Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
| Əqli mülkiyyət |
|---|
 |
| Əlaqəli mövzular |
Yuxarı kateqoriyalar: Mülkiyyət və Mülkiyyət hüququ |
Tənha iş (ing. orphan work) — müəllif hüquqları ilə qorunan, lakin müəllifinin və ya hüquq sahibinin müəyyən edilə və ya tapıla bilmədiyi əsərə deyilir. Bu cür işlərə sahib olan şəxslər ya tanınmır, ya da onlarla əlaqə saxlamaq mümkün olmur. Tənha işlər ədəbiyyat, musiqi, sənət əsərləri, filmlər və digər yaradıcılıq sahələrində mövcud ola bilər. Problemin kökü ondan ibarətdir ki, müəllif hüquqları ilə qorunan işlərin istifadəsi üçün icazə tələb olunsa da, hüquq sahibini tapmaq mümkün olmadıqda icazə alınması çətinləşir.
Əsas problemləri
| ]- İcazənin alınmasının çətinliyi
- Tənha işlərdə əsas problem ondan ibarətdir ki, müəllif hüquqları ilə qorunan bir işdən istifadə etmək üçün lazımi icazəni almaq mümkünsüzdür, çünki hüquq sahibinin kim olduğu məlum deyil və ya onun harada olduğu bilinmir.
- İstifadə məhdudiyyətləri
- Hüquqi icazə olmadan tənha işlərin istifadəsi müəllif hüquqlarının pozulmasına səbəb ola bilər. Bu səbəbdən, bir çox tədqiqatçılar, muzeylər, arxivlər və digər təşkilatlar bu cür işlərdən istifadə etməkdən çəkinirlər, çünki məhkəmə iddiaları ilə üzləşə bilərlər.
- Mədəni irsə çıxışın məhdudlaşdırılması
- Tənha işlər çox vaxt mədəni irsin bir hissəsi olaraq böyük dəyərə malikdir. Bu işlərin cəmiyyətə açıqlanması və geniş istifadəsi çətin olduğu üçün, mədəni irsə çıxış məhdudlaşır.
Tənha işlərlə bağlı mümkün həll yolları
| ]- Axtarış prosesi
- Müəyyən ölkələrin qanunvericiliyində tənha işdən istifadə etməzdən əvvəl əsərin hüquq sahibini tapmaq üçün "diligent search" (səliqəli axtarış) prosesi tələb olunur. Bu proses hüquq sahibini tapmaq üçün geniş araşdırmaların aparılmasını nəzərdə tutur. Əgər axtarışdan sonra da hüquq sahibi tapılmırsa, əsəri müəyyən şərtlər daxilində istifadə etmək mümkündür.
- Lisenziyalaşdırma
- Bəzi ölkələr tənha işlərin istifadəsi üçün xüsusi lisenziya sistemləri yaradıblar. Məsələn, bəzi Avropa ölkələrində hüquq sahibinin müəyyən edilə bilmədiyi işlər üçün dövlət tərəfindən icazə verilir və ya məhkəmədən icazə alınır. Bu sistemlər istifadəçilərə qanuni yolla tənha işlərdən faydalanmağa imkan verir.
- Qanunvericilik islahatları
- ABŞ və Avropa Birliyində tənha işlərlə bağlı qanunvericilik islahatları müzakirə olunur. Bu islahatlar hüquq sahibi tapılmadıqda əsərlərin istifadəsinə icazə verilməsi üçün xüsusi prosedurların tətbiq edilməsini nəzərdə tutur.
Hüquqi çərçivəsi
| ]- Müəllif hüquqlarının qorunması — tənha işlər hələ də müəllif hüquqları ilə qorunduğundan, onların icazəsiz istifadəsi qanunsuz hesab edilir. Bu vəziyyət, hüquq sahibini tapmadan əsərdən istifadə edən şəxsin sonradan hüquqi məsuliyyət daşıması ilə nəticələnə bilər.
- İctimai mülkiyyətə keçid — müəllif hüquqları müddəti bitdikdən sonra tənha işlər ictimai mülkiyyətə keçə bilər. Bu halda, həmin işlər sərbəst şəkildə istifadə oluna bilər. Lakin müəllif hüquqlarının nə qədər davam etdiyini müəyyən etmək də bəzən çətin olur, çünki hüquq sahibinin kimliyi məlum olmadıqda müəllif hüquqlarının başlama və bitmə tarixi də qeyri-müəyyən olur.
Nümunə
| ]Klassik filmlər və ya musiqi əsərləri — XX əsrin əvvəllərində çəkilmiş bəzi filmlərin müəllifləri artıq mövcud deyil və onların hüquq sahibləri tapıla bilmir. Bu filmlər tənha işlərə çevrilib, belə ki, onların yenidən yayımlanması və ya istifadəsi üçün hüquq sahiblərinin icazəsi alınması mümkün olmur. Arxiv sənədləri və fotoşəkillər — muzeylər və ya arxivlərdə olan köhnə sənədlər və fotoşəkillərin hüquq sahibləri çox vaxt məlum olmur. Bu sənədlərin açıq şəkildə istifadəsi və ya rəqəmsal arxivlərdə yayımlanması hüquqi məhdudiyyətlərlə üzləşir.
