İlya Yankeleviç Qabay (rus.Илья́ Янкеле́вич Габа́й; azərb.İlya Yankeleviç Qabay) - Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqıdainsan hüquqları fəalı kimi fəaliyyət göstərmiş məşhur dissident. Eyni zamanda yazıçı, şair və ədəbiyyat müəllimi kimi müxtəlif fəaliyyətləri də mövcuddur. 1935-cü ildə Azərbaycan SSR-nin paytaxtı Bakı şəhərində, yəhudi ailəsində anadan olmuşdur. Yazıçı kimi bütün əsərləri Samizdat nəşrlərində çıxmışdır. Samizdat əsərləri 60-70-ci illərdən etibarən SSRİ-də kütləvi və gizli formada yayılmağa başlamış və əsasən dissident yazıçılar tərəfindən yazılan bədii və fəlsəfi əsərlərə deyilirdi.
Qabay göstərmiş olduğu fəaliyyələt səbəbindən hər zaman üzərində təziq hiss etmiş və bir necə dəfə həbs olunmuşdur. 1973-cü ilin 20 oktyabr tarixində SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi tərəfindən göstərilən təziqlərdən sonra özünü Moskva şəhərində yerləşən evinin eyvanından ataraq intihar etmişdir. Vəsiyyətinə uyğun olaraq cənazəsi Bakı şəhərində yerləşən və Bakı rus məzarlığı kimi tanınan ərazidə dəfn edilmişdir.
İlya Yankeleviç Qabay 1935-ci ilin 9 oktyabr tarixində Azərbaycan SSR-nin paytaxtı Bakı şəhərində, yəhudi ailəsində anadan olmuşdur. Müəllim olan valideynlərini erkən yaşda itirmiş Qabay qohumları tərəfindən böyüdülmüşdür. Qısa bir müddət uşaq evində də qaldığı məlumdur. Gənclik illərində SSRİ ordusunda icbari xidmət keçmiş, hərbi xidmətdən qayıtdıqdan sonra isə Moskva Dövlət Pedaqoji İnstitutuna daxil olmuşdur.
Təhsilini bitirdikdən sonra Moskva ətrafındakı qəsəbələrin birində rus dili və ədəbiyyatı müəllimi kimi dərs deməyə başlamışdır. Mosvkada yaşadığı dövrdə gələcəyin bir sıra gənc dissidentləri ilə tanış olmuşdur. Onların arasında ən çox dostluq etdiyi isə fizik Valeri Nikolski idi.
Məhz Nikolski İlya Qabayı gizli dərnəyə cəlb etmişdi. İlya və dostları ilk dəfə 1965-ci ilin 5 dekabrında özlərindən söz etdirdilər. Aleksandr Yesenin-Volpin, Valeri Nikolski və rəssam Yuri Titovun təşkilatçılığı ilə Moskvanın mərkəzində Puşkin meydanında SSRİ-də ilk siyasi etiraz aksiyası keçirildi. 200-dək insan Sovet Konstitusiyasına hörmət edin şüarıyla bir saat Puşkin meydanında qərar tuta bildilər. KQB mitinqi dağıda bildi. 20 nəfərədək şəxs həbs edildi. Həbs edilənlərin arasında Qabayda vardı. KQB tərəfindən aparılan profilaktik söhbətdən sonra saxlanılanlar azad edilmişdir.
Dissident kimi fəaliyyətə başlaması
İlya Qabay və həyat yoldaşı Qalina Qabay.
21 yanvar1967-ci ildə dissidentlərin Moskvanın mərkəzi meydanında növbəti mitinqi baş tutmuşdur. Mitinqçilər Yuri Qalanskov, Vera Laşkova, Aleksey Dobrovolski və Pyotr Radziyevskinin azad edilməsini tələb edirdilər. Aksiya yarım saat çəkmiş və SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin əməkdaşları tərəfindən dağıdılmışdır. Həmin ilin 26 yanvar tarixində oxşar mitinqin yenidən keçirilməsinə hazırlaşan zaman İlya Qabay həbs olunmuş və Lefertovo həbsxanasına göndərilmişdir. O, ictimai asayişi pozmaqda ittiham edilirdi. Qabay 5 ay Lefertovo həbsxanasında qalır. 26 may tarixində isə isə həbsdən azad olundu.
