fbpx
Wikipedia

Şükrü Saracoğlu

Məhməd Şükrü Saracoğlu (1886 – 27 dekabr 1953) — Türk siyasətçi və dövlət xadimi, Türkiyənin 5-ci Baş Naziri, 1942–1946-cı illər ərzində Türkiyənin Baş naziri, 1938–1942-ci illər ərzində xarici işlər naziri, 1948–1950-ci illərdə isə TBMM-in sədri vəzifələrini icra etmişdir. Bundan başqa müxtəlif hökumətlərin tərkibində Təhsil, maliyyə və ədalət naziri vəzifələrini yerinə yetirmişdir. İsmət İnönü ilə birgə II Dünya müharibəsi illərində Türkiyənin tərəfsiz qalma siyasətinə yön verən şəxslərdən biridir.

Məhməd Şükrü Saracoğlu
Mehmet Şükrü Saraçoğlu
Türkiyə Böyük Millət Məclisinin sədri
1 noyabr 1948 — 22 may 1950
Sələfi Əli Fuad Cəbəsoy
Xələfi Rəfiq Koraltan
Sələfi Rəfiq Saydam
Xələfi Rəcəb Pekər
Türkiyənin Xarici işlər naziri
11 noyabr 1938 — 13 avqust 1942
Sələfi Tofiq Rüşdü Aras
Xələfi Numan Mənəmənçioğlu
Türkiyənin Ədalət naziri
24 may 1938 — 12 noyabr 1938
Sələfi Yusif Kamal Tengirşənk
Xələfi Hilmi Uran
Türkiyənin Maliyyə naziri
1 noyabr 1927 — 25 dekabr 1930
Sələfi Əbdülxaliq Renda
Xələfi Əbdülxaliq Renda
Türkiyənin Təhsil naziri
22 noyabr 1924 — 3 mart 1925
Sələfi Hüseyn Vasif Çinar
Xələfi Həmdullah Sübhi Tanrıövər
Şəxsi məlumatlar
Partiya
Təhsili
  • Mülküyə Məktəbi[d]
Doğum tarixi
Doğum yeri İzmir, Osmanlı İmperiyası
Vəfat tarixi
Vəfat yeri İstanbul, Türkiyə
Dəfn yeri
Həyat yoldaşı Səadət Oraloğlu

 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Məhməd Şükrü Saracoğlu 1886-ci ildə İzmir əyalətinin Ödəmiş qəsəbəsində anadan olmuşdur. Atası Məhməd Tofiq Trabzonun Akçaabat qəsəbəsindən Ödəmişə köç etmiş və burada sərraclıqla məşğul olmuşdur. Anası Şərifə xanım isə ev qadını olan Şükrü Saracoğlu ailənin ilk uşağı idi. Köhnə maliyyə naziri Əhməd Zühdü paşanın nəvəsi Səadət Oraloğlu ilə evlənmiş, 3 övladı olmuşdur.

Təhsili və əmək fəaliyyəti

Orta məktəbi Ödəmişdə bitirdikdən sonra İzmir Atatürk liseyinə daxil olmuşdur. Buranı birinciliklə bitirərək təhsilini Məktəb-i Mülkiyyədə davam etdirmişdir. 1909-cu ildə təhsili başa çatdıraraq İzmir valiliyində məmur olaraq çalışmağa başlayır. İzmir Sultanisində də bir müddət riyaziyyat müəlimi kimi işlədikdən sonra, 1911-ci ildə İttihad və Tərəqqi məktəbində direktor olur. 1914-cü ilin yanvar ayında dövlət təqaüdü alaraq təhsilini Belçikada davam etdirsə də, I Dünya müharibəsi başladıqdan sonra İzmirə qayıtmaq məcburiyyətində qalmışdır. 1915-ci ilin mayında Cenevrə Siyasi elmlər akademiyasına daxil olaraq İsveçrəyə köçmüş və burada 4 il yaşamışdır. Mudros müqaviləsi imzalandıqdan sonra yaxın dostu Mahmud Əsad ilə birgə Cenevrədəki Türk yurdu dərnəyinə üzv olurlar. Saracoğlu bu cəmiyyətin jurnalının fransızca nəşrinə başlayır və jurnalda Mudros sazişinin şərtlərinə öz etirazını bildirərək , insanları Osmanlı dövlətinin haqlarının müdafiəsinə çağırmışdır. 15 may 1919-cu ildə İzmirin işğalı xəbərini eşidib Mahmud Əsadla birlikdə İtaliyan gəmisinə minərək ölkəyə geri qayıdır. Anadoluya çatdıqda, Dəmirçi Məhmət Efə adlanan bir şəxs onların ittihadçı olduğunda şüphələnmiş və həbs etmişdir. Saracoğlunu düşdüyü bu vəziyyətdən hələ İttihad və Tərəqqi məktəbində işlədiyi illərdə tanış olduğu Cəlal Bayar xilas edir. 1920-ci ilin yanvar ayında axrıncı Məclis-i Məbusanda İzmirin millət vəkili seçilsə də, İstanbulun işğalı xəbərini eşidərək Quşadasına geri qayıtmalı olmuşdur.

