Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yarandığı ilk günlərdən böyük təhlükələrlə qarşılaşmalı oldu. Belə ki, müxtəlif dövlətlər mühüm geosiyasi bölgədə yerləşən Azərbaycanı özünün nüfüz dairəsinə salmaq məqsədilə açıq mübarizə aparırdılar. Ən böyük təhlükə mənbələri "vahid və bölünməz Rusiya" uğrunda mübarizə aparan Denikin ordusu, proletar beynəlmiləlçiliyini əldə bayraq edən bolşevik Rusiyası və "Böyük Ermənistan" yaratmaq xülyası ilə azərbaycanlılara qarşı tarixdə görünməmiş vəhşiliklər və soyqırımları törədən daşnaklar və daşnak Ermənistanı idi. Bu qüvvələrin hər biri Azərbaycanda, xüsusilə də Bakıda geniş təxribatlar törədir, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin möhkəmlənməsinə, ölkədə qayda-qanun yaradılmasına mane olmağa çalışırdılar. Denikin qüvvələri Şimali Qafqazı tutduqdan sonra Azərbaycan üçün daha böyük təhlükə yarandı. 1919-cu il fevralın 18-də Parlamentin iclasında çıxış edən Fətəli xan Xoyski Azərbaycanda, xüsusilə də Bakıda general Prjevalskinin rəhbərliyi ilə Denikinə yardım göstərən qüvvələrin gizli surətdə silahlı hərbi dəstələr təşkil etdiklərini, ağqvardiyaçılar üçün əsgər yazılışı aparıldığını bildirdi. Denikin qüvvələrinin 1919-cu il mayın axırlarında Dərbəndi tutması nəinki Azərbaycanı, həmçinin bütün Cənubi Qafqazı böyük təhlükə qarşısında qoydu. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökumətinin 1919-cu il iyunun 9-da keçirilən iclasında Parlamentin tövsiyəsi ilə dövlətin müdafiəsi üçün xüsusi orqan - 5 nəfər hökumət üzvündən (baş nazir, hərbi, xarici işlər, yollar və ədliyyə nazirləri) ibarət Dövlət Müdafiə Komitəsinin yaradılması qərara alındı.
Azərbaycanda təxribatlara qarşı xüsusi mübarizə strukturunun - Əks-inqilabla Mübarizə Təşkilatının yaradılması da bununla eyni vaxta təsadüf edir. Azərbaycanda əks-kəşfiyyat işi ilə hələ 1919-cu ilin yanvarından hərbi kəşfiyyat məşğul olurdu. Həmin il martın 26-da hərbi nazir Səməd bəy Mehmandarovun əmri ilə Baş qərargahın Baş idarəsi yaradıldı. Baş idarənin strukturunda isə 4 bölmədən ibarət general-kvartirmeyster idarəsi yaradılması nəzərdə tutulurdu. İdarəyə daxil olan 4 bölmədən biri kəşfiyyat və əks-kəşfıyyat bölməsi idi. ƏMT-na gəlincə, qurumun formalaşdırılması parlamentin "Müsavat" fraksiyasının üzvü Məmmədbağır bəy Şeyxzamanlıya həvalə edilmiş, onun müavini isə sonralar naməlum şəxslər tərəfindən qətlə yetirilmiş sosialist Mir Fəttah Musəvi təyin olunmuşdu. M.Şeyxzamanlı təşkilata həmin il avqustun 20-dək başçılıq etmiş, istefa verdikdən sonra yerinə qardaşı Nağı bəy Şeyxzamanlı təyin edilmişdi. 1919 il noyabrın 19-dan qurum başçısının müavini Mahmud bəy Səfikürdski idi.
