Serqo Orjonikidze adına Qırmızı Bayraqlı 77-ci dağatıcı diviziya — İkinci Dünya Müharibəsi illərində SSRİ Silahlı Qüvvələrinin hərbi hissəsi, milli Azərbaycan hərbi birləşməsi (1940-cı ilə qədər).
77-ci dağatıcı diviziya
77-я горнострелковая Краснознамённая дивизия имени Серго Орджоникидзе
1920-ci il oktyabrın 20-də Bakıda 1-ci birləşdirilmiş azərbaycanlı fəhlə və kəndli sovet atıcı diviziyası kimi yaradılmışdır. 1924-cü ilə qədər hərbi birləşmə Qırmızı Bayraqlı Qafqaz Ordusunun ərazi vahidinə daxil idi. 1929-cu ildə diviziya dağatıcı heyətinə çevrildi. SSRİ Hərbi Respublika Şurasının 29 oktyabr 1930-cu il tarixli 218 nömrəli əmri ilə hərbi birləşmə Serqo Orjonikidzenin adı ilə adlandırıldı. 1935-ci ildə diviziya "Qırmızı Bayraq" ordeni ilə təltif edildi. Hərbi Nazirliyin 21 may 1936-cı il tarixli 072 nömrəli əmrinə uyğun olaraq nömrələnmə dəyişikliyinə görə diviziya Serqo Orjonikidze adına 77-ci Azərbaycan Dağatıcı Qırmızı Bayraq Diviziyası adlandırıldı.
1937-ci ilin iyulunda diviziyanın komandiri Q.M Vəzirov həbs edilmiş və güllələnmişdir. Dviziyanın digər zabitləri də repressiyaya məruz qaldılar.
1938-ci ilin may ayında 77-ci Azərbaycan dağatıcı diviziyasının 2-ci artilleriya diviziyası həyacan siqnalı ilə qaldırıldı və qatarla Uzaq Şərqə göndərildi. Burada 1-ci Sakit Okean Silahlı Qüvvələrinin 15-ci yüngül artilleriya alayının tərkibində Xassan gölü üzərində döyüşlərdə iştirak etdi. Xalq Müdafiə Komitəsinin 16 iyul 1940-cı il tarixli 0150 nömrəli əmri ilə milli təşkil prinsipindən çoxmillətli təşkil olunmaya keçidlə əlaqədar olaraq hərbi birləşmə adından “Azərbaycanlı” sözü çıxarıldı.
1941-1942-ci ilin qışında 51-ci ordunun tərkibində 77-ci diviziya Kerç-Feodosiya desant əməliyyatında iştirak etdi. 1941-ci il dekabrın 29-da dviziyanın 105-ci piyada alayı Kerç yarımadasına çıxaraq Akmonay rayonuna doğru irəlilədi. Dekabrın 30-na keçən gecə 105-ci atıcı alayı Kerçin, ertəsi gün səhər isə Feodosiyanın azad edilməsində iştirak etdi. 1942-ci il yanvarın 8-də 105-ci atıcı alayı böyük bir dəmiryolu qovşağının yerləşdiyi Vladislavovka dəmir yolu stansiyasını almanlardan azad etdi. Buradan alay 51-ci Ordunun sağ cəbhəsini qorumaq üçün Qeniçesk rayonuna göndərildi. Fevral ayına qədər diviziyanın bütün hissələri artıq Kerç yarımadasına köçürülmüşdü. 1942-ci ilin fevral ayında diviziya ağır texnikalarını itirən Vermaxtın 46-cı piyada diviziyasının birləşmələrini sıxışdıraraq Jantor, Tulumçak və Kiet kəndlərini düşməndən azad etdi. Sonradan hücum dayandırıldı və tərəflər Aq-Manay bərzəğindəki mövqelərində müdafiəyə keçdilər. Diviziya Vermaxtın yeni yaradılan 22-ci tank diviziyasının əks hücumlarını uğurla dəf etdi. 77-ci diviziya ilə gedən döyüşlərdə almanlar 27 tank itirdi. 1942-ci ilin may ayında 77-ci Diviziya Sovet qoşunlarının Taman yarımadasına geri çəkilməsini təmin etmək, çox sayda üstün düşmənin basqınlarını qarşısını almaq vəzifəsini icra etdi. Döyüş tapşırığını yerinə yetirərkən diviziyanın 105-ci piyada alayı 12 tank və 300-dən çox düşmən əsgər və zabitini məhv edərək Oğuztəpə bölgəsindəki mühasirə halqasını yardı. 77-ci atıcı diviziya Qırmızı Ordunun son birləşmələri arasında düşmənin 34 tankını, 10-dan çox artilleriya və minaatan batareyasını, 1500-dən çox əsgərini və zabitini məhv edərək Krımı tərk etdi.
