fbpx
Wikipedia

Şamlı (tayfa)

September 05, 2021

Şamlı — tayfa, el. Qızılbaş tayfa ittifaqına daxil olan toplulardan biri.

"Şamlı" adı haqqında

Azərbaycanda müxtəlif türk tayfalarının adını özündə yaşadan yaşayış məskənləri, toponimlər mövcuddur. Bunlardan biri də Azərbaycan Respublikasının Qəbələ rayonundakı "Şamlı" adıdır. Məlumdur ki, "Şamlı" Şimali Suriyadan gəlmiş türk tayfalarından (boylarından) birinin adı olub. Bu faktı tarixi mənbələr də təsdiq edir.

Şamlı adının yaranması haqda Məhəmməd Həsən Vəliyevin (Baharlı) "Azərbaycan" adlı kitabında (fiziki-coğrafi, etnoqrafiq və iqtisadi oçerk) belə yazılır: "1034-cü ildən (425-ci ildən) başlayaraq Azərbaycana Səlcuq adı ilə tanınmış bir türk tayfası gəlməyə başlamışdır... Səlçuqlar bir sıra tayfalara bölünmüşlər və bunlardan bir çoxları monqol hücumu dövründə onlara tabe olmaq istəməyib, Kiçik Asiyaya çıxıb getmiş və ordan sonralar müxtəlif vaxtlarda Azərbaycana gəlmişdilər, bir hissəsi isə monqollar dövründə də Azərbaycanda qalmışdı. Səlcuq tayfaları indi də Ayrum, Şamlı, Bəydilli, İnallı, Təklə, Qaramanlı, Əhmədli, Aydınlı, İmirli, Düxər və s. adlarla məşhurdur". M. H. Vəliyev (Baharlı) eyni əsərində daha sonra yazır: "...Başqa səlcuq tayfası Şamlı, monqolların basqını zamanı Türkiyəyə gedən və Şamda (Suriya) məskən salan (o zaman Suriya Osmanlı İmperiyası|Osmanlı imperatorluğunun tərkibində olub – müəl.) səlcuqlardan ibarətdir. Onlar "Şamlı" adı altında Topal Teymur tərəfindən Suriyadan köçürülmüş və İranda məskunlaşmışlar. Burdan da onlar Azərbaycana keçərək öz adlarını aşağıdakı kəndlərə vermişlər:

  • Göyçay qəzasında – Şamlı;
  • Ağdaş qəzasında – Şamlı".

Hazırda Şamlı (Şamlu) tayfasının öz adını aşağıdakı yaşayış məskənlərinə verdiyini görürük:

  • Şamlı kəndi – Azərbaycan Respublikasının Qəbələ və Zəngilan rayonlarında, Türkiyənin Balıkəsir vilayətində;
  • Hacı Şamlı kəndi – Azərbaycan|Azərbaycan Respublikasının Kəlbəcər rayonunda (işğala qədər – müəl.);
  • Mirşamlı kəndi – Azərbaycan|Azərbaycan Respublikasının Şamaxı rayonunda;
  • Aşağışamlı qəsəbəsi – Türkiyənin Dənizli vilayətində;
  • Yuxarışamlı kəndi – Türkiyənin Dənizli vilayətində;
  • Şamlı kəndi – Türkiyənin Qaraman vilayətinin Bəyşehir rayonunuda;
  • Şamlı şəhəri – Hindistanın Uttar Pradeş ştatının Muzaffarnaqar rayonunda;
  • Şamlı kəndi – Türkmənistanda;
  • Şamlı şəhəri – İraqın Muhafazat al Basrah bölgəsində;
  • Bi’r aş Şamlı şəhəri – Suriyanın Muhafazat Hələb bölgəsində;
  • Dovlət Şamlu şəhəri –İranın Xorasan ostanında.

Bundan başqa Şamlı məhəlləsi (Türkiyənin Aksaray şəhərində), dərə (Əfqanıstanda), Şamlılar adını daşıyan nəsil (Türkiyənin Muğla vilayətində və Dənizli vilayətinin Babadağ rayonunda), Şamlular qəbiləsi (oymaq) (Türkiyənin Ərzurum vilayətinin Uzundərə rayonunda), Şamlı, Şamlıoğlu soyadları (İranda, Türkiyədə, Özbəkistanda, Şimali Kipr Türk Respublikasında), ad (Hindistanda), küçə adı (İstanbulda) və s. vardır. Bunlar sadəcə bizim bildiklərimizdir, kim bilir Şamlı (Şamlu) adını daşıyan bilmədiyimiz daha neçə kənd, məhəllə, nəsil və s. vardır.

Tədqiqatçı Adnan Menderes Qayanın 2004-cü ildə Türkiyədə yayınlanmış "Afşar Türkmənləri" adlı kitabında Şamlı tayfası haqqında geniş məlumat verilir: "Şamlı Avşarı (Əski Yörük) adından da anlaşıldığı kimi Quzey Suriya, ya da digər adıyla Hələb avşarlarından gəlməkdədirlər. İranda, özəlliklə Səfəvilər dövründə etkinliyini (təsirini – müəl.) gördüyümüz Şamlılar isə Hələb Türkmənlərindən olub başqa boylara mənsubdu. Ancaq, günümüzdə İrandakı avşarların obalarından biri Şamlı adını daşıyır. Anlaşılan bu Şamlılar, zamanla Afşarlar arasına girib onun bir obasını təşkil etmişdir. 16-cı yüz ildə Qaraman əyalətində bulunan Atçəkən oymaqları arasında Əskil qəzasında sakin bir Şamlular (digər adı Başagirən) camaatı bulunmaqdadır. Bu Şamluların bir bölümü də eyni yüz ildə Tarsus yörəsində bulunurdu. Qutlu Hanlı tayfasına bağlı olan bu camaat, 1543-də ortaya çıxmışdır... Şamlıların önəmli bir bölümü isə Mərsin civarında (ətrafında – müəl.) bulunurdu... ...Şamlılar (digər adı Əski Yörük), əsil vətənləri olan Anamurun Çuxurşamlı köyünə (kənd – müəl.) iskan (məskunlaşdırma – müəl.) edildi. Boz-Ulusun Aydın bölgəsində bulunan camaatları arasında yeni oluşan bir Şamlı obası var. Bu obanın bizim Şamlılardan ayrı olmadığını görürük... Şamlılar, Alanya, Anamur, Aydın, Bəyşəhir, Dənizli, Düşənbə, Edirnə, Eflani, Eğridir, Gülnar, Güzelhisar –Aydın, Hamit, İç-Əl, Qaraman, Kıbrıs, Kütahya, Lazkiyə – Kütahya, Manavgat, Manisa, Məntəşə, Rakka, Sarıçam, Saruhan, Tarsus, Təkə, Yalvaç və Zara – Kastamonu bölgəsində yerləşmişdir...".

İnternetdə verilən bir məqalədə Şamlı (Şamlu) haqqında belə yazılır: "...Kərkük və Hələb bölgəsində Bayat boylarının qonaqladıqları (yerləşdikləri – müəl.) bilinməkdədir. Səfəvi Dövlətini quran Şamlu oymaqlarının böyük əksəriyyətini Bayatlar təşkil edir...". İnternetdə yayınlanan "İraqdakı türk oymaqları. İraqda varlığı bilinən boy və oymaqlar" məqaləsində də bu barədə söz açılır: "....Quzey Suriya Türkmənləri Səfəvilər|Səfəvi dövlətinin quruluşuna, özəlliklə Şamlu adı altında qatılmışlardır...".