Strukturu
İlk vaxtlar ƏMT –na əməkdaşların qəbulunda partiya prinsipi əsas götürülürdü. Belə ki, ƏMT əməkdaşlarının üçdə ikisi “Müsavat”, üçdə biri isə “Hümmət” partiyasından olmalı idi. Eyni zamanda, təşkilatın rəhbərinin Müsavatdan, müavininin isə Hümmətdən təyin edilməsi nəzərdə tutulmuşdu. Təşkilatın ilk rəisi Müsavat partiyasının, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentininn və onun aqrar komissiyasının üzvü Məmmədbasğır bəy Şeyxzamanlı təyin edilmişdi. Rəis müavini isə Hümmət partiyasının üzvü Mir Fəttah Musəvi təyin edildi. Şübhəsiz ki, bu prinsip ölkənin təhlükəsizliyini təmin edən təşkilatın işinə mənfi təsir göstərirdi. ƏMT denikinçilərə, erməni-daşnak casuslarına və digər təxribatçılara qarşı sərbəst mübarizə apara bilirdi. Lakin təşkilatın əməkdaşları bolşeviklərə qarşı mübarizədə çətin problemlərlə üzləşirdi. ƏMT-da işləyəm 17 nəfər hümmətçi əməkdaş, başd Musəvi olmaqla, bolşeviklərin ölkə daxilindəki fəaliyyətinə qarşı mübarizəyə açıq və ya gizli şəkildə mane olurdular. M.Musivi naməlum şəxslər tərəfindən öldürüldükdən sonra (1919, 5 sentyabr) sonra rəis müavini vəzifəsinə Mahmud bəy Səfikürdiski təyin edildi (1919, 19 noyabr). Məmmədbağır bəy Şeyxzamanlı 1919-cu ilin, avqustun 20-də vəzifəsindən istefa verdi. Elə həmin gün onun qardaşı Nağı bəy Şeyxzamanlı ƏMT-nin yeni rəisi təyin olundu.
Tərkibi
ƏMT-da azərbaycanlılarla yanaşı, türklər, ruslar, ukraynalılar və gürcülər də işləyirdilər. Ermənilər bu təşkilatda işə götürülmürdülər. 1919-cu il, oktyabrın 26-da Dövlət Müdafiə Komitəsi bolşeviklərlə mübarizəni gücləndirmək üçün Bakı möhkəmləndirilmiş rayonunun səlahiyyətlərini genişləndirmiş, keçikçi, axtarış polislərini, eləcə də ƏMT-ni də onun rəisinə tabe etdirmişdi. Bolşevizmlə mübarizə yalnız bundan sonra ƏMT-nin fəaliyyətində əsas yeri tutmağa başladı. ƏMT digər orqanlarla birlikdə bu sahədə çoxlu sayda uğurlu əməliyyatlar aparmışdı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Nazirlər Şurasının 6 mart, 1920-ci il tarixli qərarı ilə fəaliyyətini dayandırmışdır.
Fəaliyyəti
Təşkilatın əməkdaşları arasında müxtəlif partiya və siyasi cərəyanların nümayəndələri var idi. Onun agentləri sırasında Lavrenti Beriya da olmuşdur. Təşkilatın arxiv sənədlərindən, ayrı-ayrı şəxslərə göndərilmiş məktublardan aydın olur ki, BakıdaDenikin ordusunun casusları ilə erməni-daşnak casusları sıx əlaqədə işləmiş, geniş casusluq şəbəkəsi yarada bilmişdilər. Denikin ordusunun Azərbaycana qarşı təxribatı ilə əlaqədar ƏMT-nin saxladığı və həbs etdiyi şəxslərin əksəriyyəti ermənilər idi.
