Hadisələr əsnasında edam edilənləri təsvir edən miniatür
Üsyan öncəsi
XVII əsrin əvvəllərindən etibarən Osmanlı İmperiyası idarəçilik nöqteyi nəzərindən olduqca qarışıq illər yaşayırdı. Bu vəziyyət xüsusilə IV Murad səltənətindən sonra özünü büruzə verdi. Uşaq yaşlarında taxta çıxan IV Mehmedin dövlət idarəsini əlinə ala bilməməsi səbəbilə sarayda validə sultanlar və saray xadimləri nüfuz qazanmışdı. Dövlət xadimləri arasında başlayan rəqabət qızışmış, bu vəziyyət sarayda gərgin bir hal almışdı. Bu səbəblə Venesiya ilə gedən dəniz döyüşlərində qələbə qazanılmamış, hətta İstanbul boğazı mühasirəyə alınmışdı. Bundan başqa imperiyanın maliyyə vəziyyəti də olduqca pis idi. Ülufələri vaxtında ödəyə bilməyən dövlət xəzinəsi əsgərə əyarı aşağı salınmış sikkələr paylayır, bu isə dövlətlə ordu və əhali arasında vəziyyəti daha da gərginləşdirmişdi.
Üsyan gedişatı
O illərdə xəzinədar kəndxudası olan Manoğlu Mir Hüseyn bəyin qeydlərinə görə, Krit səfərindən qayıdan və 2 ildən çoxdur maaş ala bilməyən bəzi yeniçərilər bəzi dövlət adamlarının da təhriki ilə Ağaqapısına şikayət etdilər. Ancaq burada istədiklərini ala bilməyən yeniçərilər ordu qışlağına döndülər və buradakı digər əsgərlərlə ittifaq qurdular.
Bu əsnada ülufələrini ala bilməyən sipahilər də Ət meydanına gəldilər və 2 mart1656, cümə günüyeniçərilərə qoşuldular. Sipahi Mehtər Həsən ağa, Şamlı Mehmed ağa və Qaraqaş Mehmed ağa kimi vaxtilə vəzifələrindən qovulanlar da üsyana qoşuldular saraya xəbər göndərərək ayaq divanı istədiklərini bildirdilər. Saraydan gələn ilk cavab isə çox sərt oldu. Bəzi yeniçəri ağaları vəzifədən alındı və üsyançı dəstələrə məsləhət verməsi üçün bəzi üləmalar göndərildi. Buna baxmayaraq üsyankar dəstələr fikirlərindən dönmədilər.
Üsyançılar4 martbazar günü Ət meydanından At meydanına keçərək məsləhət üçün göndərilən ŞeyxülislamHüsamzadənin adamlarından olan Qara Abdullah ağanı öldürdülər. Ardından saraya xəbər yollayaraq yenə padşahıayaq divanına çağırdılar. IV Mehmedvəzirlər, elm adamları və bir qrup əsgərlə ayaq divanı üçün Alay Köşkünə gəldi. Üsyançılarpadşaha şikayətlərini şifahi olaraq danışdılar. Krit səfərində baş verən haqsızlıqlar, ardından paylanılan əyarı aşağı pullar və ülufələrin verilməməsindən şikayətləndilər. Nəhayət, saray əhlindən 30 nəfərin adını verərək bu adamların edamını istədilər. Padşahın yanında olan və hələ bir neçə saatdır sədrəzəm seçilən Zurnazən Mustafa Paşa bu adamların mallarının müsadirə edilməsini və sürgün edilməsini təklif etsə də, üsyançılar bu dəfə yeni sədrəzəmin də kəlləsini istədilər. Nəhayət ard arda edamlar başladı. Əvvəlcə padşahın əmriylə darüssəadə ağası Bəhram ağa, qapıağası Bosniyalı Əhməd ağa və İbrahim ağa bostancıbaşı tərəfindən edam edildilər. Cəsədləri saraydan çıxarılaraq üsyançılara təslim edildi. Növbəti 3 gün ərzində 30-a yaxın saray adamı ələ keçirildi və öldürüldü. Qətlə yetirilənlərin cəsədləri Sultanəhməd meydanındakı çinar ağaclarından asıldı. Buna görə də, bu hadisə Osmanlı tarixində Çinar hadisələri adlanır. Üsyan nəticəsində üsyançıların tələbinə uyğun olaraq sədarət və şeyxülislamlıq vəzifələrində dəyişikliklər oldu. Nəhayət, 8 mart1656 tarixində sipahilərəülufələri paylandı. Yeniçərilər isə edamını tələb etdikləri qalan saray adamlarının sonradan təslim ediləcəyi şərtilə ayaqlanmanı dayandırdılar. Beləliklə, üsyan yatırıldı.