Mayın 19-dan 20-dək diviziyanın şəxsi heyəti 47-ci Ordunun tərkibində Taman yarımadasında döyüş mövqelərini tutdu.
1942-ci il mayın 25-də 77-ci dağatıcı diviziyası 77-ci atıcı diviziyası olaraq yenidən təşkil edildi.
1942-ci il mayın 25-dən avqustun 11-nə qədər Taman yarımadasının sahillərini almanlardan müdafiə edir, sonra mövqelərini dəniz korpuslarının hissələrinə təhvil verir və Novorossiysk tərəfə hərəkət edir. Şəhərin şimal və şimal-şərqini əhatə edən keçidlərdə müdafiəni davam etdirir. Avqustun 18-də ərazilərdə ağır döyüşlər başlayır: Krımın cənubundakı hündürlük, Neberdjayevsk keçidi, Ostraya dağı, Koldun dağı, Adamoviç Balk gərgin döyüş səhnəsi meydanına çevrilir. 1942-ci il avqustun 18-dən 21-dək diviziya alayları Krımın cənubundakı yüksəkliklər bölgəsində piyada və düşmən tanklarının üstün qüvvələri ilə şiddətli döyüşlər aparmışdır. Yüksəkliklər bir neçə dəfə əldən-ələ keçir. Düşmən 1942-ci il avqustun 21-də Neberdjaevsk keçidini ələ keçirir. Avqustun 21-də əks-hücumla diviziya almanları geri atır və keçidin cənub-qərb hissəsinə nəzarəti ələ alır. Döyüş sentyabrın 5-dək davam edir. 324-cü alay Ostraya dağı bölgəsində arxaya keçən düşmən tərəfindən üç gün ərzində mühasirəyə alınır, lakin 1942-ci il sentyabrın 5-də mühasirə halqasını yarmağa müvəffəq olur.
1942-ci il sentyabrın 6-dan 11-dək 77-ci atıcı diviziyası Koldun dağı, Neberdjaevsk və Adamoviç Balk keçidi ərazisindəki sayca üstün düşmən qüvvələri və tankları ilə ağır döyüşlər aparır. Sentyabrın 11-dən 12-nə keçən gecə diviziya ordu komandanını ehtiyatına qaytarılır.
1942-ci il sentyabrın 19-dan etibarən 77-ci diviziya İrəvan rayonu bölgəsində düşmən hücumunun qarşısını alır. Sentyabrın 25-də hücum zamanı diviziyanın hissələri 3-cü Rumıniya Dağ Diviziyasını məhv edirlər. Ümumilikdə, Novorossiysk yaxınlığındakı döyüşlərdə 77-ci atıcı diviziyası düşmənin 8 mindən çox əsgər və zabitini, 18 tankını, qoşun və yük maşınları olan 45 nəqliyyat vasitəsini, 22 artilleriya və minaatan batareyasını, 40-a qədər müxtəlif çaplı silahları məhv edir və ya ələ keçirir. Ağır döyüşlər diviziyaya böyük itkilər bahasına başa gəlir. Bu dövrdə diviziya yaralı, ölü və əsir qismində 6,810 əsgər və zabitini itirir.
1942-ci il oktyabrın 3-də hərbi birləşmənin sağ qalan hissəsi 216-cı atıcı diviziyasının heyətinin komplektləşdirilməsi üçün onun tərkibinə daxil edilir.