Tənha işlər hüquqi baxımdan mürəkkəb bir problem yaradır, çünki bu işlərdən istifadə etmək üçün icazə almaq çətin və ya mümkünsüz olur. Tənha işlərə dair qanunvericilik islahatları və xüsusi lisenziyalaşdırma mexanizmləri ilə bu problemin həlli istiqamətində addımlar atılmaqdadır. Mədəni irsin qorunması və geniş yayılması üçün tənha işlərdən qanuni yolla istifadənin asanlaşdırılması vacibdir.
İstinadlar
| ]- In from the Cold: An assessment of the scope of 'Orphan Works' and its impact on the delivery of services to the public by Naomi Korn (PDF). JISC Collections Trust. aprel 2009. səh. 9. 18 noyabr 2009 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 iyul 2020.
- Borgman, Christine L. Scholarship in the digital age: information, infrastructure, and the internet. MIT Press. 2007. səh. 108. ISBN .
- National Writers Union. "NWU comments on discussion draft, Digital Copyright Act (DCA) of 2021" (PDF). 5 mart 2021.
- Maier, Henrike. "Games as Cultural Heritage Copyright Challenges for Preserving (Orphan) Video Games in the EU" (PDF). JIPITEC. . 2015. səh. 127. 18 yanvar 2016 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 18 yanvar 2016.
The Computerspielemuseum in Berlin estimates that around 50 % of their collection consists of at least partial orphans.
- "Report on Digital Preservation, Orphan Works and Out-of-Print Works, Selected Implementation Issues". European Commission. 18 aprel 2007. 16 oktyabr 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 iyun 2007.
- Netanel, Neil. Copyright's paradox. Oxford University Press US. 2008. səh. 200. ISBN .
- National Writers Union. "NWU comments on discussion draft, Digital Copyright Act (DCA) of 2021" (PDF). 5 mart 2021.
- "Unlocatable Copyright Owners". Copyright Board of Canada. 10 noyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyun 2023.
- Copyright Act, R.S.C., 1985, c. C-42, s. 77 Arxiv surəti 17 sentyabr 2024 tarixindən (Wayback Machine) saytında, retrieved on 2023-06-07 from Justice Laws Website.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Eqli mulkiyyetMuellifin huquqlari Kopileft Muelliflik huququ Verilenler bazasi huququ Cografi gosterici Senaye dizayn huququ Inteqrasiya edilmis sxem dizayninin qorunmasi Menevi huquqlar Patent Elaqeli huquqlar Ticaret paltari Ticaret sirri Emtee nisani Faydali modelElaqeli movzularBrendin muhafizesi Muellif huququ trolu Muellif huquqlarinin tenqidi Ideya ifade ferqi Edaletli reftar Edaletli istifade Parafrayzinq Sitat vermek huququ Tenha is Patent trolu Ictimai mulkiyyetYuxari kateqoriyalar Mulkiyyet ve Mulkiyyet huququbr Tenha is ing orphan work muellif huquqlari ile qorunan lakin muellifinin ve ya huquq sahibinin mueyyen edile ve ya tapila bilmediyi esere deyilir Bu cur islere sahib olan sexsler ya taninmir ya da onlarla elaqe saxlamaq mumkun olmur Tenha isler edebiyyat musiqi senet eserleri filmler ve diger yaradiciliq sahelerinde movcud ola biler Problemin koku ondan ibaretdir ki muellif huquqlari ile qorunan islerin istifadesi ucun icaze teleb olunsa da huquq sahibini tapmaq mumkun olmadiqda icaze alinmasi cetinlesir Esas problemleri span Icazenin alinmasinin cetinliyiTenha islerde esas problem ondan ibaretdir ki muellif huquqlari ile qorunan bir isden istifade etmek ucun lazimi icazeni almaq mumkunsuzdur cunki huquq sahibinin kim oldugu melum deyil ve ya onun harada oldugu bilinmir Istifade mehdudiyyetleri Huquqi icaze olmadan tenha islerin istifadesi muellif huquqlarinin pozulmasina sebeb ola biler Bu sebebden bir cox tedqiqatcilar muzeyler arxivler ve diger teskilatlar bu cur islerden istifade etmekden cekinirler cunki mehkeme iddialari ile uzlese bilerler Medeni irse cixisin mehdudlasdirilmasi Tenha isler cox vaxt medeni irsin bir hissesi olaraq boyuk deyere malikdir Bu islerin cemiyyete aciqlanmasi ve genis istifadesi cetin oldugu ucun medeni irse cixis mehdudlasir Tenha islerle bagli mumkun hell yollari span Axtaris prosesi Mueyyen olkelerin qanunvericiliyinde tenha isden istifade etmezden evvel eserin huquq sahibini