Siyasi Kariyerası

Saracoğlu qısa bir müddət Ödəmiş şəhərinin bələdiyyə baçşısı olaraq xidmət göstərmiş, 1923-cü ildə isə TBMM-in 2-ci çağırışında məclisə daxil olmuşdur. Fəthi Okyar ilə hökumətində də Marrif vəkili vəzifəsində işlədikdən sonra 1926-cı ildə Yunan-Türk mübadilə komissiyasının türk heyətinə rəhbərlik etmişdir. Bundan başqa 1927-ci ildən 1930-cu ilə qədər İsmət İnönü hökumətlərinin Maliyyə vəkilliyi vəzifəsini yerinə yetirmişdir. Bu illər ərzində Türkiyə Mərkəzi Bankı yaradıldı. Lozanna müqaviləsində nəzərdə tutulan məhdudiyyətlərə aradan qalxdıqdan sonra yeni gömrük təriflərinin tətbiqinə başladı. Xarici dövlətlərə aparılan ticarət əlaqələrində isə "limit sistemi"ni gətirdi. Həmin illərdə bütün dünya dövlətləri Böyük Böhranın təsirlərini azda olsa aradan qaldırmağa çalışırdı. Bu məqsədlə bir sıra milliləşdirmələrin həyata keçirilməsində Saracoğlunun böyük rolu olmuşdur. Vəkillikdən ayrılıb, Türkiyə hökuməti tərəfindən iqtisadi məsələlərə dair görüşlər həyata keçirmək məqsədi ilə Amerikaya göndərilmişdir. Buradan qayıtdıqdan sonra hazırladığı hesabat Türkiyənin pambıq sənayesinin yenidən təşkili üçün zəmin rolunu oynadı. 1932-ci ildə Parisdə Osmanlı borclarının ödənilməsi şərtlərinin müəyyən edilməsi üçün aparılan danışıqlarda Türkiyə adından iştirak etmişdir. 1933-cü ildə müqavilə imzalayaraq Türkiyəyə qayıdır. Bu müqavilə qısa müddətli də olsa Türkiyənin iqtisadi vəziyyətini yüngülləşdirə bilmişdir. 1933-cü ildən 1938-ci ilə qədər həm İsmət İnönü, həm də Cəlal Bayarın hökumətlərində ədalət vəkili vəzifəsində çalışmışdır. Bu müddət ərzində vəkillik, hakimlik, icra iflas qanunlarını hazırlamışdır. Bu qanunlar əsasında həbsxanalar , ilk nümunə olaraq İmralı həbsxanası yaradılmışdır.

