Vikipediya azad ensiklopediya səhifəsindən yönləndirilmişdir ikinci dünya müharibəsində yəhudilərin tarixi müasir siyasi

Vikipediya azad ensiklopediya sehifesinden yonlendirilmisdir Ikinci dunya muharibesinde yehudilerin tarixi muasir siyasi tarixde Avropa Simali Afrikasi nasistyonumlu Visi rejimi terefinden idare olunan Simali Afrika ve Italiya Liviyasi da daxil olmaqla Avropada yehudilerin teqibi ve gorunmemis miqyasda qetl olunmasi ile texmini sinonimlik teskil edir Ikinci dunya muharibesi erzinde bas vermis genismiqyasli Holokost hadiseleri yehudi milletine ve butun dunya ictimai reyine boyuk tesir gostermisdir Ivrit dilinde HaSoa adlanan bu soyqirimi butun Avropa qitesinde yasayan yehudilerin oldurulmesi meqsedile teskil olunmusdu Nasist Almaniyasinin rehberliyi ile genis miqyasda teskil olunan bu emeliyyat neticesinde teqriben alti milyon etnik yehudi dehsetli qeddarliqla oldurulmusdur Nasistler terefinden isgal olunmus Polsa erazisinde yerlesen tekce Ausvits hebs dusergesinin qaz kameralarinda bir milyondan cox yehudi qetle yetirilmisdir Avropa yehudilerinin kutlevi sekilde oldurulmesi Polsadan basqa Albaniya Avstriya Belarus Belcika Bosniya ve Herseqovina La Mans bogazi adalari Xorvatiya Cexiya Estoniya Fransa Almaniya Yunanistan Macaristan Italiya Latviya Liviya Litva Luksemburq Makedoniya Moldova Niderland Norvec Ruminiya Rusiya Serbiya Slovakiya ve Ukraynadaki yehudi icmalarina da ciddi tesir etmisdir Ikinci dunya muharibesinin baslangicina dogru aparan dovrde 1937 ci ilde nasist alman hokumetinin baslatdigi siyaset neticesinde Nasist Almaniyasinda yerlesen texminen butun yehudi sirketleri ya maliyye cetinliklerine gore ya da nasistler terefinden teqib olunmalarina gore dagilmisdir Muharibenin baslanmasi ile birlikde polyak milletine qarsi heyata kecirilen Tannenberq emeliyyatinin bir hissesi kimi yehudilere qarsi da kutlevi qirgin bas tutmusdur Barbarossa emeliyyatinin baslanmasi ile yehudilerin kutlevi qirgini daha boyuk ve metodiki sekilde heyata kecirilmisdir Orpo batalyonlarinin basciligi ile belaruslar eston latviyali litvali ve ukraynali yerli Komekci Polis bolmelerinin aktiv istiraki ile Avropa yehudilerinin qetli prosesi bas tutmusdur Tarix span Muharibenin baslamasindan bir muddet evvel Nasist Almaniyasinda Kristal gece adi altinda yehudilere qarsi ilk poqrom heyata kecirildi Bu poqrom neticesinde muxtelif alman seherlerinde yerlesen umumilikde on bir mine yaxin yehudi market qesebe ve kendi nasist hucum bolmeleri terefinden hucuma meruz qaldi Bu poqrom neticesinde 30 000 yehudi kisi hebs dusergesine aparildi 1668 sinaqoq talan edildi 267 si yandirildi 22 iyun 1941 ci ilde baslanmis Barbarossa emeliyyati neticesinde isgal olunmus Lvov seherinde ukraynali milliyetciler terefinden 1941 ci ilin iyul ayinda teskil olunmus iki poqrom zamani umumilikde teqriben alti min yehudi etnik mensubiyyetine gore qetle yetirilmisdir 25 ve 26 iyul 1941 ci ilde Litvanin Kaunas seherinde yerli silahli qruplasmalar hele nasist qosunlari buraya catmazdan evvel yehudiler eleyhine poqromlar heyata kecirmis neticede teqriben 3800 yehudi oldurulmus sinaqoqlar ve yehudilere mexsus marketler yandirilmisdir Holokost dovru poqromlarindan cox guman ki en olumcul olani Ruminiyada bas tutmus Yassi poqromu olmusdur Bu zaman 14 000 den cox yehudi rumin vetendaslari polis ve herbi quvveleri terefinden oldurulmusdur Adolf Hitler 1941 ci ilin dekabrina qeder Avropa yehudilerinin soyqirimini tamamlamagi qarsisina meqsed qoymusdu 1942 ci ilin yanvarinda Vanze konfransi erzinde bezi nasist liderleri Yehudi meselesinin son helli nin detallarini muzakire etdi General qubernatorun muavini Yozef Buhler nasist liderlerinden olan Reynhard Heydrixi general qubernatorluq erazisinde Son hell variantini heyata kecirmeye tesviq edirdi Belelikle nasistler sonda basqa hebs dusergelerinde saxlanilan butun yehudilerin sistematik sekilde yeddi dusergeye aparilmasina qerar verdi Alman jurnalist ve muellif Sebastyan Haffner 1978 ci ilde nesr etdiyi analizinde gosterirdi ki Hitler artiq 1941 ci ilden Avropaya hemiselik dominantliq etmek meqsedinin reallasmayacagini basa dusmus lakin oz ikinci hedefi olan yehudilerin soyqirimini tamamlamaq ucun calismisdir Muharibenin novbeti illerinde yanacaq neqliyyat mermi ehtiyati ve herbi birlesmelerin doyus erazisine daha uzaq mesafeden catdirilmasi neticesinde nasist doyus masini getdikce zeiflemeye baslamisdir Artiq muharibenin sonlarina qeder Avropanin yehudi ehalisinin yarisindan coxu