Döyüş heyəti
11-ci dağatıcı alayı
276-cı dağatıcı alayı
324-cü dağatıcı alayı
239-cu artilleriya alayı
179-ci fərdi tank əleyhinə (özüyeriyən artilleriya) divizionu
502-ci fərdi zenit artileriya batalyonu
3-cü süvari eskadronu
41-ci sapyor batalyonu
136-cı fərdi rabitə batalyonu
85-ci artileriya divizionu
73-cü tibb-sanitar batalyonu
140-cı avtonəqliyyat rotası
7-ci sahə çörəkxanası
77-ci artileriya diviziyonu emalatxanası
207-ci sahə poçt stansiyası
Dövlət bankının 235-ci sahə bilet şöbəsi
Atıcı diviziya kimi
105-ci atıcı alay
276-cı atıcı alay
324-cü atıcı alay
239-cu artilleriya alayı (20.9.1942-ci ilə qədər)
796-cı artileriya polku (20.9.1942-ci ilə qədər)
197-ci fərdi tank əleyhinə qırıcı divizion
502-ci fərdi zenit artileriya divizionu
351-ci minamyot divizionu
458-ci kəşfiyyat taboru
41-ci sapyor batalyonu
136-cı fərdi rabitə batalyonu
85-ci artileriya divizionu
73-cü tibb-sanitar batalyonu
140-cı avtonəqliyyat taboru
7-ci sahə çörəkxanası
77-ci artileriya diviziyonu emalatxanası
207-ci sahə poçt stansiyası
Dövlət bankının 235-ci sahə bilet şöbəsi
(ləğv edilməyən hərbi hissə nömrələri kursivlə göstərilib)
↑ Şəmistan Nəzirli. Azərbaycan generalları. Bakı: Gənclik, 1991. 208 səh.
Вайнер Б. А. «Советский морской транспорт в Великой Отечественной войне»
"Перечень № 5 стрелковых, горнострелковых, мотострелковых и моторизованных дивизий, входивших в состав действующей армии в годы Великой Отечественной войны 1941—1945 гг". 2013-03-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-12-23. (#parameter_ignored_suggest)
Иванов Р. Н. Именем Союза Советских… Жизнь и гибель комбрига Нахичеванского. — М.: Герои Отечества, 2007.
Мемориал. Списки жертв политического террора в СССР
Горшков С. Г. На южном приморском фланге (осень 1941 г. — весна 1944 г.). — М.: Воениздат, 1989. — 286 с. — ISBN 5-203-00144-8.
Гречко А. А. Битва за Кавказ. — М.: Военное издательство, 1967. — 424 с.
Багиров Н. Т., Джавадов У. А., Зейналов Р. Э., Фельдман Ф. Г., Харченко М. О. «77-я Симферопольская. Краткая история.» Баку. 1981 год. Второе издание.
Şəmistan Nəzirli. Azərbaycan generalları. Bakı: Gənclik, 1991. 208 səh.
