Çöküntülər (geoloji) — fiziki, kimyəvi və bioloji proseslər nəticəsində çökən, hələ sonrakı dəyişilmələrə məruz qalmamış və müasir çöküntü toplanma zonasının səthində yatan məhsullar (qum, lil, sapropel)
Haqqında
Subakval çöküntülərdən başqa bunlara küləyin, buzun və başqa amillərin fəaliyyəti və aşınma prosesləri nəticəsində bilavasitə qurunun səthində toplanan məhsullar da aiddir. Dəyişilməyə məruz qalmamış, lakin qədim çöküntü qatlarının tərkibində olan çöküntülərə (məsələn, qumlar, gillər) süxur kimi baxılmalıdır. Süxurları (o cümlədən sementləşməmiş süxurlar) "çöküntü" adlandırmaq olmaz. Qədim çöküntü süxurlar arasında bir sıra çöküntü analoqları məlumdur. Bu isə müasir çöküntülərə aid olan məlumatlardan litoloji və fatsial tədqiqatlar üçün müqayisəli şəkildə istifadə etməyə əsas verir.
Çöküntülərin sıxlaşması
Çöküntülərin sıxlaşması — diagenez və katagenezdə çöküntülərin qalınlığının azalması. Çöküntülərin sıxlaşması prosesi çöküntülərin həcm çəkisinin artması ilə müşayiət olunur. Gilli, gilli-alevritli və qumlu-gilli çöküntülərin sıxlaşma qabiliyyəti daha yüksəkdir və molluska qabıqlarının və lilyeyənlərin hərəkət izlərinin basılıb yastılaşması və sıxlaşması kimi əlamətlərə görə asanlıqla aşkar edilir. Silisiumlu çöküntülərin sıxlaşması sinerezis nəticəsində yaranır və bu da bəzən çöküntülərdə olan iri qabıqların deformasiyaya uğramasına səbəb olur. Karbonat süxurlarda, yenidən kristallaşma ilə müşayiət edilən sürətli daşlaşma prosesi getdiyinə görə sıxlaşma qabiliyyəti ən aşağı olur. Çöküntülərin sıxlaşması onların kimyəvi və mineral tərkibinin dəyişməsi ilə müşayiət olunur.
Biokimyəvi çöküntülər
Biokimyəvi çöküntülər karbonatlı və silisiumlu süxurların böyük bir qrupudur. Biokimyəvi çöküntülər süxur əmələ gəlməsində üzvi qalıqlar, gilyeyən qurdlar, mikrofitoplankton və bakteriyalar, habelə kimyəvi proseslər (karbonatların, silisiumlu maddənin, fosfatların, manqanlı və dəmirli filizlərin, kükürdün bilavasitə məhlullardan çökməsi) iştirak edir. Bu çöküntülərin genezisi barədə müxtəlif fərziyyələr irəli sürülmüşdür. Bəzi tədqiqatçılar biogen, digərləri isə kimyəvi proseslərə üstünlük verirlər. Biokimyəvi çöküntülər süxur əmələ gəlməsində biokimyəvi proseslərin üzvi stimulyatorları böyük rol oynayır. Məsələn, karboanhidraza fermenti karbon qazının aktivliyini tənzimləyir. Biokimyəvi çökün süxurlarının əsas kütləsi autigendir, lakin törəmə (hipergen) biokimyəvi süxurlar da vardır.
Briozoalı çöküntülər
Briozoalı çöküntülər biogen-karbonatlı dəniz çöküntülləridir. Mamırabənzər heyanların (Bryozoa) koloniyasının qırıntılarından təşkil olunmuşlar; qırıntılar tərkibcə, araqonit və maqneziumlu kalsitdən ibarətdir. Briozoalı çöküntülər adətən qarışıq kimi, epifaunanın digər nümayəndələrinin detritləri və çınqıl-çaqıllardan ibarət terrigen material iştirak edir. Qranulometrik tərkibinə görə qumlara uyğundur. Açıq şelflərdə və boğazlarda 150 m-dək dərinliklərdə, dib sularının aktiv hərəkəti şəraitində mamırabənzər faunanın bol olduğu yerlərdə əmələ gəlir. Soyuqsulu dənizlərdə (məs., Oxot dənizi) lokal sahələrdə yayılır.