Türkiyəli tarixçi Vətən Özgülün internetdə yayınlanan "XIX yüzildən öncə Balaban aşirəti" adlı əsərində XIII əsrdə Suriyada qələbəlik bir Türkmən topluluğunun yaşadığı və bu topluluğun çox mühüm bir hissəsinin yayda Sivasın (Türkiyə) cənub bölgələrinə və Uzun Yaylaya (Türkiyədə) getdiyi qeyd edilir. Bunlara Şamlu, Şam Türkləri və ya Şam Türkmənləri deyilirmiş. Tarixçinin eyni adlı əsərində bu tayfa haqqında belə yazılır: "...Səlçuqlular dövründən bəri Hələb-Antəp arasında qışlayan və Sivas-Gürün-Gəmərək arasında yaylayan Türkmən oymaqlarına Farsca tarixlərdə Ətrak-i Şam və ya Türkman-ı Şam, Türk xalqı arasında və Türkcə əsərlərdə də Şamlu deyilirdi. Osmanlı dövründə rəsmi sənədlərdə Hələb Türkmənləri deyilən Hələb-Antəp arasındakı topluluq başlıca Avşar (Afşar), Bəydili, İnallu, Harbəndəlu, Bayat kimi oymaqlara ayrılmışdı...".

Şamlı tayfası haqqında mərhum Türkiyəli professor Faruq Sümərin "Oğuzlar" kitabında da bəhs edilir. O, yazır: "...XIII əsrdə Suriyada qələbəlik bir türkmən elatı yaşayırdı. Bu elatın çox mühüm bir qismi yayda Sivasın cənub tərəflərinə və Uzun Yaylaya (Türkiyə – müəl.) çıxırdı. Bunlara Şamlu, Şam türkləri və ya Şam türkmənləri deyilirdi". Tədqiqatçının əsərində Şimali Suriya türkmənlərinin Səfəvi dövlətinin yaradılmasında Şamlı (Şamlu) adı altında iştirak etdikləri qeyd olunur. Faruq Sümər eyni adlı əsərində Şamlı boyu haqqında belə yazır: "...Şamlu yayda Sivasın güney (cənub – müəl.) tərəfində və Uzun Yaylada yaşayan, qışı Hələb bölgəsində keçirən türkmənlərin Bəydili, Xarbəndəlu, İnallu kimi oymaqların qollarından meydana gəlmişdir...". Müəllif Şamlı (Şamlu) boyu haqqında yazarkən eyni adlı əsərində daha sonra bunları qeyd edir: "...Qızılbaş ulusunu təşkil edən birinci dərəcəli oymaqlar bunlardır: Ustacalı-Ustahacılu (Səfəvi dövründə Ustaclu), Rumlu, Təkəlü, Zülqədər, Şamlu, Qaçar...".

Bu barədə professor Faruq Sümərin "Qaşqay" adlı əsərində də yazılır: "Bir çox boy və obadan meydana gəlmiş olan Qaşqay elinin bu boy və obaları arasında diqqəti çəkən tarixi boy və oymaqlar bunlardır: Bayat (Oğuz boyu), İğdü (Oğuz boyu), Beğ Dili (Oğuz boyu), Çarıhlu (Çarıklu-Oğuz boyu ?) Kaçarlu, Şamlu, Ağaç-Eri, (Qara Qoyunlulardan), Halac, Musullu (Ağ Qoyunlulardan), Oryad (Oryad Monqol ?)...". Bu fakta Azərbaycanlı tədqiqatçı Mirzə Bala Məmmədzadə|Mirzə Balanın (Məmmədzadə – müəl.) internetdə yayınlanmış "Qaşqay" adlı məqaləsində də rast gəlirik: "...Bəydililərin, Timur səfərlərini izləyərək, Suriyadan Azərbaycana dönən Şamlu Bəydililərdən bir qol olduğu sanılmaqdadır. Eyni təxmin Baharlular üçün də uyğun görülə bilər...".

Alim Vasif İsmayıloğlu 2002-ci ildə İstanbulda nəşr olunmuş "Bir gün xəstəxanada, kürtləşmiş Azərbaycan Türkləri" adlı kitabında Şamlı boyu haqqında belə yazır: "...Quzey (Şimali – müəl.) Azərbaycanın Şamlu, Ayrımlu kimi Türkmən boyları Güneydoğu (cənub-şərq – müəl.) Anadolunun Türkmənlərindən ikən Yavuz Sultan Səlim zamanında məzhəb fərqliliklərindən (Hənəfi və Cəfəri məzhəbləri nəzərdə tutulur – müəl.) doğan ixtilafla əlaqədar köç etmişlərdir".

Türkiyəli professor Əbdülxaluq M. Çayın internetdə yayınlanmış "Azərbaycan və Türklər" məqaləsində də bu barədə məlumat var: "...Qaraqoyunlular, Ağqoyunlular kimi Türkmən topluluqlarından sonra Anadoludan Azərbaycana gələn bu üçüncü böyük köçü təşkil edir. Bu Türkmən topluluqları arasında Sivas, Amasya, Tokat bölgəsindən gedən Ustacalu, Şamlu, Rumlu; Antalya bölgəsindən Təkəlü; Qaraman bölgəsindən Turqutlular və digərləri; Tarsus bölgəsindən Varsaqlar və Dulqədirlilər (Zulqədr)'i görürük". Türkiyəli yazıçı Nihad Çətinqayanın "Qızılbaş Türklər (tarixi yaranışı və inkişafı)" kitabında Şamlı (Şamlu) tayfası haqqında bəhs edir. O, tarix elmləri doktoru, professor Oqtay Əfəndiyevin "Səfəvi Dövlətinin quruluşunda Türk aşirətlərinin rolu" məqaləsinə istinadən belə yazır: "1576’da İskgəndər Münşi tərəfindən verilmiş buyruqlarda (sərəncam, tapşırıq – müəl.), Türk əsilli Qızılbaş aşirətlər, aşağıdakı kimi sıralanmışlardır: Samlu, Ustağlu, Türkmən, Rumlu, Dulkadir, Afşar, Kaçar, Təkəli və Hunuslu...". Professor Oqtay Əfəndiyevin "Səfəvi Dövlətinin quruluşunda Türk aşirətlərinin rolu" məqaləsində eyni fikrin davamı olaraq belə yazılır: "...1628 ilində eyni yazıçı tərəfindən verilən siyahıda Türk aşirətlərinin siyahısı da verilmişdir: Şamlu, Ustaoğlu, Dulkadir, Qaçar, Avşar, Türkmən, İspirli, Rumlu, Qaradağlı, Bayat, Alpaqut, Kazaklı, Qacirlı, Bayburtlu. Şamlulular; Bəydili, Abdili, Arabgirli, Nikaz qəbilələrinə bölünmüşlərdi...". Professor O. Əfəndiyev daha sonra eyni adlı əsərində Şamlı (Şamlu) boyu haqqında belə yazır: "...Bayat aşirətindən Oruc Bəy (İranın don Juanı), Qızılbaş aşirət qolları və ailələri ilə aşirətlərin hamısını göstərən bir siyahı verir. Bunlar içində ən önəmliləri olaraq Ustağlu, Samlu, Afşar, Türkmən, Bayat, Təkəli, Dulqadir, Kaçar, Qaramanlı, Bayburtlu, İspirli ve Baharlıdan təşkil olunmuş 32 ailə və aşirət yer almaqdadır...".

