Ensiklopediyaçı, Alim, Fəlsəfə, Astronomiya, Sosyoloji,
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Həyatı
Əl-Biruni 4 sentyabr973-cü ildə Xarəzmdə anadan olmuşdur. Əbu Reyhan Məhəmməd əl-Biruni Xarəzm şəhərinin qadim paytaxtı "Kayat" şəhərində dünyaya gəlib. Uşaqalıqdan valideynlərini itrib, tərbiyəsi ilə bir yunan məşğul olub və onda təbiətşünaslığa maraq yaranıb.
Elmi fəaliyyəti
Əl-Biruni XI əsrin ən böyük coğrafiyaşünası hesab olunur. Əl-Biruni tarix, etnoqrafiya, təbiət elmləri, riyaziyyat, astronomiya, mineralogiya və s. elm sahələrinə aid 150-dən çox əsərin müəllifidir. Özünün uzun səyahətləri zamanı İran yaylasını, Xəzər dənizinin şərq və cənub sahillərindəki ölkələri, Mərkəzi Asiyanın böyük hissəsini öyrənmişdir. Bu səyahətlər zamanı Biruni türk xalqlarının yaşadıqları ərazilər, onların adət-ənənə və mərasimləri barədə ətraflı məlumatlar əldə etmişdir. O, özündən əvvəlki coğrafiyaşünaslardan irəli gedərək, Hind okeanı ilə Atlantik okeanının Afrikanın cənubunda dar bir boğaz vasitəsilə birləşdirildiyini söyləmişdir. Əl-Biruni Pəncaba etdiyi səyahət zamanı hind elminə və mədəniyyətinə aid topladığı materiallar və özünün empirik müşahidələri əsasında Hindistana həsr olunmuş iri həcmli əsər yazmışdır. "Nihâyâtü'l-Emâkin", qısa şəkildə "Hindistan" adlandırılan bu əsərdə Biruni, ilk dəfə olaraq yerin günəş ətrafında hərəkətini və dünyanın hərəkətsiz deyil, dönən bir kütlə olduğunu Kopernikdən 500 il əvvəl söyləmiş və məşhur hind astronomu Brahmaquptanın "Yer hərəkətdə, göylər isə sükunətdədir" fikrini əsaslandırmışdır. Beləliklə, o, Koperniklə başlayan müasir astranomiya və fizikanın ilk təməllərini yaratmışdır. Orta Asiyanın topoqrafiyasına dair əsərində Amudərya çayının bir neçə dəfə öz yatağını dəyişməsi barədəki tədqiqatları xüsusilə maraqlıdır.
Biruni dünyanın bir çox ölkələrinin şəhərləri, o cümlədən Azərbaycanın o zaman məlum olan Bakı, Dərbənd, Bərdə, Beyləqan, Bəzz, Təbriz, Ərdəbil kimi qədim və böyük şəhərlərinin enlik və uzunluq dairələrini göstərmişdir. Ömrünün sonuna yaxın yazdığı "Kitâbü’l-Camahir fi Marifeti'l-Cevahir" kitabında müxtəlif mineralların və qiymətli daşların mənşəyi, xarakteri və mədənləri haqqında geniş məlumat vermişdi.
Əl-Biruni, cisimlərin sıxlığını təyin edən cihaz düzəltmiş və "Xüsusi çəki" kitabında onu təsvir etmişdir. Bu xüsusi qab olub, içərisinə salınan cismin həcminə uyğun çıxarılan suyun həcmini dəqiq ölçmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. O, cihazın dəqiq hazırlanmasına səy göstərmişdir. Əl-Biruni mayelərdə xüsusi çəkini ölçmək üçün düzəltdiyi başqa bir cihazın köməyi ilə suyun soyuq və isti hallarda, şirin və duzlu suların xüsusi cəkilərini təyin edərək göstərmişdir ki, suyun sıxlığı ilə onun xüsusi çəkisi arasında bir asılılıq mövcuddur.