Dağarası hövzə çöküntüləri
Dağarası hövzə çöküntüləri - dağ silsilələri ilə əhatə olunan qapalı sedimentasion hövzələrdə toplanan çöküntülərdir. Dağarası çökəklərdə çöküntütoplanma prosesi dağəmələgəlmə prosesləri ilə eyni vaxtda başlayır və eyni vaxtda da bitir. Çöküntülərin xüsusiyyəti və paylanması dağönü çökəkliklərin daxili hissəsində olduğu kimidir. Lakin, sonunculardan fərqli olaraq, dağarası hövzələrdə çöküntülərin paylanması simmetrikdir. Silsiləyə yaxın sahələrdə brekçiya, konqlomerat və qumdaşlarından ibarət qalın çöküntü qatı toplanır. Silsilələrdən uzaqlaşdıqca qumdaşları daha narındənəvər, yaxşı çeşidlənmiş olur, alevrolit, gil və mergel ara qatları meydana gəlir. Nisbətən alçaq dağlarla əhatə olunmuş qədim və geniş dağarası hövzələrin (məsələn, RF-də Çelyabinsk hövzəsi, ABŞ-da Uinta, Qrin, River və b. hövzələr) mərkəzi hissələrində isti iqlim və atmosfer çöküntülərinin bolluğu şəraitində yanar şist, kömür, bitumlu və təmiz şirinsu əhəngdaşlarının qalın qatları toplanır. Bu süxurlar dağlara doğru getdikcə yuxarıda göstərilən ardıcıllıqla qırıntı süxurlarla əvəz olunur.
çöküntülər, geologiya, çöküntülər, geoloji, fiziki, kimyəvi, bioloji, proseslər, nəticəsində, çökən, hələ, sonrakı, dəyişilmələrə, məruz, qalmamış, müasir, çöküntü, toplanma, zonasının, səthində, yatan, məhsullar, sapropel, mündəricat, haqqında, çöküntülərin, . Cokuntuler geoloji fiziki kimyevi ve bioloji prosesler neticesinde coken hele sonraki deyisilmelere meruz qalmamis ve muasir cokuntu toplanma zonasinin sethinde yatan mehsullar qum lil sapropel Mundericat 1 Haqqinda 2 Cokuntulerin sixlasmasi 3 Biokimyevi cokuntuler 4 Briozoali cokuntuler 5 Dagarasi hovze co kun tuleri 6 Hemcinin bax 7 MenbeHaqqinda RedakteSubakval cokuntulerden basqa bunlara kuleyin buzun ve basqa amillerin fealiyyeti ve asinma prosesleri neticesinde bilavasite qurunun sethinde toplanan mehsullar da aiddir Deyisilmeye meruz qalmamis lakin qedim cokuntu qatlarinin terkibinde olan cokuntulere meselen qumlar giller suxur kimi baxilmalidir Suxurlari o cumleden sementlesmemis suxurlar cokuntu adlandirmaq olmaz Qedim cokuntu suxurlar arasinda bir sira cokuntu analoqlari melumdur Bu ise muasir cokuntulere aid olan melumatlardan litoloji ve fatsial tedqiqatlar ucun muqayiseli sekilde istifade etmeye esas verir Cokuntulerin sixlasmasi RedakteCokuntulerin sixlasmasi diagenez ve katagenezde cokuntulerin qalinliginin azalmasi Cokuntulerin sixlasmasi prosesi cokuntulerin hecm cekisinin artmasi ile musayiet olunur Gilli gilli alevritli ve qumlu gilli cokuntulerin sixlasma qabiliyyeti daha yuksekdir ve molluska qabiqlarinin ve lilyeyenlerin hereket izlerinin basilib yastilasmasi ve sixlasmasi kimi elametlere gore asanliqla askar edilir Silisiumlu cokuntulerin sixlasmasi sinerezis neticesinde yaranir ve bu da bezen cokuntulerde olan iri qabiqlarin deformasiyaya ugramasina sebeb olur Karbonat suxurlarda yeniden kristallasma ile musayiet edilen suretli daslasma prosesi