fbpx
Wikipedia

Dulqədiroğulları bəyliyi

Avqust 12, 2021

Bu məqalə Zülqədəroğulları bəyliyi haqqındadır. Digər mənalar üçün Zülqədər səhifəsinə baxın.

Dulqədiroğulları bəyliyi və ya Zülqədəroğulları bəyliyi XIV yüzildən XVI yüzilin ilk yarılarına qədər Anadolu tarixində mühim rol oynayan, Oğuzların Bozoqlar qoluna mənsub, bir türkmən xanədanı.

Tarixi

Anadoluya, Həsən bəy Zülqədər adlı bir bəyin idarəsində gələn və Zülqədərli bəyliyinin əsasını meydana gətirən bu ilk qrupun, Maraş və Əlbistan arasındakı yaylaq bölgəyə yerləşdikləri və daha sonra geniş bir əraziyə yayıldıqları məlumdur.

Bəyliyin qurucusu Zeynəddin Qaraca bəy Zülqədər, uyqur Ərətna bəyin əlindən Əlbistanı aldıqdan sonra məmlük sultanı Məlik Nasir Məhəmməddən naiblik fərmanını almağa müvəffəq oldu. Qaraca bəy zaman-zaman məmlük sultanlarına itaət etdisə də, bəzən onları qarşı duraraq Hələb şəhərini təhdid etdi. Bu arada Çuxurovadakı Sis ermənilərinə ağır zərbə endirdi. 1346-cı ildə Qabon qalasını ələ keçirdi. Bu müvəffəqiyyətlərinə güvənən Qaraca bəy, Məlik üz-Zahir ünvanıyla, 1348-ci ildə hökmdarlığını elan etdi. Ancaq Məmlüklər dövlətinə üsyan edən Hələb valisi Baybuğanı sultana təslim etməməsinə görə, tutularaq, 1353-cü ildə Qahirədə 83 yaşındaykən öldürüldü.

Qaraca bəydən sonra oğlu Xəlil bəy Zülqədər məmlüklər tərəfindən Əlbistan valiliyinə təyin edildi. Xəlil bəy Zülqədər dərhal sərhədlərini genişlətməyə girişdi və Maraş, Malatya, Harput və Amik tərəflərini ələ keçirdi. Məmlük sultanı Bərkuk davamlı olaraq üstünə basqın edən Xəlil bəyi ortadan qaldırmaq üçün fəaliyyətə keçti. Nəhayət, 1386-cı ildə Xəlil bəy Zülqədər bir sui-qəsd nəticəsində öldürüldü. Xəlil bəy həddindən artıq cəsarətli və qəhrəman bir bəy idi. Son dərəcə comərd olması səbəbi ilə xalq tərəfindən çox sevilir və sayılırdı. Onun ölümü ilə, yerinə balaca qardaşı Sülü bəy Zülqədər keçdi.

Süli bəy məmlüklərə qarşı, müvəffəqiyətli basqınlar etdi. Sultan Bərkuk, onun əmirliyini təsdiq etmək məcburiyyətində qaldı. Lakin 1394-cü ildə Güney Doğu Anadoluya gələn Əmir Teymuru Suriyanın fəthinə təşviq etdi. Buna görə Sultan Bərkuk onu yox etməyə qərar verdi. Bu səbəblə məmlük qüvvələri 1396-ci ilin mart ayında Süli bəyi ağır bir məğlubiyyətə uğratdılar. Bununla da sakitləşməyən Bərkuk bir sui-qəsd ilə onu öldürtdü. Süli bəyin ölümü ilə, Xəlil bəyin oğlu Nasirəddin Məhəmməd bəy Zülqədər bəyliyin başına keçdi.

Məhəmməd bəy Məmlüklər dövləti ilə dost kimi keçinirdi. Bu sırada Əmir Teymur, Əlbistan və Malatyanı almışdı. Əmir Teymura tabeçiliyini ərz edən Məhəmməd bəy, daha sonra Osmanlı taxtına keçən Sultan Çələbi Məmmədlə də dost kimi keçinirdi. Bunlarla yanaşı Ramazanoğulları ilə Qaramanoğullarına qarşı davamlı savaşdı. Məmlüklər bu xidmətinə qarşılıq olaraq ona Qeysəri şəhərini verdilər.Məhəmməd bəy 1443-cü ildə 77 yaşında ölənə qədər 45 il səltənət sürdü.

