Zirilər sülaləsi— 972—1163-ci illərdə Tunis və Əlcəzair ərazisində iqtidarda olmuş bərbəri xanədanı.
Tarixi
Sanhacənin ən önəmli qəbilələrindən olan Zirilər, İfrikiyə ilə Məğrib-i Övsat arasında yerləşmişdir. Adını Ziri ibn Mənaddan alan Zirilərin biri X əsrdəŞimali Afrikada, digəri XI əsrin əvvəlində Əndülüsdə dövlət quran iki qolu vardır.
Şimali Afrika Ziriləri (972-1148). Şimali Afrikada qurulan ilk böyük Bərbəri xanədanıdır. Xanədanın qurucusu Buluqqin b. Zirinin atası Ziri b. Mənad bölgədə Ağləbilərin xidmətində olmuş bir ailədən gəlməkdəydi və özü də Fatimilərin xidmətində çalışırdı. Zirinin mənsub olduğu Sanhacə qəbiləsiylə Bərbərilərin digər önəmli qolu Zənatə qədimdən bəri bir-birinə düşmandır. Bölgənin nəzarətini əlində tutmaq istəyən Fatımilər bundan faydalanaraq, qərbdə Zənatə ilə mücadələlərində sınır güvənliğini sağlamaq amacıyla Ziri b. Mənaddan 940-cı ildə Əşirdə bir şəhər qurmasını istədilər. Buranı məmur bir şəhər halına gətirən Ziri, Fatımi paytaxtı Məhdiyəyi ələ keçirən Əbu Yəzid ən-Nükkari öncülüyündəki Xarici üsyanına qarşı yürüdülən mücadilədə 500 nəfərlik bir Sanhacə qüvvəsiylə Fatımi xəlifəsi Mansur-Billahın yanında yer aldı (945), bu xidmətinin qarşılığında ona şahanə xələt verildi. Fatımi xidmətində çalışan oğlu Buluqqin, Məğrib-i Övsatda Fatımilər üçün təhlükəli duruma gələn Məhəmməd ibn Hazər əl-Mağravi ilə mücadilə etməklə vəzifələndirildi. Buluqqin şiddətli keçən savaşın sonunda rəqibinə üstünlük qazandı. Bu uğuru üzərinə Fatımi xəlifəsi Muiz-Lidinillah, Buluqqini Məğrib valiliyinə təyin ədərək Kayrəvana yərləşdirdi (972) və dövlətin idarə mərkəzini Misirə köçürərək bölgədən ayrıldı . Bu tarixdən etibarən Zirilər şəklən Fatımilərə bağlı qalsalar da feilən müstəqil hərəkət etdilər.
Buluqqin b. Zirinin Trablus, Surt (Sirtə) və Əcdabiyənin ona verilməsi istəyi də qəbul edildi. 978-ci ildə Trablus və Siciliya dışındaki İfrikıyə və Məğrib valilikləri Buluqqinə buraxıldı. Eyni illərdə Əndülüs Əməviləri bölgədə nüfuzunu artırmağa çalışırdı. 979-cu ildə Zənatə hökmdarı olan Ziri b. Atıyyə, Əndülüs Əməviləri adına bölgədə biət almaya başladı. Dolayısıyla Zirilərin Zənatə ilə mücadiləsi Fatimilər ilə Əndülüs Əməvilərini birbaşa ilgiləndirirdi. Bu səbəblə xəlifə Muiz, Zirilərin daha artıq xidmət etməsini şərait yaratmaq üçün Zənatədən alınacaq torpaqları Buluqqinin idarəsinə buraxacağını vəd etdi. Buluqqin b. Zirinin 368-373 (979-984) illərində Zənatəyə qarşı düzənlədiyi səfərlər bunun bir sonucudur. Zənatəni məğlub edən Buluqqin, Fas və Sicilmasəni ələ keçirdi. Dönüş yolunda öldüyündə (984) yerinə keçən oğlu Mənsur b. Buluqqin (ö. 996) müstəqil bir hökmdar kimi hərəkət etməyə başladı. 985-ci ildə ordusunu Sanhacə ilə Zənatə arasında sürəkli əl dəyiştirən Fas və Sicilmasəyə göndərdi, fəqət uğurlu ola bilmədi.