Avqust 09, 2021
dağatıcı, diviziya, serqo, orjonikidze, adına, qırmızı, bayraqlı, ikinci, dünya, müharibəsi, illərində, ssri, silahlı, qüvvələrinin, hərbi, hissəsi, milli, azərbaycan, hərbi, birləşməsi, 1940, ilə, qədər, горнострелковая, Краснознамённая, дивизия, имени, Серго. Serqo Orjonikidze adina Qirmizi Bayraqli 77 ci dagatici diviziya Ikinci Dunya Muharibesi illerinde SSRI Silahli Quvvelerinin herbi hissesi milli Azerbaycan herbi birlesmesi 1940 ci ile qeder 77 ci dagatici diviziya77 ya gornostrelkovaya Krasnoznamyonnaya diviziya imeni Sergo OrdzhonikidzeNovu piyadaMovcud oldugu iller 30 oktyabr 1920 ci il oktyabr 1942 ci ilDovlet SSRIDaxildir Quru qosunlariHimayedari 1 ci azad Azerbaycan Fehle ve Kendli Sovet atici diviziyasiTechizati 77 ci atici diviziyasi 2 ci komplektlesme 1942 Muharibeler Sovet yapon serhed munaqiseleriIkinci Dunya MuharibesiDoyusler Xasan doyusleri 1938 ci il Ikinci Dunya Muharibesi Kerc Feadosiya desant emeliyyati 1941 1942 Qafqaz doyusu 1942 1943 Ferqlenme nisanlari Qirmizi Bayraq ordeniKomandanliqKecmis Komandirler Cemsid Naxcivanski Qambay VezirovHeybet Heybetov Mundericat 1 Tarixi 2 Ikinci Dunya Muharibesi 3 Doyus heyeti 4 Diviziyanin komandirleri 5 Hemcinin bax 6 Istinadlar 7 EdebiyyatTarixi Redakte1920 ci il oktyabrin 20 de Bakida 1 ci birlesdirilmis azerbaycanli fehle ve kendli sovet atici diviziyasi kimi yaradilmisdir 1924 cu ile qeder herbi birlesme Qirmizi Bayraqli Qafqaz Ordusunun erazi vahidine daxil idi 1929 cu ilde diviziya dagatici heyetine cevrildi SSRI Herbi Respublika Surasinin 29 oktyabr 1930 cu il tarixli 218 nomreli emri ile herbi birlesme Serqo Orjonikidzenin adi ile adlandirildi 1935 ci ilde diviziya Qirmizi Bayraq ordeni ile teltif edildi Herbi Nazirliyin 21 may 1936 ci il tarixli 072 nomreli emrine uygun olaraq nomrelenme deyisikliyine gore diviziya Serqo Orjonikidze adina 77 ci Azerbaycan Dagatici Qirmizi Bayraq Diviziyasi adlandirildi 1937 ci ilin iyulunda diviziyanin komandiri Q M Vezirov hebs edilmis ve gullelenmisdir Dviziyanin diger zabitleri de repressiyaya meruz qaldilar 1 1938 ci ilin may ayinda 77 ci Azerbaycan dagatici diviziyasinin 2 ci artilleriya diviziyasi heyacan siqnali ile qaldirildi ve qatarla Uzaq Serqe gonderildi Burada 1 ci Sakit Okean Silahli Quvvelerinin 15 ci yungul artilleriya alayinin terkibinde Xassan golu uzerinde doyuslerde istirak etdi Xalq Mudafie Komitesinin 16 iyul 1940 ci il tarixli 0150 nomreli emri ile milli teskil prinsipinden coxmilletli teskil olunmaya kecidle elaqedar olaraq herbi birlesme adindan Azerbaycanli sozu cixarildi Ikinci Dunya Muharibesi RedakteEsas meqale Azerbaycan Ikinci dunya muharibesinde1941 1942 ci ilin qisinda 51 ci ordunun terkibinde 77 ci diviziya Kerc Feodosiya desant emeliyyatinda istirak etdi 1941 ci il dekabrin 29 da dviziyanin 105 ci piyada alayi Kerc yarimadasina cixaraq Akmonay rayonuna dogru ireliledi Dekabrin 30 na kecen gece 105 ci atici alayi Kercin ertesi gun seher ise Feodosiyanin azad edilmesinde istirak etdi 1942 ci il yanvarin 8 de 105 ci atici alayi boyuk bir demiryolu qovsaginin yerlesdiyi Vladislavovka demir yolu stansiyasini almanlardan azad etdi Buradan alay 51 ci Ordunun sag cebhesini qorumaq ucun Qenicesk