve texniki cehetden yeniden qurulmasinin teskilatcilarindan biri olmusdur O Azerneftin Deniz Komitesine basciliq ederek sualti neft sahelerinin islenilmesinde deniz neft medenlerinin inkisafinda boyuk emek serf etmisdir Tesadufi deyildir ki onu Allahdan vergili neftci adlandirirdilar Aliye Bakidaki 3 sayli orta mektebi bitirdikden sonra Azerbaycan Tibb Institutuna daxil olur ve az sonra tehsilini 1 ci Leninqrad Tibb Institutunda davam etdirir Hemin institutu ferqlenme diplomu ile bitiren Aliye Rustembeyovani rektorluq Moskvaya gondermeyi nezerde tutmusdu Lakin institutun giris qapisina vurulmus elan Aliyenin diqqetini celb etdi Elan gencleri islemek ucun Ozbekistana zerbeci Circik tikintisine cagirirdi Genc hekim unutma ki Circik tikintisinde calisan genclerin saglamligi kesiyinde dayanmaq ucun coxlu tibb iscisi lazimdir Circik sizi gozleyir Aliye Rustembeyova uc il Circiktikinti idaresinin xestexanasinda hekim isledi 1938 ci ilde onu tecrubeli hekim terapevt kimi Moskvaya gonderdiler 1939 cu il noyabrin 30 da SSRI nin Finlandiyaya qarsi basladigi muharibe zamani Aliye de bir hekim kimi jebheye yollanir En siddetli doyuslerin getdiyi Kareliya berzexinde oz heyatini agir tehlukelere atmaqdan cekinmeyerek yarali doyusculeri olumun pencesinden xilas edir Muharibe 1940 ci il martin 12 de Sovet Ittifaqinin qelebesi ile basa catdiqdan sonra Aliye Moskvaya qayidib oz isini S P Botkin adina daxili xestelikler klinikasinda davam etdirir Lakin bu da uzun cekmir 1941 ci il iyunun 22 de alman fasistlerinin Sovet Ittifaqi uzerine xaincesine hucumu Aliyenin elmi isine dinc hekimlik fealiyyetine son qoyur Minlerle moskvali elde silahla paytaxti mudafie etmek dusmeni ona yaxinlasmaga qoymadan darmadagin etmek ucun Qirmizi Ordu siralarina axisib gelirdi Tibb iscileri de cebheye yola dusurduler Onlarin arasinda ele muharibenin ikinci gunu iyunun 23 de seferberliye alinmis Veten azadliq ve istiqlaliyyet ugrunda vurusan igid doyusculerimize tibbi yardim etmek ucun herbi hekim kimi muharibe meydanina atilmis Aliye Rustembeyova da vardi 1941 ci ilin noyabrinda fasist diviziyalari Moskvaya ikinci esas hucuma basladilar Aliyenin isi cetin idi Bezen bir gecede 20 30 kilometr yolu piyada getmek lazim gelirdi Bele bir seraitde yaralilara qulluq etmek de murekkeblesirdi Buna baxmayaraq Azerbaycan xalqinin bu sanli qizi gece gunduz calisir en agir deqiqelerde de yarali komandir ve doyusculere her cur yardim edir Vetene ve xalqa mehebbetin numunesini gosterirdi Aliye Rustembeyova evvelce Moskva altinda sonra Smolensk Bryansk meselerinde alti ay erzinde bele yasadi ve tibb sanitar batalyonunda xidmet ederek mubarize apardi 1941 ci ilin dekabrinda dusmen atesi altinda doyusculere tibbi komek gosteren Aliye yarali halda esir dusur Alman komandanligi Aliyenin hekim oldugunu bilib ondan istifade etmeyi qerara alir Aliye furset dusen kimi qacib partizanlara qosulmaq niyyetile bir muddet isleyir 1942 ci il fevralin evvellerinde bir qrup esir doyuscu ile birlikde Deduska partizan destesinin komeyile esirlikden qacir Destesinin yaranma tarixcesi bele idi