Həbsxanadan çıxdıqdan sonra dissident öz fəaliyyətinə qaldığı yerdən davam etmişdir. 1968-ci ilin yanvarındaYuli Kim və Pytor Yakirlə birgə Sovet elm, mədəniyyət və incəsənət xadimlərinə müraciət adlı manifest yazdı. Müraciətdə SSRİ-də siyasi təqiblərə son qoyulması barədə ciddi ittihamlar və çağırışlar vardı. SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi bundan sonra Qabayı izləməyə başlayır. Onun telefonu dinlənilir. Qabay KQB-dəki dostları vasitəsi ilə bundan xəbər tutsa da, amma antisovet fəaliyyətindən dönmür.
Krım tatar hərəkatının lideri Mustafa Əbdülcəmil Qırımoğlu, onun yaxın ətrafında olan Zemfira Asanova, Rolan Kadıyevlə tanış olur. Krım tatarlarının pozulmuş hüquqları ilə bağlı müxtəlif sənəd və bəyanatların hazırlanmasında iştirak edir. 1944-cü ildə baş vermiş Krım tatarlarının deportasiyası hadisəsinə görə SSRİ rəhbərliyi günahlandıran dissident öz yazılarında və çıxışlarında baş vermiş hadisələrin daha obyektiv formada araşdırılmasını tələb edirdi.
1969-cu il 2 aprel tarixində SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi onun mənzilində axtarış aparır və külli miqdarda antisovet ədəbiyyat müsadirə edilir. 13 gün sonra yazıçının dosyesi Yuri Andropov tərəfindən Leonid Brejnevə təqdim edilir. Yuri AndropovSSRİ rəhbəri qarşısında Qabay və yaxın dostu Marçenkonun sovet vətəndaşlığından məhrum edilməsi barədə vəsatətlə çıxış edir. Leonid Brejnev edilmiş təklifə isti yanaşmır və iki gün sonra sənədlər arxivə göndərilir və vəsatət rədd edilir.
1969-cu ilin 19 may tarixində İlya Qabay evinin qarşısında həbs olunur. Ona ailəsinə məlumat verməyə belə qoymurlar. Aeroporta gətirib birbaşa Daşkəndə, xüsusi izolyatora göndərirlər. Məlum olur ki, Mustafa Əbdülcəmil Qırımoğlu və digər dissidentlər də artıq bura gətirilib. Onlar Sovet dövlət və ictimai quruluşuna böhtan atmaq maddəsi ilə ittiham olunurlar.
Məhkəmə zamanı son sözlə çıxış edən İlya Qabay demişdir;
Mən günahsızam. Günahsızlığım və apardığım mübarizənin həqiqiliyinə inamım sizdən haqqımda yüngül cəza verilməsi barədə xahiş etməyimi istisna edir. Mən sonda ədalətin qələbə çalacağına inanıram. Gec, ya tez zaman sizin çıxardığınız qərarın ədalətsiz olacağını sübut edəcək.
Son illəri
Dissident yazıçı 3 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilir. Cəzasını Kemerovo vilayətində yerləşən həbsxanada çəkmişdir. Həbsxanada olduğu müddətdə Seçilmiş məkan adlı poema yazır və əsərin məhşurluğu qısa zamanda bütün ölkə ərazisinə yayılır. İnsanlar poemanı əlyazma şəklində köçürüb bütün SSRİ-ə yayırdılar. 1972-ci ilin 16 mart tarixində yazıçı Kemerovo vilayətindənMoskvaya etap edilmişdir.
