Şəki Oğuz ekogeokimyəvi landşaft rayonu-Ekogeokimyəvi rayonun mərkəzi hissəsində sulfatlı-natriumli duzlar,şimal-qərb və cənub-şərq hissələrində isə,sulfatlı-natriumlu-kalsiumlu və sulfatlı-natriumlu-maqneziumlu duz birləşmələri üstünlük təşkil edir.
Ekoloji şərait
Rayonda geokimyəvi cəhətdən ekoloji gərginliyə səbəb olan əsas amillər buradakı landşaftlardan(xüsusən torpaqda və səth sularında)kobalt,ftor və yod kimi sağlam həyat üçün zəruri olan kimyəvi elementlərin çatışmaması,mərgümüş,civə,qurğuşun,molibden,bor kimi konserogen xarakterli mikroelementlərin çox olmasıdır.
Torpaqların tərkibi
Şəki sahəsindəki torpaqların tərkibində sulfatlı-natriumlu-hidrokarbonatlı,Oğuz ərazisindəki torpaqların tərkibində isə sulfatlı-natriumlu-kalsiumlu birləşmələr üstünlük təşkil edir.Humusun miqdarı Şəki ərazisindəki torpaqların tərkibində 1,38-4,76%,Oğuzdakı torpaqların tərkibində 2,59-4,76%-dir.Şəki ərazisindən götürülmüş torpaqların tərkibində civə,molibden,gümüş və sirkonium müşahidə edilməmiş,mis,sink,nikel və kobaltın təxminən ümumdünya klarkı səviyyəsində,vanadium, mərgümüş və xromun klarka nisbətən çox olduğu müəyyənləşdirilmişdir.Oğuz şəhəri sahəsində torpağın tərkibində mis,sink,qurğuşun,civə,bor,vanadium və mərgümüşün çox,stronsium,kobalt və sirkoniumun az olması nəzərə çarpır.
Suların mineral tərkibi
Haqqında danışdığımız şəhərlərdəki təbii suların da mühiti zəif qələvidir.Həm Kişçayda,həm də Türyançayda pH 7,5-lə 7,8 arasında dəyişir.Hidrokimyəvi analizlərin nəticələrinə görə Kişçayının(Şəki) suları natriumlu-hidrokarbonatlı-kalsiumlu,Türyançayın(Oğuz) suları isə sulfatlı-natriumlu-kalsiumludur.Bu çay sularının tərkibində mikroelementlərin miqdarının son dərəcə azlığı,mis,sink,qurğuşun,stronsium,molibden,vanadium,nikel,manqan,gümüş,qalay və sirkonium kimi mikroelementlərin mövcud olması aşkar edilmişdir.
Ekoloji şəraitin insanlara təsiri
Böyük Qafqazın cənub yamacındakı suların minerallaşma dərəcəsinin aşağı olduğu yerlərdə ftor çatışmazlığı da müşahidə edilir və belə ərazilərdə yayılan diş kariyesi xəstəliyi də bununla əlaqələndirilir.Şəki,Oğuz və Qəbələ bölgələrində ftor çatışmazlığı xüsusi ilə kəskin hiss olunur.Bu bölgələrdəki torpaqların tərkibində ftorun ümumi miqdarı 0,042-0,049% təşkil edir. İnsanorqanizmində diş emalının möhkəmliyi,sümüklərin,dişlərin,saçın və dırnaqların inkişafı mühitdəki ftorun miqdarından asılıdır.İnsan orqanizmi üçün çox vacib olan ftorun əsas mənbəyi bilavasitə su olub landşaftdakı su mənbələrində onun optimal miqdarı 7-10 mq/l-dir. Tədqiqatlar nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, Böyük Qafqazıncənubyamacında ftorun konsentrasiyası hətta mineral sularda da 0,4-1,2 mq/l olub,Qəbələ bölgəsinin zəif minerallaşmış azotlu,qələvi Kəmərvan termal su mənbəyində Böyük Qafqaz ərazisi üçün maksimal səviyyəyə - 2,5-5,5 mq/l-ə çatır. Mühitdə bu və ya digər kimyəvi elementin ifrat artıqlığı da landşaftların ekoloji şəraitinə mənfi təsir göstərir.
