Fevral inqilabından sonra Zaqatala dairəsində də Müvəqqəti Hökumətin orqanları yaradılmağa başlamışdı. 1917-ci il oktyabrın 20-də Zaqatala dairəsi Kazak qoşunlarının, Qafqaz dağlıları və düzəngahlarının azad xalqlarının Cənub-Şərq ittifaqına daxil edilmişdi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulduqdan sonra Zaqatala dairəsini özünün mübahisəsiz ərazisi elan etmişdi. Zaqatala dairəsinin əhalisi də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin tərkib hissəsi kimi qalmaq arzusunu ifadə etmişdi. Zaqatala dairə Milli Şurası dairənin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə birləşməsi haqqında qərar qəbul etmişdi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökuməti bunu nəzərə alaraq 1918-ci il iyunun 30-da aşağıdakı qərarı qəbul etmişdi: Zaqatala dairəsi əhalisinin yerli Milli Komitənin 1918-ci il 28 iyun teleqramında ifadə olunmuş arzusuna uyğun olaraq, Zaqatala dairəsi Azərbaycan Respublikasına birləşdirilsin, bu barədə əhaliyə məlumat verilsin. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökuməti bu qərarla Gürcüstanın ərazi iddialarına qarşı qanuni yol ilə cavab vermiş, onun həyata keçirilməsinə nail ola bilmişdi. Hökumət 1918-ci il iyulun 30-da Zaqatala dairəsində vəziyyətin öyrənilməsi üçün Maliyyə, Ədliyyə və Daxili İşlər nazirlikləri nümayəndələrindən ibarət komissiya yaratmış, ona yerli əhalinin arzu və istəklərinin öyrənilməsi və b. mühüm vəzifələr tapşırmışdı. Daxili İşlər nazirliyinə Zaqatala dairəsində digər quberniyalarda qəbul edilmiş əsaslarla inzibati hakimiyyət təşkil etmək həvalə olunmuşdu. Zaqatala dairəsi rəsmi sənədlərdə quberniya adlandırılmağa başlamışdı.
Baş verən hadisələr
1919-cu il fevralın 17-də Gəncə dairə məhkəməsinin səlahiyyətlərinin Zaqatala quberniyası və Şimal-Qərbi Azərbaycana aid edilməsi haqqında qərar qəbul edilmişdi. 1919-cu il 26 fevral qərarı ilə Zaqatala quberniyası Muxax sahəsinin yoxsul ailələrinə 1715 pud taxıl ayrılmışdı. Zaqatala qubernatoru general Haşımbəyov 1919-cu il martın 16-da Şimal-Qərbi Azərbaycan general qubernatoru təyin edildikdən sonra həmin vəzifəyə Məmməd bəy Şahmalıyev təyin olunmuşdu. 1919-cu il 25 oktyabr - 2 noyabrda Azərbaycan Respublikasının Zaqatala quberniyası və Tiflis quberniyasının Sığnax qəzası arasında müvəqqəti sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi üçün Azərbaycan və Gürcüstan respublikalarının beynəlxalq komissiyası fəaliyyət göstərmişdi. Tərəflər bütün məsələlərin sülh yolu ilə həll edilməsini qərara almışdı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Zaqatala şəhərinin sosial-iqtisadi və mədəni həyatının inkişafına da diqqət yetirirdi. Parlament 1919-cu il noyabrın 6-da Zaqatala şəhər təsərrüfat idarəsinə şəhər küçələri, su boruları və digər qurğuların təmiri üçün xəzinə vəsaitindən 70 min manat ayırmaq haqqında qanun qəbul etmişdi. Şəhərin Talaçayın daşqınlarından qorunması məqsədilə 1920-ci il fevralın 26-da 234 min manatdan çox vəsait ayrılması haqqında daha bir qanun qəbul edilmişdi. Hökumət isə ciddi ehtiyac olduğunu nəzərə alaraq 1920-ci il fevralın 2-də Zaqatala şəhərində kişi müəllimlər seminariyası açılması barədə qərar vermişdi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Zaqatala quberniyasında həyata keçirdiyi tədbirlər ona böyük nüfuz qazandırmışdı.
Əhalisi
1917-ci il Qafqaz təqviminin məlumatına görə Zaqatala dairəsinin ərazisi 3502,24 kv.verst idi. Dairə inzibati cəhətdən Əliabad, Car-Muxax, Qax sahələri və Almalı, Balakən, Muxax rayonlarına bölünürdü. Həmin məlumata əsasən Zaqatala şəhərində 4505 nəfər (2456 kişi, 2049 qadın) yaşayırdı. Bütövlükdə dairədə 92608 nəfər (48323 kişi, 44285 qadın) əhali yaşayırdı. Onlardan 86128 nəfər (93%) yerli sakin, 6480 (7%) müvəqqəti yaşayanlar idi. Zaqatala dairəsi əhalisinin 85136 nəfərini (92%) müsəlmanlar təşkil edirdi. Zaqatala dairəsində hərbi idarə sistemi mövcud idi. Hərbi, mülki və inzibati hakimiyyət hərbi rəisin əlində cəmləşmişdi. Əhalinin əsas məşğuliyyəti kənd təsərrüfatı, başlıca olaraq tütünçülük idi. Sənətkarlıq və ticarət də inkişaf etmişdi.
