fbpx
Wikipedia

Məhəmməd bəy Şahmalıyev

September 24, 2021

Şahmalıyev Məhəmməd bəy Nəsrullah bəy oğlu — Zaqatala qubernatoru (16.3.1919 -1920).

Məhəmməd bəy Şahmalıyev
Şahmalıyev Məhəmməd bəy Nəsrullah bəy oğlu
Zaqatala qubernatoru
17 aprel 1919 — 16 yanvar 1920
Sələfi Əliyar bəy Haşımbəyov
Xələfi Bahadur xan Mallaçixanov
Şəxsi məlumatlar
Təhsili Tiflis gimnaziyası, Novorossiya İmperator Universiteti
Doğum tarixi
Doğum yeri Samux, Yelizavetpol qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Qafqaz canişinliyi, Rusiya İmperiyası
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Atası Nəsrullah bəy Şahmalıyev
Anası Şahpəri xanım Şahmalıyeva
Həyat yoldaşı Fatma xanım Şahmalıyeva
Uşağı Şahpəri xanım Şahmalıyeva

Həyatı

Məhəmməd bəy ilk təhsilini Samuxda öz ailəsində alıb. O, 7 yaşınadək rusca bir söz belə bilməyib, ancaq atası təxminən 1877-də onu Tiflisə oxumağa göndərib və bundan sonra o, ruscanı mükəmməl mənimsəyib. Tiflisdə olarkən Məhəmməd bəyin, Şahmalıyevlər ailəsinin çox yaxın dostu knyaz Orbelianinin himayəsi altında olduğu güman edilir.

Tiflis klassik gimnaziyasını uğurla bitirən (təx. 1891-də) Məhəmməd bəy Odessa şəhərinə gedib və buradakı Novorossiysk Universitetinin hüquq fakültəsinə girib. O, bu universitetdə yaradılmış Azərbaycan həmyerlilər təşkilatının başçılarından biriydi. 1896-da universiteti də uğurla başa vuran Məhəmməd bəy hüquqşünas diplomu alaraq dövlət qulluğuna başlayıb.

Rusiya imperatorunun qardaşı, böyük knyaz Nikolay Nikolayeviç Romanov Nəsrullah bəy Şahmalıyevlə dostluq edirdi. (Böyük knyaz Samuxda Nəsrullah bəyin qonağı olarkən bəy ona cins atlar, o isə bəyə içində çox bahalı brilyant qaşlı üzük olan qızıl burunotu qabı - tabakerka bağışlamışdı). Təbii ki, bu dostluq Məhəmməd bəyin dövlət qulluğunda irəliləməsinə və cəmiyyətdə nüfuz qazanmasına müsbət təsirsiz ötüşməyib.

1906-da Tiflisdə Qafqaz canişininin başçılığı altında onun sarayında keçirilən qurultayda 1905-ci il erməni-müsəlman qırğınının nəticələri müzakirə edilərkən orada Tiflis müsəlmanlarını təmsil edən Məhəmməd bəy Əhməd bəy Ağayev, Əlimərdan bəy Topçubaşov və başqa müsəlman nümayəndələriylə birgə çox fəallıq göstərib, avantürist ermənilərin ikiüzlü çıxışlarını, yalan, böhtan və iftiralarını dərin məntiqli tutarqalarıyla, çoxlu danılmaz faktlarla alt-üst edib və özünü əsl ictimai xadim kimi tanıda bilib.

Qurultayın çıxardığı qərara məhz onun təklifiylə Azərbaycan əhalisinin xeyrinə bir çox maddələr salınıb. Buradakı çıxışları Məhəmməd bəyin nə qədər cəsarətli, prinsipial, yurdsevər və elsevər bir insan olduğunu əyani şəkildə göstərir. (Qurultaydan geniş hesabatlar «Həyat», «İrşad» və «Kaspi» qəzetlərində dərc edilib).

Məhəmməd bəy Şahmalıyev 1913-də Şəki qəzasının , 1914-15-dəsə Ərəş qəzasının rəisiydi.