Bitkilərin tərkibi
Şəki ərazisindən götürülmüş bitkilərin tərkibində xrom və vanadiumun miqdarı o qədər çox olmasa da,qurğuşun və sink bioloji udulma əmsalının yüksək olması ilə seçilir.Bitkilərin tərkibində toplanan bu mikroelementlərin insan orqanizmi üçün təhlükəli olub-olmamasını müəyyənləşdirmək üçün spektral analizlər zamanı alınan nəticələr yol verilən konsentrasiya hədləri ilə müqayisə edilmişdir.Müəyyən edilmişdir ki,bitkilərin tərkibində qurğuşun və sinkin yol verilən konsentrasiya hədləri uyğun olaraq 100 və 300 mq-dır.Ümumilikdə Şəki-Oğuz ekogeokimyəvi landşaft rayonu ərazisində ftor,yod və kobalt kimi mikroelementlərin çatışmaması,qurğuşun,molibden və vanadiumun miqdarının yol verilə bilən konsentrasiya hədlərindən çox olması burada ekoloji-geokimyəvi şəraitin yaxşılaşdırılması üçün müəyyən meliorativ tədbirlər görülməsinin zəruri olduğunu sübut edir.Çünki,landşaftda ftor çatışmazlığı diş kariyesi,yod çatış-mazlığı zob,kobalt çatışmazlığı V12 avitaminozası xəstəliklərinin əmələ gəlməsinə,mühitdə borun artıqlığı isə insanlarda,xırda buynuzlu mal-qarada və s.ev heyvanlarındaendemik bor enteritinə səbəb olur..
Q.İ.Rüstəmov,A.M.Rüstəmova.Böyük Qafqazın cənub yamacı landşafahttp://leyla-aliyeva.org/azerbaijan/4rın ekogeokimyəvi xüsusiyyətləri.Bakı.2016.189 səh.
Avqust 08, 2021
şəki, oğuz, ekogeokimyəvi, landşaft, rayonu, şəki, oğuz, ekogeokimyəvi, landşaft, rayonu, ekogeokimyəvi, rayonun, mərkəzi, hissəsində, sulfatlı, natriumli, duzlar, şimal, qərb, cənub, şərq, hissələrində, isə, sulfatlı, natriumlu, kalsiumlu, sulfatlı, natriumlu. Seki Oguz ekogeokimyevi landsaft rayonu Ekogeokimyevi rayonun merkezi hissesinde sulfatli natriumli duzlar simal qerb ve cenub serq hisselerinde ise sulfatli natriumlu kalsiumlu ve sulfatli natriumlu maqneziumlu duz birlesmeleri ustunluk teskil edir Mundericat 1 Ekoloji serait 2 Torpaqlarin terkibi 3 Sularin mineral terkibi 4 Ekoloji seraitin insanlara tesiri 5 Bitkilerin terkibi 6 Xarici kecidler 7 Hemcinin bax 8 IstinadlarEkoloji serait RedakteRayonda geokimyevi cehetden ekoloji gerginliye sebeb olan esas amiller buradaki landsaftlardan xususen torpaqda ve seth sularinda kobalt ftor ve yod kimi saglam heyat ucun zeruri olan kimyevi elementlerin catismamasi mergumus cive qurgusun molibden bor kimi konserogen xarakterli mikroelementlerin cox olmasidir Torpaqlarin terkibi RedakteSeki sahesindeki torpaqlarin terkibinde sulfatli natriumlu hidrokarbonatli Oguz erazisindeki torpaqlarin terkibinde ise sulfatli natriumlu kalsiumlu birlesmeler ustunluk teskil edir Humusun miqdari Seki erazisindeki torpaqlarin terkibinde 1 38 4 76 Oguzdaki torpaqlarin terkibinde 2 59 4 76 dir Seki erazisinden goturulmus torpaqlarin terkibinde cive molibden gumus ve sirkonium musahide edilmemis mis sink nikel ve kobaltin texminen umumdunya klarki seviyyesinde vanadium mergumus ve xromun klarka nisbeten cox oldugu mueyyenlesdirilmisdir Oguz seheri sahesinde torpagin terkibinde mis sink qurgusun cive bor vanadium ve mergumusun cox stronsium kobalt ve sirkoniumun az olmasi nezere carpir Sularin mineral terkibi RedakteHaqqinda danisdigimiz seherlerdeki