Aprel işğalından sonra
Azərbaycan Xalq CümhuriyyətininXI Qırmızı Ordu tərəfindən süqutundan sonra mayda Zaqatala quberniyasında da sovet hökuməti quruldu, qəza inzibati-ərazi vahidi tətbiq olundu. Sovet hökumətinə qarşı müqavimət hərəkatı zamanı Zaqatala anti-sovet üsyanlarının mərkəzlərindən biri oldu. 1920-ci il iyunun 6-da Zaqatalada antisovet üsyanı başladı. XI Qırmızı Ordu hissələri yalnız iyunun 18-də Zaqatala üsyanının yatıra bildi. Zaqatala qəzası 1929-cu ildə həyata keçirilən rayonlaşdırma zamanı ləğv olundu. Onun ərazisində Zaqatala, Balakən və Qax rayonları yaradıldı.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918-1920). Parlament (stenoqrafık hesabatlar), c.1-2, B„ 1998:
Азербаиджанская Демократическая Республика (1918-1920). Закондательные акты (сборник документов), Б., 1998;
Азербаиджанская Демократическая Республика (1918-1920). Внешняя политика (документь и материалы), Б., 1998;
Respublika elmi-konfransının materialları, B„ 2003;
Летифова Э., Северо-западный Азербаиджан: Илисуйское султанство, Б., 1999;
Шепетьев А., Доклад о спорных Кавказских территориях, на которые имеют права самоопределившиеся азербаиджанские тюрки// Изв. АН Азерб. ССР (серия истории, философии и право), 1990, №2.
İstinadlar
↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası II cild, Bakı, “Lider Nəşriyyat”, 2004, s. 458
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası II cild, Bakı, “Lider Nəşriyyat”, 2004, s. 459
Avqust 12, 2021
zaqatala, quberniyası, azərbaycan, xalq, cümhuriyyətinin, mövcud, olmuş, inzibati, ərazi, vahidi, inzibati, mərkəzi, zaqatala, şəhəri, bayraqölkə, azərbaycan, xalq, cümhuriyyətiinzibati, mərkəz, zaqatalatarixi, coğrafiyasıyaradılıb, iyun, 1918ləğv, edilib, apr. Zaqatala quberniyasi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin movcud olmus inzibati erazi vahidi Inzibati merkezi Zaqatala seheri idi 1 Zaqatala quberniyasiBayraqOlke Azerbaycan Xalq CumhuriyyetiInzibati merkez ZaqatalaTarixi ve cografiyasiYaradilib 26 iyun 1918Legv edilib 28 aprel 1920Sahesi 3 992 54 km EhalisiEhalisi 92 608 nefer 1917 Etnik terkib azerbaycan turkleri avarlar saxurlar ingiloylarMundericat 1 Yaranmasi 2 Bas veren hadiseler 3 Ehalisi 4 Aprel isgalindan sonra 5 Qubernatorlar 6 Hemcinin bax 7 Edebiyyat 8 IstinadlarYaranmasi RedakteFevral inqilabindan sonra Zaqatala dairesinde de Muveqqeti Hokumetin orqanlari yaradilmaga baslamisdi 1917 ci il oktyabrin 20 de Zaqatala dairesi Kazak qosunlarinin Qafqaz daglilari ve duzengahlarinin azad xalqlarinin Cenub Serq ittifaqina daxil edilmisdi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti qurulduqdan sonra Zaqatala dairesini ozunun mubahisesiz erazisi elan etmisdi Zaqatala dairesinin ehalisi de Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin terkib hissesi kimi qalmaq arzusunu ifade etmisdi Zaqatala daire Milli Surasi dairenin Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetine birlesmesi haqqinda qerar qebul etmisdi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Hokumeti bunu nezere alaraq 1918 ci il iyunun 30 da asagidaki qerari qebul etmisdi Zaqatala dairesi ehalisinin yerli Milli Komitenin 1918 ci il 28 iyun teleqraminda ifade olunmus arzusuna uygun olaraq Zaqatala dairesi Azerbaycan Respublikasina birlesdirilsin bu barede ehaliye melumat verilsin Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Hokumeti bu qerarla Gurcustanin erazi iddialarina qarsi qanuni yol ile cavab vermis onun heyata kecirilmesine nail ola bilmisdi Hokumet 1918 ci il iyulun 30 da Zaqatala dairesinde veziyyetin oyrenilmesi ucun Maliyye Edliyye ve Daxili Isler nazirlikleri numayendelerinden ibaret komissiya yaratmis ona yerli ehalinin arzu ve isteklerinin oyrenilmesi ve b muhum vezifeler tapsirmisdi Daxili Isler nazirliyine Zaqatala dairesinde diger quberniyalarda qebul edilmis esaslarla inzibati hakimiyyet teskil etmek hevale olunmusdu Zaqatala dairesi resmi senedlerde quberniya adlandirilmaga baslamisdi 1 Bas veren hadiseler Redakte1919 cu il fevralin 17 de Gence daire mehkemesinin selahiyyetlerinin Zaqatala quberniyasi