rayonuna gonderildi Fevral ayina qeder diviziyanin butun hisseleri artiq Kerc yarimadasina kocurulmusdu 1942 ci ilin fevral ayinda diviziya agir texnikalarini itiren Vermaxtin 46 ci piyada diviziyasinin birlesmelerini sixisdiraraq Jantor Tulumcak ve Kiet kendlerini dusmenden azad etdi Sonradan hucum dayandirildi ve terefler Aq Manay berzegindeki movqelerinde mudafieye kecdiler Diviziya Vermaxtin yeni yaradilan 22 ci tank diviziyasinin eks hucumlarini ugurla def etdi 77 ci diviziya ile geden doyuslerde almanlar 27 tank itirdi 1942 ci ilin may ayinda 77 ci Diviziya Sovet qosunlarinin Taman yarimadasina geri cekilmesini temin etmek cox sayda ustun dusmenin basqinlarini qarsisini almaq vezifesini icra etdi Doyus tapsirigini yerine yetirerken diviziyanin 105 ci piyada alayi 12 tank ve 300 den cox dusmen esger ve zabitini mehv ederek Oguztepe bolgesindeki muhasire halqasini yardi 77 ci atici diviziya Qirmizi Ordunun son birlesmeleri arasinda dusmenin 34 tankini 10 dan cox artilleriya ve minaatan batareyasini 1500 den cox esgerini ve zabitini mehv ederek Krimi terk etdi Mayin 19 dan 20 dek diviziyanin sexsi heyeti 47 ci Ordunun terkibinde Taman yarimadasinda doyus movqelerini tutdu 1942 ci il mayin 25 de 77 ci dagatici diviziyasi 77 ci atici diviziyasi olaraq yeniden teskil edildi 1942 ci il mayin 25 den avqustun 11 ne qeder Taman yarimadasinin sahillerini almanlardan mudafie edir sonra movqelerini deniz korpuslarinin hisselerine tehvil verir ve Novorossiysk terefe hereket edir Seherin simal ve simal serqini ehate eden kecidlerde mudafieni davam etdirir Avqustun 18 de erazilerde agir doyusler baslayir Krimin cenubundaki hundurluk Neberdjayevsk kecidi Ostraya dagi Koldun dagi Adamovic Balk gergin doyus sehnesi meydanina cevrilir 1942 ci il avqustun 18 den 21 dek diviziya alaylari Krimin cenubundaki yukseklikler bolgesinde piyada ve dusmen tanklarinin ustun quvveleri ile siddetli doyusler aparmisdir Yukseklikler bir nece defe elden ele kecir Dusmen 1942 ci il avqustun 21 de Neberdjaevsk kecidini ele kecirir Avqustun 21 de eks hucumla diviziya almanlari geri atir ve kecidin cenub qerb hissesine nezareti ele alir Doyus sentyabrin 5 dek davam edir 324 cu alay Ostraya dagi bolgesinde arxaya kecen dusmen terefinden uc gun erzinde muhasireye alinir lakin 1942 ci il sentyabrin 5 de muhasire halqasini yarmaga muveffeq olur 1942 ci il sentyabrin 6 dan 11 dek 77 ci atici diviziyasi Koldun dagi Neberdjaevsk ve Adamovic Balk kecidi erazisindeki sayca ustun dusmen quvveleri ve tanklari ile agir doyusler aparir Sentyabrin 11 den 12 ne kecen gece diviziya ordu komandanini ehtiyatina qaytarilir 1942 ci il sentyabrin 19 dan etibaren 77 ci diviziya Irevan rayonu bolgesinde dusmen hucumunun qarsisini alir Sentyabrin 25 de hucum zamani diviziyanin hisseleri 3 cu Ruminiya Dag Diviziyasini mehv edirler 2 Umumilikde Novorossiysk yaxinligindaki doyuslerde 77 ci atici diviziyasi dusmenin 8 minden cox esger ve zabitini 18 tankini qosun ve yuk masinlari olan 45 neqliyyat vasitesini 22 artilleriya ve minaatan batareyasini 40 a qeder muxtelif capli silahlari mehv edir ve ya ele kecirir Agir doyusler diviziyaya boyuk itkiler bahasina basa gelir Bu dovrde diviziya yarali olu ve esir