tebii sularin da muhiti zeif qelevidir Hem Kiscayda hem de Turyancayda pH 7 5 le 7 8 arasinda deyisir Hidrokimyevi analizlerin neticelerine gore Kiscayinin Seki sulari natriumlu hidrokarbonatli kalsiumlu Turyancayin Oguz sulari ise sulfatli natriumlu kalsiumludur Bu cay sularinin terkibinde mikroelementlerin miqdarinin son derece azligi mis sink qurgusun stronsium molibden vanadium nikel manqan gumus qalay ve sirkonium kimi mikroelementlerin movcud olmasi askar edilmisdir Ekoloji seraitin insanlara tesiri RedakteBoyuk Qafqazin cenub yamacindaki sularin minerallasma derecesinin asagi oldugu yerlerde ftor catismazligi da musahide edilir ve bele erazilerde yayilan dis kariyesi xesteliyi de bununla elaqelendirilir Seki Oguz ve Qebele bolgelerinde ftor catismazligi xususi ile keskin hiss olunur Bu bolgelerdeki torpaqlarin terkibinde ftorun umumi miqdari 0 042 0 049 teskil edir Insan orqanizminde dis emalinin mohkemliyi sumuklerin dislerin sacin ve dirnaqlarin inkisafi muhitdeki ftorun miqdarindan asilidir Insan orqanizmi ucun cox vacib olan ftorun esas menbeyi bilavasite su olub landsaftdaki su menbelerinde onun optimal miqdari 7 10 mq l dir Tedqiqatlar neticesinde mueyyen edilmisdir ki Boyuk Qafqazin cenub yamacinda ftorun konsentrasiyasi hetta mineral sularda da 0 4 1 2 mq l olub Qebele bolgesinin zeif minerallasmis azotlu qelevi Kemervan termal su menbeyinde Boyuk Qafqaz erazisi ucun maksimal seviyyeye 2 5 5 5 mq l e catir Muhitde bu ve ya diger kimyevi elementin ifrat artiqligi da landsaftlarin ekoloji seraitine menfi tesir gosterir Bitkilerin terkibi RedakteSeki erazisinden goturulmus bitkilerin terkibinde xrom ve vanadiumun miqdari o qeder cox olmasa da qurgusun ve sink bioloji udulma emsalinin yuksek olmasi ile secilir Bitkilerin terkibinde toplanan bu mikroelementlerin insan orqanizmi ucun tehlukeli olub olmamasini mueyyenlesdirmek ucun spektral analizler zamani alinan neticeler yol verilen konsentrasiya hedleri ile muqayise edilmisdir Mueyyen edilmisdir ki bitkilerin terkibinde qurgusun ve sinkin yol verilen konsentrasiya hedleri uygun olaraq 100 ve 300 mq dir Umumilikde Seki Oguz ekogeokimyevi landsaft rayonu erazisinde ftor yod ve kobalt kimi mikroelementlerin catismamasi qurgusun molibden ve vanadiumun miqdarinin yol verile bilen konsentrasiya hedlerinden cox olmasi burada ekoloji geokimyevi seraitin yaxsilasdirilmasi ucun mueyyen meliorativ tedbirler gorulmesinin zeruri oldugunu subut edir Cunki landsaftda ftor catismazligi dis kariyesi yod catis mazligi zob kobalt catismazligi V12 avitaminozasi xesteliklerinin emele gelmesine muhitde borun artiqligi ise insanlarda xirda buynuzlu mal qarada ve s ev heyvanlarinda endemik bor enteritine sebeb olur 1 Xarici kecidler RedakteRayon haqqindaHemcinin bax RedakteQuru col landsaft kompleksiIstinadlar Redakte Q I Rustemov A M Rustemova Boyuk Qafqazin cenub yamaci landsafahttp leyla aliyeva org azerbaijan 4rin ekogeokimyevi xususiyyetleri Baki 2016 189 seh Menbe https az wikipedia org w index php title Seki Oguz ekogeokimyevi landsaft rayonu amp oldid 3951499, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