Mənsurdan sonra hökmdar olan oğlu Badisin səltənətini sağlamlaşdırmağa çalışdığı sırada Zənatəlilər, Ziri b. Atıyyə liderliyində Sanhacə topraklarına saldırdı. Badis, böyük əmisi Hammad b. Buluqqini Ziri b. Atıyyə ilə mücadilə üçün vəzifələndirdi və zəbt edəcəyi torpaqları onun idarəsinə buraxacağını vəd etdi. Fəqət Badis ilə əmisi arasındakı anlaşmazlıq bu sırada onları qarşı-qarşıya gətirdi. Badis qarşısında məğlubiyyətə uğrayan Hammad gəri çəkilmək məcburiyyətində qalsa da Zənatə üzərinə gedərək Məğrib-i Övsatdəki başarılı mücadələnin sonunda İfrikıyənin şərq bölgəsində Həmmadilər adıyla bağımsız bir dövlət qurdu (1015). Beləcə Ziri ibn Mənad soyundan ikinci bir xanədan ortaya çıxmış oldu. Badis ibn Mansur (1016) ilində Həmmadilərin mərkəzi Kalatü-Bəni Həmmadın mühasirəsi əsnasında öldü. Yerinə keçən oğlu Muiz dövründə (1016-1062) Zirilər, Şimali Afrikadaki ən güclü dönəmlərini yaşadılar. Fatımi xəlifələri Hakim-Biəmrillah və Zahir əl-Fatımi, Muizzə elçi heyətləriylə xələt və çeşidli hədiyələr yollayıb “Şərəfüddəvlə, Şərəfüddəvlə və Adudüha” ləqəblərini verdilər. 1029-cu ildən etibarən Zirilər əski rəqibləri Zənatə qarşısında önəmli başarılar əldə etdilər və bölgədəki hakimiyətlərini pəkiştirdilər. Ötə yandan Zirilər donanma inşa edərək Siciliya üzərinə səfərlər düzənlədilər. 1025-ci ildə Normanların Sicilyada müsəlmanlara aid bəzi yerləri alması üzərinə Muiz həmən 400 parçalık bir donanma təşkil etdi. Ancaq Ziri donanması Siciliyaya gedərkən Kavsara adasına (Pantəlləria) yaxinlaşdığı sırada fırtınaya tutuldu və böyük itgi verdi. 1026-1035-ci illər arasında Ziri donanması Adriyatikdə və EgəydəBizans sahillərinə hücum etdi.
Muiz b. Badisin xütbəni Fatımi xəlifəsi yerinə Abbasi xəlifəsi Qaim-Biəmrillah adına oxutmağa başlaması və zərb etdirdiyi sikkələrdən Fatımi halifəsinin adını çıkartması Zirilərin düşüşünün başlangıcı oldu (1049 və ya 1051). Fatımi xəlifəsi Müstansır-Billah, Muizzi cəzalandırmaq üçün ərəblərdən Bəni Hilal və Bəni Süləym qəbilələrini Şimali Afrikaya köç etdirdi. Beləcə bir tərəfdən Zirilərdən intiqam alarkənŞ digər tərəfdən nəzarət altında tutulması çətin olan bu qəbilələrdən gələ biləcək zərərləri bərtaraf etməyi bacardı. 14 aprel1052-ci ildə Kābis ilə Kayrəvan arasındakı Haydəranda meydana gələn savaşda Muiz ağır bir məğlubiyyətə uğradı. Kayrəvanın Hilalilər tərəfindən mühasirəsi üzərinə də 1057-ci ildə buradan ayrılıb oğlu Təmimin valilik etdiyi sahildəki Məhdiyəyə getdi. Ardından Kayrəvan bədəvi ərəblər tərəfindənn yağmalandı və sahil şəridi xaric ölkənin tamamı Bəni Hilalin əlinə keçdi. İbn Xaldun, çəyirtgə sürülərinə bənzətdiyi bu qəbilənin istila hərəkətinin yıxıcı təsirlərinə diqqət çəkir .