Türkiyənin Balıkəsir Universiteti tarix bölümünün dosenti Abdulməcid Mutaf bu sətirlərin müəllifinə yazdığı elektron məktubda (e-mail) bildirdiyinə görə dörd ailənin Suriyadan gələrək Balıkəsirdə (Türkiyə) yerləşdikləri ərazi onların mənsub olduqları tayfanın adı ilə Şamlı adlandırılmışdır. Bundan başqa internetdə verilmiş bir məlumatda yazılır ki, Türkiyənin Elazığ vilayətinin Ürünverən kəndində yaşayan Şamlı oymağına mənsub insanlar köklərinin Şamdan gələrək Elazığ vilayətinin kəndlərində və bir hissəsinin də Konya bölgəsində yerləşdiklərinə inanırlar. Yeri gəlmişkən, köklərinin Suriyadan gəldiyinə dair inam Qəbələ rayonundakı Şamlı kəndinin köklü sakinlərində də var. Yaşlıların söylədiklərinə görə Şamlı kəndi yerləşən ərazidə ilk dövrlərdə üç-dörd ailə yaşayırmış. Fikrimizcə, Balıkəsirdə olduğu kimi Qəbələdə də bu ərazi orada məskunlaşan insanların gəldikləri yerin (Şam-lı, yəni, Şamdan gələnlər) və ya mənsub olduqları tayfanın (Şamlı) adı ilə "Şamlı" adlandırılmışdır. Bəlkə də hazırda Qəbələnin Şamlı kəndində yaşayanların kökü Şamlı əmirlərinə qədər çatır. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Şamlı kəndinin adı bəzən səhv olaraq Şamılı kimi yazılır.

Cavad Heyətin internetdə yayınlanmış "Azərbaycanın Türkləşməsi və Azərbaycan Türkcəsinin Təşəkkülü" əsərində Əmir Teymurun Anadolu səfərindən qalib olaraq döndüyündə bir çox türk boylarını (o cümlədən Şamlı boyunu) Suriya və Anadoludan Azərbaycana gətirdiyi qeyd olunur: "...Özəlliklə Teymur Anadolu səfərindən qalib olaraq döndüyündə bir çox Türk boylarını Suriya və Anadoludan Azərbaycana gətirdi. Bunlar Şamlı, Musuulu, Rumlu, Qaçar, Afşar, Zulkadir, Kovanlu, Kozanlu, Təkəlu, Baharlu, Varsaqlu, Bəydili boyları olub Azərbaycanda qaldılar və bir çoxu Ərdəbil və ətrafında Səfəvi şeyxi (Şeyx Əli)nin (rəvayətə Ərdəbildən keçərkən Topal Teymura rast gələn Səfəviyyə təriqətinin qurucusu Şeyx Səfiəddin Ərdəbilinin nəvəsi, bu təriqətin rəhbəri Şeyx Əlinin xahişi ilə əsirləri bağışlayır və onları şeyxin xidmətində durmaları üçün Ərdəbil yaxınlarında yerləşdirir – müəl.) ətrafına toplanıb onun və oğullarının müridləri oldular...". Bu barədə məlumat İsmayıl Qayqusuzun "Qızılbaşlıq və Qızılbaşlar" adlı məqaləsində də var: "...1402 Ankara savaşında Yıldırım Bəyazidi böyük məğlubiyyətə uğradan Teymur (Əmir Teymur – müəl.) geri dönərkən, birlikdə götürdüyü otuz min əsir Türkməni, Ərdəbil şeyxi Xoca Əliyə hədiyyə etmişti. Əsir Türkmənlərin böyük əksəriyyəti Təkəlü və Qaramanlulardı...". Abbasqulu ağa Bakıxanov internet vasitəsi ilə oxuduğumuz "Gülüstani-İrəm" adlı əsərində yazır: "...Sultan Məhəmməd Xudabəndə (Şah İsmayıl Xətainin böyük qardaşı – müəl.) taxta oturdu. ...Şamlı və sair tayfaların əmirlərindən bir neçəsinə Şirvanda torpaq verildi...". Abbasqulu ağa Bakıxanov eyni əsərində daha sonra qeyd edir: "...Şirvanda Qaramanlı, Təkəli, Şamlı... və sair bir çox tayfalar vardır". Tarixdən məlum olduğu kimi Qəbələ də müəyyən bir tarixi dövrdə (Şirvanşahların zamanında) Şirvan vilayətinin tərkibində olub. İnayətullah Rzanın internetdə yayınlanan "Aran adı nə üçün məhv oldu?" məqaləsində də bu fakt təsbit olunur: "...Şirvanşahların zamanında Qəbələ ki mülknişin idi və yerli hakimlərin hakimiyyəti altında olurdu, Şirvan hökümətinə tabe oldu..."

Şamlı tayfasının Azərbaycana köç etməsi faktı Türkiyəli alim İsmayıl Qayqusuzun internetdə verilmiş "Qızılbaşlıq və qızılbaşlar" adlı məqaləsində də qeyd olunur: "...Təkəli, Şamlu, Ustaclu və Rumlu Türkmənlərin böyük bir qismi daha o zamandan (1470-ci illərdə) İran və Azərbaycana köç edərək, Şeyx Heydərin ilk Qızılbaş ordusunu təşkil etmişlərdi". İ. Kayqusuz daha sonra eyni adlı məqaləsində yazır: "...Bunların bəziləri, öncə sözü edildiyi kimi, Xoca Əlinin Ərdəbilə yerləştirdiyi Türkmənlərin (Təkəlü, Qaramanlu), o biriləri isə Şeyx Cüneydin savaşlarına qatılaraq, ya da Şeyx Heydər dönəmində (məsələn, Azərbaycanda kənd təsərrüfatı bölgəsinə yerləşmiş Şamlular kimi) gəlmişlərdi...". Bu faktı İsmayıl Qayqusuz "Sufi qıran Çaldıran..." məqaləsində də təsdiq edir: "...Qızılbaş ordusunu təşkil edən Qızılbaş Türkmən qəbilələri də, son yarım yüz il boyunca Azərbaycan və İrana köçüb yerləşmiş əqrabalarından (qohum – müəl.) başqaları deyildi...".

Fikrimizcə, Şamlı (Şamlu) adı ilə bağlı olan bütün yaşayış məskənlərinin sakinləri və bu adı daşıyan nəsillər arasında birbaşa bağlılıq, tayfa qohumluğu mövcuddur.

Son olaraq qeyd etməyi lazım bilirik ki, bu qeydlər kökü, soy bağı ilə Qəbələ rayonunun Şamlı kəndinə bağlı olan yazı müəllifinin bu torpağın tarixi keçmişinə işıq tutmaq cəhdi idi. Fikrimizcə, Şamlı kəndinin tarixi keçmişi haqqında geniş elmi tədqiqata ehtiyac vardır.

Elin tarixi

Şamlı eli Əmir Teymur tərəfindən Suriyadan köçürülüb Ərdəbil ətrafında məskunlaşdırılıb. Əmir Teymur bu eli Xacə Əli Səfəviyə bağışlamışdı. Elin kökü Bəydili və Avşar boylarına bağlıdır.

Şeyx Heydəri (1460-1488) əvvəlcə Rum, Talış və Qaracadağ sakinləri müdafiə etdilər.1488-ci ilin yazında, Dağıstana sonuncu yürüşü zamanında isə onun qoşununda şamlı tayfası da var idi.

1521-ci ildən sonra Şamlı elinin nümayəndələri Herat əyalətinə başçılıq etdilər.

