O yıxıntılar altında (1917) Çarlıq hakimiyyətində Krım faciəsi (1926)
Həyatı
Bağçasarayda məşhur mədəniyyət xadimi Seyid Abdullah Özənbaşlının ailəsində anadan olmuşdur.
Təhsili
1914-cü ildə Ağməsciddə liseyi bitirdikdən sonra 1915-ci ildə Odessaya gedib Noqorossik Universitetində tibb fakültəsinə daxil olmuşdur. Əhməd Özənbaşlı liseydə oxuyarkən, tatar xalqının tarixi və mədəniyyəti ilə maraqlanırdı. Tərcüman qəzetində nəşr olunan ədəbi materiallarla Rəşid Mədiyənin fikirlərini öyrəndi. O zamanlarda Krım Milli Tələbə Cəmiyyətinə qatıldı, bu addım Milli Hərəkata qatılmasına kömək etdi. 1917-ci ildə Odessadakı lisey və universitet tələbələri bir dərnək qurdu və Əhmət Özənbaşlı dərnəyin rəhbəri oldu.
Siyasi mübarizəsi
Krıma geri gəldikdən sonra Krım Müsəlmanları Konqresində yaradılan Krım İcra Komitəsinə üzv seçildi. Bundan etibarən siyasi fəaliyyətlərini artıraraq davam etdirdi. Daha sonra Əhməd Özənbaşlı Birinci Milli Qurultayın nümayəndəsi və onun fəal üzvlərindən biri olaraq ön plana çıxdı. Vətəndaş müharibəsi zamanı "Millət" qəzetinin yazıçısı, sonra Milli Firqənin öndərlərindən biri oldu.
1920-ci ilin sonunda vətənindən xaricə getməyi rədd edən Əhməd ÖzənbaşlıKrımda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Krıma geri gəldikdən sonra Krım Müsəlmanları Konqresində yaradılan Krım İcra Komitəsinə üzv seçildi. Bundan etibarən siyasi fəaliyyətlərini artıraraq davam etdirdi. Daha sonra Əhməd Özənbaşlı Birinci Milli Qurultayın nümayəndəsi və onun fəal üzvlərindən biri olaraq ön plana çıxdı. Vətəndaş müharibəsi zamanı "Millət" qəzetinin yazıçısı, sonra Milli Firqənin öndərlərindən biri oldu.
1920-ci ilin sonunda vətənindən xaricə getməyi rədd edən Əhməd ÖzənbaşlıKrımda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra xalqının haqq və hüququ üçün bu hakimiyyət çərçivəsində mübarizə aparmağa qərar verdi. 1921-ci ildə Totay kənd məktəbində müdirlik etməyə başladı. 1922-ci ildə isə Krım Dövlət Universiteti Tibb fakültəsini bitirib, əsəb xəstəlikləri doktoru oldu.
Əhməd 1922-ci il 12 apreldə Krım tatarlarının millətçi qruplaşmasına mənsub olduğuna görə həbs edildi.1924-1927-ci illər arasında Krım Muxtar Respublikasının maarif nazirinin köməkçisi oldu. Ondan sonra isə təkrar doktorluq etməyə başladı.
10 dekabr 1928-ci il tarixində 25 il həbs cəzasına məruz qaldı. Ancaq 30 yanvar 1931-ci il tarixində məhkəmə bu hökü 10 illik düşərgə cəzasına endirdi. 1934-cü ildə Krım xaricində yaşaması şərtiylə sərbəst buraxıldı. Sibirin Novosibirsk, Pabloqrat şəhərlərində sürgün həyatı yaşadı və həkimlik etdi. II Dünya müharibəsi zamanı Krımın almanlar tərəfindən işğal edilməsindən sonra Krıma geri döndü.
Rumıniyaya qaçırılması və əsarəti
1943-cü ildə Sovet ordusuKrımı yenidən ələ keçirməmişdən əvvəl Ağməsciddən ayrılaraq əvvəl Odessaya köçdü, sonra da Rumıniyaya getdi. Rumıniyada qısa müddətlik Köstencedə qaldı. Bu dövrdə müxtəlif vasitələrlə Avropadakı Krım diasporasının lideri Mustafa Edige Krımal ilə görüşdü. Köstencenin işğalından sonra Sovet agentləri onu xüsusi təyyarə ilə qaçıraraq, həbs edib Moskvaya apardılar. 20 sentyabr 1947-ci ildə isə 25 il düşərgə cəzasına məhkum edildi.