 
Şükrü Saracoğlu Time jurnalının üz qabığında

Xarici işlər naziri olduğu illər

İsmət İnönünün Baş Nazir olduğu illər Şükrü Saracoğlunun siyasi karyerasının kuliminasiya illəridir. İlk əvvəl 1938–1942-ci illər arasında Cəlal Bayar və Rəfiq Saydam hökumətlərində xarici işlər naziri vəzifəsində çalışmışdır. Bu illərdə eləcə də Baş Nazir olduğu müddət ərzində Türkiyənin II Dünya müharibəsində tərəfsiz qalma siyasətində böyük rol oynamışdır. Hələ müharibədən əvvəl Türkiyə Britaniya və Fransa ilə əməkdaşlıq əlaqələri qurmağa çalışır və düşünürdü ki , SSRİ-də bu müharibədə qərb dövlətləri ilə birgə hərəkət edəcək. Lakin SSRİ Almaniya ilə danışıqlara getmiş və 1939-cu il avqustun 23-də Almaniya ilə SSRİ arasında on il müddətinə bir-birinə hücum etməmək barədə Molotov-Ribbentrop paktı bağlanmışdır. Belə bir vəziyyətdə Türkiyə SSRİ ilə Qərb dövlətləri arasında seçim etmək məcburiyyətində qalmışdır. Türkiyə SSRİ ilə münasibətləri korlamadan Britaniya-Fransa-Türkiyə ittifaqı yaratmaq istəyirdi. 1939-cu il sentyabrın 15-cə Saracoğlu SSRİ-yə dəvət olunur. Lakin Rusiyanın istəkləri səbəbilə keçirilən danışıqlar müvəffəqiyyətsizliklə nəticələnir. 25 sentyabr Stalin və Molotovun da iştirak etdiyi ilk görüşü Saracoğlu "boğuşma" adlandırmışdır. Sovet ittifaqının tələbləri ağır olduğu üçün Türkiyə tərəfindən rədd edilmişdir. Danışıqlardan heç bir nəticə əldə edilmədikdə Saracoğlu 20 oktyabr 1939-cu ildlə Türkiyəyə qayıdır. Məhz bu səfər zamanı yediyi yeməkdən xəstələnən Saracoğlu beyin iltihabına tutulmuş və vəfat etmişdir.

Baş Nazirlik dövrü

1942-ci ildə Rəfiq Saydamın vəfatından sonra Prezident İsmet İnönü tərəfindən Şükrü Saracoğlu Baş nazir təyin edilmişdir. 1942-ci il avqustun 5-də yeni yaradılan hökumətin proqramını oxuyur: "Biz Türkük, Türkçüyük və daima Türkçü olaraq qalacağıq. Bizim üçün Türklüçülük bir qan məsələsi olduğu qədər bir vicdan və mədəniyyət məsələsidir. Biz azalan və ya azaldan Türkçü yox, çoxalan və çoxaldan Türkçülərik. Və hər zaman bu istiqamətdə çalışacağıq" Baş Nazir olduğu illərdə xarici siyasətdə bəzi dairələr onu Almanpərəst adlandırırdı. Müharibə illərində Almaniyanın Ankaradakı səfiri Franz von Papen və onunla sıx əlaqədə olan heyətdə idi. Rəfiq Saydam, Numan Mənəmənçioğlu kimi şəxslərin də daxil olduğu bu heyət müharibə illərində Almaniyanı dəstəkləmiş, Almaniya ilə xarici ticarət əlaqələrində alman pul vahidi olan "reichsmark"dan istifadə etmiş, Türk pullarını Almaniyada çap etdirmiş, Almaniyaya xrom ixrac etmişdilər. Hətta Türk komandirlərini Sovet ittifaqının işğal etdiyi Kırım və Qafqazdakı türk torpaqlarında hərbi əməliyyatlar həyata keçirən Almaniyaya kömək məqsədilə cəbhəyə göndərmişdilər. Sonradan 1942–1943-cü illərdə müharibənin Müttəfiq dövlətlərin xeyrinə dəyişməsi nəticəsində Türkiyə də mütəffiq dövlətləri ilə yaxınlaşmağa başlayır. 1943-cü ildə Saracoğlu müharibədə Türkiyənin ABŞ-ı dəstəkləyəcəyini bildirdiyi müsahibəsi ilə Time jurnalının üz qabığına çıxmışdı. O , İsmət İnönüMustafa Kamal Atatürkdən sonra Time jurnalının üz qabığında yer alan 3-cü türk olmuşdur. Saracoğlunun Baş nazirlik dövrünün iqtisadi sahədə ən çox ağılda qalan və müzakirələri bu günə qədər davam edən fəaliyyəti 1942-ci ildə Varlıq vergisi haqqında imzaladığı qanun olmuşdur. II Dünya müharibəsində meydana çıxan qara bazar səbəbilə varlanan insanların əldə etdiyi sərvətlər o illərdə hətta ərzaq ehtiyatını belə təmin edə bilməyən xalqın qəzəbinə səbəb olmuşdu. Bundan sonra CXP Məclis qrupu həm dövlət gəlirlərini artırmaq yolu ilə inflasiyanı azaltmaq, həm də qara bazar ilə mübarizə aparmaq məqsədilə bu qanunu qəbul etmişdi. Qanunda nəzərdə tutulurdu ki, maddi sərvətlər 1 dəfə olmaqla vergiləndirilsin və vergi verməyən şəxslər fiziki işə cəlb edilsin. Lakin narazılıqlara səbəb olduğu üçün bu qanun 1944-cü ildə ləğv edilmişdi. Torpaqsız kəndliləri torpaqla təmin etmək məqsədi ilə 11 iyun 1945-ci ildə Fermerləri torpaqla təmin etmək haqqında qanun qəbul edildi. Qanunun tətbiqi zamanı bir sıra xüsusi meşələrin və iri torpaq sahibi olan ailələrin torpaqlarının özəlləşdirilməsi bu ailələrin narazılığına səbəb oldu. Adnan Menderes, Cavid Oral, Emin Sazak kimi şəxslər də qanunun tətbiqinə qarşı çıxmışdı. İlk əvvəl CXP-nin torpaq islahatı və iqtisadi siyasətinə qarşı meydana çıxan bu müxalifətçi hərəkat sonradan siyasi bir hərəkata çevrildi. 1946-cı ildə seçki qanunda bir sıra dəyişikliklər edildi. "Açıq səsvermə- gizli sayılma" adlanan qanuna əsasən tək dərəcəli sistemə keçilmiş, səsvermənin açıq formada həyata keçirilməsi nəzərdə tutlmuşdu. Buna baxmayaraq səslərin sayılması gizli şəkildə aparılmalı idi. Həmin il seçkilərdə Cümhuriyyət Xalq partiyası qalib gəldi. 1946-ı il seçkilərindən sonra həm səhhətində baş verən problemlərə görə, həm də İsmət İnönünün xahişi ilə Baş Nazir postunu Rəcəb Pekərə devr eləmişdi. 1948-ci ilin noyabrın 1-dən 1950-ci ilin 22 may tarixinə qədər TMBB-in sədri kimi xidmət göstərmişdir. 1950-ci illərdəki ümumi səsvermə ilə əvvəl millətvəkilliyindən sonra isə siyasətdən ayrıldı.