Biruninin Gürgəncdə yazdığı "Müqayisəli çəki" adlı kitabında substansiyanın müqayisəli çəkisinin onun kimyəvi xassələri ilə əlaqəsinə aydınlıq gətirilmişdir. İbn Sina substansiyaların transmutasiyası üzrə də elmi tədqiqatlar aparmışdı. Bunların nəticələrini o, "İksir haqqında elmi əsər"ində ("Risolat əl-İksir") təsvir etmişdi. Məlum olduğu kimi, bu kitab 1005-ci ildə Xarəzmdə yazılmışdır.
Biruni 994-cü ildə Amu-Dərya çayının qərb sahili ilə Kot şəhəri arasında yerləşən, Buşkanz şəhərinin ekliptik səthinin ekvatora nisbətən əyilmə ölçüsünü dəqiq təyin etmişdir. 995-ci ildə Biruni Yer kürəsinin modelini hazırlamağa başladı. Bu, müxtəlif şəhərlərin, kəndlərin və coğrafi obyektlərin yerini dəqiq təyin etmək üçün diametri təqribən 5 metrə yaxın olan ilk relyefli qlobus idi.
Gürgəncdə öz elmi fəaliyyəti ilə məşğul olduğu vaxtda Biruni tərəfindən coğrafiyaya, hidrologiyaya, mineralogiyaya aid bir sıra tədqiqatlar da aparılmışdı.
İstinadlar
Bosworth, C. E. (1968), «The Political and Dynastic History of the Iranian World (A.D. 1000—1217)», J.A. Boyle (ed.), Cambridge History of Iran, vol. 5: The Saljuq and Mongol Periods, Cambridge University Press: 1-202. [45]. Excerpt from page 7:
"The Iranian scholar al-BIruni says that the Khwarazmian era began when the region was first settled and cultivated, this date being placed in the early 13th-century BC)"
Richard Frye: «The contribution of Iranians to Islamic mathematics is overwhelming. ..The name of Abu Raihan Al-Biruni, from Khwarazm, must be mentioned since he was one of the greatest scientists in World History»(R.N. Frye, «The Golden age of Persia», 2000, Phoenix Press. pg 162)
M. A. Saleem Khan, «Al-Biruni’s discovery of India: an interpretative study», iAcademicBooks, 2001. pg 11:
"It is generally accepted that he was Persian by origin, and spoke the Khwarizmian dialect"
H. U. Rahman (1995). "A Chronology of Islamic History : 570 – 1000 CE" (ingilis). Mansell Publishing. İstifadə tarixi: 2017-07-16.
"A Persian by birth, Biruni produced his writings in Arabic, though he knew, besides Persian, no less than four other languages"
David C. Lindberg, Science in the Middle Ages, "University of Chicago Press", p. 18:
"A Persian by birth, a rationalist in disposition, this contemporary of Avicenna and Alhazen not only studied history, philosophy, and geography in depth, but wrote one of the most comprehensive Muslim astronomical treatises, the Qanun Al-Masu'di."
L. Massignon, «Al-Biruni et la valuer internationale de la science arabe» in Al-Biruni Commemoration Volume, (Calcutta, 1951). pp 217—219.
In a celebrated preface to the book of Drugs, Biruni says, "And if it is true that in all nations one likes to adorn oneself by using the language to which one has remained loyal, having become accustomed to using it with friends and companions according to need, I must judge for myself that in my native Khwarezmian language, science has as much as chance of becoming perpetuated as a camel has of facing Kaaba."
Gotthard Strohmaier, «Biruni» in Josef W. Meri, Jere L. Bacharach, Medieval Islamic Civilization: A-K, index: Vol. 1 of Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia, Taylor & Francis, 2006. excerpt from page 112: «Although his native Khwarezmian was also an Iranian language, he rejected the emerging neo-Persian literature of his time (Firdawsi), preferring Arabic instead as the only adequate medium of science.»
D. N. MacKenzie, Encyclopaedia Iranica, «CHORASMIA iii. The Chorasmian Language». Excerpt: «Chorasmian, the original Iranian language of Chorasmia, is attested at two stages of its development..The earliest examples have been left by the great scholar Abū Rayḥān Bīrūnī.»