Məhəmməd bəydən sonra bəyliyin başına gələn oğlu Süleyman bəy Zülqədər Osmanlılar və Məmlüklərə qız vermək surətilə qohumluq yaratdı və bu dövlətlərlə olan dostluğunu sürdürərək, bəyliyin varlığını qorudu.

Süleyman bəy Zülqədər 1454-cü ildə öldürüldü. Daha sonra bəyliyin başına keçən Məlik Arslan bəy Zülqədər özünə qarşı olan qardaşı Şahbudaq bəy Zülqədərin göndərdiyi bir fədayi tərəfindən öldürüldü. Məmlük sultanı Qayıtbayın Şahbudaq bəyi Zülqədərli başçısı təyin etməsi, osmanlılarla aralarının pozulmasına səbəb oldu. Çünki Fateh Sultan Məhəmməd xan, Süleyman bəyin oğlu Şahsuvarı bu mövqeyə gətirmişdi. Şahbudaq bəy Misirə qaçdı. Osmanlıların himayəsindəki Şahsuvar bəy isə, məmlüklərə və ramazanoğullarına qarşı bir çox müvəffəqiyyətlər qazandısa da, Zamantı qalasındaykən məmlük qüvvətləri tərəfindən əsir alınaraq Qahirəyə aparıldı və orada 1472-ci ildə öldürüldü.

Məmlük sultanı Zülqədərli bəyliyinə yeniədən Şahbudaq bəyi göndərdi. Ancaq bu dəfə də, Osmanlıların dəstəyini alan Əlaəddövlə Bozqurd bəy Zülqədər tərəfindən bəylikdən uzaqlaşdırıldı. Şahbudaq bəy Zülqədər 1492-ci ildə öldü.

Əlaüddövlə Osmanlılarla dost kimi keçindi. Ağqoyunluların əlindən Diyarbəkiri aldı. I Şah İsmayıl ilə mücadiləyə girişsə də, 1507-ci ildə ağır bir məğlubiyyətə uğradı. Daha sonra, Osmanlılara qarşı da cəbhə aldı. Zülqədərlilər üzərinə göndərilən Hadım Sinan paşa komandasındaki Osmanlı ordusu, Durnadağı savaşında onu yenərək ələ keçirdi və dörd oğluyla bərabər öldürüldü. Əlaüddövlənin yerinə Şahsüvaroğlu Əli bəy təyin edildi. Əli bəy Zülqədər Yavuz Sultan Səlimin yanında Misir yürüşünə qatıldı və göstərdiyi üstün qeyrətlər sayəsində sultan tərəfındən təltif edildi. Qanuni dönəmində Şam valisi Canberdi Qazali üsyanında osmanlılara önəmli xidmətlər göstərdi. Ancaq bu olaydan sonra, göstərdiyi müvəffəqiyyətlərdən də qürurlanaraq Osmanlıların əmrlərinə uymamağa başladı. Buna görə də Əli bəyin harəkətləri Osmanlı vəziri Fərhad paşa'nın qısqançlığına səbəb oldu. Bu səbəblə Fərhad pasa, Əli bəyi Iran səfərinə qatılmaq üzrə ordugahına dəvət etdi və onun qərargaha gəlməsinin ardından oğulları ilə bərabər qətl etdirdi (1522).

Onun ölümü ilə Zülqədərli torpaqları tamamilə Osmanlı dövlətinə qatılaraq bir bəylərbəylik halına gətirildi. Zülqədəroğulları bəyliyi torpaqlarından Maraş və Bozoq müstəqil sancaqlara çevrildi. 1531-ci ildə Zülqədərli əyaləti quruldu. Maraş mərkəz olmaq üzrə Antəp, Sis və Bozoq da bu əyalətə qəza olaraq bağlandı. Maraşın fəthindən sonra burada vəzifə daşıyan Osmanlı idarəçilərinə qarşı sıx-sıx üsyanlar başlandı.