ƏMT rəhbərinin müavini M.F.Musəvinin 1919-cu il avqustun 7-də tərtib etdiyi protokoldan aydın olur ki, onun həbsə aldığı Yevgeni Rojdestvenski soyadlı zabit ingilis komandanlığında Denikinin nümayəndəsi polkovnik Lazarevin yanında işləyir, Azərbaycan ordusunun sayı və mövqeləri barədə məlumatlar toplayır. O, çoxlu erməni zabitlərinin də onlarla birlikdə işlədiyini bildirir. Denikinçilər Bakıda təbliğat aparmaq, təxribatlar törətmək üçün bütün vasitələrdən istifadə edirdilər. Onlar Bakıda yerləşən müxtəlif səhmdar cəmiyyətlərinin, firma və müəssisələrin köməyindən bəhrələnir, həmin təşkilatlarda öz agentlərini yerləşdirirdilər. 1919 il dekabrın 16-da M.Şeyxzamanlı Azərbaycandakı ingilis nümayəndəsi polkovnik Stoksa məktubla bildirirdi ki, Cənubi Rusiya Silahlı Qüvvələri Baş Komandanlığının təbliğat şöbəsi tərəfindən hazırlanmış intibahnamələrin mətni və qəzetlər olan zərflər Bakı şəhərində "Qafqaz və Merkuri", "Samolyot" cəmiyyətlərinə "işgüzar kağızlar" adı ilə göndərilirdi. Denikinçilərin və daşnakların Bakıda və Azərbaycanın digər bölgələrində törətdikləri təxribatlar haqqında arxiv sənədlərində xeyli məlumatlar toplanmışdır.
RusiyanınXəzərdəki silah-sursat dolu 27 hərb gəmisinin Azərbaycan tərəfinə təhvil verilməsi və onların Azərbaycan bayrağı altında üzməsi probleminini həlli ilə bağlı aparılan danışıqlarda ƏMT-nin rəhbərliyi fəal rol oynamışdı. ƏMT öz fəaliyyətini “Azərbaycan Respublikası əks-kəşfiyyat xidmətinin hüquq və vəzifələri haqqında” Əsasnaməyə uyğun qurmuşdu. 22 maddədən ibarət olan Əsasnamədə əks-kəşfiyyat xidmətinin hüquq və vəzifələri göstərilmişdi. Bakı və onun ətrafında təşkilatın 8 rayon bölməsi təsis edilmişdi. Rayon bölmələrinə ƏMT-nin mərkəzi aparatının əməkdaşları rəhbərlik edirdilər. Lənkəran şəhərində ƏMT-nin agenti fəaliyyət göstərirdi.
azərbaycan, xalq, cümhuriyyəti, əksinqilabla, mübarizə, təşkilatı, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, əksinqilabla, mübarizə, təşkilatı, azərbaycan, xalq, cümhuriyyətinin, dö. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eksinqilabla Mubarize Teskilati Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Dovlet Mudafie Komitesi ile eyni vaxtda 1919 cu il 11 iyun ve ona tabe qurum kimi yaradilmis eks kesfiyyat orqani 1 Mundericat 1 Yaradilmasi 2 Strukturu 2 1 Terkibi 3 Fealiyyeti 4 Legvi 5 Menbe 6 IstinadlarYaradilmasi RedakteAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti yarandigi ilk gunlerden boyuk tehlukelerle qarsilasmali oldu Bele ki muxtelif dovletler muhum geosiyasi bolgede yerlesen Azerbaycani ozunun nufuz dairesine salmaq meqsedile aciq mubarize aparirdilar En boyuk tehluke menbeleri vahid ve bolunmez Rusiya ugrunda mubarize aparan Denikin ordusu proletar beynelmilelciliyini elde bayraq eden bolsevik Rusiyasi ve Boyuk Ermenistan yaratmaq xulyasi ile azerbaycanlilara qarsi tarixde gorunmemis vehsilikler ve soyqirimlari toreden dasnaklar ve dasnak Ermenistani idi Bu quvvelerin her biri Azerbaycanda xususile de Bakida genis texribatlar toredir Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin mohkemlenmesine olkede qayda qanun yaradilmasina mane olmaga calisirdilar Denikin quvveleri Simali Qafqazi tutduqdan sonra Azerbaycan ucun daha boyuk tehluke yarandi 1919 cu il fevralin 18 de Parlamentin