Çupikcə və ya Hooper Bay–Chevak çupikcəsi (öz adı Cugtun ; İngilis dilində Cup’ik və ya Chevak Cup’ik, Hooper Bay–Chevak Cup’ik ) – Alyaskada, indiki vaxtda yalnız Chevak qəsəbəsində, köhnədən Hooper Bay bölgəsində də Çupiklər tərəfindən danışılan Eskimos-Aleut dil ailəsinin Yupik dilləri qrupundan bir Eskimos dili olan Alyaska yupikcəsinin dialekti.
Çupikcə təhdid altındakı dillərdəndir. İndiki vaxtda Chevak qəsəbəsində üç dillilik görülər: çupikcə, ingiliscə və hər ikisinin qarışığı olan qarışıq dil.
Supik dili və ya Alyutik dili (öz dilində olan adı: Sugcestun, Sugtestun və ya Alutiitstun)
İnuit dilləri
İnyupik dili və ya Alyaska inuit dili (öz adı Iñupiatun)
Qərbi Kanada inuit dili (öz dilində olan adı: Inuvialuktun)
Şərqi Kanada inuit dili (öz dilində olan adı: Inuktitut)
Qrenlandiya inuit dili və ya Qrenlandiya dili (öz dilində olan adı: Kalaallisut
¹yeri qəti deyil
Təhsil
Çupikcənin öyrədildiyi tək məktəb. İrəlidəki yeni məktəb (mavi) və yaxındakı köhnə məktəb (qırmızı)
Dünyada yalnız bir məktəbdə, Kashunamiut Məktəb Bölgəsinə (LKSD Kashunamiut School District) bağlı olan məktəbdə Çupikcə "xarici dil" kimi öyrədilər. Alyaska Yerli Dil Mərkəzi tərəfindən Alyaska yupikcəsindən (Yup’ik) və Nunivak çupikcəsinden (Cup’ig) ayrı olaraq Çupikcə (Cup’ik) ilə də dərs kitabı nəşr olunar.
Fonologiya
Çupik əlifbasında istifadə edilən 18 hərf (4 sait və 14 samit) var: a c e g i k l m n p q r s t u v w y.
Sözlər yalın halda çoğu zaman adlıq hal şəkilçisi qəbul edir: daha çok -q və ya -k
Sözlər (və ya cümlələr) 4 hissədən ibarət olur: kök (İng. stem), yapım şəkilçisi (İng. postbase), çəkim şəkilçisi (İng. ending), bağlaç (İng. enclitic)
Azərbaycan dilində yiyəlik forma (genitive + possessive) ilə ifadə edilən (mis: adamın evi) ifadəsi vardır, Çupik dilində yiyəlik forma olmadığı üçün ona yaxın olan digər bir formadan (relative + absolutive) istifadə edilir.
Alyaska yupikcəsinin əsl dialekti olan Yukon-Kuskokwim yupikcəsi ilə Chevak çupikcəsinin müqayisəsi:
Yukon-Kuskokwim yupikcəsi
Chevak çupikcəsi
mənası
elicaraq (Y) / elitnauraq (K)
elicaraq skuularaq (Çupik – İngilis qarışığı)
şagird
elicarista (Y) / elitnaurista (K)
elicarta skuularta (Çupik – İngilis qarışığı)
müəllim
yugnikek’ngaq
aiparnatugaq
yoldaş
yuilquq
cuilquq
tundra
nuussiq
caviggaq
bıçaq
uluaq
kegginalek
yarım-ay qadın bıçağı
canek
evek
ot sapı
ellalluk
ivyuk
yağış
Ədədlər
Yukon-Kuskokwim yupikcəsi
Hooper Bay-Chevak çupikcəsi
Nunivak çupikcəsi
mənası
atauciq
atauciq
ataucir
1
malruk
malruk
malzrug
2
pingayun
pingayun
pingayun
3
cetaman
citaman
cetaman
4
talliman
talliman
talliman
5
arvinglegen / arvinelgen
arvinelgen
arwinleg
6
malrunlegen / malrunelgen
malrunelgen
malzrunleg
7
pingayunlegen / pingayunelgen
pingayunelgen
pingayunleg
8
qulngunritaraan
qulngunritaraq
qulngunrita’ar
9
qula / qulen
qula
qula
10
qula atauciq
qula atauciq
qula-ataucir
11
qula malruk
qula malruk
qula-malzrug
12
qula pingayun
qula pingayun
qula-pingayun
13
akimiarunrita’ar
akimiarunritaraq
akimiarunrita’ar
14
akimiaq
akimiaq
akimiar
15
akimiaq atauciq
akimiaq atauciq
akimiar ataucir
16
akimiaq malruk
akimiaq malruk
akimiar malzrug
17
akimiaq pingayun
akimiaq pingayun
akimiar pingayun
18
yuinaunrita’ar
cuinaunritaraq
cuinaunrita’ar
19
yuinaq
cuinaq
cuinar
20
yuinaq qula / yuinaq qulen
cuinaq qula
cuinar-qula
30
yuinaak malruk / malruk ipiaq (Yukon)
malruk ipiaq
malzrug-ipiar
40
yuinaak malruk qula
malruk ipiaq qula
.