A.L.Samian, «Al-Biruni» in Helaine Selin (ed.), "Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures «, Springer, 1997. excerpt from page 157: „his native language was the Khwarizmian dialect“
D.J. Boilot, „Al-Biruni (Beruni), Abu’l Rayhan Muhammad b. Ahmad“, in Encyclopaedia of Islam (Leiden), New Ed., vol.1:1236-1238. Excerpt 1: He was born of an Iranian family in 362/973 (according to al-Ghadanfar, on 3 Dhu’l-Hididja/ 4 September — see Eduard Sachau, Chronology, xivxvi), in the suburb (birun) of Kath, capital of Khwarizm». Excerpt 2:"was one of the greatest scholars of mediaeval Islam, and certainly the most original and profound. He was equally well versed in the mathematical, astronomic, physical and natural sciences and also distinguished himself as a geographer and historian, chronologist and linguist and as an impartial observer of customs and creeds. He is known as al-Ustdadh, «the Master»
J.L. Berggren, Jonathan Borwein, Peter Borwein (2014). "Pi: A Source Book" (ingilis). Springer. İstifadə tarixi: 2017-07-16.
The Persian polymath, al-Birüni, a younger contemporary of Abu'l-Wafa', calculated the perimeters of inscribed and ..."
Məlikov, Ələddin. Mehman. (2020). Görkəmli empirik alim əl-Biruni. İlahiyyat jurnalı. № 2, iyul. Səh. 55-58.
Mənbə
Məmun adına Xarəzm Akademiyası
MacKenzie, D. N. (October 18, 2011). "CHORASMIA iii. The Chorasmian Language". Encyclopaedia Iranica (ingilis). İstifadə tarixi: 2018-07-06. Chorasmian, the original Iranian language of Chorasmia, is attested at two stages of its development. The earliest examples have been left by the great Chorasmian scholar Abū Rayḥān Bīrūnī.
Strohmaier, Gotthard (2006). "Biruni". In Meri, Josef W. (ed.). Medieval Islamic Civilization: A-K, index (ingilis). Taylor & Francis. ISBN9780415966917.
biruni, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, iyul, 2021, məqaləni, vikiləşdirm. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz iyul 2021 Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin El Biruni Ebu Reyhan Muhemmed ibn Ehmed 4 sentyabr 973 9 dekabr 1048 boyuk fars 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ensiklopediyaci alim ve mutefekkiri El BiruniEl Biruni Ebu Reyhan Muhemmed ibn Ehmed1973 cu ilde Ebu Reyhan El Biruninin anadan olmasinin 1000 iliyi munasibeti ile buraxilmis poct markasi Dogum tarixi 4 sentyabr 973Dogum yeri Biruni seher OzbekistanVefat tarixi 9 dekabr 1048 75 yasinda Vefat yeri Qezni Ghazni District d Qezni EfqanistanElm sahesi fizika riyaziyyat astronomiya tebiet elmleri tarix xronologiya dilcilik yer haqqinda elmler cografiya felsefe kartoqrafiya antropologiya astrologiya kimya tibb psixologiya teologiya farmakologiya mineralogiyaTaninir Ensiklopediyaci Alim Felsefe Astronomiya Sosyoloji Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Elmi fealiyyeti 3 Istinadlar 4 Menbe 5 Xarici kecidlerHeyati RedakteEl Biruni 4 sentyabr 973 cu ilde Xarezmde anadan olmusdur Ebu Reyhan Mehemmed el Biruni Xarezm seherinin qadim paytaxti Kayat seherinde dunyaya gelib Usaqaliqdan valideynlerini itrib terbiyesi ile bir yunan mesgul olub ve onda tebietsunasliga maraq yaranib 13 Elmi fealiyyeti RedakteEl Biruni XI esrin en boyuk cografiyasunasi hesab olunur El Biruni tarix etnoqrafiya tebiet elmleri riyaziyyat astronomiya mineralogiya ve s elm sahelerine aid 150 den cox eserin muellifidir Ozunun uzun seyahetleri zamani Iran yaylasini Xezer denizinin serq ve cenub sahillerindeki olkeleri Merkezi Asiyanin boyuk hissesini oyrenmisdir Bu seyahetler zamani Biruni turk xalqlarinin yasadiqlari eraziler onlarin adet enene ve merasimleri barede etrafli melumatlar elde etmisdir O