Təmim b. Muiz dönəmində (1062-1108) Bəni Hilalin istilası Ziriləri Susə və Kābis arasındakı sahil şəridinə həbs etdi. Ziri donanmasının axınlarına misilləmə olaraq 1087-ci ildə Cənəviz-Piza müttəfiq donanması Məhdiyə və Zəviləyi işğal etdi. Təmim bu hücumu durdurmaq üçün 100.000 (və ya 30.000, 80.000) dinar ödəmək məcburiyyətində qaldı. Bu dönəmin önəmli olaylarından biri də 1091-ci ildı Normanların Siciliya adasını ələ keçirib İslam hakimiyətinə son vermələridir. Təmimdən sonra oğlu Yəhya güclü bir donanma inşa edib Cənova və Sardiniya üzərinə çox sayda hücumlar etdi. Onun ölümündən sonra oğlu Əlinin Murabıt hökmdarı Əli ibn Yusifin Siciliyaya düzənlədiyi səfərə dəstək verməsi Zirilər ilə Siciliya kralı II Rocer arasındakı münasibətləri pozdu. 1122-ci ildə Murabıtlara aid kiçik bir flot Killəvriyədəki (Calabria) Nikutrayı (Nicotəra) ələ keçirdi. Bu hərəkətin arxasında Zirilərin olduğunu düşünən II Rocer, ertəsi il Zirilərin əlindəki Dimas qalasına hücum edib, buradakı müsəlmanları öldürdü. Əli ibn Yəhyanın ardından hükümdarlığa gələn Həsən ibn Əli (1121-1148) Məhdiyə divarlarını tikdirdi. II Rocerin basqını bölgədəki Hilali ərəblərin güclü müdafiəsi qarşısında nəticə vermədi. Zirilər, II Rocerin 1136-cı il və ya 1137-ci ildə Cərbəyi ələ keçirməsini də əngəlləyə bilmədilər.
II Rocer, Zirilərin dənizdən hücumlara davam etmələri üzərinə Ziri torpaqlarına qurudan hücum etməyə qərar verdi. Quraqlıq və qıtlıqla keçən bir neçə ilin sonunda Zirilərin daha da zəiflədikləri bir dönəmdə hazırlıklara başladı. 1148-ci ildə Norman donanmasının mühasirə etdiyi paytaxt Məhdiyə bir müddət sonra təslim oldu, beləcə Şimali Afrikada Zirilər dönəmi nəhayətə çatdı. Zirilərin son əmiri Əbülhəsən əl-Həsən ibn Əli, Məhdiyədən ayrılıb Həmmadi hökmdarı əmisi oğlu Yəhya ibn Əzizə sığındı. Ardından Mərakeşi ələ keçirib Murabıtlar dövlətinə son verən Muvahhid hökmdarı Əbdülmömin əl-Kumiyə qatıldı (1152).
Əbülhəsən əl-Həsən ibn ƏliMərakeşdə Muvahhid hökmdarını Məhdiyəyi Normanlardan geri alması üçün təşviq edirdi. 21 yanvar1160-cı il tarixində Məhdiyə geri alınınca şəhərə bir Muvahhid valisi yerləşdirildi, Həsən ibn Əlinin də Zəvilədə oturmasına izn verildi. Burada səkkiz il qalan Həsən ibn Əlini Muvahhid hökmdarı Yusif ibn Əbdülmömin Mərakeşə çağırdı. Ancaq Həsən, Mərakeş yolunda 1167-ci ildə öldü.
Kazzaz, Rakīk əl-Kayrəvani, Əbu İmran əl-Fasi, Məkki b. Əbu Talib, Məhdəvi, İbn Rəşiķ əl-Kayrəvani, İbn Şərəf əl-Kayrəvani, Mücaşii, Ali b. Abdülgani əl-Husri və Abdülaziz b. Şəddad dönəmin tanınmış ədib, tarixçi, şair və alimləri arasındadır.
