Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Lüksemburq böhranı(alm. Luxemburgkrise, nid. Luxemburgse kwestie) — 1866-1867-ci illərdə Fransa ilə Prussiya krallığı arasındakı Lüksemburq Böyük Hersoqluğunun statusunun təyin olunması üstündə münaqişə. Lüksemburq şəxsi miras olaraq Niderland kralı, Оran-Nassaus sülalə evinin nümayəndəsi III Vilhelmə məxsus idi. Eyni zamanda, 1866-cı ilin iyununa qədər Lüksemburq Limburq ilə birlikdə Almaniya ittifaqının üzvü sayılırdı(17 iyun 1866-cı ildə Avstriya-Prussiya müharibəsinin başlanmasına qədər). Burada Prussiya qarnizonu yerləşir və o federal qala olaraq tanınırdı.
Ümumi məlumat
Planını məşhur mühəndis Sebastyen Vaubanın hazırladığı Lüksemburq şəhəri Avropada ən qüdrətli müdafiə istehkamına malik idi. Bu güclü istehkamlar səbəbbindən onu "Şimalın Cəbəlütarixi" adlandırırdılar. 1815-ci ildə Vyana konqresi Lüksemburq Böyük Hersoqluğunun Hollandiya Krallığı ilə fərdi birlikdə olmasına qərar verdi. Prussiyaya güzəştə gedən konqres Lüksemburqun Alman ittifaqına daxil edilməsinə və burada bir neçə min Prussiya əsgərinin yerləşməsinə dair qərar da qəbul etdi. Belçika inqilabı Lüksemburqun Belçika və Hollandiya hissələrinə bölünməsinə səbəb oldu. Bununla belə Lüksemburqun qalan hissəsində belə Hollandiya hökmranlığı üçün bir təhlükə var idi. Bölgəyə Belçika və Fransa təsirini tarazlaşdırmaq üçün I Vilhelm Lüksemburqun Alman gömrük ittifaqına üzv olmasına qərar verdi.
Lüksemburqun satılma səbəbləri
1866-cı ilin yayında kral III Vilhelm hesab edirdi ki, ona Limburqa tam hüquqlu sahib olmasına zəmanət verəcək bir böyük dövlətin xeyrinə Lüksemburqdan yaxa qurtarmaq lazımdı. Çünki Limburq ona daha çox lazım idi. Burada 1870-ci ildə böyük kömür yataqları kəşf edilmişdi və hökumət xarici şirkətlərə onun hasilatı üçün konsensiyalar paylamışdı. Tarixçi L.M.Şneersonun fikrincə Lüksemburqa sahib olmaq birincisi Hollandiya kralı üçün iqtisadi cəhətdən sərfəli deyildi(halbu ki,1850-ci ildə Lüksemburqda kiçik, lakin Hollandiyada olmayan iqtisadi cəhətdən səmərəli dəmir filizi yataqları aşkar edilmişdi.İkicisi bölgə kralı xarici siyasətdə böyük çətinliklər ilə üz-üzə qoya bilərdi. Tarixçinin fikrincə üçüncü səbəb isə hersoqluq dəişətli dərəcə də "fransızlaşmışdı". Prussiya və Fransa da bu kiçik əraziyə iddia edirdi. Böyük Britaniya isə onun ilhaq edilməsini Belçika üçün təhlükə yaradacağından ehtiyat edirdi.
Onu da qeyd vetmək lazımdır ki, III Vilhelm daim pula ehtiyacı olan, çox israfçı monarx idi. Ukrayna tarixcisı Q.E.Afanasyevə görə III Vilhelm tərəfindən Lüksemburqun satılması kralın hədiyyə olaraq bir milyon vəd etdiyi məşuqəsi xanım Müzar tərəfindən təşviq edilmişdi.