Mənbə
Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi, Zeyl-i Ravzatü’l-ebrâr, İÜ Ktp., TY, nr. 2635, s. 462 vd.
Mehmed Halîfe, Târîh-i Gılmânî, İstanbul 1340, s. 36 vd.
Vecîhî Hüseyin, Târih, Süleymaniye Ktp., Hamidiye, nr. 917, vr. 47b.
Abdurrahman Abdi Paşa, Vekāyi‘nâme, TSMK, Koğuşlar, nr. 915, vr. 26b vd.
Silâhdar, Târih, I, 26-30.
Hammer (Atâ Bey), X, 251-255.
Ahmed Refik [Altınay], Kadınlar Saltanatı, İstanbul 1923, IV, 198-211.
Eremya Çelebi Kömürciyan, “Çınar Vak’ası” (nşr. Hrand D. Andreasyan – Fahri Ç. Derin), İstanbul Enstitüsü Dergisi, sy. 3, İstanbul 1957, s. 57-65.
September 08, 2021
çinar, hadisəsi, vəya, vaqeyi, vəqvəqiyyə, osmanlı, sultanı, mehmed, dövründə, istanbulda, yeniçəri, sipahilər, tərəfindən, başlanan, üsyan, hadisələr, əsnasında, edam, edilənləri, təsvir, edən, miniatür, mündəricat, üsyan, öncəsi, üsyan, gedişatı, mənbə, isti. Cinar hadisesi veya Vaqeyi Veqveqiyye 19 Osmanli sultani IV Mehmed dovrunde Istanbulda yeniceri ve sipahiler terefinden baslanan usyan 1 2 Hadiseler esnasinda edam edilenleri tesvir eden miniatur Mundericat 1 Usyan oncesi 2 Usyan gedisati 3 Menbe 4 IstinadlarUsyan oncesi RedakteXVII esrin evvellerinden etibaren Osmanli Imperiyasi idarecilik noqteyi nezerinden olduqca qarisiq iller yasayirdi Bu veziyyet xususile IV Murad seltenetinden sonra ozunu buruze verdi Usaq yaslarinda taxta cixan IV Mehmedin dovlet idaresini eline ala bilmemesi sebebile sarayda valide sultanlar ve saray xadimleri nufuz qazanmisdi Dovlet xadimleri arasinda baslayan reqabet qizismis bu veziyyet sarayda gergin bir hal almisdi Bu sebeble Venesiya ile geden deniz doyuslerinde qelebe qazanilmamis hetta Istanbul bogazi muhasireye alinmisdi Bundan basqa imperiyanin maliyye veziyyeti de olduqca pis idi Ulufeleri vaxtinda odeye bilmeyen dovlet xezinesi esgere eyari asagi salinmis sikkeler paylayir bu ise dovletle ordu ve ehali arasinda veziyyeti daha da gerginlesdirmisdi Usyan gedisati RedakteO illerde xezinedar kendxudasi olan Manoglu Mir Huseyn beyin qeydlerine gore Krit seferinden qayidan ve 2 ilden coxdur maas ala bilmeyen bezi yeniceriler bezi dovlet adamlarinin da tehriki ile Agaqapisina sikayet etdiler 3 Ancaq burada istediklerini ala bilmeyen yeniceriler ordu qislagina donduler ve buradaki diger esgerlerle ittifaq qurdular Bu esnada ulufelerini ala bilmeyen sipahiler de Et meydanina geldiler ve 2 mart 1656 cume gunu yenicerilere qosuldular Sipahi Mehter Hesen aga Samli Mehmed aga ve Qaraqas Mehmed aga kimi vaxtile vezifelerinden qovulanlar da usyana qosuldular saraya xeber gondererek ayaq divani istediklerini bildirdiler Saraydan gelen ilk cavab ise