iclasinda cixis eden Feteli xan Xoyski Azerbaycanda xususile de Bakida general Prjevalskinin rehberliyi ile Denikine yardim gosteren quvvelerin gizli suretde silahli herbi desteler teskil etdiklerini agqvardiyacilar ucun esger yazilisi aparildigini bildirdi Denikin quvvelerinin 1919 cu il mayin axirlarinda Derbendi tutmasi neinki Azerbaycani hemcinin butun Cenubi Qafqazi boyuk tehluke qarsisinda qoydu Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Hokumetinin 1919 cu il iyunun 9 da kecirilen iclasinda Parlamentin tovsiyesi ile dovletin mudafiesi ucun xususi orqan 5 nefer hokumet uzvunden bas nazir herbi xarici isler yollar ve edliyye nazirleri ibaret Dovlet Mudafie Komitesinin yaradilmasi qerara alindi 2 Azerbaycanda texribatlara qarsi xususi mubarize strukturunun Eks inqilabla Mubarize Teskilatinin yaradilmasi da bununla eyni vaxta tesaduf edir Azerbaycanda eks kesfiyyat isi ile hele 1919 cu ilin yanvarindan herbi kesfiyyat mesgul olurdu Hemin il martin 26 da herbi nazir Semed bey Mehmandarovun emri ile Bas qerargahin Bas idaresi yaradildi Bas idarenin strukturunda ise 4 bolmeden ibaret general kvartirmeyster idaresi yaradilmasi nezerde tutulurdu Idareye daxil olan 4 bolmeden biri kesfiyyat ve eks kesfiyyat bolmesi idi EMT na gelince qurumun formalasdirilmasi parlamentin Musavat fraksiyasinin uzvu Memmedbagir bey Seyxzamanliya hevale edilmis onun muavini ise sonralar namelum sexsler terefinden qetle yetirilmis sosialist Mir Fettah Musevi teyin olunmusdu M Seyxzamanli teskilata hemin il avqustun 20 dek basciliq etmis istefa verdikden sonra yerine qardasi Nagi bey Seyxzamanli teyin edilmisdi 1919 il noyabrin 19 dan qurum bascisinin muavini Mahmud bey Sefikurdski idi 1 Strukturu RedakteIlk vaxtlar EMT na emekdaslarin qebulunda partiya prinsipi esas goturulurdu Bele ki EMT emekdaslarinin ucde ikisi Musavat ucde biri ise Hummet partiyasindan olmali idi Eyni zamanda teskilatin rehberinin Musavatdan muavininin ise Hummetden teyin edilmesi nezerde tutulmusdu Teskilatin ilk reisi Musavat partiyasinin Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentininn ve onun aqrar komissiyasinin uzvu Memmedbasgir bey Seyxzamanli teyin edilmisdi Reis muavini ise Hummet partiyasinin uzvu Mir Fettah Musevi teyin edildi Subhesiz ki bu prinsip olkenin tehlukesizliyini temin eden teskilatin isine menfi tesir gosterirdi EMT denikincilere ermeni dasnak casuslarina ve diger texribatcilara qarsi serbest mubarize apara bilirdi Lakin teskilatin emekdaslari bolseviklere qarsi mubarizede cetin problemlerle uzlesirdi EMT da isleyem 17 nefer hummetci emekdas basd Musevi olmaqla bolseviklerin olke daxilindeki fealiyyetine qarsi mubarizeye aciq ve ya gizli sekilde mane olurdular M Musivi namelum sexsler terefinden olduruldukden sonra 1919 5 sentyabr sonra reis muavini vezifesine Mahmud bey Sefikurdiski teyin edildi 1919 19 noyabr Memmedbagir bey Seyxzamanli 1919 cu ilin avqustun 20 de vezifesinden istefa verdi Ele hemin gun onun qardasi Nagi bey Seyxzamanli EMT nin yeni reisi teyin olundu 1 Terkibi Redakte EMT da azerbaycanlilarla yanasi turkler ruslar ukraynalilar ve gurculer de isleyirdiler Ermeniler bu teskilatda ise goturulmurduler 1919 cu il oktyabrin 26 da Dovlet Mudafie Komitesi bolseviklerle mubarizeni guclendirmek ucun Baki