Azərbaycan Cümhuriyyəti dönəmində rəsmən yenicə Azərbaycan ərazisi kimi təsdiq edilmiş Zaqatalanın qubernatoru olan (16.3.1919 -1920) Məhəmməd bəy Şahmalıyev, təbii ki, işində bir çox çətinliklərlə üzləşib. Bu vaxt o, Azərbaycan Cümhuriyyətinin Zaqatala quberniyasıyla Gürcüstan Respublikası Tiflis quberniyasının Siqnax qəzası arasında müvəqqəti sərhədi müəyyənləşdirən beynəlxalq Azərbaycan - Gürcüstan komissiyasının sədri təyin edilib və komissiyanın 25 oktyabr - 2 noyabr 1919-da keçirilən yığıncaqlarında Azərbaycan hökuməti adından çıxış edərək gənc dövlətimizin mənafeyini ləyaqətlə müdafiə edib (komissiya iclaslarının geniş stenoqramı durur).

Vəfatı

Sovet dönəmində Məhəmməd bəyin də taleyi bütün Azərbaycan kübar nəsillərinin taleyi kimi çox acınacaqlı oldu. Bütün əmlakını və var-dövlətini ac-yalavac, işdançaq, cahil, tərbiyəsiz və qaniçən bolşevik quldurlar müsadirə etdilər, şərəf və ləyaqətini alçaltdılar. Düzdür, başqa Şahmalıyev bəyləri kimi onu da güllələnməkdən qorumağa N.Nərimanovun gücü çatdı, ancaq bu cismani salamatlığın mənəvi ölümdən fərqi çox azdı.

1920-dəki məhkəməsində son söz verilərkən demişdi ki, məni keçmiş nökərim Keçəl Dursun mühakimə edir; bu günü görməkdənsə mənə güllələnmək xoşdur. Ancaq Nərimanov işə qarışdıqdan sonra Məhəmməd bəyə «böyük mərhəmət» göstərildi - o, ev dustağı edildi. (Bu «bağışlanma» ya ciddi «yüngülləşdirici səbəb» də vardı - doğrudan da, Şahmalıyev bəyləri siyasi işlərdən həmişə uzaq qaçıblar. Hətta yüksək vəzifələr tutmuş heç bir Şahmalıyev Cümhuriyyət çağında Müsavatın, sovet çağında kommunist partiyasının üzvü olmayıb!).

İndiki Sabir bağının yerindəki mənzildə 4 il ev dustağı kimi yaşayan görkəmli dövlət xadimi 1924-də haqqa qovuşdu. Onun hədsiz var-dövlətininin bolşevik dişindən düşərək salamat qalmış nadir qırıntıları içərisində ən qiymətlisi nəvəsi Leyla xanım Şamil bəy qızı Şahmalıyevanın göz bəbəyi kimi qoruduğu çar dövründə nəşr olunmuş «Brokhauz və Yefron Ensiklopediyası»dır.

Ailəsi

Məhəmməd bəy Şahmalıyevin nəsli bu gün də davam etməkdədir. Onun ilk ömür-gün yoldaşı, dünyadan çox erkən köçmüş Fatma xanımdan (?-1899) bir övladı - anasının adını verdiyi Şahpəri xanım (1898-1981) olub.

Atasının əmisi oğlu Mahmud bəy Şahmalıyevlə ailə quran (Şahmalıyevlər başqa nəslə qız verməzdilər) Şahpəri xanımın ondan 3 oğlu (Fərhad, Tofiq, Rüstəm) və 1 qızı (Xədicə) dünyaya gəlib. Fatma xanımdan sonra Əminəxatın xanım Şahmalıyevayla evlənmiş Məhəmməd bəyin ondan 3 oğlu [Ehsan bəy (1899-sürgündə ölüb), Şamil bəy (1903-1990), Mehralı bəy] və 2 qızı (Səltənət xanım və Ədalət xanım) var. Onların övladları keçmiş Sovetlər Birliyinə səpələnərək bu gün Bakı, Moskva, Odessa, Daşkənd və başqa şəhərlərdə yaşamaqdadır.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. [1]