50
yuinaat pingayun / pingayun ipiaq
pingayun ipiaq
pingayun ipiar
60
yuinaat pingayun qula
pingayun ipiaq qula
.
70
yuinaat cetaman
citaman ipiaq
cetaman-ipiar
80
yuinaat cetaman qula
citaman ipiaq qula
talliman ipiar qula
90
yuinaat talliman
talliman ipiaq
talliman ipiar
100
tiissitsaaq
tiititsaaq / tiissitsaaq
tiisiss'ar
1.000
qulen tiissitsaat
.
.
10.000
yuinaat talliman tiissitsaaq
.
.
100.000
miilicaaq
.
.
1.000.000
tiissitsaaq miilicaaq
.
.
1.000.000.000
Rus dilindən keçmiş bəzi sözlər
Çupik gənci, Hooper Bay, 1930
Rus Amerikası dövründə (1733 – 1867) 1821 ilində ilk dəfə Ruslarla və Ruscayla qarşılaşan Çupiklərin dillərində Rusca alıntılar indiki vaxtda da canlılığını davam etdirər:
caarralaq (< Rus. сахар) 'şəkər'
caayuq (< Rus. чай) 'çay'
cainik (< Rus. чайник) 'çaydan'
cap’akiq ( < Rus. сапоги) 'bot, poti'
cass'aq (< Rus. часы) 'saat'
culunaq (< Rus. солонина ?) 'duzlu balıq'
kalantaassaq (< Rus. карандаш) 'karandaş'
kalmaaniq (< Rus. карман) 'cib'
kelipaq (< Rus. хлеб) 'çörək'
luussitaq (< Rus. лошадь) 'at'
mass’laq (< Rus. масло) 'kərəyağı'
missuulleq (< Rus. мешок) 'bag; çuval'
muluk’uuq (< Rus. молоко) 'süd'
mult’uuq (< Rus. молоток) 'çəkic'
pal’tuuk (< Rus. пальто) 'palto'
pelatekaq (< Rus. палатка) 'çadır'
putuskaq (< Rus. подушка) 'yastıq'
spickaq : (< Rus. спичка) 'kibrit'
tiititsaaq / tiissitsaaq (< Rus. тысяча) 'min'
yaassiik : (< Rus. ящик) 'qutu'
İstinadlar
. 2011-06-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-08.
. 2011-07-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-08.
How to count in Yup’ik
Yup’ik Eskimo Grammar, Irene Reed and all.(1977)
On the Facebook: Cup'ik Word Of The Day – Chevak by Rebecca Nayamin (Kashunamiut School Cup’ik Language Teacher)
. 2012-08-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-08.