Ölümü

Həyatının son illərində Parkinson xəstəliyindən əziyyət çəkmişdir. Fransada bir müddət müalicə aldıqdan sonra İstanbula qayıtmış və həyat yoldaşı Səadət xanım ilə burada yaşamağa başlamışdır. 1933-cü ilin dekabr ayının 27-də İstanbuldakı evində vəfat etmişdir. Məzarı Zəncirliquyu qəbiristanlığında yerləşir.

 
Fənərbaxça Şükrü Saracoğlu stadiyonu

Fənərbaxça prezidentliyi dövrü

1934–1950-ci illər ərzində Fənərbaxça klubunun prezidenti olmuşdur. O vaxtlar İttihadspora məxsus olan Quşdili çəmənliyi adlanan ərazini Fənəbaxça klubunun mülkiyyətinə keçirmişdir. Həm bu səbədən, həm də 1934-cü ilin 23 fevralında keçirilən Fənərbaxça-Qalatasaray oyununda baş verən hadisələr səbəbilə klubun bağlanılması təhlükəsini aradan qaldırdığına görə , 22 iyul 1998-ci ildə inşa edilən Fənərbaxça klubunun stadionunun adı Fənərbaxça Şükrü Saracoğlu stadionu olaraq dəyişdirilmişdir.

Haqqında yazılmış əsərlər

2006-cı ildə Gürkan Hacır tərəfindən Şükrü Saracoğlunun həyatına həsr olunmuş Efə başvəkil: Şükrü Saracoğlunun romanı adlı əsər nəşr olunur. 2007-ci ildə də bu əsər əsasında Fənərbaxça klubunun 100 illik yubileyi münasibətilə sənədli film çəkilmişdir. Bundan başqa oğlu Yılmaz Saracoğlu tərəfindən atasının müxtəlif qəzetlərdəki müsahibələrini toplayaraq nəşr etdirdiyi Şükrü Saracoğlu və dönəmi adlı əsər mövcuddur.