Moskvada saxlanıldığı zaman tamam başqa bir antisovet manifesti olan Ötən günlərin xronikasına görə dindirilmişdir. Həbsdən çıxdıqdan sonra belə SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin əməkdaşları tərəfindən izlənmişdir. Antisovet dərnək və klunlarının əsas ilhamvericisi olması səbəbindən və imperiya daxilində kifayət qədər tanındığına görə SSRİ xeyrinə bəyanətlər verməsi təklif olunmuş, ancaq dissident bundan imtina etmişdir. Bir neçə dəqiqəlik televiziyada çıxış etməsi müqabilində özünə və ailəsinə rahat həyatın vəd edilməsinə baxmayaraq bundan imtina etmişdir.
İlya Qabay 1973-cü ilin 20 oktyabr tarixində Moskva şəhərində yaşadığı binanın 11-ci mərtəbəsində yerləşən mənzilinin balkonundan özünü aşağı ataraq intihar etmişdir. İntihar etdiyi gün SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik KomitəsininMoskvada yerləşən idarəsinə ifadə vermək üçün getməli idi. Ölümünün əsas səbəbi kimi SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin əməkdaşları tərəfindən təhdid edilməsi və dissident olduğu üçün ailəsini dolandırda bilməməsi göstərilmişdir. Qabayın cənazəsi doğuldu Bakı şəhərinə gətirilmiş və vəsiyyətinə uyğun olaraq Bakı rus məzarlığında dəfn olunmuşdur.
Gabai, Ilya (1990). Posokh: Stikhi i poemy [The walking staff: Poems and verses] (Rusca). Moskva: Izd-vo "Prometeĭ" MGPI im V.I. Lenina. ISBN978-5-7042-0261-5.
Gabai, Ilya; Edelman, G. S. (1994). "Vybrannye mesta": stichi, proza, publicistika, pisʹma. Istorija inakomyslija (Rusca). Moskva: Vestʹ-VIMO. ISBN978-5-88633-006-9.
Gabay, Ilya; Gabaĭ-Fiken, G. (2011). "...Gorstka knig da druzhestva..." (Rusca). Boston, MA: M-Graphics Publishing. ISBN978-1-934881-44-6.
Gabay, Ilya (2015). Pis'ma iz zaklyucheniya (1970–1972) [Letters from prison (1970–1972)] (Rusca). Moscow: Novoe literaturnoe obozrenie. ISBN978-5-4448-0417-9.
İstinadlar
De Baets, Antoon (2001). Censorship of historical thought: A world guide, 1945–2000. Greenwood. səh. 503. ISBN0313311935.
Президиуму консультативного совещания коммунистических партий в Будапеште
К деятелям науки, культуры, искусства // Процесс четырёх: Сборник документов о суде над А. Гинзбургом, Ю. Галансковым, А. Добровольским, В. Лашковой / Сост. П. М. Литвинов. — Франкфурт-на-Майне: «Посев», 1968. — С. 282—288 (совместно с Ю. Кимом и П. Якиром)
Xarici keçidlər
ИЛЬЯ ГАБАЙ: ПИСЬМА ИЗ ЗАКЛЮЧЕНИЯ (1970—1972) kitabı (rusca)
Avqust 12, 2021
ilya, qabay, ilya, yankeleviç, qabay, Илья, Янкеле, вич, Габа, azərb, ilya, yankeleviç, qabay, sovet, sosialist, respublikaları, ittifaqıda, insan, hüquqları, fəalı, kimi, fəaliyyət, göstərmiş, məşhur, dissident, eyni, zamanda, yazıçı, şair, ədəbiyyat, müəllim. Ilya Yankelevic Qabay rus Ilya Yankele vich Gaba j azerb Ilya Yankelevic Qabay Sovet Sosialist Respublikalari Ittifaqida insan huquqlari feali kimi fealiyyet gostermis meshur dissident Eyni zamanda yazici sair ve edebiyyat