Qızı Məryəm Özənbaşlı bu dövrdən 2007-ci ilin sentyabr ayında Avropa Zaman qəzetində belə bəhs edir:
II Dünya hərbi olduğu vaxtda atam Krıma geri döndü. Almanlar burada olduqları vaxt gəldi. Ondan əvvəl atamın gəlmə haqqı yox idi. Onu tutub həbsə atardılar. Almanlar gəlincə ailəliklə gəlim Krıma Ukraynaya yerləşdik. Bir müddət qaldıqdan sonra mühit o qədər dəyişdi ki. İki vəhşinin arasında qaldıq. Atam və digər krımlı ailələr bu iki vəhşidən qaçmaq istədi. Biri Hitlerin faşist çizməsi, ikinsi isə Stalinin faşist çizməsi idi. Biz krımlılar ikisinin arasında qalmışdıq. İkisi də tatarlara xor baxırdı. Alman hökumətindən tələbləri vardı. Bunun üçün bir müddət sonra almanlar da atamdan narahat oldu. Onu həbsə atacaqlardı. O, alman hökumətindən milli haqlarını istədi. Ancaq almanlar bunları heç vaxt qəbul etmədilər. İstədikləri atamın "kolloborsionist", yəni işbirlikçi olması idi. Ona elə bir mövqe təklif etdilər. Atam bu siyasəti heç vaxt qəbul etmədi, bundan sonra Krımdan qaçmaq məcburiyyətində qaldı.
Yazıçılıq fəaliyyəti
Əhməd Özənbaşlı özünü eyni zamanda bacarıqlı yazıçı və jurnalist olaraq da tanıtmışdır. 1917-ci ildə "O yıxıntılar altında" pyesini yazmış, "Krım", "Məktəb işləri", "İrəli" jurnal və qəzetlərində tarix, etnoqrafiya və pedoqoji sahələrinə aid məqalələr ilə müntəzəm formada yazılar yazmışdır. Bir çox ədəbi əsərə, o cümlədən Həmdi Giraybəyin əsərlərinə də araşdırmalar yazmışdır. Onu hər kəsin tanımasını təmin edən ən önəmli əsəri isə Krım xalqının vətənindən köç etməsindən bəhs edən "Krım faciəsi" adlı tarixi əsəridir. 1926-cı ildə ayrı kitab olaraq çıxan bu əsər "Ulduz" jurnalının 1992-ci il I və II sayılarında nəşr edilmişdir. Əsər 1933-1936-cı illər arasında, o tarixlərdə Köstencedə Müstəcib Ülküsalın çıxardığı Əməl jurnalında günlük olaraq hissə-hissə yayımlanmışdır. 1997-ci ildə isə Ağməsciddə ayrı kitab formasında nəşr edilmişdir.
Ölümü
1955-ci ildə Əhmədi ağır xəstə vəziyyətdə azad etdilər Ömrünün son illərini Tacikistanın Leninabad şəhərində ailəsi ilə birlikdə keçirdi. 4 dekabr 1958-ci ildə vəfat etdi. Nəəşi Özbəkistandan Xokand şəhərində torpağa verildi. 1933-cü ildə cəsədi Krıma gətirildi və Bağçasarayda Zəncirli mədrəsənin baxçasında İsmayıl Qaspiralının yanına dəfn edildi. Özü kimi doktor olan qızı Məryəm Özənbaşlı da sürgündən döndükdən sonra 2007-ci ildə Krımın Ağməscid şəhərində həyata gözlərini yumdu.
. emelvakfi.org. 2019-11-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
Brian Glyn Williams. The Crimean Tatars: The Diaspora Experience and the Forging of a Nation. səh. 236.
"O Yıkıntılar Altında". www.turkcebilgi.com. 2020 10 iyun tarixində .
"Çarlık Hakimiyetinde Kırım Faciası". www.nadirkitap.com. 2020 10 iyun tarixində .