Ziri əmirləri
947—972-ci illərdən sonra. Ziri ibn Munad əs-Sənhacə
Monarx, sülalə və ya onların nümayəndələri ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır.Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 05, 2021
zirilər, sülaləsi, 1163, illərdə, tunis, əlcəzair, ərazisində, iqtidarda, olmuş, bərbəri, xanədanı, mündəricat, tarixi, ziri, əmirləri, qranada, əmirləri, malaqa, əmirləri, istinadlar, həmçinin, baxtarixi, redaktəsanhacənin, önəmli, qəbilələrindən, olan, ziril. Ziriler sulalesi 972 1163 ci illerde Tunis ve Elcezair erazisinde iqtidarda olmus berberi xanedani Mundericat 1 Tarixi 2 Ziri emirleri 3 Qranada emirleri 4 Malaqa emirleri 5 Istinadlar 6 Hemcinin baxTarixi RedakteSanhacenin en onemli qebilelerinden olan Ziriler Ifrikiye ile Megrib i Ovsat arasinda yerlesmisdir Adini Ziri ibn Menaddan alan Zirilerin biri X esrde Simali Afrikada digeri XI esrin evvelinde Endulusde dovlet quran iki qolu vardir Simali Afrika Zirileri 972 1148 Simali Afrikada qurulan ilk boyuk Berberi xanedanidir Xanedanin qurucusu Buluqqin b Zirinin atasi Ziri b Menad bolgede Aglebilerin xidmetinde olmus bir aileden gelmekdeydi ve ozu de Fatimilerin xidmetinde calisirdi Zirinin mensub oldugu Sanhace qebilesiyle Berberilerin diger onemli qolu Zenate qedimden beri bir birine dusmandir Bolgenin nezaretini elinde tutmaq isteyen Fatimiler bundan faydalanaraq qerbde Zenate ile mucadelelerinde sinir guvenligini saglamaq amaciyla Ziri b Menaddan 940 ci ilde Esirde bir seher qurmasini istediler Burani memur bir seher halina getiren Ziri Fatimi paytaxti Mehdiyeyi ele keciren Ebu Yezid en Nukkari onculuyundeki Xarici usyanina qarsi yurudulen mucadilede 500 neferlik bir Sanhace quvvesiyle Fatimi xelifesi Mansur Billahin yaninda yer aldi 945 bu xidmetinin qarsiliginda ona sahane xelet verildi Fatimi xidmetinde calisan oglu Buluqqin Megrib i Ovsatda Fatimiler ucun tehlukeli duruma gelen Mehemmed ibn Hazer el Magravi ile mucadile etmekle vezifelendirildi Buluqqin siddetli kecen savasin sonunda reqibine ustunluk qazandi Bu uguru uzerine Fatimi xelifesi Muiz Lidinillah Buluqqini Megrib valiliyine teyin ederek Kayrevana yerlesdirdi 972 ve dovletin idare merkezini Misire kocurerek bolgeden ayrildi 1 Bu tarixden etibaren Ziriler seklen Fatimilere bagli qalsalar da feilen musteqil hereket etdiler Esas meqale Buluqqin ibn ZiriBuluqqin b Zirinin Trablus Surt Sirte ve Ecdabiyenin ona verilmesi isteyi de qebul edildi 978 ci ilde Trablus ve Siciliya disindaki Ifrikiye ve Megrib valilikleri Buluqqine buraxildi Eyni illerde Endulus Emevileri bolgede nufuzunu artirmaga calisirdi 979 cu ilde Zenate hokmdari olan Ziri b Atiyye Endulus Emevileri adina bolgede biet almaya basladi Dolayisiyla Zirilerin Zenate ile mucadilesi Fatimiler ile Endulus Emevilerini birbasa ilgilendirirdi Bu sebeble xelife Muiz Zirilerin daha artiq xidmet etmesini serait yaratmaq ucun Zenateden alinacaq torpaqlari Buluqqinin idaresine buraxacagini ved etdi Buluqqin b Zirinin 368 373 979 984 illerinde Zenateye qarsi duzenlediyi seferler bunun bir sonucudur Zenateni meglub eden Buluqqin Fas ve Sicilmaseni ele kecirdi Donus yolunda olduyunde 984 yerine kecen oglu