İstinadlar

  1. Burcu Saraçoğlu-CUMHURİYET DÖNEMİNDE BAŞBAKANLAR: SOSYO-EKONOMİK GEÇMİŞLERİ, SİYASAL DÜŞÜNCELERİ VE PERFORMANSLARI[ölü keçid]
  2. Barış Ertem- Türkiye Üzerindeki Sovyet Talepleri ve Türk-Sovyet ilişkileri (1939–1947)
  3. TBMM Zabıt ceridesi cild: 27
  4. XI. ATATÜRK SONRASI TÜRKİYE
  5. Demokrat partisi dönemi ekonomi politikaları
  6. (PDF). 2013-04-18 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-19.

şükrü, saracoğlu, məhməd, 1886, dekabr, 1953, türk, siyasətçi, dövlət, xadimi, türkiyənin, baş, naziri, 1942, 1946, illər, ərzində, türkiyənin, baş, naziri, 1938, 1942, illər, ərzində, xarici, işlər, naziri, 1948, 1950, illərdə, isə, tbmm, sədri, vəzifələrini,. Mehmed Sukru Saracoglu 1886 27 dekabr 1953 Turk siyasetci ve dovlet xadimi Turkiyenin 5 ci Bas Naziri 1942 1946 ci iller erzinde Turkiyenin Bas naziri 1938 1942 ci iller erzinde xarici isler naziri 1948 1950 ci illerde ise TBMM in sedri vezifelerini icra etmisdir Bundan basqa muxtelif hokumetlerin terkibinde Tehsil maliyye ve edalet naziri vezifelerini yerine yetirmisdir Ismet Inonu ile birge II Dunya muharibesi illerinde Turkiyenin terefsiz qalma siyasetine yon veren sexslerden biridir Mehmed Sukru SaracogluMehmet Sukru SaracogluTurkiye Boyuk Millet Meclisinin sedri1 noyabr 1948 22 may 1950Selefi Eli Fuad CebesoyXelefi Refiq Koraltan9 iyul 1942 7 avqust 1946Selefi Refiq SaydamXelefi Receb PekerTurkiyenin Xarici isler naziri11 noyabr 1938 13 avqust 1942Selefi Tofiq Rusdu ArasXelefi Numan MenemenciogluTurkiyenin Edalet naziri24 may 1938 12 noyabr 1938Selefi Yusif Kamal TengirsenkXelefi Hilmi UranTurkiyenin Maliyye naziri1 noyabr 1927 25 dekabr 1930Selefi Ebdulxaliq RendaXelefi Ebdulxaliq RendaTurkiyenin Tehsil naziri22 noyabr 1924 3 mart 1925Selefi Huseyn Vasif CinarXelefi Hemdullah Subhi TanrioverSexsi melumatlarPartiya Cumhuriyyet Xalq PartiyasiTehsili Mulkuye Mektebi d Dogum tarixi 1886Dogum yeri Izmir Osmanli ImperiyasiVefat tarixi 27 dekabr 1933Vefat yeri Istanbul TurkiyeDefn yeri Zencirliquyu qebiristanligiHeyat yoldasi Seadet Oraloglu Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Tehsili ve emek fealiyyeti 3 Siyasi Kariyerasi 3 1 Xarici isler naziri oldugu iller 3 2 Bas Nazirlik dovru 4 Olumu 5 Fenerbaxca prezidentliyi dovru 6 Haqqinda yazilmis eserler 7 IstinadlarHeyati RedakteMehmed Sukru Saracoglu 1886 ci ilde Izmir eyaletinin Odemis qesebesinde anadan olmusdur Atasi Mehmed Tofiq Trabzonun Akcaabat qesebesinden Odemise koc etmis ve burada serracliqla mesgul olmusdur 1 Anasi Serife xanim ise ev qadini olan Sukru Saracoglu ailenin ilk usagi idi Kohne maliyye naziri Ehmed Zuhdu pasanin nevesi Seadet Oraloglu ile evlenmis 3 ovladi olmusdur Tehsili ve emek fealiyyeti RedakteOrta mektebi Odemisde bitirdikden sonra Izmir Ataturk liseyine daxil olmusdur Burani birincilikle bitirerek tehsilini Mekteb i Mulkiyyede davam etdirmisdir 1909 cu ilde tehsili basa catdiraraq Izmir valiliyinde memur olaraq calismaga baslayir Izmir Sultanisinde de bir muddet riyaziyyat muelimi kimi isledikden sonra 1911 ci ilde Ittihad ve Tereqqi mektebinde direktor olur 1914 cu ilin yanvar ayinda dovlet teqaudu alaraq tehsilini Belcikada davam etdirse de I Dunya muharibesi