mohkemlendirilmis rayonunun selahiyyetlerini genislendirmis kecikci axtaris polislerini elece de EMT ni de onun reisine tabe etdirmisdi Bolsevizmle mubarize yalniz bundan sonra EMT nin fealiyyetinde esas yeri tutmaga basladi EMT diger orqanlarla birlikde bu sahede coxlu sayda ugurlu emeliyyatlar aparmisdi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Nazirler Surasinin 6 mart 1920 ci il tarixli qerari ile fealiyyetini dayandirmisdir 3 Fealiyyeti RedakteTeskilatin emekdaslari arasinda muxtelif partiya ve siyasi cereyanlarin numayendeleri var idi Onun agentleri sirasinda Lavrenti Beriya da olmusdur Teskilatin arxiv senedlerinden ayri ayri sexslere gonderilmis mektublardan aydin olur ki Bakida Denikin ordusunun casuslari ile ermeni dasnak casuslari six elaqede islemis genis casusluq sebekesi yarada bilmisdiler Denikin ordusunun Azerbaycana qarsi texribati ile elaqedar EMT nin saxladigi ve hebs etdiyi sexslerin ekseriyyeti ermeniler idi EMT rehberinin muavini M F Musevinin 1919 cu il avqustun 7 de tertib etdiyi protokoldan aydin olur ki onun hebse aldigi Yevgeni Rojdestvenski soyadli zabit ingilis komandanliginda Denikinin numayendesi polkovnik Lazarevin yaninda isleyir Azerbaycan ordusunun sayi ve movqeleri barede melumatlar toplayir O coxlu ermeni zabitlerinin de onlarla birlikde islediyini bildirir Denikinciler Bakida tebligat aparmaq texribatlar toretmek ucun butun vasitelerden istifade edirdiler Onlar Bakida yerlesen muxtelif sehmdar cemiyyetlerinin firma ve muessiselerin komeyinden behrelenir hemin teskilatlarda oz agentlerini yerlesdirirdiler 1919 il dekabrin 16 da M Seyxzamanli Azerbaycandaki ingilis numayendesi polkovnik Stoksa mektubla bildirirdi ki Cenubi Rusiya Silahli Quvveleri Bas Komandanliginin tebligat sobesi terefinden hazirlanmis intibahnamelerin metni ve qezetler olan zerfler Baki seherinde Qafqaz ve Merkuri Samolyot cemiyyetlerine isguzar kagizlar adi ile gonderilirdi Denikincilerin ve dasnaklarin Bakida ve Azerbaycanin diger bolgelerinde toretdikleri texribatlar haqqinda arxiv senedlerinde xeyli melumatlar toplanmisdir 2 Rusiyanin Xezerdeki silah sursat dolu 27 herb gemisinin Azerbaycan terefine tehvil verilmesi ve onlarin Azerbaycan bayragi altinda uzmesi probleminini helli ile bagli aparilan danisiqlarda EMT nin rehberliyi feal rol oynamisdi EMT oz fealiyyetini Azerbaycan Respublikasi eks kesfiyyat xidmetinin huquq ve vezifeleri haqqinda Esasnameye uygun qurmusdu 22 maddeden ibaret olan Esasnamede eks kesfiyyat xidmetinin huquq ve vezifeleri gosterilmisdi Baki ve onun etrafinda teskilatin 8 rayon bolmesi tesis edilmisdi Rayon bolmelerine EMT nin merkezi aparatinin emekdaslari rehberlik edirdiler Lenkeran seherinde EMT nin agenti fealiyyet gosterirdi 3 Legvi Redakte1920 ci ilin martinda EMT legv olundu Menbe RedaktePasayev A Acilmamis sehifelerin izi ile B 2001 az Istinadlar Redakte 1 2 3 Elsad Qoca Azerbaycan tehlukesizlik ve xususi xidmet orqanlari 1918 1920 Baki 2000 1 2 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II Baki 1998 1 2 Elsad Qoca Tariximiz taleyimiz Baki 2001 Menbe https az wikipedia org w index php title Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Eksinqilabla Mubarize Teskilati amp oldid 5887226, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
