Ədəbi əlaqə və təsir — bir әdәbi hadisәnin başqa әdәbi hadisә ilә ideyayaradıcılıq әlaqәlәri. Ayrı-ayrı yazıçılar, yaxud әdәbi cәrәyanlar, mәktәblәr vә bütöv әdәbi dövrlәr sәviyyәsindә yaranır. Ədәbiyyatla digәr sәnәt növlәri (teatr, rәssamlıq, musiqi vә s.) arasında da әlaqә vә qarşılıqlı tәsir mövcuddur. Bir sәnәtkarın yaradıcılığında olduğu kimi, ümumi әdәbi prosesdә dә hәr şey bir-biri ilә qarşılıqlı әlaqәdә olur .
Haqqında
Ədәbi әlaqә iki aspektdә öyrәnilir: yazıçı, yaxud әdәbi mühitin tәsir altında olması vә onun özünün tәsir göstәrmәsi. Bir milli әdәbiyyat daxilindә әdәbi әlaqә bir yazıçı, yaxud yazıçılar qrupunun öz müasirlәrinә, yaxud sonrakı әdәbi nәsillәrә tәsiri, millәtlәrarası әdәbi әlaqә isә bir xalqın bәdii kәşflәri vә nailiyyәtlәrinin başqa bir xalqa tәsiridir . Başqa ədəbiyyatlarla əlaqə, qarşılıqlı mübadilə və hətta təsirlənmə milli ədəbiyyatın zəiflik əlaməti yox, dinamik inkişaf əlamətidir. Milli ədəbiyyat qapalı, yalnız öz çərçivəsində inkişaf edə bilməz, milli ədəbiyyatın gücü onun qeyri-milli ədəbiyyatlarla, inkişaf etmiş ədə-biyyatlarla yaradıcılıq ünsiyyətinin dərinliyində və çoxcəhətliliyindədir .
Antik yunan әdәbiyyatı, orta әsrlәr Azәrbaycan, fars-tacik şeiri, İtaliya İntibah dövrü әdәbiyyatı, FransaMaarifçilik әdәbiyyatı, rus realist әdәbiyyatı beynәlmilәl әhәmiyyәtә malikdir. Sәnәtin inkişafında müәyyәn nisbi müstәqilliyә baxmayaraq, bәdii şüurun inkişafında ümumi, tәkrarlanan cәhәtlәri mәhz sosial-tarixi vә ictimai-iqtisadi prosesin ümumi qanunauyğunluqları şәrtlәndirir. Ədәbi әlaqәnin fәrdi әlaqә, iqtibas, yaradıcılıq yarışı, epiqonçuluq vә s. tiplәri dә var. Ədәbi әlaqәlәr hәm bәdii yaradıcılıq, hәm dә elmi-nәzәri cәhәtdәn araşdırılır .
Xüsusiyyətləri
Ədəbi təsir qarşılıqlı proses olub, ədəbiyyatın inkişafı üçün stimul yaradır. Azərbaycan ədəbiyyatı da müxtəlif dövrlərdə dünya xalqlarının mədəniyyəti, ədəbiyyatı ilə qarşılıqlı təsirdə olmuş, onun qabaqcıl ənənələrindən bəhrələnərək inkişaf etmişdir. Lakin bu əlaqələrin tarixi əsrin 50-ci illərinə qədər çox zəif öyrənilmiş, ciddi tədqiqatların obyekti olmamışdır . Müharibədən sonrakı dövrdə ədəbiyyatşünaslığın əsas tədqiqat istiqamətlərindən biri milli ədəbiyyatlar arasında ədəbi əlaqələr problemi, onun tarixi, inkişaf yolları və nəticələrinin öyrənilməsi olmuşdur. Bu baxımdan həmin dövrün tədqiqatlarında rus ədəbiyyatının klassikləri ilə yaradıcılıq əlaqələri ön plana çəkilir. Aleksandr Sergeyeviç Puşkin, Mixail Yuryeviç Lermontov, Nikolay Vasilyeviç Qoqol, Lev Nikolayeviç Tolstoy, Anton Pavloviç Çexov, Aleksandr Ostrovski və başqa görkəmli rus yazıçıları ilə milli ədəbiyyatın əlaqələrinə həsr edilmiş əsərlər ən mühüm tədqiqatlar hesab olunurdu. Həmin məqsədlə dövrün görkəmli ədəbiyyatşünaslarıMəmməd Arif, Mikayıl Rəfili, Məmməd Cəfər, Cəfər Cəfərov, Feyzulla Qasımzadə, Əliəjdər Seyidzadə və başqa tədqiqatçılar Azərbaycan-rus ədəbi əlaqələrinin müxtəlif problemlərinə dair məqalələr, əsərlər yazıb dərc etdirmişdilər. Lakin 50-ci illərdə ədəbiyyatşünaslığın bu mühüm sahəsində aparılan bütün 97 tədqiqatlarda saxta metodoloji təhlillər, yanlış