basladiqdan sonra Izmire qayitmaq mecburiyyetinde qalmisdir 1915 ci ilin mayinda Cenevre Siyasi elmler akademiyasina daxil olaraq Isvecreye kocmus ve burada 4 il yasamisdir Mudros muqavilesi imzalandiqdan sonra yaxin dostu Mahmud Esad ile birge Cenevredeki Turk yurdu derneyine uzv olurlar Saracoglu bu cemiyyetin jurnalinin fransizca nesrine baslayir ve jurnalda Mudros sazisinin sertlerine oz etirazini bildirerek insanlari Osmanli dovletinin haqlarinin mudafiesine cagirmisdir 15 may 1919 cu ilde Izmirin isgali xeberini esidib Mahmud Esadla birlikde Italiyan gemisine minerek olkeye geri qayidir Anadoluya catdiqda Demirci Mehmet Efe adlanan bir sexs onlarin ittihadci oldugunda suphelenmis ve hebs etmisdir Saracoglunu dusduyu bu veziyyetden hele Ittihad ve Tereqqi mektebinde islediyi illerde tanis oldugu Celal Bayar xilas edir 1920 ci ilin yanvar ayinda axrinci Meclis i Mebusanda Izmirin millet vekili secilse de Istanbulun isgali xeberini esiderek Qusadasina geri qayitmali olmusdur Siyasi Kariyerasi RedakteSaracoglu qisa bir muddet Odemis seherinin belediyye bacsisi olaraq xidmet gostermis 1923 cu ilde ise TBMM in 2 ci cagirisinda meclise daxil olmusdur Fethi Okyar ile hokumetinde de Marrif vekili vezifesinde isledikden sonra 1926 ci ilde Yunan Turk mubadile komissiyasinin turk heyetine rehberlik etmisdir Bundan basqa 1927 ci ilden 1930 cu ile qeder Ismet Inonu hokumetlerinin Maliyye vekilliyi vezifesini yerine yetirmisdir Bu iller erzinde Turkiye Merkezi Banki yaradildi Lozanna muqavilesinde nezerde tutulan mehdudiyyetlere aradan qalxdiqdan sonra yeni gomruk teriflerinin tetbiqine basladi Xarici dovletlere aparilan ticaret elaqelerinde ise limit sistemi ni getirdi Hemin illerde butun dunya dovletleri Boyuk Bohranin tesirlerini azda olsa aradan qaldirmaga calisirdi Bu meqsedle bir sira millilesdirmelerin heyata kecirilmesinde Saracoglunun boyuk rolu olmusdur Vekillikden ayrilib Turkiye hokumeti terefinden iqtisadi meselelere dair gorusler heyata kecirmek meqsedi ile Amerikaya gonderilmisdir Buradan qayitdiqdan sonra hazirladigi hesabat Turkiyenin pambiq senayesinin yeniden teskili ucun zemin rolunu oynadi 1932 ci ilde Parisde Osmanli borclarinin odenilmesi sertlerinin mueyyen edilmesi ucun aparilan danisiqlarda Turkiye adindan istirak etmisdir 1933 cu ilde muqavile imzalayaraq Turkiyeye qayidir Bu muqavile qisa muddetli de olsa Turkiyenin iqtisadi veziyyetini yungullesdire bilmisdir 1933 cu ilden 1938 ci ile qeder hem Ismet Inonu hem de Celal Bayarin hokumetlerinde edalet vekili vezifesinde calismisdir Bu muddet erzinde vekillik hakimlik icra iflas qanunlarini hazirlamisdir Bu qanunlar esasinda hebsxanalar ilk numune olaraq Imrali hebsxanasi yaradilmisdir Sukru Saracoglu Time jurnalinin uz qabiginda Xarici isler naziri oldugu iller Redakte Ismet Inonunun Bas Nazir oldugu iller Sukru Saracoglunun siyasi karyerasinin kuliminasiya illeridir Ilk evvel 1938 1942 ci iller arasinda Celal Bayar ve Refiq Saydam hokumetlerinde xarici isler naziri vezifesinde calismisdir Bu illerde elece de Bas Nazir oldugu muddet erzinde Turkiyenin II Dunya muharibesinde terefsiz qalma siyasetinde boyuk rol oynamisdir Hele muharibeden evvel Turkiye Britaniya ve