Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Əbu Zəkəriyya Yəhya ibn Main ibn Əvn əl-Mürri əl-Bağdadi (ərəb. يحيى بن معين; 775, Bağdad – 848, Bağdad) — hədis və rical alimi.
| Yəhya ibn Main | |
|---|---|
| ərəb. يحيى بن معين | |
 | |
| Doğum tarixi | 775 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 848(72–73 yaşında) |
| Vəfat yeri | Mədinə |
| Elm sahəsi | hədis |
| İş yeri | |
| Tanınmış yetirmələri | Əhməd ibn Hənbəl, Buxari, İbn Sad, Müslüm ibn Həccac |
Bioqrafiyası
Hicri 158-ci (775) ildə doğulub. Nisbəsi "Mürri"dir. Kufəyə, Bəsrəyə, Məkkəyə, Mədinəyə, Xorasana, Reyə, Vasitə, Nəhrəvana və başqa yerlərə elmi səfərlər etdi. Həyatı boyunca elmlə məşğul oldu. Müzəffər ibn Müdrük əl-Xorasani, Əbu Sələmə Mənsur ibn Sələmə, Əbu Səhl Heysəm ibn Cəmil, Abdullah ibn Mübarək, , Hişam ibn Yusif, Qundər, Süfyan ibn Uyeynə, Əbdürrəhman ibn Mehdi, Yəhya ibn Səid əl-Qəttan, Əbdürrəzzaq əs-Sənani, Əbu Müshir, Əffan ibn Müslüm və Əbu Nueym Fəzl ibn Dükeyn onun ən çox bəhrələndiyi müəllimləridir. Buxari, Müslüm, Əbu Davud, Əbu Hətim ər-Razi, Əbu Züra ər-Razi, Əbu Yalə əl-Mövsili, Əhməd ibn Hənbəl, İbn Sad, Əbu Heysəmə Züheyr ibn Hərb, Abbas ibn Məhəmməd əd-Düri, İbnül-Cüneyd əl-Huttəli, Əhməd ibn Məhəmməd ibn Muhriz, Osman ibn Səid əd-Dərimi, Yezid ibn Heysəm ibn Təhmən, Əhməd ibn Həsən əs-Sufi, Əbu Səid Haşim ibn Mərsəd ət-Təbərani və Əbu Bəkr Əhməd ibn Əli əl-Mərvəzi onun tələbələridir.
Yəhya, 23 Zilqadə hicri 233-cü (848) ildə Mədinədə vefat etmiş, cənazə namazını Mədinə valisi qıldırmışdır. Məzarı Bəqi qəbiristanlığındadır.
Hədis elmindəki yeri
Onu "əmir əl-möminin fil-hədis", "imamül-cərh vət-tədil", "hüccətül-İslâm", "imam rəbbani" və "seyyidül-hüffaz" adlandırıblar. Onun 1 milyon hədis yazdığı deyilmişdir. Əli ibn Mədini də onun həddən artıq hədis yazdığını vurğulamışdır. O, bütün gücünü hədis toplamağa və yazmağa yönləndirdiyindən, yazdıqları ilə müqayisə də rəvayət etdiyi hədislərin miqdarı azdır. Yazdığı hər hədisi rəvayət etməmiş, uydurma hədislərin yayılmasının qarşısını almaq məqsədilə yazdıqlarının bəzilərini məhv emişdir. Bu haqda o belə demişdir:
 | Yalançılardan çoxlu hədis yazdıq, sonra o hədislərlə ocaq qalayıb çörək bişirdik. |  |
O, rəvayətlərindəki fərqlilikləri, xətaları, illətləri müəyyənləşdirmək üçün bir hədisi birdən çox müəllimdən öyrəndiyi və yenə bir hədisi 50 fərqli yoldan yazdığı nəql edilmişdir.
O, yalnız bir ərazinin raviləri haqqında deyil, bütün ravilər haqqında geniş biliyə malik olmuşdur. Onun rical biliyi Əli ibn Mədini, Əhməd ibn Hənbəl, İshaq ibn Rəhuyə, Əbu Bəkr ibn Əbu Şeybə, Əbu Heysəmə Züheyr ibn Hərb kimi müasirlərinin təqdirini qazanmışdır. Əhməd ibn Hənbəl, hədislərdəki səhvləri öyrənmək üçün yanına gələnləri Yəhyaya göndərər, rəvayətçilər haqqında ondan faydalanar və eyni müəllimdən birgə hədis rəvayət etdiklərində İbn Mainin nüsxəsini əsas götürərdi. Yəhya ibn Main, hədis rəvayətçilərini diqqətlə qiymətləndirməsi, hədis öyrənmə və öyrətmə prinsiplərində heç güzəştə getməməsi, rəvayətçilər haqqında ağır tənqidi ifadələr istifadə etməsi səbəbindən "mütəşəddid" (çox sərt) tənqidçilərdən hesab olunmuşdur. O, xüsusi ilə Bağdad və ətrafındakı rəvayətçilərin hədis rəvayətində laqeyd davranmalarına etiraz etmişdir. Mihnə hadisəsində (xəlqul-Quran) sorğu-sual edilib, ölümlə hədələndiyi üçün Quranın məxluq olduğunu qəbul etmiş kimi görünmüş, daha sonra da bunu təzyiq altında qəbul etdiyini söyləmişdir. Mihnə hadisəsinə qarşı müqavimət göstərməyənlərdən hədis rəvayət etməyi xoş qarşılamayan Əhməd ibn Hənbəl, bu səbəbdən onunla münasibətini bitirmişdir. O, Əbu Hənifənin görüşlərini mənimsəmiş alimlərin tələbəsi olmuşdur. Onun xüsusi fürui-fiqh məsələlərində Hənəfilərə yaxın olduğu deyilmişdir. O, dövründəki bir sıra mühəddislər kimi o da fiqhi məsələlərdə görüş bəyan etmiş və fətva vermişdir. Buna görə də Hakim ən-Nisaburi onu fiqhül-hədisi bilən mühəddislər arasında qeyd etmişdir.