III Vilhelm əvvəlcə Lüksemburqu qardaşı Henriyə təhvil vermək planına sahib idi. Bu sövdələşmə Hollandiya ilə hersoqluq arasındakı fərdi birliyin mövcudluğunu dayandıracaqdı. Lakin görünür ki, pul təzminatı almaq istəyi güclü olduğundan III Vilhelm onu Fransaya satmağa qarşı deyildi.
1866-cı ildə Fransanın beynəlxalq vəziyyəti
III Napoleonun bonapartist rejiminin daim xarici siyasət uğurları sayəsində hakimiyyətini qanuniləşdirilməsi zərurəti əsas xüsusiyyəti idi. Ancaq o dövrdə Fransa üçün həm daxili, həm də xarici siyasət şərtləri olduqca əlverişsiz şəraitdə inkişaf edirdi.
Birincisi, 1866-cı ildə ölkə getdikcə dərinləşən ağır iqtisadi böhran dövrünə qədəm qoymuşdu. İkincisi İkinci imperiya III Napoleonun düşünülməmiş siyasəti səbəbindən demək olar ki, tam beynəlxalq təcridlə üzləşmişdi. Avropada fransız imperatoruna yanaşma bir mənalı deyildi, ona həddən atrıq təkəbbürünə görə münasibət pis idi. O, isə öz böyüklüyünü sübut etməyə çalışaraq, daima digər Avropa ölkələri arasındakı münasibətlərə müdaxilələr edir, hər şeydə iştirak etməyə çalışırdi. Bəzən bu müdaxilələr zamanı demək olar ki, o, çox vaxt yöndəmsiz hərəkətlər edirdi.
Məsələn Rusiya ilə münasibətlər Polşa məsələsini 1863-cü il üsyanından sonra gərginləşən çar hökumətinə təzyiq vasitəsi kimi istifadə etmək cəhdləri səbəbindən pisləşdi.
İstinadlar
- Дебидур А. Дипломатическая история Европы : в 2 т. Т. 2. Революция. М., 1947. С. 316
- Шнеерсон Л. М. В преддверии франко-прусской войны. Минск, 1969. С. 45.
- Афанасьев Г. Е. Внешняя политика Наполеона III. Одесса, 1885. С. 44 — 45.
- Шнеерсон Л. М. В преддверии франко-прусской войны. Минск, 1969. С. 26.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Luksemburq bohrani alm Luxemburgkrise nid Luxemburgse kwestie 1866 1867 ci illerde Fransa ile Prussiya kralligi arasindaki Luksemburq Boyuk Hersoqlugunun statusunun teyin olunmasi ustunde munaqise Luksemburq sexsi miras olaraq Niderland krali Oran Nassaus sulale evinin numayendesi III Vilhelme mexsus idi Eyni zamanda 1866 ci ilin iyununa qeder Luksemburq Limburq ile birlikde Almaniya ittifaqinin uzvu sayilirdi 17 iyun 1866 ci ilde Avstriya Prussiya muharibesinin baslanmasina qeder Burada Prussiya qarnizonu yerlesir ve o federal qala olaraq taninirdi Niderland kraligi Luksemburq ile 1839 cu il Umumi melumatPlanini meshur muhendis Sebastyen Vaubanin hazirladigi Luksemburq seheri Avropada en qudretli mudafie istehkamina malik idi Bu guclu istehkamlar sebebbinden onu Simalin Cebelutarixi adlandirirdilar 1815 ci ilde Vyana konqresi Luksemburq Boyuk Hersoqlugunun Hollandiya Kralligi ile ferdi birlikde olmasina qerar verdi Prussiyaya guzeste geden konqres Luksemburqun Alman ittifaqina daxil edilmesine ve burada bir nece min Prussiya esgerinin yerlesmesine dair qerar da qebul etdi Belcika inqilabi Luksemburqun Belcika ve Hollandiya hisselerine bolunmesine sebeb oldu Bununla bele Luksemburqun qalan hissesinde bele Hollandiya hokmranligi ucun bir