Fransa ile emekdasliq elaqeleri qurmaga calisir ve dusunurdu ki SSRI de bu muharibede qerb dovletleri ile birge hereket edecek Lakin SSRI Almaniya ile danisiqlara getmis ve 1939 cu il avqustun 23 de Almaniya ile SSRI arasinda on il muddetine bir birine hucum etmemek barede Molotov Ribbentrop pakti baglanmisdir Bele bir veziyyetde Turkiye SSRI ile Qerb dovletleri arasinda secim etmek mecburiyyetinde qalmisdir Turkiye SSRI ile munasibetleri korlamadan Britaniya Fransa Turkiye ittifaqi yaratmaq isteyirdi 1939 cu il sentyabrin 15 ce Saracoglu SSRI ye devet olunur Lakin Rusiyanin istekleri sebebile kecirilen danisiqlar muveffeqiyyetsizlikle neticelenir 25 sentyabr Stalin ve Molotovun da istirak etdiyi ilk gorusu Saracoglu bogusma adlandirmisdir Sovet ittifaqinin telebleri agir oldugu ucun Turkiye terefinden redd edilmisdir Danisiqlardan hec bir netice elde edilmedikde Saracoglu 20 oktyabr 1939 cu ildle Turkiyeye qayidir 2 Mehz bu sefer zamani yediyi yemekden xestelenen Saracoglu beyin iltihabina tutulmus ve vefat etmisdir Bas Nazirlik dovru Redakte 1942 ci ilde Refiq Saydamin vefatindan sonra Prezident Ismet Inonu terefinden Sukru Saracoglu Bas nazir teyin edilmisdir 1942 ci il avqustun 5 de yeni yaradilan hokumetin proqramini oxuyur Biz Turkuk Turkcuyuk ve daima Turkcu olaraq qalacagiq Bizim ucun Turkluculuk bir qan meselesi oldugu qeder bir vicdan ve medeniyyet meselesidir Biz azalan ve ya azaldan Turkcu yox coxalan ve coxaldan Turkculerik Ve her zaman bu istiqametde calisacagiq 3 Bas Nazir oldugu illerde xarici siyasetde bezi daireler onu Almanperest adlandirirdi Muharibe illerinde Almaniyanin Ankaradaki sefiri Franz von Papen ve onunla six elaqede olan heyetde idi Refiq Saydam Numan Menemencioglu kimi sexslerin de daxil oldugu bu heyet muharibe illerinde Almaniyani desteklemis Almaniya ile xarici ticaret elaqelerinde alman pul vahidi olan reichsmark dan istifade etmis Turk pullarini Almaniyada cap etdirmis Almaniyaya xrom ixrac etmisdiler Hetta Turk komandirlerini Sovet ittifaqinin isgal etdiyi Kirim ve Qafqazdaki turk torpaqlarinda herbi emeliyyatlar heyata keciren Almaniyaya komek meqsedile cebheye gondermisdiler Sonradan 1942 1943 cu illerde muharibenin Muttefiq dovletlerin xeyrine deyismesi neticesinde Turkiye de muteffiq dovletleri ile yaxinlasmaga baslayir 1943 cu ilde Saracoglu muharibede Turkiyenin ABS i destekleyeceyini bildirdiyi musahibesi ile Time jurnalinin uz qabigina cixmisdi O Ismet Inonu ve Mustafa Kamal Ataturkden sonra Time jurnalinin uz qabiginda yer alan 3 cu turk olmusdur Saracoglunun Bas nazirlik dovrunun iqtisadi sahede en cox agilda qalan ve muzakireleri bu gune qeder davam eden fealiyyeti 1942 ci ilde Varliq vergisi haqqinda imzaladigi qanun olmusdur II Dunya muharibesinde meydana cixan qara bazar sebebile varlanan insanlarin elde etdiyi servetler o illerde hetta erzaq ehtiyatini bele temin ede bilmeyen xalqin qezebine sebeb olmusdu Bundan sonra CXP Meclis qrupu hem dovlet gelirlerini artirmaq yolu ile inflasiyani azaltmaq hem de qara bazar ile mubarize aparmaq meqsedile bu qanunu qebul etmisdi Qanunda nezerde tutulurdu ki maddi servetler 1 defe olmaqla vergilendirilsin ve vergi vermeyen sexsler fiziki ise celb