1524-cü ildə Şamlı elinin iki görkəmli əmiri – Herat hakimi Durmuş xan və Astrabad hakimi Zeynal xan şəxsən Div sultan Rumluya qoşulmasalar da, onun vəkilliyə olan iddialarını müdafiə etdilər.

1529-cu ildə özbəklərlə döyüşdə böyük şücaət və cəsurluq nümayiş etdirmiş Şamlı elinin başçısı Hüseyn xan əvvəlki mühasirə zamanı ağır vəziyyətə salınmış, ərzaq cəhətdən korluq çəkən Heratın hakimi vəzifəsini tutmuşdu. Qızılbaş qoşunu Xorasanı tərk edən kimi, Übeydulla xan yenidən bura hücum etdi və Hüseyn xanın azsaylı qızılbaş dəstəsi ilə qoruduğu Heratı mühasirəyə aldı. Çuxa sultan Təkəli qızılbaş qoşununu Heratda mühasirəyə düşənlərə köməyə göndərməyi yubandırdı. Çuxa sultanın, onun özbəklərin əlinə düşməsini istədiyini yaxşı başa düşən Hüseyn xan Şamlı Übeydulla xanla danışıqlara başladı. Ona maneəsiz olaraq öz dəstəsi ilə şəhəri tərk etməyə və Sistandan keçərək Şiraza geri çəkilməyə icazə verildi21. Hicr 937-ci il zülqədənin 2-də (1531-ci il iyunun 17-də) Hüseyn xan Sam mirzə ilə şahın İsfahan yaxınlığındakı qərargahına gəldi. Çuxa sultan özünün təhlükəli rəqibindən xilas olmaq üçün onu şənliklərin birində öldürmək qərarına gəldi. Onun bu planından Hüseyn xan Şamlı xəbər tutdu.O, gecə düşəndə silahlı adamlardan ibarət dəstə ilə Çuxa sultanın alaçığına yollandı. Çuxa sultan sığınacaq tapmaq ümidi ilə divanxanaya qaçdı. İş o yerə çatdı ki, vuruşma şah otağnda davam etdirildi və Hüseyn xanın adamlarının atdıqları iki ox şahın tacına dəydi. Həmin gecə şahı mühafizə edən, zülqədər tayfasından olan şah qorçiləri Hüseyn xanın tərəfinə keçdilər və onlardan biri Çuxa sultanı ölümcül yaraladı.

Təkəli eli əyanlarınıın hökmranlıq müddəti (1527-1531) şamlı feodallarının hakimiyyəti ilə əvəz edildi. Çuxa sultanın ölümündən sonra Hüseyn xan Şamlı ən qüdrətli feodal oldu, vəkil və əmir əlüməra vəzifələrini tutdu. Hüseyn xan da sələfi kimi ilk növbədə öz tayfasının yaxşı yerləşdirilməsi qayğısına qalaraq "ən yaxşı vilayətləri (iqta əsasında) şamlı əmirləri arasında bölüşdürüb" şaha dövlət işlərinə qarışmaq imkanı vermədi.

Hüseyn xan hicri 940 (1533-1534)-cı ilədək dövlət işlərini idarə etmiş, elə həmin ildə qəflətən hakimiyyətdən kənar edilərək edam olunmuşdu. Mənbələrdə göstərilir ki, Hüseyn xan Şamlı I Şah Təhmasibi zəhərləmək məqsədilə sui – qəsd hazırlanmaqda təqsirləndirilmişdi. I Şah Təhmasib Heratda ikən Hüseyn xanın həmtayfası olan Başdan Qara adlı bir nəfər şahın piyaləsinə zəhər tökmək üçün cəhd göstərmişdi. Hüseyn xanın tərbiyəçisi (lələsi) olduğu qardaşı Sam mirzənin xeyrinə I Şah Təhmasibi devirməyə yönəldilmiş fəaliyyətdə ittiham etmişdilər. Həmçinin Sam mirzənin xəyanəti barədə xəbər verən "Şərəfnamə"yə görə, Sam mirzə özünü I Sultan Süleymanın vassalı kimi tanımışdı. Hüsen xandan məmləkətə soxulmuş türklərlə əməkdaşlıq etməkdə,düşmənin tərəfinə keçmək niyyətində olmaqda şübhələnirdilər. Həsən bəy Rumlunun göstərdiyi kimi, Hüseyn xanın hazırlanmaqda olan xəyanəti barədə şaha xəbər veriləndə Hüseyn xan onun əmrilə saraya çağırılmış və "parça – parça doğranmışdı".

Hüseyn xan Şamlının ölümü ilə qızılbaş feodallarının on il müddətində - 1524-cü ildən 1534-cü ilədək davam etmiş ağalığı başa çatdı. Şübhə yoxdur ki, şamlı əyanlarının hakimiyyəti tezliklə dövlət işlərindən sıxışdırılıb uzaqlaşdırılmş digər tayfa əyanlarınınnarazılığına səbəb olacaqdı. Həm də I Şah Təhmasibib özü artıq böyümüşdü, qızılbaş əmirlərinin sıxıntılı himayəsindən qurtulmaq və nəhayət, dövlət işlərini öz əlinə almaq qərarına gəlmişdi. Hüseyn xanın edam olunması və vəkil vəzifəsinə Qazi Cahan Qəzvininin təyin edilməsi I Şah Təhmasibin mərkəzi hakimiyyəti gücləndirmək və möhkəmləndirmək qətiyyətini göstərirdi.

Elin oymaqları

  • Bəydili oymağı
  • Bəcirli oymağı
  • Cərid oymağı
  • Qaragözlü oymağı
  • Abdallı oymağı
  • Aşıqlı oymağı
  • Avcı oymağı
  • Əcirli oymağı
  • Ərəbgirli oymağı
  • Nəlqas oymağı
  • Kəramətli oymağı

Şamlı elinin tanınmış simaları

Şamlı elinin şairləri

  • Səfiqulu bəy Şamlu, şair, II Şah Abbas Manuçöhr xanı 1662-ci ildə Qəndəhar hakimiliyindən azad edib onu təyin etdi. 1680-ci ildə Herat hakimi oldu.
  • Məhəmmədqulu bəy Şamlı, (?-1647), şair, Səlim təxəllüslü.
  • Əliqulu bəy Şamlı, şair, Ənisi təxəllüslü.
  • Molla Mühibbi Şamlı, şair.
  • Kirami Şamlı, şair,
  • Budaq bəy Nəsim Şamlı, şair, Herat hakimi Həsən xan Şamlının mülazimi.
  • Lütfəli bəy Azər, şair, Bəydili
  • İshaq bəy Üzri, şair, Bəydili, (?-1771)
  • Hüseynəli bəy Şərər
  • Mürtəzaqulu xan Zəfər-Həsən xanın oğlu
  • Vəliməhəmməd xan Məsrur
  • Cəfər bəy Bəydili
  • Əmini Bəydili
  • Qərari Bəydili
  • Səbahi Bəydili
  • Əzra Bəydili
  • Qərari Bəydili
  • Hüsami Qaragözlü, şair.
  • Həyati Qaragözlü, şair.

Şamlı elinin tarixçiləri

  • Vəliqulu bəy Şamlı-Hacı Davudqulu bəyin oğlu, II Şah Abbasın hakimiyyəti dönəmində "Qissəsül-Xəqani" adlı əsər yazıb.
  • Məhəmmədcəfər bəy Şamlı—Tarikh-i Menazilu’l-Fütuh, (nşr. Eliot-Dowson, The History of India, As Told By Its Own Historians VIII) Delhi 1990.