Xarici keçidlər
Alaskool: Chevak Cup’ik Glossary
Alaskool: Guidebook for Integrating Cup'ik Culture and Curriculum
Kashunamiut School District
Facebook: Cup'ik Word Of The Day – Chevak by Rebecca Nayamin (Kashunamiut School Cup’ik Language Teacher)
Dekabr 29, 2021
çupikcə, hooper, chevak, çupikcəsi, adı, cugtun, ingilis, dilində, chevak, hooper, chevak, alyaskada, indiki, vaxtda, yalnız, chevak, qəsəbəsində, köhnədən, hooper, bölgəsində, çupiklər, tərəfindən, danışılan, eskimos, aleut, ailəsinin, yupik, dilləri, qrupund. Cupikce ve ya Hooper Bay Chevak cupikcesi oz adi Cugtun Ingilis dilinde Cup ik ve ya Chevak Cup ik Hooper Bay Chevak Cup ik Alyaskada indiki vaxtda yalniz Chevak qesebesinde kohneden Hooper Bay bolgesinde de Cupikler terefinden danisilan Eskimos Aleut dil ailesinin Yupik dilleri qrupundan bir Eskimos dili olan Alyaska yupikcesinin dialekti CupikceOlkeler Amerika Birlesmis Statlari Chevak Alyaska TesnifatiCupikceCupikce tehdid altindaki dillerdendir Indiki vaxtda Chevak qesebesinde uc dillilik goruler cupikce ingilisce ve her ikisinin qarisigi olan qarisiq dil Mundericat 1 Tesnifati 2 Tehsil 3 Fonologiya 4 Qrammatikasi 5 Ededler 6 Rus dilinden kecmis bezi sozler 7 Istinadlar 8 Xarici kecidlerTesnifati RedakteEskimos Aleut dil ailesi Aleut qolu Aleut dili Eskimos qolu Sirenik eskimos dili oz dilinde olan adi Uqeghllistun Yupik dilleri Sirenik yupik dili Esl Yupik dilleri Sibir yupik dili oz dilinde olan adi Yupigestun Naukan yupik dili oz dilinde olan adi nyvuӄaӷmit Alyaska yupik dili oz adlari Yugtun Yugcetun Cugtun Unaliq Pastuliq yupikcesi Norton Sound bolgesinde danisilir Esl Alyaska yupikcesi Yukon ve Kuskokvim bolgelerinde danisilir oz dilinde olan adi Yugtun Yugcetun Egegik yupikcesi Bristol Bay bolgesinde danisilir Cupikce Hooper Bay ve Chevak bolgelerinde danisilir oz dilinde olan adi Cugtun Nunivak cupikcesi oz dilinde olan adi Cugtun Supik dili ve ya Alyutik dili oz dilinde olan adi Sugcestun Sugtestun ve ya Alutiitstun Inuit dilleri Inyupik dili ve ya Alyaska inuit dili oz adi Inupiatun Qerbi Kanada inuit dili oz dilinde olan adi Inuvialuktun Serqi Kanada inuit dili oz dilinde olan adi Inuktitut Qrenlandiya inuit dili ve ya Qrenlandiya dili oz dilinde olan adi Kalaallisut yeri qeti deyilTehsil Redakte Cupikcenin oyredildiyi tek mekteb Irelideki yeni mekteb mavi ve yaxindaki kohne mekteb qirmizi Dunyada yalniz bir mektebde Kashunamiut Mekteb Bolgesine LKSD Kashunamiut School District bagli olan mektebde Cupikce xarici dil kimi oyrediler Alyaska Yerli Dil Merkezi terefinden Alyaska yupikcesinden Yup ik ve Nunivak cupikcesinden Cup ig ayri olaraq Cupikce Cup ik ile de ders kitabi nesr olunar 1 Fonologiya RedakteCupik elifbasinda istifade edilen 18 herf 4 sait ve 14 samit var a c e g i k l m n p q r s t u v w y 2 Bu herfler istifade edilmez b d f h j o x z Saitler Qisa saitler a i u e Uzun saitler aa ii uu Diftonglar ai ui au iu ua iaSamitler Stops p t c k q Voiced fricatives v l y g r w Voiceless fricatives vv ll ss gg rr ww Voiced nasals m m n n ng ŋ Voiceless nasals m m n n ng ŋ Qrammatikasi RedakteSozlerde uc say vardir tek iki cem Sozler yalin halda cogu zaman adliq hal sekilcisi qebul edir daha cok q ve ya k Sozler ve ya cumleler 4 hisseden ibaret olur kok Ing stem yapim sekilcisi Ing postbase cekim sekilcisi Ing ending baglac Ing enclitic Tamlama isim ve ya sifet bulunmaz Azerbaycan dilinde yiyelik forma genitive possessive ile ifade edilen mis adamin evi ifadesi vardir Cupik dilinde yiyelik forma olmadigi ucun ona yaxin olan diger bir formadan relative absolutive istifade edilir Alyaska yupikcesinin esl dialekti olan Yukon Kuskokwim yupikcesi ile Chevak cupikcesinin muqayisesi Yukon