getdiyine gore sixlasma qabiliyyeti en asagi olur Cokuntulerin sixlasmasi onlarin kimyevi ve mineral terkibinin deyismesi ile musayiet olunur Biokimyevi cokuntuler RedakteBiokimyevi cokuntuler karbonatli ve silisiumlu suxurlarin boyuk bir qrupudur Biokimyevi cokuntuler suxur emele gelmesinde uzvi qaliqlar gilye yen qurdlar mikrofitoplankton ve bakteriyalar habele kimyevi prosesler karbonatlarin silisiumlu maddenin fosfatlarin manqanli ve demirli filizlerin kukurdun bilavasite mehlullardan cokmesi istirak edir Bu cokuntulerin genezisi barede muxtelif ferziyyeler ireli surulmusdur Bezi tedqiqatcilar biogen digerleri ise kimyevi proseslere ustun luk verirler Biokimyevi cokuntuler suxur emele gelmesinde biokim yevi proseslerin uzvi stimulyatorlari boyuk rol oynayir Meselen karboanhidraza fermenti karbon qazinin aktivliyini tenzimleyir Biokimyevi cokun suxurlarinin esas kutlesi autigendir lakin toreme hipergen biokimyevi suxurlar da vardir Briozoali cokuntuler RedakteBriozoali cokuntuler biogen karbonatli deniz cokuntulleridir Mamirabenzer heyanlarin Bryozoa koloniyasinin qirintilarindan teskil olunmuslar qirintilar terkibce araqonit ve maqneziumlu kalsitden ibaretdir Briozoali cokuntuler adeten qarisiq kimi epifaunanin diger numayendelerinin detritleri ve cinqil caqil lardan ibaret terrigen material istirak edir Qranulometrik terkibine gore qumlara uy gun dur Aciq selflerde ve bogazlarda 150 m dek derinliklerde dib sularinin aktiv hereketi seraitinde mamirabenzer faunanin bol oldugu yerlerde emele gelir Soyuqsulu denizlerde mes Oxot denizi lokal sahelerde yayilir Dagarasi hovze co kun tuleri RedakteDagarasi hovze co kun tuleri dag silsileleri ile ehate olunan qapali sedimentasion hovzelerde toplanan cokuntulerdir Dagarasi cokeklerde co kun tutoplanma prosesi dagemelegelme prosesleri ile eyni vaxtda baslayir ve eyni vaxtda da bitir Cokuntulerin xususiyyeti ve paylanmasi dagonu cokekliklerin daxili hissesinde oldugu kimidir Lakin sonunculardan ferqli olaraq dagarasi hovzelerde cokuntulerin paylanmasi simmetrikdir Silsileye yaxin sahelerde brekciya konqlomerat ve qumdaslarindan ibaret qalin cokuntu qati toplanir Silsilelerden uzaqlasdiqca qumdaslari daha narindenever yaxsi cesidlenmis olur alevrolit gil ve mergel ara qatlari meydana gelir Nisbeten alcaq daglarla ehate olunmus qedim ve genis dagarasi hovzelerin meselen RF de Celyabinsk hovzesi ABS da Uinta Qrin River ve b hovzeler merkezi hisselerinde isti iqlim ve atmosfer cokuntulerinin bollugu seraitinde yanar sist komur bitumlu ve temiz sirinsu ehengdaslarinin qalin qatlari toplanir Bu suxurlar daglara dogru getdikce yuxarida gosterilen ardicilliqla qirinti suxurlarla evez olunur Hemcinin bax RedakteFiziki hadiseler Suxurlar Kulek BuzMenbe RedakteGeologiya terminlerinin izahli lugeti Baki Nafta Press 2006 Sehifelerin sayi 679 Menbe https az wikipedia org w index php title Cokuntuler geologiya amp oldid 6252809, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