təfərrüatlar aydın şəkildə nəzərə çarpırdı. Həmin dövrün tədqiqatlarında, hətta 70-ci illərə qədər yazılmış məqalə və monoqrafiyaların demək olar ki, hamısında ədəbi əlaqələr problemi obyektiv mövqedən işıqlandırılmayıb, yanlış metodologiya ilə tədqiq edilirdi. Bu illərdə milli ədəbiyyatlar arasında yaradıcılıq əlaqələri rus ədəbiyyatının SSRİ tərkibinə daxil olan digər xalqların ədəbiyyatlarına təsiri kimi birtərəfli izah şərh olunurdu. ƏdəbiyyatşünasNizaməddin Şəmsizadə məsələyə belə münasibəti həmin vaxtlarda elmin, incəsənətin bütün sahələrində olduğu kimi, ədəbiyyatda da rus şovinizminin hakimlik prinsiplərinin ön plana keçməsi ilə əlaqələndirirdi. Tədqiqatçı göstərirdi ki, o dövrün ədəbiyyatşünaslığında «…C.Məmmədquluzadədən danışanda Nikolay vasilyeviç Qoqol təsiri, Nəcəf bəy Vəzirovdan bəhs olunanda Aleksandr Ostrovski təsiri, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevdən söz düşəndə Anton Çexov təsiri həlledici sayılıb. Halbuki XIX əsrin rus ədəbiyyatı çoxəsrlik Şərq ənənələrindən, o cümlədən Azərbaycan ədəbi-bədii fikrinin yaradıcılıq və poetik təcrübəsindən az bəhrələnməmişdir.»
İstinadlar
↑ Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. Bakı: NPB. 2019. səh. 600.
↑ Rəhimli T. Ədəbiyyat və tənqidin yaradıcılıq problemləri. Bakı: «Avropa». 2009. səh. 95-105.
Şəmsizadə N. Türk təfəkkürü məcrasında. Bakı: Təhsil. 1998. səh. 40-41.
Noyabr 07, 2021
ədəbi, əlaqə, təsir, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, әdәbi, hadisәnin, başqa, әdәbi, hadisә, ilә, ideya, yaradıcılıq, әlaqәlәri, ayrı, ayrı, yazıçılar, yaxud, әdәbi, cәrәy. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Edebi elaqe ve tesir bir әdәbi hadisәnin basqa әdәbi hadisә ilә ideya yaradiciliq әlaqәlәri Ayri ayri yazicilar yaxud әdәbi cәrәyanlar mәktәblәr vә butov әdәbi dovrlәr sәviyyәsindә yaranir Edәbiyyatla digәr sәnәt novlәri teatr rәssamliq musiqi vә s arasinda da әlaqә vә qarsiliqli tәsir movcuddur Bir sәnәtkarin yaradiciliginda oldugu kimi umumi әdәbi prosesdә dә hәr sey bir biri ilә qarsiliqli әlaqәdә olur 1 Haqqinda RedakteEdәbi әlaqә iki aspektdә oyrәnilir yazici yaxud әdәbi muhitin tәsir altinda olmasi vә onun ozunun tәsir gostәrmәsi Bir milli әdәbiyyat daxilindә әdәbi әlaqә bir yazici yaxud yazicilar qrupunun oz muasirlәrinә yaxud sonraki әdәbi nәsillәrә tәsiri millәtlәrarasi әdәbi әlaqә isә bir xalqin bәdii kәsflәri vә nailiyyәtlәrinin basqa bir xalqa tәsiridir 1 Basqa edebiyyatlarla elaqe qarsiliqli mubadile ve hetta tesirlenme milli edebiyyatin zeiflik elameti yox dinamik inkisaf elametidir Milli edebiyyat qapali yalniz oz cercivesinde inkisaf ede bilmez milli edebiyyatin gucu onun qeyri milli edebiyyatlarla inkisaf etmis ede biyyatlarla yaradiciliq unsiyyetinin derinliyinde ve coxcehetliliyindedir 2 Antik yunan әdәbiyyati orta әsrlәr Azәrbaycan fars tacik seiri Italiya Intibah dovru әdәbiyyati Fransa Maarifcilik әdәbiyyati rus realist әdәbiyyati beynәlmilәl әhәmiyyәtә malikdir Sәnәtin inkisafinda muәyyәn nisbi mustәqilliyә baxmayaraq bәdii suurun inkisafinda umumi tәkrarlanan cәhәtlәri mәhz sosial