muellimi kimi muxtelif fealiyyetleri de movcuddur 1935 cu ilde Azerbaycan SSR nin paytaxti Baki seherinde yehudi ailesinde anadan olmusdur Yazici kimi butun eserleri Samizdat nesrlerinde cixmisdir Samizdat eserleri 60 70 ci illerden etibaren SSRI de kutlevi ve gizli formada yayilmaga baslamis ve esasen dissident yazicilar terefinden yazilan bedii ve felsefi eserlere deyilirdi Ilya Qabayrus Ilya Yankele vich Gaba jIlya Yankelevic Qabay genclik illerinde Dogum tarixi 9 oktyabr 1935Dogum yeri Baki Azerbaycan SSRVefat tarixi 20 oktyabr 1973 38 yasinda Vefat yeri Moskva Rusiya SFSRVefat sebebi intiharDefn yeri Baki rus mezarligiVetendasligi SSRIHeyat yoldasi Qalina QabayMilliyyeti yehudiDini AteizmTehsili Moskva Dovlet Pedaqoji UniversitetiFealiyyeti Sair insan huquqlari fealiQabay gostermis oldugu fealiyyelet sebebinden her zaman uzerinde teziq hiss etmis ve bir nece defe hebs olunmusdur 1973 cu ilin 20 oktyabr tarixinde SSRI Dovlet Tehlukesizlik Komitesi terefinden gosterilen teziqlerden sonra ozunu Moskva seherinde yerlesen evinin eyvanindan ataraq intihar etmisdir Vesiyyetine uygun olaraq cenazesi Baki seherinde yerlesen ve Baki rus mezarligi kimi taninan erazide defn edilmisdir 1 Qabay eyni zamanda Mustafa Ebdulcemil Qirimoglu ile birlikde Krim tatarlarinin pozulmus huquqlarinin berpasi ucun mubarize aparmisdir 1944 cu ilde bas vermis Krim tatarlarinin deportasiyasi hadisesine gore SSRI rehberliyi gunahlandiran dissident bas vermis hadiselerin daha obyektiv formada arasdirilmasini teleb etmisdir Mundericat 1 Heyati 1 1 Ilk illeri 1 2 Dissident kimi fealiyyete baslamasi 1 3 Son illeri 2 Biblioqrafiya 3 Istinadlar 4 Xarici kecidlerHeyati RedakteIlk illeri Redakte Ilya Yankelevic Qabay 1935 ci ilin 9 oktyabr tarixinde Azerbaycan SSR nin paytaxti Baki seherinde yehudi ailesinde anadan olmusdur Muellim olan valideynlerini erken yasda itirmis Qabay qohumlari terefinden boyudulmusdur Qisa bir muddet usaq evinde de qaldigi melumdur Genclik illerinde SSRI ordusunda icbari xidmet kecmis herbi xidmetden qayitdiqdan sonra ise Moskva Dovlet Pedaqoji Institutuna daxil olmusdur Tehsilini bitirdikden sonra Moskva etrafindaki qesebelerin birinde rus dili ve edebiyyati muellimi kimi ders demeye baslamisdir Mosvkada yasadigi dovrde geleceyin bir sira genc dissidentleri ile tanis olmusdur Onlarin arasinda en cox dostluq etdiyi ise fizik Valeri Nikolski idi Mehz Nikolski Ilya Qabayi gizli derneye celb etmisdi Ilya ve dostlari ilk defe 1965 ci ilin 5 dekabrinda ozlerinden soz etdirdiler Aleksandr Yesenin Volpin Valeri Nikolski ve ressam Yuri Titovun teskilatciligi ile Moskvanin merkezinde Puskin meydaninda SSRI de ilk siyasi etiraz aksiyasi kecirildi 200 dek insan Sovet Konstitusiyasina hormet edin suariyla bir saat Puskin meydaninda qerar tuta bildiler KQB mitinqi dagida bildi 20 neferedek sexs hebs edildi Hebs edilenlerin arasinda Qabayda