Holokost zamani oldurulmusdur Muharibeden evvel Avropadaki en boyuk yehudi icmasina ev sahibliyi eden Polsa muharibe neticesinde oz yehudi ehalisinin 90 faizinden cox hissesini ve ya uc milyon nefer yehudini itirmisdir Yunanistan Yuqoslaviya Litva Cexoslovakiya Niderland ve Latviya kimi olkelerin de her biri muharibe neticesinde oz yehudi ehalisinin 70 faizini itirmisdir Muttefiq quvvelerde xidmet eden yehudiler span Ikinci Dunya muharibesi erzinde Quamda yerlesen ABS Ordusunun 20 ci Herbi Hava Quvvelerinin yehudi herbcileri Ros Ha Sana bayraminda istirak edirler Ikinci dunya muharibesi erzinde teqriben 1 5 milyon yehudi muttefiq qosunlarda xidmet etmisdir Texminen 550 000 Amerika yehudisi ABS Ordusunun muxtelif bolmelerinde xidmet etmisdir ki bunlardan da 52 000 i herbi mukafatlara layiq gorulmusdur Basqa 500 000 yehudi ise muharibe illerinde Qirmizi Orduda xidmet etmis ve onlardan 160 000 den coxu muxtelif mukafatlara layiq gorulmus 150 neferden coxu ise Sovet Ittifaqi Qehremani adi almisdir Alman isgali erzinde yuz minden cox yehudi Polsa Ordusunda altmis minden coxu ise Boyuk Britaniya Silahli Quvvelerinde xidmet etmisdir Bundan basqa Felestinden olan teqriben 30 000 yehudi de Britaniya Ordusunda xidmet edirdi Yehudiler hemcinin muharibe erzinde muxtelif partizan qruplasmalarin terkibinde de nasistlere qarsi mubarize aparmisdir Hemcinin bax span Ikinci dunya muharibesi HolokostIstinadlar span A Holocaust Reader Behrman House 1976 p 381 table 92 94 ISBN 0874412366 14 iyul 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 fevral 2019 Kristallnacht Prelude to Destruction Harper Collins 2006 p 30 Holocaust The Nazi Persecution and Murder of the Jews Oxford New York Oxford University Press 2010 seh 194 ISBN 978 0 19 280436 5 4 oktyabr 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 fevral 2019 USHMM Lwow Holocaust Encyclopedia United States Holocaust Memorial Museum Archived from the original on 7 mart 2012 Istifade tarixi 7 fevral 2019 MacQueen Michael Nazi Policy towards the Jews in the Reichskommissariat Ostland June December 1941 From White Terror to Holocaust in Lithuania Gitelman Zvi redaktor Bitter Legacy Confronting the Holocaust in the USSR Indiana University Press 1998 seh 97 ISBN 0 253 33359 8 15 may 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 fevral 2019 Bauer Yehuda Rethinking the Holocaust Yale University Press 2000 seh 5 ISBN 0300093004 25 fevral 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 fevral 2019 Jewish Soldiers in the Allied Armies Arxivlesdirilib 2017 03 30 at the Wayback Machine Hartwick Sharon Ours to Fight For American Jews in the Second World War The Villager 73 34 24 dekabr 2003 Dec 24 30 7 oktyabr 2016 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 fevral 2019 Noah Klieger 11 September 2006 Army was Polish soldiers were Jews Arxivlesdirilib 2021 02 11 at the Wayback Machine Exhibition set to open next week salutes anonymous Jewish fighters who fought with Poland s armies Yad Vashem The Holocaust Combat and Resistance Jewish Soldiers in the Allied Armies Arxivlesdirilib 2016 12 14 at the Wayback Machine Xarici kecidler span Vikianbarda Ikinci Dunya muharibesinde yehudilerin tarixi ile elaqeli mediafayllar var About the Holocaust A thematic and chronological narrative of the Holocaust with related video photos documents and more from Yad Vashem Murav Harriet Estraikh Gennady redaktorlar Soviet Jews in World War II Fighting Witnessing Remembering Boston Academic Studies Press 2014 doi 10 2307 j ctt1zxsjkw JSTOR j ctt1zxsjkw HolokostEraziye goreAlbaniya Belarus Belcika Fransa Litva Siyahilar ve zaman skalalari Nasist hebs dusergeleri Yad ellerde Kindertransport hekayeleri Vanze konfransiDusergelerHebs dusergeleriBergen Belzen Boqdanovka Buhenvald Daxau Qross Rozen Mauthauzen Noyenqamme Ravensbruk Zaksenhauzen Terezienstadt Olum dusergeleriAusvitz Birkenau Beljets Maydanek Sobibor TreblinkaTranzit ve toplamaBelcika Italiya Niderland Usullar Qaz kamerasi Nasist birlikleri QurbanlarYehudilerQirginlarKristal gece VarsavaBasqa yerlerBudapest Son hell Vanze konfransi Reynhard emeliyyati Olum dusergeleriBabi Yar Varsava Ikinci dunya muharibesinin sonu Sikestler TeskilatlarNasist partiyasi SS Reyx Tehlukesizliyinin Bas Idaresi Sexsler Erken elementlerNeticeYaddasErken elementler Nasist yevgenikasi Nurnberq qanunlari Madaqaskar plani Mecburi evtenaziya T4 emeliyyati Vanze konfransiNurnberq prosesi Yaddas Kateqoriyalar HolokostIkinci Dunya muharibesi