September 25, 2021
əhməd, özənbaşlı, fevral, 1893, bağçasaray, dekabr, 1958, leninabad, tacikistan, krım, tatar, milli, firqə, hərəkatı, rəhbərlərindən, biri, siyasətçi, ismayıl, qaspiralının, ardıcıllarından, biri, krım, millətçisi, filosof, krımtat, amet, özenbaşlıdoğum, tarix. Ehmed Ozenbasli d 10 fevral 1893 Bagcasaray o 4 dekabr 1958 Leninabad Tacikistan SSR Krim tatar Milli Firqe herekati rehberlerinden biri siyasetci Ismayil Qaspiralinin ardicillarindan biri Krim milletcisi ve filosof 1 2 Ehmed Ozenbaslikrimtat Amet OzenbasliDogum tarixi 10 fevral 1893Dogum yeri Bagcasaray Krim Rusiya imperiyasiVefat tarixi 4 dekabr 1958 65 yasinda Vefat yeri Leninabad Tacikistan SSR SSRIDefn yeri Bagcasaray Zencirli medresesiVetendasligi Rusiya Imperiyasi lt SSRIMilliyyeti Krim tatariTehsili Nogorossik Universiteti Krim Dovlet UniversitetiIxtisasi DoktorFealiyyeti Jurnalistika Yaziciliq Siyaset MilletcilikEserlerinin dili Krim tatarcasiTaninmis eserleri O yixintilar altinda 1917 Carliq hakimiyyetinde Krim faciesi 1926 Mundericat 1 Heyati 1 1 Tehsili 2 Siyasi mubarizesi 3 Ruminiyaya qacirilmasi ve esareti 4 Yaziciliq fealiyyeti 5 Olumu 6 Hemcinin bax 7 IstinadlarHeyati RedakteBagcasarayda meshur medeniyyet xadimi Seyid Abdullah Ozenbaslinin ailesinde anadan olmusdur Tehsili Redakte 1914 cu ilde Agmescidde liseyi bitirdikden sonra 1915 ci ilde Odessaya gedib Noqorossik Universitetinde tibb fakultesine daxil olmusdur Ehmed Ozenbasli liseyde oxuyarken tatar xalqinin tarixi ve medeniyyeti ile maraqlanirdi Tercuman qezetinde nesr olunan edebi materiallarla Resid Mediyenin fikirlerini oyrendi O zamanlarda Krim Milli Telebe Cemiyyetine qatildi bu addim Milli Herekata qatilmasina komek etdi 1917 ci ilde Odessadaki lisey ve universitet telebeleri bir dernek qurdu ve Ehmet Ozenbasli derneyin rehberi oldu Siyasi mubarizesi RedakteKrima geri geldikden sonra Krim Muselmanlari Konqresinde yaradilan Krim Icra Komitesine uzv secildi Bundan etibaren siyasi fealiyyetlerini artiraraq davam etdirdi Daha sonra Ehmed Ozenbasli Birinci Milli Qurultayin numayendesi ve onun feal uzvlerinden biri olaraq on plana cixdi Vetendas muharibesi zamani Millet qezetinin yazicisi sonra Milli Firqenin onderlerinden biri oldu 1920 ci ilin sonunda veteninden xarice getmeyi redd eden Ehmed OzenbasliKrimda Sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonra Krima geri geldikden sonra Krim Muselmanlari Konqresinde yaradilan Krim Icra Komitesine uzv secildi Bundan etibaren siyasi fealiyyetlerini artiraraq davam etdirdi Daha sonra Ehmed Ozenbasli Birinci Milli Qurultayin numayendesi ve onun feal uzvlerinden biri olaraq on plana cixdi Vetendas muharibesi zamani Millet qezetinin yazicisi sonra Milli Firqenin onderlerinden biri oldu 1920 ci ilin sonunda veteninden xarice getmeyi redd eden Ehmed OzenbasliKrimda Sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonra xalqinin haqq ve huququ ucun bu hakimiyyet cercivesinde mubarize aparmaga qerar verdi 1921 ci ilde Totay kend mektebinde mudirlik etmeye basladi 1922 ci ilde ise Krim Dovlet Universiteti Tibb fakultesini bitirib eseb xestelikleri doktoru oldu Ehmed 1922 ci il 12 aprelde Krim tatarlarinin milletci qruplasmasina mensub olduguna gore hebs edildi 1924 1927 ci iller arasinda Krim Muxtar Respublikasinin maarif nazirinin komekcisi oldu Ondan sonra ise tekrar doktorluq etmeye basladi 10 dekabr 1928 ci il tarixinde 25 il hebs cezasina meruz qaldi Ancaq 30 yanvar 1931 ci il tarixinde mehkeme bu hoku 10 illik duserge cezasina endirdi 1934 cu ilde Krim xaricinde yasamasi sertiyle serbest buraxildi Sibirin Novosibirsk Pabloqrat