ozunden evvelki cografiyasunaslardan ireli gederek Hind okeani ile Atlantik okeaninin Afrikanin cenubunda dar bir bogaz vasitesile birlesdirildiyini soylemisdir El Biruni Pencaba etdiyi seyahet zamani hind elmine ve medeniyyetine aid topladigi materiallar ve ozunun empirik musahideleri esasinda Hindistana hesr olunmus iri hecmli eser yazmisdir Nihayatu l Emakin qisa sekilde Hindistan adlandirilan bu eserde Biruni ilk defe olaraq yerin gunes etrafinda hereketini ve dunyanin hereketsiz deyil donen bir kutle oldugunu Kopernikden 500 il evvel soylemis ve meshur hind astronomu Brahmaquptanin Yer hereketde goyler ise sukunetdedir fikrini esaslandirmisdir Belelikle o Kopernikle baslayan muasir astranomiya ve fizikanin ilk temellerini yaratmisdir Orta Asiyanin topoqrafiyasina dair eserinde Amuderya cayinin bir nece defe oz yatagini deyismesi baredeki tedqiqatlari xususile maraqlidir Biruni dunyanin bir cox olkelerinin seherleri o cumleden Azerbaycanin o zaman melum olan Baki Derbend Berde Beyleqan Bezz Tebriz Erdebil kimi qedim ve boyuk seherlerinin enlik ve uzunluq dairelerini gostermisdir Omrunun sonuna yaxin yazdigi Kitabu l Camahir fi Marifeti l Cevahir kitabinda muxtelif minerallarin ve qiymetli daslarin menseyi xarakteri ve medenleri haqqinda genis melumat vermisdi El Biruni cisimlerin sixligini teyin eden cihaz duzeltmis ve Xususi ceki kitabinda onu tesvir etmisdir Bu xususi qab olub icerisine salinan cismin hecmine uygun cixarilan suyun hecmini deqiq olcmek ucun nezerde tutulmusdur O cihazin deqiq hazirlanmasina sey gostermisdir El Biruni mayelerde xususi cekini olcmek ucun duzeltdiyi basqa bir cihazin komeyi ile suyun soyuq ve isti hallarda sirin ve duzlu sularin xususi cekilerini teyin ederek gostermisdir ki suyun sixligi ile onun xususi cekisi arasinda bir asililiq movcuddur Biruninin Gurgencde yazdigi Muqayiseli ceki adli kitabinda substansiyanin muqayiseli cekisinin onun kimyevi xasseleri ile elaqesine aydinliq getirilmisdir Ibn Sina substansiyalarin transmutasiyasi uzre de elmi tedqiqatlar aparmisdi Bunlarin neticelerini o Iksir haqqinda elmi eser inde Risolat el Iksir tesvir etmisdi Melum oldugu kimi bu kitab 1005 ci ilde Xarezmde yazilmisdir Biruni 994 cu ilde Amu Derya cayinin qerb sahili ile Kot seheri arasinda yerlesen Buskanz seherinin ekliptik sethinin ekvatora nisbeten eyilme olcusunu deqiq teyin etmisdir 995 ci ilde Biruni Yer kuresinin modelini hazirlamaga basladi Bu muxtelif seherlerin kendlerin ve cografi obyektlerin yerini deqiq teyin etmek ucun diametri teqriben 5 metre yaxin olan ilk relyefli qlobus idi Gurgencde oz elmi fealiyyeti ile mesgul oldugu vaxtda Biruni terefinden cografiyaya hidrologiyaya mineralogiyaya aid bir sira tedqiqatlar da aparilmisdi Istinadlar Redakte Bosworth C E 1968 The Political and Dynastic History of the Iranian World A D 1000 1217 J A Boyle ed Cambridge History of Iran vol 5 The Saljuq and Mongol Periods Cambridge University Press 1 202 45 Excerpt from page 7 The Iranian scholar al BIruni says that the Khwarazmian era began when the region was first settled and cultivated this date being placed in the early 13th century BC Richard Frye The contribution of Iranians to Islamic mathematics is overwhelming The name of Abu Raihan Al Biruni from Khwarazm must be mentioned since he was one of the greatest scientists in World History R N Frye The Golden age of Persia 2000 Phoenix Press pg 162 M A Saleem Khan Al Biruni s discovery of India an interpretative study iAcademicBooks 2001 pg 11 It is generally accepted that he was Persian by origin and spoke the Khwarizmian dialect H U Rahman 1995 A Chronology of Islamic History 570 1000 CE ingilis