tarixi vә ictimai iqtisadi prosesin umumi qanunauygunluqlari sәrtlәndirir Edәbi әlaqәnin fәrdi әlaqә iqtibas yaradiciliq yarisi epiqonculuq vә s tiplәri dә var Edәbi әlaqәlәr hәm bәdii yaradiciliq hәm dә elmi nәzәri cәhәtdәn arasdirilir 1 Xususiyyetleri RedakteEdebi tesir qarsiliqli proses olub edebiyyatin inkisafi ucun stimul yaradir Azerbaycan edebiyyati da muxtelif dovrlerde dunya xalqlarinin medeniyyeti edebiyyati ile qarsiliqli tesirde olmus onun qabaqcil enenelerinden behrelenerek inkisaf etmisdir Lakin bu elaqelerin tarixi esrin 50 ci illerine qeder cox zeif oyrenilmis ciddi tedqiqatlarin obyekti olmamisdir 2 Muharibeden sonraki dovrde edebiyyatsunasligin esas tedqiqat istiqametlerinden biri milli edebiyyatlar arasinda edebi elaqeler problemi onun tarixi inkisaf yollari ve neticelerinin oyrenilmesi olmusdur Bu baximdan hemin dovrun tedqiqatlarinda rus edebiyyatinin klassikleri ile yaradiciliq elaqeleri on plana cekilir Aleksandr Sergeyevic Puskin Mixail Yuryevic Lermontov Nikolay Vasilyevic Qoqol Lev Nikolayevic Tolstoy Anton Pavlovic Cexov Aleksandr Ostrovski ve basqa gorkemli rus yazicilari ile milli edebiyyatin elaqelerine hesr edilmis eserler en muhum tedqiqatlar hesab olunurdu Hemin meqsedle dovrun gorkemli edebiyyatsunaslari Memmed Arif Mikayil Refili Memmed Cefer Cefer Ceferov Feyzulla Qasimzade Eliejder Seyidzade ve basqa tedqiqatcilar Azerbaycan rus edebi elaqelerinin muxtelif problemlerine dair meqaleler eserler yazib derc etdirmisdiler Lakin 50 ci illerde edebiyyatsunasligin bu muhum sahesinde aparilan butun 97 tedqiqatlarda saxta metodoloji tehliller yanlis teferruatlar aydin sekilde nezere carpirdi Hemin dovrun tedqiqatlarinda hetta 70 ci illere qeder yazilmis meqale ve monoqrafiyalarin demek olar ki hamisinda edebi elaqeler problemi obyektiv movqeden isiqlandirilmayib yanlis metodologiya ile tedqiq edilirdi Bu illerde milli edebiyyatlar arasinda yaradiciliq elaqeleri rus edebiyyatinin SSRI terkibine daxil olan diger xalqlarin edebiyyatlarina tesiri kimi birterefli izah serh olunurdu Edebiyyatsunas Nizameddin Semsizade meseleye bele munasibeti hemin vaxtlarda elmin incesenetin butun sahelerinde oldugu kimi edebiyyatda da rus sovinizminin hakimlik prinsiplerinin on plana kecmesi ile elaqelendirirdi Tedqiqatci gosterirdi ki o dovrun edebiyyatsunasliginda C Memmedquluzadeden danisanda Nikolay vasilyevic Qoqol tesiri Necef bey Vezirovdan behs olunanda Aleksandr Ostrovski tesiri Ebdurrehim bey Haqverdiyevden soz dusende Anton Cexov tesiri helledici sayilib Halbuki XIX esrin rus edebiyyati coxesrlik Serq enenelerinden o cumleden Azerbaycan edebi bedii fikrinin yaradiciliq ve poetik tecrubesinden az behrelenmemisdir 3 Istinadlar Redakte 1 2 3 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Baki NPB 2019 seh 600 1 2 Rehimli T Edebiyyat ve tenqidin yaradiciliq problemleri Baki Avropa 2009 seh 95 105 Semsizade N Turk tefekkuru mecrasinda Baki Tehsil 1998 seh 40 41 Menbe https az wikipedia org w index php title Edebi elaqe ve tesir amp oldid 5880845, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