seherlerinde surgun heyati yasadi ve hekimlik etdi II Dunya muharibesi zamani Krimin almanlar terefinden isgal edilmesinden sonra Krima geri dondu Ruminiyaya qacirilmasi ve esareti Redakte1943 cu ilde Sovet ordusu Krimi yeniden ele kecirmemisden evvel Agmescidden ayrilaraq evvel Odessaya kocdu sonra da Ruminiyaya getdi Ruminiyada qisa muddetlik Kostencede qaldi Bu dovrde muxtelif vasitelerle Avropadaki Krim diasporasinin lideri Mustafa Edige Krimal ile gorusdu Kostencenin isgalindan sonra Sovet agentleri onu xususi teyyare ile qaciraraq hebs edib Moskvaya apardilar 20 sentyabr 1947 ci ilde ise 25 il duserge cezasina mehkum edildi Qizi Meryem Ozenbasli bu dovrden 2007 ci ilin sentyabr ayinda Avropa Zaman qezetinde bele behs edir II Dunya herbi oldugu vaxtda atam Krima geri dondu Almanlar burada olduqlari vaxt geldi Ondan evvel atamin gelme haqqi yox idi Onu tutub hebse atardilar Almanlar gelince ailelikle gelim Krima Ukraynaya yerlesdik Bir muddet qaldiqdan sonra muhit o qeder deyisdi ki Iki vehsinin arasinda qaldiq Atam ve diger krimli aileler bu iki vehsiden qacmaq istedi Biri Hitlerin fasist cizmesi ikinsi ise Stalinin fasist cizmesi idi Biz krimlilar ikisinin arasinda qalmisdiq Ikisi de tatarlara xor baxirdi Alman hokumetinden telebleri vardi Bunun ucun bir muddet sonra almanlar da atamdan narahat oldu Onu hebse atacaqlardi O alman hokumetinden milli haqlarini istedi Ancaq almanlar bunlari hec vaxt qebul etmediler Istedikleri atamin kolloborsionist yeni isbirlikci olmasi idi Ona ele bir movqe teklif etdiler Atam bu siyaseti hec vaxt qebul etmedi bundan sonra Krimdan qacmaq mecburiyyetinde qaldi Yaziciliq fealiyyeti RedakteEhmed Ozenbasli ozunu eyni zamanda bacariqli yazici ve jurnalist olaraq da tanitmisdir 1917 ci ilde O yixintilar altinda pyesini yazmis Krim Mekteb isleri Ireli jurnal ve qezetlerinde tarix etnoqrafiya ve pedoqoji sahelerine aid meqaleler ile muntezem formada yazilar yazmisdir Bir cox edebi esere o cumleden Hemdi Giraybeyin eserlerine de arasdirmalar yazmisdir Onu her kesin tanimasini temin eden en onemli eseri ise Krim xalqinin veteninden koc etmesinden behs eden Krim faciesi adli tarixi eseridir 1926 ci ilde ayri kitab olaraq cixan bu eser Ulduz jurnalinin 1992 ci il I ve II sayilarinda nesr edilmisdir Eser 1933 1936 ci iller arasinda o tarixlerde Kostencede Mustecib Ulkusalin cixardigi Emel jurnalinda gunluk olaraq hisse hisse yayimlanmisdir 1997 ci ilde ise Agmescidde ayri kitab formasinda nesr edilmisdir 3 4 Olumu Redakte1955 ci ilde Ehmedi agir xeste veziyyetde azad etdiler Omrunun son illerini Tacikistanin Leninabad seherinde ailesi ile birlikde kecirdi 4 dekabr 1958 ci ilde vefat etdi Neesi Ozbekistandan Xokand seherinde torpaga verildi 1933 cu ilde cesedi Krima getirildi ve Bagcasarayda Zencirli medresenin baxcasinda Ismayil Qaspiralinin yanina defn edildi Ozu kimi doktor olan qizi Meryem Ozenbasli da surgunden dondukden sonra 2007 ci ilde Krimin Agmescid seherinde heyata gozlerini yumdu Hemcinin bax RedakteMilli Firqe Mustafa Edige KirimalIstinadlar Redakte https web archive org save http emelvakfi org emeldergisi dr ahmet ozenbasli emelvakfi org 2019 11 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Brian Glyn Williams The Crimean Tatars The Diaspora Experience and the Forging of a Nation seh 236 O Yikintilar Altinda www turkcebilgi com 2020 10 iyun tarixinde arxivlesdirilib Carlik Hakimiyetinde Kirim Faciasi www nadirkitap com 2020 10 iyun tarixinde arxivlesdirilib Menbe https az wikipedia org w index php title Ehmed Ozenbasli amp oldid 5532045, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