edilsin Lakin naraziliqlara sebeb oldugu ucun bu qanun 1944 cu ilde legv edilmisdi 4 Torpaqsiz kendlileri torpaqla temin etmek meqsedi ile 11 iyun 1945 ci ilde Fermerleri torpaqla temin etmek haqqinda qanun qebul edildi Qanunun tetbiqi zamani bir sira xususi meselerin ve iri torpaq sahibi olan ailelerin torpaqlarinin ozellesdirilmesi bu ailelerin naraziligina sebeb oldu Adnan Menderes Cavid Oral Emin Sazak kimi sexsler de qanunun tetbiqine qarsi cixmisdi 5 Ilk evvel CXP nin torpaq islahati ve iqtisadi siyasetine qarsi meydana cixan bu muxalifetci herekat sonradan siyasi bir herekata cevrildi 1946 ci ilde secki qanunda bir sira deyisiklikler edildi Aciq sesverme gizli sayilma adlanan qanuna esasen tek dereceli sisteme kecilmis sesvermenin aciq formada heyata kecirilmesi nezerde tutlmusdu 6 Buna baxmayaraq seslerin sayilmasi gizli sekilde aparilmali idi Hemin il seckilerde Cumhuriyyet Xalq partiyasi qalib geldi 1946 i il seckilerinden sonra hem sehhetinde bas veren problemlere gore hem de Ismet Inonunun xahisi ile Bas Nazir postunu Receb Pekere devr elemisdi 1948 ci ilin noyabrin 1 den 1950 ci ilin 22 may tarixine qeder TMBB in sedri kimi xidmet gostermisdir 1950 ci illerdeki umumi sesverme ile evvel milletvekilliyinden sonra ise siyasetden ayrildi Olumu RedakteHeyatinin son illerinde Parkinson xesteliyinden eziyyet cekmisdir Fransada bir muddet mualice aldiqdan sonra Istanbula qayitmis ve heyat yoldasi Seadet xanim ile burada yasamaga baslamisdir 1933 cu ilin dekabr ayinin 27 de Istanbuldaki evinde vefat etmisdir Mezari Zencirliquyu qebiristanliginda yerlesir Fenerbaxca Sukru Saracoglu stadiyonuFenerbaxca prezidentliyi dovru Redakte1934 1950 ci iller erzinde Fenerbaxca klubunun prezidenti olmusdur O vaxtlar Ittihadspora mexsus olan Qusdili cemenliyi adlanan erazini Fenebaxca klubunun mulkiyyetine kecirmisdir Hem bu sebeden hem de 1934 cu ilin 23 fevralinda kecirilen Fenerbaxca Qalatasaray oyununda bas veren hadiseler sebebile klubun baglanilmasi tehlukesini aradan qaldirdigina gore 22 iyul 1998 ci ilde insa edilen Fenerbaxca klubunun stadionunun adi Fenerbaxca Sukru Saracoglu stadionu olaraq deyisdirilmisdir Haqqinda yazilmis eserler Redakte2006 ci ilde Gurkan Hacir terefinden Sukru Saracoglunun heyatina hesr olunmus Efe basvekil Sukru Saracoglunun romani adli eser nesr olunur 2007 ci ilde de bu eser esasinda Fenerbaxca klubunun 100 illik yubileyi munasibetile senedli film cekilmisdir Bundan basqa oglu Yilmaz Saracoglu terefinden atasinin muxtelif qezetlerdeki musahibelerini toplayaraq nesr etdirdiyi Sukru Saracoglu ve donemi adli eser movcuddur Istinadlar Redakte Burcu Saracoglu CUMHURIYET DONEMINDE BASBAKANLAR SOSYO EKONOMIK GECMISLERI SIYASAL DUSUNCELERI VE PERFORMANSLARI olu kecid Baris Ertem Turkiye Uzerindeki Sovyet Talepleri ve Turk Sovyet iliskileri 1939 1947 TBMM Zabit ceridesi cild 27 XI ATATURK SONRASI TURKIYE Demokrat partisi donemi ekonomi politikalari TURKIYE DE CUMHURIYETIN ILANINDAN 1950 YE GENEL SECIM UYGULAMALARI PDF 2013 04 18 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 09 19 Menbe https az wikipedia org w index php title Sukru Saracoglu amp oldid 5976962, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.