ve Simal Qerbi Azerbaycana aid edilmesi haqqinda qerar qebul edilmisdi 1919 cu il 26 fevral qerari ile Zaqatala quberniyasi Muxax sahesinin yoxsul ailelerine 1715 pud taxil ayrilmisdi Zaqatala qubernatoru general Hasimbeyov 1919 cu il martin 16 da Simal Qerbi Azerbaycan general qubernatoru teyin edildikden sonra hemin vezifeye Memmed bey Sahmaliyev teyin olunmusdu 1919 cu il 25 oktyabr 2 noyabrda Azerbaycan Respublikasinin Zaqatala quberniyasi ve Tiflis quberniyasinin Signax qezasi arasinda muveqqeti serhedlerin mueyyenlesdirilmesi ucun Azerbaycan ve Gurcustan respublikalarinin beynelxalq komissiyasi fealiyyet gostermisdi Terefler butun meselelerin sulh yolu ile hell edilmesini qerara almisdi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Zaqatala seherinin sosial iqtisadi ve medeni heyatinin inkisafina da diqqet yetirirdi Parlament 1919 cu il noyabrin 6 da Zaqatala seher teserrufat idaresine seher kuceleri su borulari ve diger qurgularin temiri ucun xezine vesaitinden 70 min manat ayirmaq haqqinda qanun qebul etmisdi Seherin Talacayin dasqinlarindan qorunmasi meqsedile 1920 ci il fevralin 26 da 234 min manatdan cox vesait ayrilmasi haqqinda daha bir qanun qebul edilmisdi Hokumet ise ciddi ehtiyac oldugunu nezere alaraq 1920 ci il fevralin 2 de Zaqatala seherinde kisi muellimler seminariyasi acilmasi barede qerar vermisdi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Zaqatala quberniyasinda heyata kecirdiyi tedbirler ona boyuk nufuz qazandirmisdi 2 Ehalisi Redakte1917 ci il Qafqaz teqviminin melumatina gore Zaqatala dairesinin erazisi 3502 24 kv verst idi Daire inzibati cehetden Eliabad Car Muxax Qax saheleri ve Almali Balaken Muxax rayonlarina bolunurdu Hemin melumata esasen Zaqatala seherinde 4505 nefer 2456 kisi 2049 qadin yasayirdi Butovlukde dairede 92608 nefer 48323 kisi 44285 qadin ehali yasayirdi Onlardan 86128 nefer 93 yerli sakin 6480 7 muveqqeti yasayanlar idi Zaqatala dairesi ehalisinin 85136 neferini 92 muselmanlar teskil edirdi Zaqatala dairesinde herbi idare sistemi movcud idi Herbi mulki ve inzibati hakimiyyet herbi reisin elinde cemlesmisdi Ehalinin esas mesguliyyeti kend teserrufati baslica olaraq tutunculuk idi Senetkarliq ve ticaret de inkisaf etmisdi 1 Aprel isgalindan sonra RedakteAzerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin XI Qirmizi Ordu terefinden suqutundan sonra mayda Zaqatala quberniyasinda da sovet hokumeti quruldu qeza inzibati erazi vahidi tetbiq olundu Sovet hokumetine qarsi muqavimet herekati zamani Zaqatala anti sovet usyanlarinin merkezlerinden biri oldu 1920 ci il iyunun 6 da Zaqatalada antisovet usyani basladi XI Qirmizi Ordu hisseleri yalniz iyunun 18 de Zaqatala usyaninin yatira bildi Zaqatala qezasi 1929 cu ilde heyata kecirilen rayonlasdirma zamani legv olundu Onun erazisinde Zaqatala Balaken ve Qax rayonlari yaradildi 1 Qubernatorlar RedakteEliyar bey Hasimbeyov 26 iyun 1918 16 mart 1919 Mehemmed bey Sahmaliyev 16 mart 1919 16 yanvar 1920 Bahadur xan Mallacixanov 16 yanvar 1920 28 aprel 1920Hemcinin bax RedakteQarabag general qubernatorlugu Naxcivan General QubernatorluguEdebiyyat RedakteAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti 1918 1920 Parlament stenoqrafik hesabatlar c 1 2 B 1998 Azerbaidzhanskaya Demokraticheskaya Respublika 1918 1920 Zakondatelnye akty sbornik dokumentov B 1998 Azerbaidzhanskaya Demokraticheskaya Respublika 1918 1920 Vneshnyaya politika dokument i materialy B 1998 Respublika elmi konfransinin materiallari B 2003 Letifova E Severo zapadnyj Azerbaidzhan Ilisujskoe sultanstvo B 1999 Shepetev A Doklad o spornyh Kavkazskih territoriyah na kotorye imeyut prava samoopredelivshiesya azerbaidzhanskie tyurki Izv AN Azerb SSR seriya istorii filosofii i pravo 1990 2 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II cild Baki Lider Nesriyyat 2004 s 458 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II cild Baki Lider Nesriyyat 2004 s 459Menbe https az wikipedia org w index php title Zaqatala quberniyasi amp oldid 5887502, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