1526-cı ildə Söklənoğlu Musa bəy isyanı ortaya çıxtı. Bu üsyanın arxasından Atmaca adlı bir nəfər baş qaldırdı. Atmaca Qaraman bəylərbəyi Xürrəm paşanı məğlubiyyətə uğratdı. Sivas bəylərbəyi Hüseyn paşa da Atmaca qarşısında məğlub oldu. Olduqca qapsamlı olaraq ortaya çıxan bu üsyana Zülqədərli camaatından bir çox insan qatıldı. Atmaca üsyanının yatırılmasından sonra zülqədərlililərdən Zünunoğlu ayaqlandı. Zünunoğlu Osmanlılara yenilərək İrana qaçdı.

Eyni illərdə Maraş və Əlbistan çevrəsində Qələndər çələbi ətrafına 30.000 nəfər toplayaraq böyük bir üsyan başladı. Torpaqları əllərindən alınmış Zülqədərli camaatından bir çoxu bu üsyana qatıldı. Sədrəzəm İbrahim paşa Zülqədərli camaatına əski dirliklərinin veriləceyini vəd edərək bu üsyanın yatırılmasına çalışdı. Qanuni dönəmində Maraş bölgəsində olan bu üsyan hərəkətləri nəticəsində şehər böyük zərər gördü. Bu üzdən yıxılan və xarab edilən Maraş qalası Qanuni zamanında təmir edildi.

Zülqədərlilərin İran istiqamətinə və özəlliklə Azərbaycana köçlərinin olduğu da bilinir. Əli Sinan Bilgili "Azərbaycan türkmənləri tarixi" adlı məqaləsində Şeyx Heydər dönəmində Maraş torpaqlarından bir qisim türkmanların Azərbaycan torpaqlarına köçdüklərini qəti olaraq sübut etmişdir. Azərbaycanın Qaraağaç (hazırki Ağcabədi), Gəncə, Xoy, Aran və Dağıstan sınırında yaşayan türkmanlar (tərəkəmələr) Zülqədərli adıyla anılırdı.

Azərbaycana köçən Zülqədərli türkmanları arasında Qavurgalı, Söklən, Şəmsəddinli, Eymür, Hacılar, Sarışeyxli, Camışlı, Çiçəkli adlarına rastlanır.