Kuskokwim yupikcesi Chevak cupikcesi menasielicaraq Y elitnauraq K elicaraq skuularaq Cupik Ingilis qarisigi sagirdelicarista Y elitnaurista K elicarta skuularta Cupik Ingilis qarisigi muellimyugnikek ngaq aiparnatugaq yoldasyuilquq cuilquq tundranuussiq caviggaq bicaquluaq kegginalek yarim ay qadin bicagicanek evek ot sapiellalluk ivyuk yagisEdedler RedakteYukon Kuskokwim yupikcesi 3 4 5 Hooper Bay Chevak cupikcesi 6 Nunivak cupikcesi 7 menasiatauciq atauciq ataucir 1malruk malruk malzrug 2pingayun pingayun pingayun 3cetaman citaman cetaman 4talliman talliman talliman 5arvinglegen arvinelgen arvinelgen arwinleg 6malrunlegen malrunelgen malrunelgen malzrunleg 7pingayunlegen pingayunelgen pingayunelgen pingayunleg 8qulngunritaraan qulngunritaraq qulngunrita ar 9qula qulen qula qula 10qula atauciq qula atauciq qula ataucir 11qula malruk qula malruk qula malzrug 12qula pingayun qula pingayun qula pingayun 13akimiarunrita ar akimiarunritaraq akimiarunrita ar 14akimiaq akimiaq akimiar 15akimiaq atauciq akimiaq atauciq akimiar ataucir 16akimiaq malruk akimiaq malruk akimiar malzrug 17akimiaq pingayun akimiaq pingayun akimiar pingayun 18yuinaunrita ar cuinaunritaraq cuinaunrita ar 19yuinaq cuinaq cuinar 20yuinaq qula yuinaq qulen cuinaq qula cuinar qula 30yuinaak malruk malruk ipiaq Yukon malruk ipiaq malzrug ipiar 40yuinaak malruk qula malruk ipiaq qula 50yuinaat pingayun pingayun ipiaq pingayun ipiaq pingayun ipiar 60yuinaat pingayun qula pingayun ipiaq qula 70yuinaat cetaman citaman ipiaq cetaman ipiar 80yuinaat cetaman qula citaman ipiaq qula talliman ipiar qula 90yuinaat talliman talliman ipiaq talliman ipiar 100tiissitsaaq tiititsaaq tiissitsaaq tiisiss ar 1 000qulen tiissitsaat 10 000yuinaat talliman tiissitsaaq 100 000miilicaaq 1 000 000tiissitsaaq miilicaaq 1 000 000 000Rus dilinden kecmis bezi sozler Redakte Cupik genci Hooper Bay 1930 Rus Amerikasi dovrunde 1733 1867 1821 ilinde ilk defe Ruslarla ve Ruscayla qarsilasan Cupiklerin dillerinde Rusca alintilar indiki vaxtda da canliligini davam etdirer caarralaq lt Rus sahar seker caayuq lt Rus chaj cay cainik lt Rus chajnik caydan cap akiq lt Rus sapogi bot poti cass aq lt Rus chasy saat culunaq lt Rus solonina duzlu baliq kalantaassaq lt Rus karandash karandas kalmaaniq lt Rus karman cib kelipaq lt Rus hleb corek luussitaq lt Rus loshad at mass laq lt Rus maslo kereyagi missuulleq lt Rus meshok bag cuval muluk uuq lt Rus moloko sud mult uuq lt Rus molotok cekic pal tuuk lt Rus palto palto pelatekaq lt Rus palatka cadir putuskaq lt Rus podushka yastiq spickaq lt Rus spichka kibrit tiititsaaq tiissitsaaq lt Rus tysyacha min yaassiik lt Rus yashik qutu Istinadlar Redakte Central Alaskan Yup ik Collection Container List 2011 06 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 08 http www alaskool org projects chevak chevak sound1 htm Jerry Lipka Culturally Negotiated Schooling Toward a Yup ik Mathematics 2011 07 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 08 How to count in Yup ik Yup ik Eskimo Grammar Irene Reed and all 1977 On the Facebook Cup ik Word Of The Day Chevak by Rebecca Nayamin Kashunamiut School Cup ik Language Teacher Nuniwarmiut Piciryarata Tamaryalkuti Nunivak Island Cup ig Language Preliminary Dictionary 2012 08 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 08 Xarici kecidler RedakteAlaskool Chevak Cup ik Glossary Alaskool Guidebook for Integrating Cup ik Culture and Curriculum Kashunamiut School District Facebook Cup ik Word Of The Day Chevak by Rebecca Nayamin Kashunamiut School Cup ik Language Teacher Menbe https az wikipedia org w index php title Cupikce amp oldid 5710954, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