Qalereya

Həmçinin bax

İstinadlar

Mənbə

  • Ənvər Çingizoğlu, Şamlı elinin tanınmış simaları, "Soy" dərgisi, 9 (29), Bakı, 2009. səh.32-35.

Xarici keçidlər

September 05, 2021
şamlı, tayfa, şamlı, tayfa, qızılbaş, tayfa, ittifaqına, daxil, olan, toplulardan, biri, mündəricat, şamlı, adı, haqqında, elin, tarixi, elin, oymaqları, şamlı, elinin, tanınmış, simaları, şamlı, elinin, şairləri, şamlı, elinin, tarixçiləri, qalereya, həmçinin. Samli tayfa el Qizilbas tayfa ittifaqina daxil olan toplulardan biri Mundericat 1 Samli adi haqqinda 2 Elin tarixi 3 Elin oymaqlari 4 Samli elinin taninmis simalari 5 Samli elinin sairleri 6 Samli elinin tarixcileri 7 Qalereya 8 Hemcinin bax 9 Istinadlar 10 Menbe 11 Xarici kecidler Samli adi haqqinda RedakteAzerbaycanda muxtelif turk tayfalarinin adini ozunde yasadan yasayis meskenleri toponimler movcuddur Bunlardan biri de Azerbaycan Respublikasinin Qebele rayonundaki Samli adidir Melumdur ki Samli Simali Suriyadan gelmis turk tayfalarindan boylarindan birinin adi olub Bu fakti tarixi menbeler de tesdiq edir Samli adinin yaranmasi haqda Mehemmed Hesen Veliyevin Baharli Azerbaycan adli kitabinda fiziki cografi etnoqrafiq ve iqtisadi ocerk bele yazilir 1034 cu ilden 425 ci ilden baslayaraq Azerbaycana Selcuq adi ile taninmis bir turk tayfasi gelmeye baslamisdir Selcuqlar bir sira tayfalara bolunmusler ve bunlardan bir coxlari monqol hucumu dovrunde onlara tabe olmaq istemeyib Kicik Asiyaya cixib getmis ve ordan sonralar muxtelif vaxtlarda Azerbaycana gelmisdiler bir hissesi ise monqollar dovrunde de Azerbaycanda qalmisdi Selcuq tayfalari indi de Ayrum Samli Beydilli Inalli Tekle Qaramanli Ehmedli Aydinli Imirli Duxer ve s adlarla meshurdur M H Veliyev Baharli eyni eserinde daha sonra yazir Basqa selcuq tayfasi Samli monqollarin basqini zamani Turkiyeye geden ve Samda Suriya mesken salan o zaman Suriya Osmanli Imperiyasi Osmanli imperatorlugunun terkibinde olub muel selcuqlardan ibaretdir Onlar Samli adi altinda Topal Teymur terefinden Suriyadan kocurulmus ve Iranda meskunlasmislar Burdan da onlar Azerbaycana kecerek oz adlarini asagidaki kendlere vermisler Goycay qezasinda Samli Agdas qezasinda Samli Hazirda Samli Samlu tayfasinin oz adini asagidaki yasayis meskenlerine verdiyini goruruk Samli kendi Azerbaycan Respublikasinin Qebele ve Zengilan rayonlarinda Turkiyenin Balikesir vilayetinde Haci Samli kendi Azerbaycan Azerbaycan Respublikasinin Kelbecer rayonunda isgala qeder muel Mirsamli kendi Azerbaycan Azerbaycan Respublikasinin Samaxi rayonunda Asagisamli qesebesi Turkiyenin Denizli vilayetinde Yuxarisamli kendi Turkiyenin Denizli vilayetinde Samli kendi Turkiyenin Qaraman vilayetinin Beysehir rayonunuda Samli seheri Hindistanin Uttar Prades statinin Muzaffarnaqar rayonunda Samli kendi Turkmenistanda Samli seheri Iraqin Muhafazat al Basrah bolgesinde Bi r as Samli seheri Suriyanin Muhafazat Heleb bolgesinde Dovlet Samlu seheri Iranin Xorasan ostaninda Bundan basqa Samli mehellesi Turkiyenin Aksaray seherinde dere Efqanistanda Samlilar adini dasiyan nesil Turkiyenin Mugla vilayetinde ve Denizli vilayetinin Babadag rayonunda Samlular qebilesi oymaq Turkiyenin Erzurum vilayetinin Uzundere rayonunda Samli Samlioglu soyadlari Iranda Turkiyede Ozbekistanda Simali Kipr Turk Respublikasinda ad Hindistanda kuce adi Istanbulda ve s vardir Bunlar sadece bizim bildiklerimizdir kim bilir Samli Samlu adini dasiyan bilmediyimiz daha nece kend mehelle nesil ve s vardir Tedqiqatci Adnan Menderes Qayanin 2004 cu ilde Turkiyede yayinlanmis Afsar Turkmenleri adli kitabinda Samli tayfasi haqqinda genis melumat verilir Samli Avsari Eski Yoruk adindan da anlasildigi kimi Quzey Suriya ya da diger adiyla Heleb avsarlarindan gelmekdedirler Iranda ozellikle Sefeviler dovrunde etkinliyini tesirini muel gorduyumuz Samlilar ise Heleb Turkmenlerinden olub basqa boylara mensubdu Ancaq gunumuzde Irandaki avsarlarin obalarindan biri Samli adini dasiyir Anlasilan bu Samlilar zamanla Afsarlar arasina girib onun bir obasini teskil etmisdir 16 ci yuz ilde Qaraman eyaletinde bulunan Atceken oymaqlari arasinda Eskil qezasinda sakin bir Samlular diger adi Basagiren camaati bulunmaqdadir Bu Samlularin bir bolumu de eyni yuz ilde Tarsus yoresinde bulunurdu Qutlu Hanli tayfasina bagli olan bu camaat 1543 de ortaya cixmisdir Samlilarin onemli bir bolumu ise Mersin civarinda etrafinda muel bulunurdu Samlilar diger adi Eski Yoruk esil vetenleri olan Anamurun Cuxursamli koyune kend muel iskan meskunlasdirma muel edildi Boz Ulusun Aydin bolgesinde bulunan camaatlari arasinda yeni olusan bir Samli obasi var Bu obanin bizim Samlilardan ayri olmadigini goruruk Samlilar Alanya Anamur Aydin Beysehir Denizli Dusenbe Edirne Eflani Egridir Gulnar Guzelhisar Aydin Hamit Ic El Qaraman Kibris Kutahya Lazkiye Kutahya Manavgat Manisa Mentese Rakka Saricam Saruhan Tarsus Teke Yalvac ve Zara Kastamonu bolgesinde yerlesmisdir Internetde verilen bir meqalede Samli Samlu haqqinda bele yazilir Kerkuk ve Heleb bolgesinde Bayat boylarinin qonaqladiqlari yerlesdikleri muel bilinmekdedir Sefevi Dovletini quran Samlu oymaqlarinin boyuk ekseriyyetini Bayatlar teskil edir Internetde yayinlanan Iraqdaki turk oymaqlari Iraqda varligi bilinen boy ve oymaqlar meqalesinde de bu barede soz acilir Quzey Suriya Turkmenleri Sefeviler Sefevi dovletinin qurulusuna ozellikle Samlu adi altinda qatilmislardir Turkiyeli tarixci Veten Ozgulun internetde yayinlanan XIX yuzilden once Balaban asireti adli eserinde XIII esrde Suriyada qelebelik bir Turkmen