Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbu Abdillah Məhəmməd ibn Sad ibn Məni əl-Katib əl-Haşimi əl-Bəsri əl-Bağdadi (ərəb. ابن سعد; 784, Bəsrə – 16 fevral 845, Bağdad) — "Təbəqat" adlı kitabın müəllifi olan mühəddis, siyər, tarix və nəsəb alimi.
| İbn Sad | |
|---|---|
| ərəb. أبو عبد الله محمد بن سعد بن منيع البغدادي | |
| Doğum tarixi | 784 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 16 fevral 845 |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | tarix |
| Elmi rəhbəri | Vəqidi |
| Tanınmış yetirməsi | İbn Əbid-Dünya |
Bioqrafiyası
Hicri 160-cı (777 və ya 784) ildə Bəsrədə doğulmişdur. Elə burada çoxu tabiindən və təbəi-tabiindən olmaqla bir çox şəxsdən dini dərslərlə birlikdə ərəb dili və ədəbiyyatı öyrənmiş, hədis rəvayət etmişdir. Dərs aldığı müəllimlərə Hüşeym ibn Bəşir, , Əbu Asim ən-Nəbil, Arim ibn Fəzl, İsmayıl ibn Uleyyə, Əffan ibn Müslim və Əbül-Vəlid ət-Təyalisi kimi şəxsiyyətləri misal göstərmək olar. Daha sonra hədis və əxbər öyrənmək məqsədilə Kufə, Mədinə və Məkkəyə səfərlər etmiş və bu səfərlərinə çox gənc yaşlarında çıxmışdır: Onun Mədinədə Osman ibn Əffan ailəsinin mövlası Əbu Əlqamə əl-Fəravi ilə görüşdüyündə 20 yaşı var idi.
İbn Sad Mədinə və Məkkədə qaldığı dövrdə Məhəmməd Peyğəmbərin qəzvə və səriyyələrinin baş verdiyi yerləri də araşdırmışdır. İbn Sad, Mədinədən sonra Raqqaya, Dəməşqə, oradan isə Bağdada gedərək ömrünün sonuna qədər orada yaşamışdır.
İbn Sad burada müəllimi Vəqidinin katibliyi etmişdir. O, Vəqidi ilə "Katibül-Vəqidi", "Sahibül-Vəqidi", "Qulamul-Vəqidi" kimi ləqəblərlə xatırlanmasına səbəb olan yaxın bir dostluq qurmuş və Vəqidinin ölümünə qədər ondan heç ayrılmamışdır.
Onun Vəqididən başqa, Rüveym ibn Yəzid əl-Muqri, Məhəmməd ibn Sədan əd-Darir əl-Kufi, Əbu Zeyd əl-Ənsari, Mədaini, İbnül-Kəlbi və Musab ibn Abdullah əz-Zübeyridən qiraət, dil, nəsəb və tarix kimi sahələrdə faydalandığı məlumdur. İbn Sadın Süfyan ibn Uyeynə, Vəki ibn Cərrəh, Əbu Nueym Fəzl ibn Dükəyn, Hüşeym ibn Bəşir, Vəlid ibn Müslim, Mən ibn İsa və Süleyman ibn Hərb kimi cərh və tədil üstadları tərəfindən "siqa" (etibarlı) qəbul olunan alim və mühəddislərdən hədis alması, onun həm müasirləri, həm də sonrakı nəsillər tərəfindən yüksək qiymətləndirilməsinə səbəb olmuşdur. Bəlazuri, İbn Əbid-Dünya, Haris ibn Əbu Usamə və Əbül-Qasım əl-Bəqavi kimi alimlər də ondan hədis etmişlər.
Onun "ət-Təbəqatül-Kübra" əsəri araşdırıldığında, rəvayət etdiyi şəxsiyyətlərin hədis, rical, cərh və tədil, fiqh, qiraət və digər Quran elmləri, siyər, məğazi, əxbar, fütuh, şeir və nəsəblər sahəsində tanınmış alimlər olduğu, eləcə də İbn Sadın geniş bir elmi mədəniyyətə və müxtəlif elm sahələrində dərin biliyə malik olduğu aydın görünür. Onun tələbələrindən və "ət-Təbəqat" əsərinin rəvayətedicilərindən biri olan Hüseyn ibn Fəhüm (və ya Fəhm), əsərə əlavə etdiyi tərcümeyi-hal hissəsində İbn Sadı elmi zəngin, çoxlu hədis və xəbərə sahib, xüsusilə qəribül-hədis və fiqh sahələrində çoxlu əsər yazmış bir şəxsiyyət kimi təsvir etmişdir.
İbn Sad 4 Cəmaziyəl-axir 230-cu (16 fevral 845) ildə Bağdadda vəfat etmiş və Babüş-şam qəbirtanlığında dəfn edilmişdir.