September 24, 2021
məhəmməd, bəy, şahmalıyev, şahmalıyev, məhəmməd, bəy, nəsrullah, bəy, oğlu, zaqatala, qubernatoru, 1919, 1920, şahmalıyev, məhəmməd, bəy, nəsrullah, bəy, oğluzaqatala, qubernatoru17, aprel, 1919, yanvar, 1920sələfi, əliyar, bəy, haşımbəyovxələfi, bahadur, mall. Sahmaliyev Mehemmed bey Nesrullah bey oglu Zaqatala qubernatoru 16 3 1919 1920 Mehemmed bey SahmaliyevSahmaliyev Mehemmed bey Nesrullah bey ogluZaqatala qubernatoru17 aprel 1919 16 yanvar 1920Selefi Eliyar bey HasimbeyovXelefi Bahadur xan MallacixanovSexsi melumatlarTehsili Tiflis gimnaziyasi Novorossiya Imperator Universiteti 1 Dogum tarixi 1870Dogum yeri Samux Yelizavetpol qezasi Yelizavetpol quberniyasi Qafqaz canisinliyi Rusiya ImperiyasiVefat tarixi 1924Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIAtasi Nesrullah bey SahmaliyevAnasi Sahperi xanim SahmaliyevaHeyat yoldasi Fatma xanim SahmaliyevaUsagi Sahperi xanim Sahmaliyeva Mundericat 1 Heyati 2 Vefati 3 Ailesi 4 Hemcinin bax 5 IstinadlarHeyati RedakteMehemmed bey ilk tehsilini Samuxda oz ailesinde alib O 7 yasinadek rusca bir soz bele bilmeyib ancaq atasi texminen 1877 de onu Tiflise oxumaga gonderib ve bundan sonra o ruscani mukemmel menimseyib Tiflisde olarken Mehemmed beyin Sahmaliyevler ailesinin cox yaxin dostu knyaz Orbelianinin himayesi altinda oldugu guman edilir Tiflis klassik gimnaziyasini ugurla bitiren tex 1891 de Mehemmed bey Odessa seherine gedib ve buradaki Novorossiysk Universitetinin huquq fakultesine girib O bu universitetde yaradilmis Azerbaycan hemyerliler teskilatinin bascilarindan biriydi 1896 da universiteti de ugurla basa vuran Mehemmed bey huquqsunas diplomu alaraq dovlet qulluguna baslayib Rusiya imperatorunun qardasi boyuk knyaz Nikolay Nikolayevic Romanov Nesrullah bey Sahmaliyevle dostluq edirdi Boyuk knyaz Samuxda Nesrullah beyin qonagi olarken bey ona cins atlar o ise beye icinde cox bahali brilyant qasli uzuk olan qizil burunotu qabi tabakerka bagislamisdi Tebii ki bu dostluq Mehemmed beyin dovlet qullugunda irelilemesine ve cemiyyetde nufuz qazanmasina musbet tesirsiz otusmeyib 1906 da Tiflisde Qafqaz canisininin basciligi altinda onun sarayinda kecirilen qurultayda 1905 ci il ermeni muselman qirgininin neticeleri muzakire edilerken orada Tiflis muselmanlarini temsil eden Mehemmed bey Ehmed bey Agayev Elimerdan bey Topcubasov ve basqa muselman numayendeleriyle birge cox fealliq gosterib avanturist ermenilerin ikiuzlu cixislarini yalan bohtan ve iftiralarini derin mentiqli tutarqalariyla coxlu danilmaz faktlarla alt ust edib ve ozunu esl ictimai xadim kimi tanida bilib Qurultayin cixardigi qerara mehz onun teklifiyle Azerbaycan ehalisinin xeyrine bir cox maddeler salinib Buradaki cixislari Mehemmed beyin ne qeder cesaretli prinsipial yurdsever ve elsever bir insan oldugunu eyani sekilde gosterir Qurultaydan genis hesabatlar Heyat Irsad ve Kaspi qezetlerinde derc edilib Mehemmed bey Sahmaliyev 1913 