Əsərləri
O, hədis sahəsindəki bilikləri kitab şəkildə toplanmasını xoş qarşılamamışdır. Lakin tələbələrinin onun hədis sahəsindəki biliklərini kitab halına salaraq dövrümüzə qədər gəlib çatmamasına şərait yaratmışlar: ət-Tarix (ət-Tarix vəl-iləl), Suəlatü İbnil-Cüneyd, Mərifətür-rical, Tarixu Osman ibn Səid əd-Dərimi ən Əbi Zəkəriyya Yəhya ibn Main fi təcrihir-ruvət və tədilihim, Min kəlami Əbi Zəkəriyya Yəhya ibn Main fir-rical, Cüzün fihi hədisüs-Sufi ən Yəhya ibn Main, Suəlatü Osman ibn Təlut əl-Bəsri lil-İmam Əbi Zəkəriyya Yəhya ibn Main ibn Əvn əl-Bağdadi, əl-Cüzüs-sani min hədisi Yəhya ibn Main (əl-Fəvaid), Cüzün fihi əhadisü Yəhya ibn Main bi-rəvayəti Əbi Mənsur Yəhya ibn Əhməd əş-Şeybani, Tarixu Əbi Səid Haşim ibn Mərsəd ət-Təbərani ən Əbi Zəkəriyya Yəhya ibn Main fit-tədil və s.
İstinadlar
- Yaḥyá ibn Maʻīn // Faceted Application of Subject Terminology.
- يحيى بن معين ابن معين، 775‒848 // AlKindi.
- Ahatlı, Erdinç. "YAHYÂ b. MAÎN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 2013. 16.09.2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16.09.2025.
- İbn Sad. ət-Təbəqat (ərəb). VII. 354.
- İbn Əbu Hətim. əl-Cərh vət-tədil (ərəb). I. 315.
- Zəhəbi. Aləmün-nübəla (ərəb). XI. 78.
- İbn Əbu Hətim. əl-Cərh və-tədil (ərəb). I. 314.
- Subki. Təbəqat (ərəb). II. 147.
- Zəhəbi. Mizənül-itidəl (ərəb). IV. 410.
- Mərifətü ülumil-hədis (ərəb). 72.
- İbn Rəcəb. Şərhu İləlit-Tirmizi (ərəb). I. 220.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebu Zekeriyya Yehya ibn Main ibn Evn el Murri el Bagdadi ereb يحيى بن معين 775 Bagdad 848 Bagdad hedis ve rical alimi Yehya ibn Mainereb يحيى بن معين Dogum tarixi 775 0775 Dogum yeri BagdadVefat tarixi 848 0848 72 73 yasinda Vefat yeri MedineElm sahesi hedisIs yeri BesreTaninmis yetirmeleri Ehmed ibn Henbel Buxari Ibn Sad Muslum ibn HeccacBioqrafiyasiHicri 158 ci 775 ilde dogulub Nisbesi Murri dir Kufeye Besreye Mekkeye Medineye Xorasana Reye Vasite Nehrevana ve basqa yerlere elmi seferler etdi Heyati boyunca elmle mesgul oldu Muzeffer ibn Mudruk el Xorasani Ebu Seleme Mensur ibn Seleme Ebu Sehl Heysem ibn Cemil Abdullah ibn Mubarek Hisam ibn Yusif Qunder Sufyan ibn Uyeyne Ebdurrehman ibn Mehdi Yehya ibn Seid el Qettan Ebdurrezzaq es Senani Ebu Mushir Effan ibn Muslum ve Ebu Nueym Fezl ibn Dukeyn onun en cox behrelendiyi muellimleridir Buxari Muslum Ebu Davud Ebu Hetim er Razi Ebu Zura er Razi Ebu Yale el Movsili Ehmed ibn Henbel Ibn Sad Ebu Heyseme Zuheyr ibn Herb Abbas ibn Mehemmed ed Duri Ibnul Cuneyd el Hutteli Ehmed ibn Mehemmed ibn Muhriz Osman ibn Seid ed Derimi Yezid ibn Heysem ibn Tehmen Ehmed ibn Hesen es Sufi Ebu Seid Hasim ibn Mersed et Teberani ve Ebu Bekr Ehmed ibn Eli el Mervezi onun telebeleridir Yehya 23 Zilqade hicri 233 cu 848 ilde Medinede vefat etmis cenaze namazini Medine valisi qildirmisdir Mezari Beqi qebiristanligindadir Hedis elmindeki yeriOnu emir el mominin fil hedis imamul cerh vet tedil huccetul Islam imam rebbani ve seyyidul huffaz adlandiriblar Onun 1 milyon hedis yazdigi deyilmisdir Eli ibn Medini de onun hedden artiq hedis yazdigini vurgulamisdir O butun gucunu hedis toplamaga ve yazmaga yonlendirdiyinden yazdiqlari ile muqayise de revayet etdiyi hedislerin miqdari