Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Parkinson xəstəliyi — neyroendogen xəstəliklər qrupuna daxil olub, mərkəzi sinir sistemində dopamin neyronlarının dağılıb məhv olması ilə inkişaf edir.
| Parkinsonizm | |
|---|---|
 Parkinson xəstəlikli pasient. 1886 cı ilə aid şəkil W. R. Gowers | |
| XBT-10 | G |
| XBT-10-KM | G20, F02.3 |
| XBT-9 | |
| XBT-9-KM | 332.0, 332 |
| OMIM | 168600 |
| DiseasesDB | 9651 |
| MedlinePlus | 000755 |
| eMedicine | neuro/304 |
| MeSH | D010300 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ümumi məlumat
Parkinson xəstəliyi (PH) Alzheimer xəstəliyindən sonra ən çox rast gəlinən degenerativ xəstəlikdir. PH'ın xarakterin cəhəti dopaminergik neyronların itkisi və hüceyrə sitoplazmasında Lewy cisimlərinin (içində protein aqreqatlarıdır) tapılmasıdır. Genetik hal PH hallarının cəmi 5%'ini təşkil edir. Genetik keçən Parkinson xəstəliyi (GKPX) autosom dominant və autosom resessiv olmaqla 2 qrupa bölünür. GKPX'yə səbəb olan 11 lokus məlumdur, bunların altısında gen bəllidir: ikisində sinuklein, parkin, UCH-L1, DJ-1 və PİNK1'dir. GKPX ilə sporadik PH arasında patoloji baxımdan heç bir fərq yoxdur. Sporadik PH olan xəstələrin beyin toxumasındakı neyron ölümü apoptoz mexanizması ilədir.
Epidemiologiyası
PH'ın rast gəlmə tezliyi 65 yaşdan sonra artır, lakin 35 ilə 50 arasında da rast gəlinə bilər. Yaş artdıqca tezlik artır bu da PH'ın yaşla əlaqəsini təsdiq edir. 35–50 yaşlarda GKPX'yə rast gəlinir (daha çox kişilərdə). 85% sporadik, 10–15% ailəvi, 5% genetikdir. Təhlükəli xəstəliklər qrupuna aiddir.
Etiologiyası
Ümumiyyətlə ailəvi və sporadik olaraq 2 qrupa ayrılır. Ancaq ailəvi PH hallarının hər zaman genetik etiologiya ilə uyğun gəlmədiyi və ailə üzvlərinin uzun müddət eyni ətraf faktorlara məruz qalmalarının xəstəliyi əmələ gətirdiyi məlumdur. Belə ki, ətraf faktorların təsirindən olduğu üçün IPH'ı ailəvi IPH və sporadik IPH olaraq bölürlər. Sporadik IPH'da etioloji faktorlar isə viral infeksiyalar (Influenza A, Von Economo's Encephalitis), təkrarlanan kəllə travmaları və ya bəzi toksinlərdir (Rotenone (bitki kökündən alınan böcəklərin məhvində istfadə olunur) və MPTP (narkotik tipli maddə)).
Klinikası
Ən çox bilinən əlaməti hərəkət pozulmasıdır. Üç əsas əlamətdə (istirahət tremoru, əzələlərdə gərginlik (rigidlik) və bradikineziya) PH diaqnozunu rahatlıqla qoymaq olar. Duruşun pozulması tarazlığın itməsinə gətirib çıxarır. PH xəstələrinin 85%'ində tremor rast gəlinir. Tremor olmadığı zaman diaqnoz qoymaq çətinləşir. Maska üz, önə əyik duruş, göz qırpmanın azalması, qolların sallanmasının çətinləşməsi (gərgin olur) başlanğıc dönəmin tablosunu tamamlayır. Başlanğıc gücsüzlük və yorğunluq, inkordinasiya, ağrı və narahatlıq hissi də ola bilər. Ayaqları sürüyərək və qısa addımlarla xarakterik yeriş və bütün bədəni ilə birlikdə dönmə PH'ın vacib əlamətlərindəndir. Başın bükülməsi, gövdənin əyilməsi və yuxarıdaki əlamətlər motor əlamətlərdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Disease Ontology (ing.). 2016.
- Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Parkinson xesteliyi neyroendogen xestelikler qrupuna daxil olub merkezi sinir sisteminde dopamin neyronlarinin dagilib mehv olmasi ile inkisaf edir ParkinsonizmParkinson xestelikli pasient 1886 ci ile aid sekil W R GowersXBT 10 G20 XBT 10 KM G20 F02 3XBT 9 332XBT 9 KM 332 0 332OMIM 168600DiseasesDB 9651MedlinePlus 000755eMedicine neuro 304 MeSH D010300 Vikianbarda elaqeli mediafayllarUmumi melumatParkinson xesteliyi PH Alzheimer xesteliyinden sonra en cox rast gelinen degenerativ xestelikdir PH in xarakterin ceheti dopaminergik neyronlarin itkisi ve huceyre sitoplazmasinda Lewy cisimlerinin icinde protein aqreqatlaridir tapilmasidir Genetik hal PH hallarinin cemi 5 ini teskil edir Genetik kecen Parkinson xesteliyi GKPX autosom dominant ve autosom resessiv olmaqla 2 qrupa bolunur GKPX ye sebeb olan 11 lokus melumdur bunlarin altisinda gen bellidir ikisinde sinuklein parkin UCH L1 DJ 1 ve PINK1 dir GKPX ile sporadik PH arasinda patoloji baximdan hec bir ferq yoxdur Sporadik PH olan xestelerin beyin toxumasindaki neyron olumu apoptoz mexanizmasi iledir EpidemiologiyasiPH in rast gelme tezliyi 65 yasdan sonra artir lakin 35 ile 50 arasinda da rast geline biler Yas artdiqca tezlik artir bu da PH in yasla elaqesini tesdiq edir 35 50 yaslarda GKPX ye rast gelinir daha cox kisilerde 85 sporadik 10 15 ailevi 5 genetikdir Tehlukeli xestelikler qrupuna aiddir EtiologiyasiUmumiyyetle ailevi ve sporadik olaraq 2 qrupa ayrilir Ancaq ailevi PH hallarinin her zaman genetik etiologiya ile uygun gelmediyi ve aile uzvlerinin uzun muddet eyni etraf faktorlara meruz qalmalarinin xesteliyi emele getirdiyi melumdur Bele ki etraf faktorlarin tesirinden oldugu ucun IPH i ailevi IPH ve sporadik IPH olaraq bolurler Sporadik IPH da etioloji faktorlar ise viral infeksiyalar Influenza A Von Economo s Encephalitis tekrarlanan kelle travmalari ve ya bezi toksinlerdir Rotenone bitki kokunden alinan boceklerin mehvinde istfade olunur ve MPTP narkotik tipli madde KlinikasiEn cox bilinen elameti hereket pozulmasidir Uc esas elametde istirahet tremoru ezelelerde gerginlik rigidlik ve bradikineziya PH diaqnozunu rahatliqla qoymaq olar Durusun pozulmasi tarazligin itmesine getirib cixarir PH xestelerinin 85 inde tremor rast gelinir Tremor olmadigi zaman diaqnoz qoymaq cetinlesir Maska uz one eyik durus goz qirpmanin azalmasi qollarin sallanmasinin cetinlesmesi gergin olur baslangic donemin tablosunu tamamlayir Baslangic gucsuzluk ve yorgunluq inkordinasiya agri ve narahatliq hissi de ola biler Ayaqlari suruyerek ve qisa addimlarla xarakterik yeris ve butun bedeni ile birlikde donme PH in vacib elametlerindendir Basin bukulmesi govdenin eyilmesi ve yuxaridaki elametler motor elametlerdir Hemcinin baxAmimiyaIstinadlarDisease Ontology ing 2016 Monarch Disease Ontology release 2018 06 29 2018 06 29 2018