cox sert oldu Bezi yeniceri agalari vezifeden alindi ve usyanci destelere meslehet vermesi ucun bezi ulemalar gonderildi Buna baxmayaraq usyankar desteler fikirlerinden donmediler Usyancilar 4 mart bazar gunu Et meydanindan At meydanina kecerek meslehet ucun gonderilen Seyxulislam Husamzadenin adamlarindan olan Qara Abdullah agani oldurduler Ardindan saraya xeber yollayaraq yene padsahi ayaq divanina cagirdilar IV Mehmed vezirler elm adamlari ve bir qrup esgerle ayaq divani ucun Alay Koskune geldi Usyancilar padsaha sikayetlerini sifahi olaraq danisdilar Krit seferinde bas veren haqsizliqlar ardindan paylanilan eyari asagi pullar ve ulufelerin verilmemesinden sikayetlendiler Nehayet saray ehlinden 30 neferin adini vererek bu adamlarin edamini istediler Padsahin yaninda olan ve hele bir nece saatdir sedrezem secilen Zurnazen Mustafa Pasa bu adamlarin mallarinin musadire edilmesini ve surgun edilmesini teklif etse de usyancilar bu defe yeni sedrezemin de kellesini istediler Nehayet ard arda edamlar basladi Evvelce padsahin emriyle darusseade agasi Behram aga qapiagasi Bosniyali Ehmed aga ve Ibrahim aga bostancibasi terefinden edam edildiler Cesedleri saraydan cixarilaraq usyancilara teslim edildi Novbeti 3 gun erzinde 30 a yaxin saray adami ele kecirildi ve olduruldu Qetle yetirilenlerin cesedleri Sultanehmed meydanindaki cinar agaclarindan asildi Buna gore de bu hadise Osmanli tarixinde Cinar hadiseleri adlanir 4 Usyan neticesinde usyancilarin telebine uygun olaraq sedaret ve seyxulislamliq vezifelerinde deyisiklikler oldu Nehayet 8 mart 1656 tarixinde sipahilere ulufeleri paylandi Yeniceriler ise edamini teleb etdikleri qalan saray adamlarinin sonradan teslim edileceyi sertile ayaqlanmani dayandirdilar Belelikle usyan yatirildi Menbe RedakteKaracelebizade Abdulaziz Efendi Zeyl i Ravzatu l ebrar IU Ktp TY nr 2635 s 462 vd Mehmed Halife Tarih i Gilmani Istanbul 1340 s 36 vd Vecihi Huseyin Tarih Suleymaniye Ktp Hamidiye nr 917 vr 47b Abdurrahman Abdi Pasa Vekayi name TSMK Koguslar nr 915 vr 26b vd Silahdar Tarih I 26 30 Hammer Ata Bey X 251 255 Ahmed Refik Altinay Kadinlar Saltanati Istanbul 1923 IV 198 211 Uzuncarsili Osmanli Tarihi III 290 292 Danismend Kronoloji III 420 421 Istinadlar Redakte http www nkfu com cinar vakasi vaka i vakvakiye nedir Resad Ekrem Kocu Cinar Vak asi Ist A VII 3920 3921 Naima Tarih VI 139 155 Eremya Celebi Komurciyan Cinar Vak asi nsr Hrand D Andreasyan Fahri C Derin Istanbul Enstitusu Dergisi sy 3 Istanbul 1957 s 57 65 Menbe https az wikipedia org w index php title Cinar hadisesi amp oldid 5871370, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