Hədis elmindəki yeri
Cərh və tədil alimləri İbn Sadı şərəfli, fəzilətli, doğru danışan və (ümumilikdə) "siqa" bir şəxsiyyət kimi qəbul edirlər. Əbu Xətim ər-Razi öz atasının onun haqqında "İbn Sad doğru danışandır" dediyini söyləmişdir. Xətib əl-Bağdadı onun haqqında buları demişdir:
 | İbn Sad elm, fəzilət və ədalət sahibi bir şəxsiyyətdir. O, kitabına daxil etdiyi hədisləri əksər hallarda araşdırdıqdan sonra qeyd etmişdir ki, bu da onun doğruluğunu və etibarlılığını göstərir ... |  |
İbnün-Nədim onu belə təsvir etmişdir:
| | Halı məchul (gizli) olsa da, siqadır (etibarlıdır), səhabə və tabiin xəbərlərində alimdir. | |
Bəzi alimlər onun haqqında "müəllimi zəif, özü isə "siqa"dır" deyiblər. Zəhəbi və İbn Həcər kimi mötədil cərh və tədil alimləri isə onu birbaşa etibarlı bir şəxs olaraq qəbul etmişlər.
Əsərləri
Ən məşhur əsəri "Təbəqat" olaraq tanınan "Kitabüt-Təbəqatil-kəbir"dir ("ət-Təbəqatül-kübra"). Digər əsərləri isə bunlardır:
- Kitabüt-Təbəqatis-sağir,
- Ət-Tarix,
- Əxbərün-nəbi,
- Əl-Qəsidətül-hulvaniyyə fiftixaril-Qəhtaniyyin aləl-Ədnaniyyin.
İbn Sada Həsən əl-Bəsrinin həyatı haqqında qələmə alınmış "əz-Zührufül-qəsri fi tərcəməti Əbi Səid əl-Bəsri" kimi başqa əsərlər də nisbət olunur, lakin onlar haqqında məlumat yoxdur.
Ədəbiyyatlar
- İbn Sad, "Təbəqat", I cild.
İstinadlar
- الذهبي ش. ا. Siyar A'lam al-Nubala (ərəb.). S. 406.
- Bibliothèque nationale de France Muḥammad, Kātib al-Wāqidī Ibn Saʿd // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Muḥammad ibn Saʿd Ibn Saʿd // AlKindi.
- Deutsche Nationalbibliothek Record #119181118 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- ca 784-845 Kātib al-Wāqidī // LIBRIS. İsveç Milli Kitabxanası.
- "İbn Sa'd". TDV İslam Ansiklopedisi. 30.05.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- Zəhəbi. Aləmün-nubəla (ərəb). X. Beyrut. 1981–85. 664.
- Tarixu Bağdad (ərəb). V. Qahirə → Mədinə. 1931. 321.
- Səxavi. əl-İlan bit-təvbix (ərəb). Beyrut. 60.
- Aləmün-nubəla (ərəb). X. Beyrut. 1981–85. 664–667.
- Təhzibüt-Təhzib (ərəb). V. Heydərabad. 1907–1909. 118–119.
- Bağdadlı, İsmayıl paşa. Hədiyyətül-arifin. II. İstanbul → Tehran. 1951-55 → 1967. 11.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebu Abdillah Mehemmed ibn Sad ibn Meni el Katib el Hasimi el Besri el Bagdadi ereb ابن سعد 784 Besre 16 fevral 845 Bagdad Tebeqat adli kitabin muellifi olan muheddis siyer tarix ve neseb alimi Ibn Sadereb أبو عبد الله محمد بن سعد بن منيع البغدادي Dogum tarixi 784Dogum yeri Besre Besre muhafezesi IraqVefat tarixi 16 fevral 845 0845 02 16 Vefat yeri BagdadElm saheleri tarixElmi rehberi VeqidiTaninmis yetirmesi Ibn Ebid DunyaBioqrafiyasiHicri 160 ci 777 ve ya 784 ilde Besrede dogulmisdur Ele burada coxu tabiinden ve tebei tabiinden olmaqla bir cox sexsden dini derslerle birlikde ereb dili ve edebiyyati oyrenmis hedis revayet etmisdir Ders aldigi muellimlere Huseym ibn Besir Ebu Asim en Nebil Arim ibn Fezl Ismayil ibn Uleyye Effan ibn Muslim ve Ebul Velid et Teyalisi kimi sexsiyyetleri misal gostermek olar Daha sonra hedis ve exber oyrenmek meqsedile Kufe Medine ve Mekkeye seferler etmis ve bu seferlerine cox genc yaslarinda cixmisdir Onun Medinede Osman ibn Effan ailesinin movlasi Ebu Elqame el Feravi ile gorusduyunde 20 yasi var idi Ibn Sad Medine ve Mekkede qaldigi dovrde Mehemmed Peygemberin qezve ve seriyyelerinin bas verdiyi yerleri de arasdirmisdir Ibn Sad Medineden sonra Raqqaya Demesqe oradan ise Bagdada gederek omrunun sonuna qeder orada yasamisdir Ibn Sad burada muellimi Veqidinin katibliyi etmisdir