vardi KQB terefinden aparilan profilaktik sohbetden sonra saxlanilanlar azad edilmisdir Dissident kimi fealiyyete baslamasi Redakte Ilya Qabay ve heyat yoldasi Qalina Qabay 21 yanvar 1967 ci ilde dissidentlerin Moskvanin merkezi meydaninda novbeti mitinqi bas tutmusdur Mitinqciler Yuri Qalanskov Vera Laskova Aleksey Dobrovolski ve Pyotr Radziyevskinin azad edilmesini teleb edirdiler Aksiya yarim saat cekmis ve SSRI Dovlet Tehlukesizlik Komitesinin emekdaslari terefinden dagidilmisdir Hemin ilin 26 yanvar tarixinde oxsar mitinqin yeniden kecirilmesine hazirlasan zaman Ilya Qabay hebs olunmus ve Lefertovo hebsxanasina gonderilmisdir O ictimai asayisi pozmaqda ittiham edilirdi Qabay 5 ay Lefertovo hebsxanasinda qalir 26 may tarixinde ise ise hebsden azad olundu Hebsxanadan cixdiqdan sonra dissident oz fealiyyetine qaldigi yerden davam etmisdir 1968 ci ilin yanvarinda Yuli Kim ve Pytor Yakirle birge Sovet elm medeniyyet ve incesenet xadimlerine muraciet adli manifest yazdi Muracietde SSRI de siyasi teqiblere son qoyulmasi barede ciddi ittihamlar ve cagirislar vardi SSRI Dovlet Tehlukesizlik Komitesi bundan sonra Qabayi izlemeye baslayir Onun telefonu dinlenilir Qabay KQB deki dostlari vasitesi ile bundan xeber tutsa da amma antisovet fealiyyetinden donmur Krim tatar herekatinin lideri Mustafa Ebdulcemil Qirimoglu onun yaxin etrafinda olan Zemfira Asanova Rolan Kadiyevle tanis olur Krim tatarlarinin pozulmus huquqlari ile bagli muxtelif sened ve beyanatlarin hazirlanmasinda istirak edir 1944 cu ilde bas vermis Krim tatarlarinin deportasiyasi hadisesine gore SSRI rehberliyi gunahlandiran dissident oz yazilarinda ve cixislarinda bas vermis hadiselerin daha obyektiv formada arasdirilmasini teleb edirdi 1969 cu il 2 aprel tarixinde SSRI Dovlet Tehlukesizlik Komitesi onun menzilinde axtaris aparir ve kulli miqdarda antisovet edebiyyat musadire edilir 13 gun sonra yazicinin dosyesi Yuri Andropov terefinden Leonid Brejneve teqdim edilir Yuri Andropov SSRI rehberi qarsisinda Qabay ve yaxin dostu Marcenkonun sovet vetendasligindan mehrum edilmesi barede vesatetle cixis edir Leonid Brejnev edilmis teklife isti yanasmir ve iki gun sonra senedler arxive gonderilir ve vesatet redd edilir 1969 cu ilin 19 may tarixinde Ilya Qabay evinin qarsisinda hebs olunur Ona ailesine melumat vermeye bele qoymurlar Aeroporta getirib birbasa Daskende xususi izolyatora gonderirler Melum olur ki Mustafa Ebdulcemil Qirimoglu ve diger dissidentler de artiq bura getirilib Onlar Sovet dovlet ve ictimai qurulusuna bohtan atmaq maddesi ile ittiham olunurlar Mehkeme zamani son sozle cixis eden Ilya Qabay demisdir Men gunahsizam Gunahsizligim ve apardigim mubarizenin heqiqiliyine inamim sizden haqqimda yungul ceza verilmesi barede xahis etmeyimi istisna edir Men sonda edaletin qelebe calacagina inaniram Gec ya tez zaman sizin cixardiginiz qerarin edaletsiz olacagini