Bəyliyin hökmdarları

Mənbə

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

Avqust 12, 2021
dulqədiroğulları, bəyliyi, məqalə, zülqədəroğulları, bəyliyi, haqqındadır, digər, mənalar, üçün, zülqədər, səhifəsinə, baxın, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqal. Bu meqale Zulqederogullari beyliyi haqqindadir Diger menalar ucun Zulqeder sehifesine baxin Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Dulqedirogullari beyliyi ve ya Zulqederogullari beyliyi XIV yuzilden XVI yuzilin ilk yarilarina qeder Anadolu tarixinde muhim rol oynayan Oguzlarin Bozoqlar qoluna mensub bir turkmen xanedani Mundericat 1 Tarixi 2 Beyliyin hokmdarlari 3 Menbe 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidlerTarixi RedakteAnadoluya Hesen bey Zulqeder adli bir beyin idaresinde gelen ve Zulqederli beyliyinin esasini meydana getiren bu ilk qrupun Maras ve Elbistan arasindaki yaylaq bolgeye yerlesdikleri ve daha sonra genis bir eraziye yayildiqlari melumdur Beyliyin qurucusu Zeyneddin Qaraca bey Zulqeder uyqur Eretna beyin elinden Elbistani aldiqdan sonra memluk sultani Melik Nasir Mehemmedden naiblik fermanini almaga muveffeq oldu Qaraca bey zaman zaman memluk sultanlarina itaet etdise de bezen onlari qarsi duraraq Heleb seherini tehdid etdi Bu arada Cuxurovadaki Sis ermenilerine agir zerbe endirdi 1346 ci ilde Qabon qalasini ele kecirdi Bu muveffeqiyyetlerine guvenen Qaraca bey Melik uz Zahir unvaniyla 1348 ci ilde hokmdarligini elan etdi Ancaq Memlukler dovletine usyan eden Heleb valisi Baybugani sultana teslim etmemesine gore tutularaq 1353 cu ilde Qahirede 83 yasindayken olduruldu Qaraca beyden sonra oglu Xelil bey Zulqeder memlukler terefinden Elbistan valiliyine teyin edildi Xelil bey Zulqeder derhal serhedlerini genisletmeye girisdi ve Maras Malatya Harput ve Amik tereflerini ele kecirdi Memluk sultani Berkuk davamli olaraq ustune basqin eden Xelil beyi ortadan qaldirmaq ucun fealiyyete kecti Nehayet 1386 ci ilde Xelil bey Zulqeder bir sui qesd neticesinde olduruldu Xelil bey heddinden artiq cesaretli ve qehreman bir bey idi Son derece comerd olmasi sebebi ile xalq terefinden cox sevilir ve sayilirdi Onun olumu ile yerine balaca qardasi Sulu bey Zulqeder kecdi Suli bey memluklere qarsi muveffeqiyetli basqinlar etdi Sultan Berkuk onun emirliyini tesdiq etmek mecburiyyetinde qaldi Lakin 1394 cu ilde Guney Dogu Anadoluya gelen Emir Teymuru Suriyanin fethine tesviq etdi Buna gore Sultan Berkuk onu yox etmeye qerar verdi Bu sebeble memluk quvveleri 1396 ci ilin mart ayinda Suli beyi agir bir meglubiyyete ugratdilar Bununla da sakitlesmeyen Berkuk bir sui qesd ile onu oldurtdu Suli beyin olumu ile Xelil beyin oglu Nasireddin Mehemmed bey Zulqeder beyliyin basina kecdi Mehemmed bey Memlukler dovleti ile dost kimi kecinirdi Bu sirada Emir Teymur Elbistan ve Malatyani almisdi Emir Teymura tabeciliyini erz eden Mehemmed bey daha sonra Osmanli taxtina kecen Sultan Celebi Memmedle de dost kimi kecinirdi Bunlarla yanasi Ramazanogullari ile Qaramanogullarina qarsi davamli savasdi Memlukler bu xidmetine qarsiliq olaraq ona Qeyseri seherini verdiler Mehemmed bey 1443 cu ilde 77 yasinda olene qeder 45 il seltenet surdu Mehemmed beyden sonra beyliyin basina gelen oglu Suleyman bey Zulqeder Osmanlilar ve Memluklere qiz vermek suretile qohumluq yaratdi ve bu dovletlerle olan dostlugunu surdurerek beyliyin varligini qorudu Suleyman bey Zulqeder 1454 cu ilde olduruldu Daha sonra beyliyin basina kecen Melik Arslan bey Zulqeder ozune qarsi olan qardasi Sahbudaq bey Zulqederin gonderdiyi bir fedayi terefinden olduruldu Memluk sultani Qayitbayin Sahbudaq beyi Zulqederli bascisi teyin etmesi osmanlilarla aralarinin pozulmasina sebeb oldu Cunki Fateh Sultan Mehemmed xan Suleyman beyin oglu Sahsuvari bu movqeye getirmisdi Sahbudaq bey Misire qacdi Osmanlilarin himayesindeki Sahsuvar bey ise memluklere ve ramazanogullarina qarsi bir cox muveffeqiyyetler qazandisa da Zamanti qalasindayken