O Veqidi ile Katibul Veqidi Sahibul Veqidi Qulamul Veqidi kimi leqeblerle xatirlanmasina sebeb olan yaxin bir dostluq qurmus ve Veqidinin olumune qeder ondan hec ayrilmamisdir Onun Veqididen basqa Ruveym ibn Yezid el Muqri Mehemmed ibn Sedan ed Darir el Kufi Ebu Zeyd el Ensari Medaini Ibnul Kelbi ve Musab ibn Abdullah ez Zubeyriden qiraet dil neseb ve tarix kimi sahelerde faydalandigi melumdur Ibn Sadin Sufyan ibn Uyeyne Veki ibn Cerreh Ebu Nueym Fezl ibn Dukeyn Huseym ibn Besir Velid ibn Muslim Men ibn Isa ve Suleyman ibn Herb kimi cerh ve tedil ustadlari terefinden siqa etibarli qebul olunan alim ve muheddislerden hedis almasi onun hem muasirleri hem de sonraki nesiller terefinden yuksek qiymetlendirilmesine sebeb olmusdur Belazuri Ibn Ebid Dunya Haris ibn Ebu Usame ve Ebul Qasim el Beqavi kimi alimler de ondan hedis etmisler Onun et Tebeqatul Kubra eseri arasdirildiginda revayet etdiyi sexsiyyetlerin hedis rical cerh ve tedil fiqh qiraet ve diger Quran elmleri siyer megazi exbar futuh seir ve nesebler sahesinde taninmis alimler oldugu elece de Ibn Sadin genis bir elmi medeniyyete ve muxtelif elm sahelerinde derin biliye malik oldugu aydin gorunur Onun telebelerinden ve et Tebeqat eserinin revayetedicilerinden biri olan Huseyn ibn Fehum ve ya Fehm esere elave etdiyi tercumeyi hal hissesinde Ibn Sadi elmi zengin coxlu hedis ve xebere sahib xususile qeribul hedis ve fiqh sahelerinde coxlu eser yazmis bir sexsiyyet kimi tesvir etmisdir Ibn Sad 4 Cemaziyel axir 230 cu 16 fevral 845 ilde Bagdadda vefat etmis ve Babus sam qebirtanliginda defn edilmisdir Hedis elmindeki yeriCerh ve tedil alimleri Ibn Sadi serefli feziletli dogru danisan ve umumilikde siqa bir sexsiyyet kimi qebul edirler Ebu Xetim er Razi oz atasinin onun haqqinda Ibn Sad dogru danisandir dediyini soylemisdir Xetib el Bagdadi onun haqqinda bulari demisdir Ibn Sad elm fezilet ve edalet sahibi bir sexsiyyetdir O kitabina daxil etdiyi hedisleri ekser hallarda arasdirdiqdan sonra qeyd etmisdir ki bu da onun dogrulugunu ve etibarliligini gosterir Ibnun Nedim onu bele tesvir etmisdir Hali mechul gizli olsa da siqadir etibarlidir sehabe ve tabiin xeberlerinde alimdir Bezi alimler onun haqqinda muellimi zeif ozu ise siqa dir deyibler Zehebi ve Ibn Hecer kimi motedil cerh ve tedil alimleri ise onu birbasa etibarli bir sexs olaraq qebul etmisler EserleriEn meshur eseri Tebeqat olaraq taninan Kitabut Tebeqatil kebir dir et Tebeqatul kubra Diger eserleri ise bunlardir Kitabut Tebeqatis sagir Et Tarix Exberun nebi El Qesidetul hulvaniyye fiftixaril Qehtaniyyin alel Ednaniyyin Ibn Sada Hesen el Besrinin heyati haqqinda qeleme alinmis ez Zuhruful qesri fi tercemeti Ebi Seid el Besri kimi basqa eserler de nisbet olunur lakin onlar haqqinda melumat yoxdur EdebiyyatlarIbn Sad Tebeqat I cild Istinadlarالذهبي ش ا Siyar A lam al Nubala ereb S 406 Bibliotheque nationale de France Muḥammad Katib al Waqidi Ibn Saʿd BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Muḥammad ibn Saʿd Ibn Saʿd AlKindi Deutsche Nationalbibliothek Record 119181118 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 ca 784 845 Katib al Waqidi LIBRIS Isvec Milli Kitabxanasi Ibn Sa d TDV Islam Ansiklopedisi 30 05 2025 tarixinde arxivlesdirilib Zehebi Alemun nubela ereb X Beyrut 1981 85 664 Tarixu Bagdad ereb V Qahire Medine 1931 321 Sexavi el Ilan bit tevbix ereb Beyrut 60 Alemun nubela ereb X Beyrut 1981 85 664 667 Tehzibut Tehzib ereb V Heyderabad 1907 1909 118 119 Bagdadli Ismayil pasa Hediyyetul arifin II Istanbul Tehran 1951 55 1967 11