Mensur b Buluqqin o 996 musteqil bir hokmdar kimi hereket etmeye basladi 985 ci ilde ordusunu Sanhace ile Zenate arasinda surekli el deyistiren Fas ve Sicilmaseye gonderdi feqet ugurlu ola bilmedi Mensurdan sonra hokmdar olan oglu Badisin seltenetini saglamlasdirmaga calisdigi sirada Zenateliler Ziri b Atiyye liderliyinde Sanhace topraklarina saldirdi Badis boyuk emisi Hammad b Buluqqini Ziri b Atiyye ile mucadile ucun vezifelendirdi ve zebt edeceyi torpaqlari onun idaresine buraxacagini ved etdi Feqet Badis ile emisi arasindaki anlasmazliq bu sirada onlari qarsi qarsiya getirdi Badis qarsisinda meglubiyyete ugrayan Hammad geri cekilmek mecburiyyetinde qalsa da Zenate uzerine gederek Megrib i Ovsatdeki basarili mucadelenin sonunda Ifrikiyenin serq bolgesinde Hemmadiler adiyla bagimsiz bir dovlet qurdu 1015 Belece Ziri ibn Menad soyundan ikinci bir xanedan ortaya cixmis oldu Badis ibn Mansur 1016 ilinde Hemmadilerin merkezi Kalatu Beni Hemmadin muhasiresi esnasinda oldu Yerine kecen oglu Muiz dovrunde 1016 1062 Ziriler Simali Afrikadaki en guclu donemlerini yasadilar Fatimi xelifeleri Hakim Biemrillah ve Zahir el Fatimi Muizze elci heyetleriyle xelet ve cesidli hediyeler yollayib Serefuddevle Serefuddevle ve Aduduha leqeblerini verdiler 1029 cu ilden etibaren Ziriler eski reqibleri Zenate qarsisinda onemli basarilar elde etdiler ve bolgedeki hakimiyetlerini pekistirdiler Ote yandan Ziriler donanma insa ederek Siciliya uzerine seferler duzenlediler 1025 ci ilde Normanlarin Sicilyada muselmanlara aid bezi yerleri almasi uzerine Muiz hemen 400 parcalik bir donanma teskil etdi Ancaq Ziri donanmasi Siciliyaya gederken Kavsara adasina Pantelleria yaxinlasdigi sirada firtinaya tutuldu ve boyuk itgi verdi 1026 1035 ci iller arasinda Ziri donanmasi Adriyatikde ve Egeyde Bizans sahillerine hucum etdi Muiz b Badisin xutbeni Fatimi xelifesi yerine Abbasi xelifesi Qaim Biemrillah adina oxutmaga baslamasi ve zerb etdirdiyi sikkelerden Fatimi halifesinin adini cikartmasi Zirilerin dususunun baslangici oldu 1049 ve ya 1051 Fatimi xelifesi Mustansir Billah Muizzi cezalandirmaq ucun ereblerden Beni Hilal ve Beni Suleym qebilelerini Simali Afrikaya koc etdirdi Belece bir terefden Zirilerden intiqam alarkenS diger terefden nezaret altinda tutulmasi cetin olan bu qebilelerden gele bilecek zererleri bertaraf etmeyi bacardi 14 aprel 1052 ci ilde Kabis ile Kayrevan arasindaki Hayderanda meydana gelen savasda Muiz agir bir meglubiyyete ugradi Kayrevanin Hilaliler terefinden muhasiresi uzerine de 1057 ci ilde buradan ayrilib oglu Temimin valilik etdiyi sahildeki Mehdiyeye getdi Ardindan Kayrevan bedevi erebler terefindenn yagmalandi ve sahil seridi xaric olkenin tamami Beni Hilalin eline kecdi Ibn Xaldun ceyirtge surulerine benzetdiyi bu qebilenin istila hereketinin yixici tesirlerine diqqet cekir 2 Temim b Muiz doneminde 1062 1108 Beni Hilalin istilasi Zirileri Suse ve Kabis arasindaki sahil seridine hebs etdi Ziri donanmasinin axinlarina misilleme olaraq 1087 ci ilde Ceneviz Piza muttefiq donanmasi Mehdiye ve Zevileyi isgal etdi Temim bu hucumu durdurmaq ucun 100 000 ve ya 30 000 80 000 dinar odemek mecburiyyetinde