toplulugunun yasadigi ve bu toplulugun cox muhum bir hissesinin yayda Sivasin Turkiye cenub bolgelerine ve Uzun Yaylaya Turkiyede getdiyi qeyd edilir Bunlara Samlu Sam Turkleri ve ya Sam Turkmenleri deyilirmis Tarixcinin eyni adli eserinde bu tayfa haqqinda bele yazilir Selcuqlular dovrunden beri Heleb Antep arasinda qislayan ve Sivas Gurun Gemerek arasinda yaylayan Turkmen oymaqlarina Farsca tarixlerde Etrak i Sam ve ya Turkman i Sam Turk xalqi arasinda ve Turkce eserlerde de Samlu deyilirdi Osmanli dovrunde resmi senedlerde Heleb Turkmenleri deyilen Heleb Antep arasindaki topluluq baslica Avsar Afsar Beydili Inallu Harbendelu Bayat kimi oymaqlara ayrilmisdi Samli tayfasi haqqinda merhum Turkiyeli professor Faruq Sumerin Oguzlar kitabinda da behs edilir O yazir XIII esrde Suriyada qelebelik bir turkmen elati yasayirdi Bu elatin cox muhum bir qismi yayda Sivasin cenub tereflerine ve Uzun Yaylaya Turkiye muel cixirdi Bunlara Samlu Sam turkleri ve ya Sam turkmenleri deyilirdi Tedqiqatcinin eserinde Simali Suriya turkmenlerinin Sefevi dovletinin yaradilmasinda Samli Samlu adi altinda istirak etdikleri qeyd olunur Faruq Sumer eyni adli eserinde Samli boyu haqqinda bele yazir Samlu yayda Sivasin guney cenub muel terefinde ve Uzun Yaylada yasayan qisi Heleb bolgesinde keciren turkmenlerin Beydili Xarbendelu Inallu kimi oymaqlarin qollarindan meydana gelmisdir Muellif Samli Samlu boyu haqqinda yazarken eyni adli eserinde daha sonra bunlari qeyd edir Qizilbas ulusunu teskil eden birinci dereceli oymaqlar bunlardir Ustacali Ustahacilu Sefevi dovrunde Ustaclu Rumlu Tekelu Zulqeder Samlu Qacar Bu barede professor Faruq Sumerin Qasqay adli eserinde de yazilir Bir cox boy ve obadan meydana gelmis olan Qasqay elinin bu boy ve obalari arasinda diqqeti ceken tarixi boy ve oymaqlar bunlardir Bayat Oguz boyu Igdu Oguz boyu Beg Dili Oguz boyu Carihlu Cariklu Oguz boyu Kacarlu Samlu Agac Eri Qara Qoyunlulardan Halac Musullu Ag Qoyunlulardan Oryad Oryad Monqol Bu fakta Azerbaycanli tedqiqatci Mirze Bala Memmedzade Mirze Balanin Memmedzade muel internetde yayinlanmis Qasqay adli meqalesinde de rast gelirik Beydililerin Timur seferlerini izleyerek Suriyadan Azerbaycana donen Samlu Beydililerden bir qol oldugu sanilmaqdadir Eyni texmin Baharlular ucun de uygun gorule biler Alim Vasif Ismayiloglu 2002 ci ilde Istanbulda nesr olunmus Bir gun xestexanada kurtlesmis Azerbaycan Turkleri adli kitabinda Samli boyu haqqinda bele yazir Quzey Simali muel Azerbaycanin Samlu Ayrimlu kimi Turkmen boylari Guneydogu cenub serq muel Anadolunun Turkmenlerinden iken Yavuz Sultan Selim zamaninda mezheb ferqliliklerinden Henefi ve Ceferi mezhebleri nezerde tutulur muel dogan ixtilafla elaqedar koc etmislerdir Turkiyeli professor Ebdulxaluq M Cayin internetde yayinlanmis Azerbaycan ve Turkler meqalesinde de bu barede melumat var Qaraqoyunlular Agqoyunlular kimi Turkmen topluluqlarindan sonra Anadoludan Azerbaycana gelen bu ucuncu boyuk kocu teskil edir Bu Turkmen topluluqlari arasinda Sivas Amasya Tokat bolgesinden geden Ustacalu Samlu Rumlu Antalya bolgesinden Tekelu Qaraman bolgesinden Turqutlular ve digerleri Tarsus bolgesinden Varsaqlar ve Dulqedirliler Zulqedr i goruruk Turkiyeli yazici Nihad Cetinqayanin Qizilbas Turkler tarixi yaranisi ve inkisafi kitabinda Samli Samlu tayfasi haqqinda behs edir O tarix elmleri doktoru professor Oqtay Efendiyevin Sefevi Dovletinin qurulusunda Turk asiretlerinin rolu meqalesine istinaden bele yazir 1576 da Iskgender Munsi terefinden verilmis buyruqlarda serencam tapsiriq muel Turk esilli Qizilbas asiretler asagidaki kimi siralanmislardir Samlu Ustaglu Turkmen Rumlu Dulkadir Afsar Kacar Tekeli ve Hunuslu Professor Oqtay Efendiyevin Sefevi Dovletinin qurulusunda Turk asiretlerinin rolu meqalesinde eyni fikrin davami olaraq bele yazilir 1628 ilinde eyni yazici terefinden verilen siyahida Turk asiretlerinin siyahisi da verilmisdir Samlu Ustaoglu Dulkadir Qacar Avsar Turkmen Ispirli Rumlu Qaradagli Bayat Alpaqut Kazakli Qacirli Bayburtlu Samlulular Beydili Abdili Arabgirli Nikaz qebilelerine bolunmuslerdi Professor O Efendiyev daha sonra eyni adli eserinde Samli Samlu boyu haqqinda bele yazir Bayat asiretinden Oruc Bey Iranin don Juani Qizilbas asiret qollari ve aileleri ile asiretlerin hamisini gosteren bir siyahi verir Bunlar icinde en onemlileri olaraq Ustaglu Samlu Afsar Turkmen Bayat Tekeli Dulqadir Kacar Qaramanli Bayburtlu Ispirli ve Baharlidan teskil olunmus 32 aile ve asiret yer almaqdadir Turkiyenin Balikesir Universiteti tarix bolumunun dosenti Abdulmecid Mutaf bu setirlerin muellifine yazdigi elektron mektubda e mail bildirdiyine gore dord ailenin Suriyadan gelerek Balikesirde Turkiye yerlesdikleri erazi onlarin mensub olduqlari tayfanin adi ile Samli adlandirilmisdir Bundan basqa internetde verilmis bir melumatda yazilir ki Turkiyenin Elazig vilayetinin Urunveren kendinde yasayan Samli oymagina mensub insanlar koklerinin Samdan gelerek Elazig vilayetinin kendlerinde ve bir hissesinin de Konya bolgesinde yerlesdiklerine inanirlar Yeri gelmisken koklerinin Suriyadan geldiyine dair inam Qebele rayonundaki Samli kendinin koklu sakinlerinde de var Yaslilarin soylediklerine gore Samli kendi yerlesen erazide ilk dovrlerde uc dord aile yasayirmis Fikrimizce Balikesirde oldugu kimi Qebelede de bu erazi orada meskunlasan insanlarin geldikleri yerin Sam li yeni Samdan gelenler ve ya mensub olduqlari tayfanin Samli adi ile Samli adlandirilmisdir Belke de hazirda Qebelenin Samli kendinde yasayanlarin koku