tapmaq ucun diligent search seliqeli axtaris prosesi teleb olunur Bu proses huquq sahibini tapmaq ucun genis arasdirmalarin aparilmasini nezerde tutur Eger axtarisdan sonra da huquq sahibi tapilmirsa eseri mueyyen sertler daxilinde istifade etmek mumkundur Lisenziyalasdirma Bezi olkeler tenha islerin istifadesi ucun xususi lisenziya sistemleri yaradiblar Meselen bezi Avropa olkelerinde huquq sahibinin mueyyen edile bilmediyi isler ucun dovlet terefinden icaze verilir ve ya mehkemeden icaze alinir Bu sistemler istifadecilere qanuni yolla tenha islerden faydalanmaga imkan verir Qanunvericilik islahatlari ABS ve Avropa Birliyinde tenha islerle bagli qanunvericilik islahatlari muzakire olunur Bu islahatlar huquq sahibi tapilmadiqda eserlerin istifadesine icaze verilmesi ucun xususi prosedurlarin tetbiq edilmesini nezerde tutur Huquqi cercivesi span Muellif huquqlarinin qorunmasi tenha isler hele de muellif huquqlari ile qorundugundan onlarin icazesiz istifadesi qanunsuz hesab edilir Bu veziyyet huquq sahibini tapmadan eserden istifade eden sexsin sonradan huquqi mesuliyyet dasimasi ile neticelene biler Ictimai mulkiyyete kecid muellif huquqlari muddeti bitdikden sonra tenha isler ictimai mulkiyyete kece biler Bu halda hemin isler serbest sekilde istifade oluna biler Lakin muellif huquqlarinin ne qeder davam etdiyini mueyyen etmek de bezen cetin olur cunki huquq sahibinin kimliyi melum olmadiqda muellif huquqlarinin baslama ve bitme tarixi de qeyri mueyyen olur Numune span Klassik filmler ve ya musiqi eserleri XX esrin evvellerinde cekilmis bezi filmlerin muellifleri artiq movcud deyil ve onlarin huquq sahibleri tapila bilmir Bu filmler tenha islere cevrilib bele ki onlarin yeniden yayimlanmasi ve ya istifadesi ucun huquq sahiblerinin icazesi alinmasi mumkun olmur Arxiv senedleri ve fotosekiller muzeyler ve ya arxivlerde olan kohne senedler ve fotosekillerin huquq sahibleri cox vaxt melum olmur Bu senedlerin aciq sekilde istifadesi ve ya reqemsal arxivlerde yayimlanmasi huquqi mehdudiyyetlerle uzlesir Tenha isler huquqi baximdan murekkeb bir problem yaradir cunki bu islerden istifade etmek ucun icaze almaq cetin ve ya mumkunsuz olur Tenha islere dair qanunvericilik islahatlari ve xususi lisenziyalasdirma mexanizmleri ile bu problemin helli istiqametinde addimlar atilmaqdadir Medeni irsin qorunmasi ve genis yayilmasi ucun tenha islerden qanuni yolla istifadenin asanlasdirilmasi vacibdir Istinadlar span In from the Cold An assessment of the scope of Orphan Works and its impact on the delivery of services to the public by Naomi Korn PDF JISC Collections Trust aprel 2009 seh 9 18 noyabr 2009 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 iyul 2020 Borgman Christine L Scholarship in the digital age information infrastructure and the internet MIT Press 2007 seh 108 ISBN 978 0 262 02619 2 National Writers Union NWU comments on discussion draft Digital Copyright Act DCA of 2021 PDF 5 mart 2021 Maier Henrike Games as Cultural Heritage Copyright Challenges for Preserving Orphan Video Games in the EU PDF JIPITEC 2015 seh 127 18 yanvar 2016 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 18 yanvar 2016 The Computerspielemuseum in Berlin estimates that around 50 of their collection consists of at least partial orphans Report on Digital Preservation Orphan Works and Out of Print Works Selected Implementation Issues European Commission 18 aprel 2007 16 oktyabr 2009 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 iyun 2007 Netanel Neil Copyright s paradox Oxford University Press US 2008 seh 200 ISBN 978 0 19 513762 0 National Writers Union NWU comments on discussion draft Digital Copyright Act DCA of 2021 PDF 5 mart 2021 Unlocatable Copyright Owners Copyright Board of Canada 10 noyabr 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 iyun 2023 Copyright Act R S C 1985 c C 42 s 77 Arxiv sureti 17 sentyabr 2024 tarixinden Wayback Machine saytinda retrieved on 2023 06 07 from Justice Laws Website Kateqoriyalar Eqli mulkiyyet huququMuelliflik huququ