qaldi Bu donemin onemli olaylarindan biri de 1091 ci ildi Normanlarin Siciliya adasini ele kecirib Islam hakimiyetine son vermeleridir Temimden sonra oglu Yehya guclu bir donanma insa edib Cenova ve Sardiniya uzerine cox sayda hucumlar etdi Onun olumunden sonra oglu Elinin Murabit hokmdari Eli ibn Yusifin Siciliyaya duzenlediyi sefere destek vermesi Ziriler ile Siciliya krali II Rocer arasindaki munasibetleri pozdu 1122 ci ilde Murabitlara aid kicik bir flot Killevriyedeki Calabria Nikutrayi Nicotera ele kecirdi Bu hereketin arxasinda Zirilerin oldugunu dusunen II Rocer ertesi il Zirilerin elindeki Dimas qalasina hucum edib buradaki muselmanlari oldurdu Eli ibn Yehyanin ardindan hukumdarliga gelen Hesen ibn Eli 1121 1148 Mehdiye divarlarini tikdirdi II Rocerin basqini bolgedeki Hilali ereblerin guclu mudafiesi qarsisinda netice vermedi Ziriler II Rocerin 1136 ci il ve ya 1137 ci ilde Cerbeyi ele kecirmesini de engelleye bilmediler II Rocer Zirilerin denizden hucumlara davam etmeleri uzerine Ziri torpaqlarina qurudan hucum etmeye qerar verdi Quraqliq ve qitliqla kecen bir nece ilin sonunda Zirilerin daha da zeifledikleri bir donemde hazirliklara basladi 1148 ci ilde Norman donanmasinin muhasire etdiyi paytaxt Mehdiye bir muddet sonra teslim oldu belece Simali Afrikada Ziriler donemi nehayete catdi Zirilerin son emiri Ebulhesen el Hesen ibn Eli Mehdiyeden ayrilib Hemmadi hokmdari emisi oglu Yehya ibn Ezize sigindi Ardindan Merakesi ele kecirib Murabitlar dovletine son veren Muvahhid hokmdari Ebdulmomin el Kumiye qatildi 1152 Ebulhesen el Hesen ibn Eli Merakesde Muvahhid hokmdarini Mehdiyeyi Normanlardan geri almasi ucun tesviq edirdi 21 yanvar 1160 ci il tarixinde Mehdiye geri alininca sehere bir Muvahhid valisi yerlesdirildi Hesen ibn Elinin de Zevilede oturmasina izn verildi Burada sekkiz il qalan Hesen ibn Elini Muvahhid hokmdari Yusif ibn Ebdulmomin Merakese cagirdi Ancaq Hesen Merakes yolunda 1167 ci ilde oldu Kazzaz Rakik el Kayrevani Ebu Imran el Fasi Mekki b Ebu Talib Mehdevi Ibn Resik el Kayrevani Ibn Seref el Kayrevani Mucasii Ali b Abdulgani el Husri ve Abdulaziz b Seddad donemin taninmis edib tarixci sair ve alimleri arasindadir Ziri emirleri Redakte947 972 ci illerden sonra Ziri ibn Munad es Senhace 972 984 il Ebulfutuh Yusif Buluqqin ibn Ziri bin Menad es Sanhaci 984 996 il el MensurEbulfutuhibn Yusif 996 1016 il Badis en Nasireddovle Ebu munad ibn el Mensur 1016 1062 il el Muiz Serefuddovle ibn Badis 1062 1108 il Temim Ebu Yehya ibn el Muiz 1108 1116 il Yehya Ebu Tahir ibn Temim 1116 1121 il Eli ibn Yehya 1121 1163 il Ebulhesen el Hesen ibn EliQranada emirleri Redakte1013 1019 il Zavi ibn Ziri 1019 1020 il Ibn Zavi 1020 1038 il Habbus el Muzeffer ibn Maksin ibn Ziri 1038 1073 il Badis ibn Habbus 1073 1090 il Abdullah ibn Buluqqin ibn BadisMalaqa emirleri Redakte1058 1073 il Badis ibn Habbus 1073 1090 il Temim ibn Buluqqin bin BadisIstinadlar Redakte Ibn Xaldun VI 183 el Iber VI 193Hemcinin bax Redakte Monarx sulale ve ya onlarin numayendeleri ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Ziriler sulalesi amp oldid 4362070, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