Samli emirlerine qeder catir Yeri gelmisken qeyd edek ki Samli kendinin adi bezen sehv olaraq Samili kimi yazilir Cavad Heyetin internetde yayinlanmis Azerbaycanin Turklesmesi ve Azerbaycan Turkcesinin Tesekkulu eserinde Emir Teymurun Anadolu seferinden qalib olaraq donduyunde bir cox turk boylarini o cumleden Samli boyunu Suriya ve Anadoludan Azerbaycana getirdiyi qeyd olunur Ozellikle Teymur Anadolu seferinden qalib olaraq donduyunde bir cox Turk boylarini Suriya ve Anadoludan Azerbaycana getirdi Bunlar Samli Musuulu Rumlu Qacar Afsar Zulkadir Kovanlu Kozanlu Tekelu Baharlu Varsaqlu Beydili boylari olub Azerbaycanda qaldilar ve bir coxu Erdebil ve etrafinda Sefevi seyxi Seyx Eli nin revayete Erdebilden kecerken Topal Teymura rast gelen Sefeviyye teriqetinin qurucusu Seyx Sefieddin Erdebilinin nevesi bu teriqetin rehberi Seyx Elinin xahisi ile esirleri bagislayir ve onlari seyxin xidmetinde durmalari ucun Erdebil yaxinlarinda yerlesdirir muel etrafina toplanib onun ve ogullarinin muridleri oldular Bu barede melumat Ismayil Qayqusuzun Qizilbasliq ve Qizilbaslar adli meqalesinde de var 1402 Ankara savasinda Yildirim Beyazidi boyuk meglubiyyete ugradan Teymur Emir Teymur muel geri donerken birlikde goturduyu otuz min esir Turkmeni Erdebil seyxi Xoca Eliye hediyye etmisti Esir Turkmenlerin boyuk ekseriyyeti Tekelu ve Qaramanlulardi Abbasqulu aga Bakixanov internet vasitesi ile oxudugumuz Gulustani Irem adli eserinde yazir Sultan Mehemmed Xudabende Sah Ismayil Xetainin boyuk qardasi muel taxta oturdu Samli ve sair tayfalarin emirlerinden bir necesine Sirvanda torpaq verildi Abbasqulu aga Bakixanov eyni eserinde daha sonra qeyd edir Sirvanda Qaramanli Tekeli Samli ve sair bir cox tayfalar vardir Tarixden melum oldugu kimi Qebele de mueyyen bir tarixi dovrde Sirvansahlarin zamaninda Sirvan vilayetinin terkibinde olub Inayetullah Rzanin internetde yayinlanan Aran adi ne ucun mehv oldu meqalesinde de bu fakt tesbit olunur Sirvansahlarin zamaninda Qebele ki mulknisin idi ve yerli hakimlerin hakimiyyeti altinda olurdu Sirvan hokumetine tabe oldu Samli tayfasinin Azerbaycana koc etmesi fakti Turkiyeli alim Ismayil Qayqusuzun internetde verilmis Qizilbasliq ve qizilbaslar adli meqalesinde de qeyd olunur Tekeli Samlu Ustaclu ve Rumlu Turkmenlerin boyuk bir qismi daha o zamandan 1470 ci illerde Iran ve Azerbaycana koc ederek Seyx Heyderin ilk Qizilbas ordusunu teskil etmislerdi I Kayqusuz daha sonra eyni adli meqalesinde yazir Bunlarin bezileri once sozu edildiyi kimi Xoca Elinin Erdebile yerlestirdiyi Turkmenlerin Tekelu Qaramanlu o birileri ise Seyx Cuneydin savaslarina qatilaraq ya da Seyx Heyder doneminde meselen Azerbaycanda kend teserrufati bolgesine yerlesmis Samlular kimi gelmislerdi Bu fakti Ismayil Qayqusuz Sufi qiran Caldiran meqalesinde de tesdiq edir Qizilbas ordusunu teskil eden Qizilbas Turkmen qebileleri de son yarim yuz il boyunca Azerbaycan ve Irana kocub yerlesmis eqrabalarindan qohum muel basqalari deyildi Fikrimizce Samli Samlu adi ile bagli olan butun yasayis meskenlerinin sakinleri ve bu adi dasiyan nesiller arasinda birbasa bagliliq tayfa qohumlugu movcuddur Son olaraq qeyd etmeyi lazim bilirik ki bu qeydler koku soy bagi ile Qebele rayonunun Samli kendine bagli olan yazi muellifinin bu torpagin tarixi kecmisine isiq tutmaq cehdi idi Fikrimizce Samli kendinin tarixi kecmisi haqqinda genis elmi tedqiqata ehtiyac vardir Elin tarixi RedakteSamli eli Emir Teymur terefinden Suriyadan kocurulub Erdebil etrafinda meskunlasdirilib Emir Teymur bu eli Xace Eli Sefeviye bagislamisdi Elin koku Beydili ve Avsar boylarina baglidir Seyx Heyderi 1460 1488 evvelce Rum Talis ve Qaracadag sakinleri mudafie etdiler 1488 ci ilin yazinda Dagistana sonuncu yurusu zamaninda ise onun qosununda samli tayfasi da var idi 1521 ci ilden sonra Samli elinin numayendeleri Herat eyaletine basciliq etdiler 1524 cu ilde Samli elinin iki gorkemli emiri Herat hakimi Durmus xan ve Astrabad hakimi Zeynal xan sexsen Div sultan Rumluya qosulmasalar da onun vekilliye olan iddialarini mudafie etdiler 1529 cu ilde ozbeklerle doyusde boyuk sucaet ve cesurluq numayis etdirmis Samli elinin bascisi Huseyn xan evvelki muhasire zamani agir veziyyete salinmis erzaq cehetden korluq ceken Heratin hakimi vezifesini tutmusdu Qizilbas qosunu Xorasani terk eden kimi Ubeydulla xan yeniden bura hucum etdi ve Huseyn xanin azsayli qizilbas destesi ile qorudugu Herati muhasireye aldi Cuxa sultan Tekeli qizilbas qosununu Heratda muhasireye dusenlere komeye gondermeyi yubandirdi Cuxa sultanin onun ozbeklerin eline dusmesini istediyini yaxsi basa dusen Huseyn xan Samli Ubeydulla xanla danisiqlara basladi Ona maneesiz olaraq oz destesi ile seheri terk etmeye ve Sistandan kecerek Siraza geri cekilmeye icaze verildi21 Hicr 937 ci il zulqedenin 2 de 1531 ci il iyunun 17 de Huseyn xan Sam mirze ile sahin Isfahan yaxinligindaki qerargahina geldi Cuxa sultan ozunun tehlukeli reqibinden xilas olmaq ucun onu senliklerin birinde oldurmek qerarina geldi Onun bu planindan Huseyn xan Samli xeber tutdu O gece dusende silahli adamlardan ibaret deste ile Cuxa sultanin alacigina yollandi Cuxa sultan siginacaq tapmaq umidi ile divanxanaya qacdi Is o yere catdi ki vurusma sah otagnda davam etdirildi ve Huseyn xanin adamlarinin atdiqlari iki ox sahin tacina deydi Hemin gece sahi muhafize eden zulqeder tayfasindan olan sah qorcileri Huseyn xanin terefine kecdiler ve onlardan biri Cuxa sultani olumcul yaraladi Tekeli eli eyanlariniin hokmranliq muddeti 1527 1531 samli