qisminde 6 810 esger ve zabitini itirir 1942 ci il oktyabrin 3 de herbi birlesmenin sag qalan hissesi 216 ci atici diviziyasinin heyetinin komplektlesdirilmesi ucun onun terkibine daxil edilir Doyus heyeti Redakte11 ci dagatici alayi 276 ci dagatici alayi 324 cu dagatici alayi 239 cu artilleriya alayi 179 ci ferdi tank eleyhine ozuyeriyen artilleriya divizionu 502 ci ferdi zenit artileriya batalyonu 3 cu suvari eskadronu 41 ci sapyor batalyonu 136 ci ferdi rabite batalyonu 85 ci artileriya divizionu 73 cu tibb sanitar batalyonu 140 ci avtoneqliyyat rotasi 7 ci sahe corekxanasi 77 ci artileriya diviziyonu emalatxanasi 207 ci sahe poct stansiyasi Dovlet bankinin 235 ci sahe bilet sobesiAtici diviziya kimi 105 ci atici alay 276 ci atici alay 324 cu atici alay 239 cu artilleriya alayi 20 9 1942 ci ile qeder 796 ci artileriya polku 20 9 1942 ci ile qeder 197 ci ferdi tank eleyhine qirici divizion 502 ci ferdi zenit artileriya divizionu 351 ci minamyot divizionu 458 ci kesfiyyat taboru 41 ci sapyor batalyonu 136 ci ferdi rabite batalyonu 85 ci artileriya divizionu 73 cu tibb sanitar batalyonu 140 ci avtoneqliyyat taboru 7 ci sahe corekxanasi 77 ci artileriya diviziyonu emalatxanasi 207 ci sahe poct stansiyasi Dovlet bankinin 235 ci sahe bilet sobesi 3 legv edilmeyen herbi hisse nomreleri kursivle gosterilib Diviziyanin komandirleri RedakteCemsid Ceferqulu oglu Naxcivanski 1921 1931 4 5 Diviziya komandiri Qambay Memmed oglu Vezirov 1931 mart 07 29 1937 6 Heybet Atamoglan oglu Heybetov Zyuvanov Vladimir Pavlovic 1 7 Polkovnik Pimenov Mixail Yakovlevic 05 09 1940 10 08 08 1941 Polkovnik Volkov Mixail Vasilievic 10 09 1941 03 02 1942 Polkovnik Tsindzenevski Pyotr Yakovlevic 03 03 1942 05 11 1942 Polkovnik Toroptsev Ivan Qriqoryevic 06 02 1942 09 10 1942 Polkovnik Kabanov Efim Efremovic 09 11 1942 10 29 1942Hemcinin bax RedakteAzerbaycan Ikinci dunya muharibesinde 402 ci atici diviziya 77 ci atici diviziya 2 ci komplektlesme 223 cu atici diviziya 2 ci komplektlesme 416 ci atici diviziyaIstinadlar Redakte 1 2 Semistan Nezirli Azerbaycan generallari Baki Genclik 1991 208 seh Vajner B A Sovetskij morskoj transport v Velikoj Otechestvennoj vojne Perechen 5 strelkovyh gornostrelkovyh motostrelkovyh i motorizovannyh divizij vhodivshih v sostav dejstvuyushej armii v gody Velikoj Otechestvennoj vojny 1941 1945 gg 2013 03 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 12 23 parameter ignored suggest Ivanov R N Imenem Soyuza Sovetskih Zhizn i gibel kombriga Nahichevanskogo M Geroi Otechestva 2007 Memorial Spiski zhertv politicheskogo terrora v SSSR 33 yasinda general olan ilk azerbaycanli Ejbatov Zyuvanov Ejbat Atamoglan oglu general majorEdebiyyat RedakteGorshkov S G Na yuzhnom primorskom flange osen 1941 g vesna 1944 g M Voenizdat 1989 286 s ISBN 5 203 00144 8 Grechko A A Bitva za Kavkaz M Voennoe izdatelstvo 1967 424 s Bagirov N T Dzhavadov U A Zejnalov R E Feldman F G Harchenko M O 77 ya Simferopolskaya Kratkaya istoriya Baku 1981 god Vtoroe izdanie Semistan Nezirli Azerbaycan generallari Baki Genclik 1991 208 seh Menbe https az wikipedia org w index php title 77 ci dagatici diviziya amp oldid 6037480, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