Yasi altmisi haqlamis insaatci muhendis Vasili Isayevic Voroncenko hitlercilerin Sovet Ittifaqi uzerine xaincesine hucumunun ele ilk aylarinda xalq qisascilarindan teskil edilmis ehtiyat qosun diviziyasina daxil olmusdu O dusmenle cesaretle doyusur lakin Kaluqa vilayetinin Spas Demensk seheri yaxinliginda muhasireye alinaraq esir dusur Sonra esirlikden qacaraq alayin komissari Pyotr Fyodorovic Silantyevle birlikde ozu kimi vetenperverlerden ibaret partizan destesi yaradir Destenin komandirini V I Voroncenko kimi cox az adam taniyirdi Hami onu Deduska cagirirdi Gunu gunden artan deste de komandiri kimi Deduska adini aldi Bu doyusler zamani martin 23 de Deduska Vasiliy Isayevic Voroncenko agir yaralandi Aliye basda olmaqla hekimler tibb bacilari cox cetinlikle onun heyatini xilas ede bildiler Tibb sanitar batalyonunun iscileri Aliyenin rehberliyi ile dusmenin dolu kimi yagan pulemyot gulleleri altinda rahatliq dinclik bilmeden calisir yarali igidlerin yaralarini temizleyir oradaja tikir sariyir onlari doyus meydanindan cixartmaq ucun oz heyatlarini tehluke altina atmali olurdular Aliye Rustembeyova da partizanlarin heyatini xilas ederek oz heyatini qurban verdi O 1942 ci il iyunun axirlarinda qanli doyuslerden birinde Veten onun namusu ve azadligi ugrunda qehremanliqla helak oldu 1942 ci ilin iyununda helak olub Aliye oldu feqet heyatinin son gununedek xalqina sadiq qaldi ona sonsuz mehebbetle dolu cetin lakin serefli bir omur yasadi Azerbaycan xalqinin adini ucaltdi ona sohret getirtdi Odur ki xalqin da qelbinde ebedi yasadi Sair Memmed Rahimin dediyi kimi Olduse adini hekk etdi derin olmez cergesine olmeyenlerin Oktyabr jurnalinin 1972 ci ilde nesr olunmus 6 ci sayinda umummilli liderimiz H E Eliyev A F Rustembeyova haqqinda fikrini bele ifade etmisdir Men Smolensk vilayetinde partizan destelerinden birinde doyusen serefli azerbaycanli qizi herbi hekim Aliye Rustembeyovanin igidliyini yuksek derecede seciyyevi hesab edirem Azerbaycanin genc vetenperver qizinin ureyimizi ferehle dolduran qehremanligi edebiyyat ve incesenet numayendelerinin de nezerini celb etmeye bilmezdi Saire Mirvarid Dilbazi Partizan Aliye poemasini yazmis 1972 heykelteras Aslan Rustemov Aliyenin bust portretini hazirlamisdir 1962 ci il 1 Aliye Rustembeyovaya mexsus murekkebqabi ve gumus qelem Aliye Rustembeyova ile bagli fotosekiller senedler mektublar onun murekkebqabisi ve gumus qelemi ise Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinde Azerbaycanin cesur hekim qizindan eziz xatire kimi boyuk qaygi ile muhafize olunur Istinadlar Redakte Rena Seferova Partizan hekim Aliye Fetulla qizi Rustembeyovaya hesr olunur S 221 231 Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyi 2009 Baki 2009 Menbe RedakteRena Seferova Partizan hekim Aliye Fetulla qizi Rustembeyovaya hesr olunur S 221 231 Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyi 2009 Baki 2009 Hemcinin bax RedakteFetulla bey RustembeyovMenbe https az wikipedia org w index php title Aliye Rustembeyova amp oldid 6028269, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.