memluk quvvetleri terefinden esir alinaraq Qahireye aparildi ve orada 1472 ci ilde olduruldu Memluk sultani Zulqederli beyliyine yenieden Sahbudaq beyi gonderdi Ancaq bu defe de Osmanlilarin desteyini alan Elaeddovle Bozqurd bey Zulqeder terefinden beylikden uzaqlasdirildi Sahbudaq bey Zulqeder 1492 ci ilde oldu Elauddovle Osmanlilarla dost kimi kecindi Agqoyunlularin elinden Diyarbekiri aldi I Sah Ismayil ile mucadileye girisse de 1507 ci ilde agir bir meglubiyyete ugradi Daha sonra Osmanlilara qarsi da cebhe aldi Zulqederliler uzerine gonderilen Hadim Sinan pasa komandasindaki Osmanli ordusu Durnadagi savasinda onu yenerek ele kecirdi ve dord ogluyla beraber olduruldu Elauddovlenin yerine Sahsuvaroglu Eli bey teyin edildi Eli bey Zulqeder Yavuz Sultan Selimin yaninda Misir yurusune qatildi ve gosterdiyi ustun qeyretler sayesinde sultan terefinden teltif edildi Qanuni doneminde Sam valisi Canberdi Qazali usyaninda osmanlilara onemli xidmetler gosterdi Ancaq bu olaydan sonra gosterdiyi muveffeqiyyetlerden de qururlanaraq Osmanlilarin emrlerine uymamaga basladi Buna gore de Eli beyin hareketleri Osmanli veziri Ferhad pasa nin qisqancligina sebeb oldu Bu sebeble Ferhad pasa Eli beyi Iran seferine qatilmaq uzre ordugahina devet etdi ve onun qerargaha gelmesinin ardindan ogullari ile beraber qetl etdirdi 1522 Onun olumu ile Zulqederli torpaqlari tamamile Osmanli dovletine qatilaraq bir beylerbeylik halina getirildi Zulqederogullari beyliyi torpaqlarindan Maras ve Bozoq musteqil sancaqlara cevrildi 1531 ci ilde Zulqederli eyaleti quruldu Maras merkez olmaq uzre Antep Sis ve Bozoq da bu eyalete qeza olaraq baglandi Marasin fethinden sonra burada vezife dasiyan Osmanli idarecilerine qarsi six six usyanlar baslandi 1526 ci ilde Soklenoglu Musa bey isyani ortaya cixti Bu usyanin arxasindan Atmaca adli bir nefer bas qaldirdi Atmaca Qaraman beylerbeyi Xurrem pasani meglubiyyete ugratdi Sivas beylerbeyi Huseyn pasa da Atmaca qarsisinda meglub oldu Olduqca qapsamli olaraq ortaya cixan bu usyana Zulqederli camaatindan bir cox insan qatildi Atmaca usyaninin yatirilmasindan sonra zulqederlililerden Zununoglu ayaqlandi Zununoglu Osmanlilara yenilerek Irana qacdi Eyni illerde Maras ve Elbistan cevresinde Qelender celebi etrafina 30 000 nefer toplayaraq boyuk bir usyan basladi Torpaqlari ellerinden alinmis Zulqederli camaatindan bir coxu bu usyana qatildi Sedrezem Ibrahim pasa Zulqederli camaatina eski dirliklerinin verileceyini ved ederek bu usyanin yatirilmasina calisdi Qanuni doneminde Maras bolgesinde olan bu usyan hereketleri neticesinde seher boyuk zerer gordu Bu uzden yixilan ve xarab edilen Maras qalasi Qanuni zamaninda temir edildi Zulqederlilerin Iran istiqametine ve ozellikle Azerbaycana koclerinin oldugu da bilinir Eli Sinan Bilgili Azerbaycan turkmenleri tarixi adli meqalesinde Seyx Heyder doneminde Maras torpaqlarindan bir qisim turkmanlarin Azerbaycan torpaqlarina kocduklerini qeti olaraq subut etmisdir Azerbaycanin Qaraagac hazirki Agcabedi Gence Xoy Aran ve Dagistan sinirinda yasayan turkmanlar terekemeler Zulqederli adiyla anilirdi Azerbaycana kocen Zulqederli turkmanlari arasinda Qavurgali Soklen Semseddinli Eymur Hacilar Sariseyxli Camisli Cicekli adlarina rastlanir Beyliyin hokmdarlari RedakteHakimiyyet illeri Adlari1337 1353 Zeyneddin Qaraca bey Zulqeder1353 1386 Qarseddin Xelil bey Zulqeder1386 1398 Saban Sulu Sevdi bey1398 1399 Sedeqe bey1399 1442 Nasireddin Mehemmed bey Zulqeder1442 1454 Suleyman bey Zulqeder1454 1465 Melik Arslan bey Zulqeder1465 1467 Sahbudaq bey Zulqeder1467 1472 Melikmuzeffer Sahsuvar bey Zulqeder1472 1480 Sahbudaq bey Zulqeder1480 1515 Elauddovle Bozqurd bey Zulqeder1515 1522 Eli bey ZulqederMenbe RedakteEnver Cingizoglu Zulqeder eli Baki Serq Qerb 2011 156 seh Hemcinin bax RedakteAnadolu beylikleriXarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Dulqedirogullari beyliyi amp oldid 5322865, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.