subut edecek Son illeri Redakte Dissident yazici 3 il muddetine azadliqdan mehrum edilir Cezasini Kemerovo vilayetinde yerlesen hebsxanada cekmisdir Hebsxanada oldugu muddetde Secilmis mekan adli poema yazir ve eserin mehsurlugu qisa zamanda butun olke erazisine yayilir Insanlar poemani elyazma seklinde kocurub butun SSRI e yayirdilar 1972 ci ilin 16 mart tarixinde yazici Kemerovo vilayetinden Moskvaya etap edilmisdir Moskvada saxlanildigi zaman tamam basqa bir antisovet manifesti olan Oten gunlerin xronikasina gore dindirilmisdir Hebsden cixdiqdan sonra bele SSRI Dovlet Tehlukesizlik Komitesinin emekdaslari terefinden izlenmisdir Antisovet dernek ve klunlarinin esas ilhamvericisi olmasi sebebinden ve imperiya daxilinde kifayet qeder tanindigina gore SSRI xeyrine beyanetler vermesi teklif olunmus ancaq dissident bundan imtina etmisdir Bir nece deqiqelik televiziyada cixis etmesi muqabilinde ozune ve ailesine rahat heyatin ved edilmesine baxmayaraq bundan imtina etmisdir Ilya Qabay 1973 cu ilin 20 oktyabr tarixinde Moskva seherinde yasadigi binanin 11 ci mertebesinde yerlesen menzilinin balkonundan ozunu asagi ataraq intihar etmisdir Intihar etdiyi gun SSRI Dovlet Tehlukesizlik Komitesinin Moskvada yerlesen idaresine ifade vermek ucun getmeli idi 2 Olumunun esas sebebi kimi SSRI Dovlet Tehlukesizlik Komitesinin emekdaslari terefinden tehdid edilmesi ve dissident oldugu ucun ailesini dolandirda bilmemesi gosterilmisdir Qabayin cenazesi doguldu Baki seherine getirilmis ve vesiyyetine uygun olaraq Baki rus mezarliginda defn olunmusdur 3 Ilya Qabayin oglu ve qizi 1974 cu ilde Amerika Birlesmis Statlarina muhaciret etmisdir Biblioqrafiya RedakteGabai Ilya 1990 Posokh Stikhi i poemy The walking staff Poems and verses Rusca Moskva Izd vo Prometeĭ MGPI im V I Lenina ISBN 978 5 7042 0261 5 Gabai Ilya Edelman G S 1994 Vybrannye mesta stichi proza publicistika pisʹma Istorija inakomyslija Rusca Moskva Vestʹ VIMO ISBN 978 5 88633 006 9 Gabay Ilya Gabaĭ Fiken G 2011 Gorstka knig da druzhestva Rusca Boston MA M Graphics Publishing ISBN 978 1 934881 44 6 Gabay Ilya 2015 Pis ma iz zaklyucheniya 1970 1972 Letters from prison 1970 1972 Rusca Moscow Novoe literaturnoe obozrenie ISBN 978 5 4448 0417 9 Istinadlar Redakte De Baets Antoon 2001 Censorship of historical thought A world guide 1945 2000 Greenwood seh 503 ISBN 0313311935 Prezidiumu konsultativnogo soveshaniya kommunisticheskih partij v Budapeshte K deyatelyam nauki kultury iskusstva Process chetyryoh Sbornik dokumentov o sude nad A Ginzburgom Yu Galanskovym A Dobrovolskim V Lashkovoj Sost P M Litvinov Frankfurt na Majne Posev 1968 S 282 288 sovmestno s Yu Kimom i P Yakirom Xarici kecidler RedakteILYa GABAJ PISMA IZ ZAKLYuChENIYa 1970 1972 kitabi rusca Menbe https az wikipedia org w index php title Ilya Qabay amp oldid 6028529, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