feodallarinin hakimiyyeti ile evez edildi Cuxa sultanin olumunden sonra Huseyn xan Samli en qudretli feodal oldu vekil ve emir elumera vezifelerini tutdu Huseyn xan da selefi kimi ilk novbede oz tayfasinin yaxsi yerlesdirilmesi qaygisina qalaraq en yaxsi vilayetleri iqta esasinda samli emirleri arasinda bolusdurub saha dovlet islerine qarismaq imkani vermedi Huseyn xan hicri 940 1533 1534 ci iledek dovlet islerini idare etmis ele hemin ilde qefleten hakimiyyetden kenar edilerek edam olunmusdu Menbelerde gosterilir ki Huseyn xan Samli I Sah Tehmasibi zeherlemek meqsedile sui qesd hazirlanmaqda teqsirlendirilmisdi I Sah Tehmasib Heratda iken Huseyn xanin hemtayfasi olan Basdan Qara adli bir nefer sahin piyalesine zeher tokmek ucun cehd gostermisdi Huseyn xanin terbiyecisi lelesi oldugu qardasi Sam mirzenin xeyrine I Sah Tehmasibi devirmeye yoneldilmis fealiyyetde ittiham etmisdiler Hemcinin Sam mirzenin xeyaneti barede xeber veren Serefname ye gore Sam mirze ozunu I Sultan Suleymanin vassali kimi tanimisdi Husen xandan memlekete soxulmus turklerle emekdasliq etmekde dusmenin terefine kecmek niyyetinde olmaqda subhelenirdiler Hesen bey Rumlunun gosterdiyi kimi Huseyn xanin hazirlanmaqda olan xeyaneti barede saha xeber verilende Huseyn xan onun emrile saraya cagirilmis ve parca parca dogranmisdi Huseyn xan Samlinin olumu ile qizilbas feodallarinin on il muddetinde 1524 cu ilden 1534 cu iledek davam etmis agaligi basa catdi Subhe yoxdur ki samli eyanlarinin hakimiyyeti tezlikle dovlet islerinden sixisdirilib uzaqlasdirilms diger tayfa eyanlarininnaraziligina sebeb olacaqdi Hem de I Sah Tehmasibib ozu artiq boyumusdu qizilbas emirlerinin sixintili himayesinden qurtulmaq ve nehayet dovlet islerini oz eline almaq qerarina gelmisdi Huseyn xanin edam olunmasi ve vekil vezifesine Qazi Cahan Qezvininin teyin edilmesi I Sah Tehmasibin merkezi hakimiyyeti guclendirmek ve mohkemlendirmek qetiyyetini gosterirdi Elin oymaqlari RedakteBeydili oymagi Becirli oymagi Cerid oymagi Qaragozlu oymagi Abdalli oymagi Asiqli oymagi Avci oymagi Ecirli oymagi Erebgirli oymagi Nelqas oymagi Kerametli oymagiSamli elinin taninmis simalari RedakteI Huseyn bey Samli 1514 I Sah Ismayilin lelesi vekil emirelumera Abdi bey Samli 1524 Herat hakimi Durmus xan Samli 1525 Herat hakimi I Zeynal xan Samli 1527 Herat hakimi Demri sultan Samli 1527 Bestamda ozbeklere qarsi vurusmusdu Huseyn xan Samli 1534 Herat hakimi Agziver sultan Samli 1534 Herat hakimi Sultan Huseyn xan Samli 1524 1618 Heratin hakimi I Eliqulu xan Samli 1581 Sultan Huseyn xanin oglu Durmus xanin nevesi II Sah Ismayil Sefevinin zamaninda Heratin hakimi Abbas mirzenin I Sah Abbas Sefevinin lelesi I Tehmasib Sefevinin qizi ile evlenmisdi Mehdiqulu xan Samli Gilanin Luristanin ve Xuzistanin hakimi Eliqulu xan Kerametli Samli Mehdiqulu xanin oglu 1628 ci ilden esikagasibasi Mirze Veli xelife Samli 1581 Meshedin hakimi Huseynqulu sultan Samli 1581 I Sah Tehmasib Sefevinin emiri Sebzivar vilayetinin hakimi Bicerli oymagindan Qorxmaz xan Samli 1588 Hemadan hakimi Xelife sultan Samli 1635 Herat hakimi Ereb xan Samli 1645 Sirvan hakimi Hesen xan Samli 1641 Huseyn xanin oglu 1618 ci ilde Herat hakimi sair II Zeynal xan Samli Bagdad hakimi esikagasi Mahmudqulu xan Samli Gilanin hakimi Mehemmedqulu bey Samli 1592 ci ilden esikagasibasi Erebgirli oymagindan Suleyman xelife Samli Astrabadin hakimi olmusdu Fulad xelife Samli Hemedanin hakimi Xelife sultan Samli 1455 Heratin hakimi Ehmed sultan Samli Sistanin hakimi Cigerge sultan Samli I Sah Tehmasib Sefevinin emiri Sebzivar vilayetinin hakimi Saheli bey Kerametli Samli serkerde Abbasqulu xan Samli Hesen xanin oglu Heratin hakimi Heyder bey Samli I Sah Sefi Sefevinin sarayinda ferrasxana dargasi Elmerdan xan Samli Nadir sahin sefiri Mustafa xan Samli Nadir sahin sefiri Rzaqulu xan Samli Nadir sahin sefiriSamli elinin sairleri RedakteSefiqulu bey Samlu sair II Sah Abbas Manucohr xani 1662 ci ilde Qendehar hakimiliyinden azad edib onu teyin etdi 1680 ci ilde Herat hakimi oldu Mehemmedqulu bey Samli 1647 sair Selim texelluslu Eliqulu bey Samli sair Enisi texelluslu Molla Muhibbi Samli sair Kirami Samli sair Budaq bey Nesim Samli sair Herat hakimi Hesen xan Samlinin mulazimi Lutfeli bey Azer sair Beydili Ishaq bey Uzri sair Beydili 1771 Huseyneli bey Serer Murtezaqulu xan Zefer Hesen xanin oglu Velimehemmed xan Mesrur Cefer bey Beydili Emini Beydili Qerari Beydili Sebahi Beydili Ezra Beydili Qerari Beydili Husami Qaragozlu sair Heyati Qaragozlu sair Samli elinin tarixcileri RedakteVeliqulu bey Samli Haci Davudqulu beyin oglu II Sah Abbasin hakimiyyeti doneminde Qissesul Xeqani adli eser yazib Mehemmedcefer bey Samli Tarikh i Menazilu l Futuh nsr Eliot Dowson The History of India As Told By Its Own Historians VIII Delhi 1990 Qalereya Redakte Murtuzaqulu xan Hesen xan oglu Samli Heydar Gholi Khan Ghiai e Chamlou IHemcinin bax RedakteAzerbaycan tarixi Herat beylerbeyliyiIstinadlar RedakteMenbe RedakteEnver Cingizoglu Samli elinin taninmis simalari Soy dergisi 9 29 Baki 2009 seh 32 35 Xarici kecidler RedakteQhiai Samlu Youtube da bax Bir kendin nagili Samli film Youtube da bax Bir kendin nagili Samli film http turkoloji cu edu tr CAGDAS 20TURK 20LEHCELERI eldeniz abbasli samli adi hakkinda pdf http www osmanlimedeniyeti com Bilgi C5 9Eaml C4 B1 20ad C4 B1 20hakk C4 B1nda http www atc az forum archive index php t 6926 htmlMenbe https az wikipedia org w index php title Samli tayfa amp oldid 5297055, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.