Mansell Publishing Istifade tarixi 2017 07 16 A Persian by birth Biruni produced his writings in Arabic though he knew besides Persian no less than four other languages Al Biruni 2007 Encyclopaedia Britannica Retrieved 22 April 2007 David C Lindberg Science in the Middle Ages University of Chicago Press p 18 A Persian by birth a rationalist in disposition this contemporary of Avicenna and Alhazen not only studied history philosophy and geography in depth but wrote one of the most comprehensive Muslim astronomical treatises the Qanun Al Masu di L Massignon Al Biruni et la valuer internationale de la science arabe in Al Biruni Commemoration Volume Calcutta 1951 pp 217 219 In a celebrated preface to the book of Drugs Biruni says And if it is true that in all nations one likes to adorn oneself by using the language to which one has remained loyal having become accustomed to using it with friends and companions according to need I must judge for myself that in my native Khwarezmian language science has as much as chance of becoming perpetuated as a camel has of facing Kaaba Gotthard Strohmaier Biruni in Josef W Meri Jere L Bacharach Medieval Islamic Civilization A K index Vol 1 of Medieval Islamic Civilization An Encyclopedia Taylor amp Francis 2006 excerpt from page 112 Although his native Khwarezmian was also an Iranian language he rejected the emerging neo Persian literature of his time Firdawsi preferring Arabic instead as the only adequate medium of science D N MacKenzie Encyclopaedia Iranica CHORASMIA iii The Chorasmian Language Excerpt Chorasmian the original Iranian language of Chorasmia is attested at two stages of its development The earliest examples have been left by the great scholar Abu Rayḥan Biruni A L Samian Al Biruni in Helaine Selin ed Encyclopaedia of the history of science technology and medicine in non western cultures Springer 1997 excerpt from page 157 his native language was the Khwarizmian dialect D J Boilot Al Biruni Beruni Abu l Rayhan Muhammad b Ahmad in Encyclopaedia of Islam Leiden New Ed vol 1 1236 1238 Excerpt 1 He was born of an Iranian family in 362 973 according to al Ghadanfar on 3 Dhu l Hididja 4 September see Eduard Sachau Chronology xivxvi in the suburb birun of Kath capital of Khwarizm Excerpt 2 was one of the greatest scholars of mediaeval Islam and certainly the most original and profound He was equally well versed in the mathematical astronomic physical and natural sciences and also distinguished himself as a geographer and historian chronologist and linguist and as an impartial observer of customs and creeds He is known as al Ustdadh the Master J L Berggren Jonathan Borwein Peter Borwein 2014 Pi A Source Book ingilis Springer Istifade tarixi 2017 07 16 The Persian polymath al Biruni a younger contemporary of Abu l Wafa calculated the perimeters of inscribed and Melikov Eleddin Mehman 2020 Gorkemli empirik alim el Biruni Ilahiyyat jurnali 2 iyul Seh 55 58 Menbe RedakteMemun adina Xarezm Akademiyasi MacKenzie D N October 18 2011 CHORASMIA iii The Chorasmian Language Encyclopaedia Iranica ingilis Istifade tarixi 2018 07 06 Chorasmian the original Iranian language of Chorasmia is attested at two stages of its development The earliest examples have been left by the great Chorasmian scholar Abu Rayḥan Biruni Strohmaier Gotthard 2006 Biruni In Meri Josef W ed Medieval Islamic Civilization A K index ingilis Taylor amp Francis ISBN 9780415966917 Xarici kecidler Redakte Vikisitatda El Biruni ile elaqedar sitatlar var Menbe https az wikipedia org w index php title El Biruni amp oldid 5906732, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