de Seki qezasinin 1914 15 dese Eres qezasinin reisiydi Azerbaycan Cumhuriyyeti doneminde resmen yenice Azerbaycan erazisi kimi tesdiq edilmis Zaqatalanin qubernatoru olan 16 3 1919 1920 Mehemmed bey Sahmaliyev tebii ki isinde bir cox cetinliklerle uzlesib Bu vaxt o Azerbaycan Cumhuriyyetinin Zaqatala quberniyasiyla Gurcustan Respublikasi Tiflis quberniyasinin Siqnax qezasi arasinda muveqqeti serhedi mueyyenlesdiren beynelxalq Azerbaycan Gurcustan komissiyasinin sedri teyin edilib ve komissiyanin 25 oktyabr 2 noyabr 1919 da kecirilen yigincaqlarinda Azerbaycan hokumeti adindan cixis ederek genc dovletimizin menafeyini leyaqetle mudafie edib komissiya iclaslarinin genis stenoqrami durur Vefati RedakteSovet doneminde Mehemmed beyin de taleyi butun Azerbaycan kubar nesillerinin taleyi kimi cox acinacaqli oldu Butun emlakini ve var dovletini ac yalavac isdancaq cahil terbiyesiz ve qanicen bolsevik quldurlar musadire etdiler seref ve leyaqetini alcaltdilar Duzdur basqa Sahmaliyev beyleri kimi onu da gullelenmekden qorumaga N Nerimanovun gucu catdi ancaq bu cismani salamatligin menevi olumden ferqi cox azdi 1920 deki mehkemesinde son soz verilerken demisdi ki meni kecmis nokerim Kecel Dursun muhakime edir bu gunu gormekdense mene gullelenmek xosdur Ancaq Nerimanov ise qarisdiqdan sonra Mehemmed beye boyuk merhemet gosterildi o ev dustagi edildi Bu bagislanma ya ciddi yungullesdirici sebeb de vardi dogrudan da Sahmaliyev beyleri siyasi islerden hemise uzaq qaciblar Hetta yuksek vezifeler tutmus hec bir Sahmaliyev Cumhuriyyet caginda Musavatin sovet caginda kommunist partiyasinin uzvu olmayib Indiki Sabir baginin yerindeki menzilde 4 il ev dustagi kimi yasayan gorkemli dovlet xadimi 1924 de haqqa qovusdu Onun hedsiz var dovletininin bolsevik disinden duserek salamat qalmis nadir qirintilari icerisinde en qiymetlisi nevesi Leyla xanim Samil bey qizi Sahmaliyevanin goz bebeyi kimi qorudugu car dovrunde nesr olunmus Brokhauz ve Yefron Ensiklopediyasi dir Ailesi RedakteMehemmed bey Sahmaliyevin nesli bu gun de davam etmekdedir Onun ilk omur gun yoldasi dunyadan cox erken kocmus Fatma xanimdan 1899 bir ovladi anasinin adini verdiyi Sahperi xanim 1898 1981 olub Atasinin emisi oglu Mahmud bey Sahmaliyevle aile quran Sahmaliyevler basqa nesle qiz vermezdiler Sahperi xanimin ondan 3 oglu Ferhad Tofiq Rustem ve 1 qizi Xedice dunyaya gelib Fatma xanimdan sonra Eminexatin xanim Sahmaliyevayla evlenmis Mehemmed beyin ondan 3 oglu Ehsan bey 1899 surgunde olub Samil bey 1903 1990 Mehrali bey ve 2 qizi Seltenet xanim ve Edalet xanim var Onlarin ovladlari kecmis Sovetler Birliyine sepelenerek bu gun Baki Moskva Odessa Daskend ve basqa seherlerde yasamaqdadir Hemcinin bax RedakteYehya bey HacibeyovIstinadlar Redakte 1 2 Arxivlesdirilib 2011 11 17 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Mehemmed bey Sahmaliyev amp oldid 6132211, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.