tehluke var idi Bolgeye Belcika ve Fransa tesirini tarazlasdirmaq ucun I Vilhelm Luksemburqun Alman gomruk ittifaqina uzv olmasina qerar verdi Luksemburqun satilma sebebleriIII Vilhelm 1866 ci ilin yayinda kral III Vilhelm hesab edirdi ki ona Limburqa tam huquqlu sahib olmasina zemanet verecek bir boyuk dovletin xeyrine Luksemburqdan yaxa qurtarmaq lazimdi Cunki Limburq ona daha cox lazim idi Burada 1870 ci ilde boyuk komur yataqlari kesf edilmisdi ve hokumet xarici sirketlere onun hasilati ucun konsensiyalar paylamisdi Tarixci L M Sneersonun fikrince Luksemburqa sahib olmaq birincisi Hollandiya krali ucun iqtisadi cehetden serfeli deyildi halbu ki 1850 ci ilde Luksemburqda kicik lakin Hollandiyada olmayan iqtisadi cehetden semereli demir filizi yataqlari askar edilmisdi Ikicisi bolge krali xarici siyasetde boyuk cetinlikler ile uz uze qoya bilerdi Tarixcinin fikrince ucuncu sebeb ise hersoqluq deisetli derece de fransizlasmisdi Prussiya ve Fransa da bu kicik eraziye iddia edirdi Boyuk Britaniya ise onun ilhaq edilmesini Belcika ucun tehluke yaradacagindan ehtiyat edirdi Onu da qeyd vetmek lazimdir ki III Vilhelm daim pula ehtiyaci olan cox israfci monarx idi Ukrayna tarixcisi Q E Afanasyeve gore III Vilhelm terefinden Luksemburqun satilmasi kralin hediyye olaraq bir milyon ved etdiyi mesuqesi xanim Muzar terefinden tesviq edilmisdi III Vilhelm evvelce Luksemburqu qardasi Henriye tehvil vermek planina sahib idi Bu sovdelesme Hollandiya ile hersoqluq arasindaki ferdi birliyin movcudlugunu dayandiracaqdi Lakin gorunur ki pul tezminati almaq isteyi guclu oldugundan III Vilhelm onu Fransaya satmaga qarsi deyildi 1866 ci ilde Fransanin beynelxalq veziyyetiIII Napoleon III Napoleonun bonapartist rejiminin daim xarici siyaset ugurlari sayesinde hakimiyyetini qanunilesdirilmesi zerureti esas xususiyyeti idi Ancaq o dovrde Fransa ucun hem daxili hem de xarici siyaset sertleri olduqca elverissiz seraitde inkisaf edirdi Birincisi 1866 ci ilde olke getdikce derinlesen agir iqtisadi bohran dovrune qedem qoymusdu Ikincisi Ikinci imperiya III Napoleonun dusunulmemis siyaseti sebebinden demek olar ki tam beynelxalq tecridle uzlesmisdi Avropada fransiz imperatoruna yanasma bir menali deyildi ona hedden atriq tekebburune gore munasibet pis idi O ise oz boyukluyunu subut etmeye calisaraq daima diger Avropa olkeleri arasindaki munasibetlere mudaxileler edir her seyde istirak etmeye calisirdi Bezen bu mudaxileler zamani demek olar ki o cox vaxt yondemsiz hereketler edirdi Meselen Rusiya ile munasibetler Polsa meselesini 1863 cu il usyanindan sonra gerginlesen car hokumetine tezyiq vasitesi kimi istifade etmek cehdleri sebebinden pislesdi IstinadlarDebidur A Diplomaticheskaya istoriya Evropy v 2 t T 2 Revolyuciya M 1947 S 316 Shneerson L M V preddverii franko prusskoj vojny Minsk 1969 S 45 Afanasev G E Vneshnyaya politika Napoleona III Odessa 1885 S 44 45 Shneerson L M V preddverii franko prusskoj vojny Minsk 1969 S 26