azdir Yazdigi her hedisi revayet etmemis uydurma hedislerin yayilmasinin qarsisini almaq meqsedile yazdiqlarinin bezilerini mehv emisdir Bu haqda o bele demisdir Yalancilardan coxlu hedis yazdiq sonra o hedislerle ocaq qalayib corek bisirdik O revayetlerindeki ferqlilikleri xetalari illetleri mueyyenlesdirmek ucun bir hedisi birden cox muellimden oyrendiyi ve yene bir hedisi 50 ferqli yoldan yazdigi neql edilmisdir O yalniz bir erazinin ravileri haqqinda deyil butun raviler haqqinda genis biliye malik olmusdur Onun rical biliyi Eli ibn Medini Ehmed ibn Henbel Ishaq ibn Rehuye Ebu Bekr ibn Ebu Seybe Ebu Heyseme Zuheyr ibn Herb kimi muasirlerinin teqdirini qazanmisdir Ehmed ibn Henbel hedislerdeki sehvleri oyrenmek ucun yanina gelenleri Yehyaya gonderer revayetciler haqqinda ondan faydalanar ve eyni muellimden birge hedis revayet etdiklerinde Ibn Mainin nusxesini esas goturerdi Yehya ibn Main hedis revayetcilerini diqqetle qiymetlendirmesi hedis oyrenme ve oyretme prinsiplerinde hec guzeste getmemesi revayetciler haqqinda agir tenqidi ifadeler istifade etmesi sebebinden muteseddid cox sert tenqidcilerden hesab olunmusdur O xususi ile Bagdad ve etrafindaki revayetcilerin hedis revayetinde laqeyd davranmalarina etiraz etmisdir Mihne hadisesinde xelqul Quran sorgu sual edilib olumle hedelendiyi ucun Quranin mexluq oldugunu qebul etmis kimi gorunmus daha sonra da bunu tezyiq altinda qebul etdiyini soylemisdir Mihne hadisesine qarsi muqavimet gostermeyenlerden hedis revayet etmeyi xos qarsilamayan Ehmed ibn Henbel bu sebebden onunla munasibetini bitirmisdir O Ebu Henifenin goruslerini menimsemis alimlerin telebesi olmusdur Onun xususi furui fiqh meselelerinde Henefilere yaxin oldugu deyilmisdir O dovrundeki bir sira muheddisler kimi o da fiqhi meselelerde gorus beyan etmis ve fetva vermisdir Buna gore de Hakim en Nisaburi onu fiqhul hedisi bilen muheddisler arasinda qeyd etmisdir EserleriO hedis sahesindeki bilikleri kitab sekilde toplanmasini xos qarsilamamisdir Lakin telebelerinin onun hedis sahesindeki biliklerini kitab halina salaraq dovrumuze qeder gelib catmamasina serait yaratmislar et Tarix et Tarix vel ilel Suelatu Ibnil Cuneyd Merifetur rical Tarixu Osman ibn Seid ed Derimi en Ebi Zekeriyya Yehya ibn Main fi tecrihir ruvet ve tedilihim Min kelami Ebi Zekeriyya Yehya ibn Main fir rical Cuzun fihi hedisus Sufi en Yehya ibn Main Suelatu Osman ibn Telut el Besri lil Imam Ebi Zekeriyya Yehya ibn Main ibn Evn el Bagdadi el Cuzus sani min hedisi Yehya ibn Main el Fevaid Cuzun fihi ehadisu Yehya ibn Main bi revayeti Ebi Mensur Yehya ibn Ehmed es Seybani Tarixu Ebi Seid Hasim ibn Mersed et Teberani en Ebi Zekeriyya Yehya ibn Main fit tedil ve s IstinadlarYaḥya ibn Maʻin Faceted Application of Subject Terminology يحيى بن معين ابن معين 775 848 AlKindi Ahatli Erdinc YAHYA b MAIN TDV Islam Ansiklopedisi 2013 16 09 2025 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 09 2025 Ibn Sad et Tebeqat ereb VII 354 Ibn Ebu Hetim el Cerh vet tedil ereb I 315 Zehebi Alemun nubela ereb XI 78 Ibn Ebu Hetim el Cerh ve tedil ereb I 314 Subki Tebeqat ereb II 147 Zehebi Mizenul itidel ereb IV 410 Merifetu ulumil hedis ereb 72 Ibn Receb Serhu Ilelit Tirmizi ereb I 220