Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xemosintez — avtotrof canlılar qeyri-üzvi maddələrdən üzvi maddələr sintez edir. Avtotrof qidalanmanın 2 forması var.
Fototrof
Fototrof qidalanma-fotosintezedici canlılar tərəfindən həyata keçirilir. Bu zaman o canlılar Günəş enerjisindən istifadə edərək qeyri üzvi maddədən üzvi maddə istehsal edirlər. Və bu zaman üzvi maddə əmələ gəlkməklə eyni zamanda təbiətə sərbəst halda oksigen buraxılır. Canlıların normal inkişafı- tənəffüsü üçün bu prosesin əhəmiyyəti böyükdür. Fotosintez prosesi əksəriyyət yaşıl bitkilərdə, bəzi bakteriyalarda və bəzi heyvanlarda var.
Xemotrof
Xemotrof qidalanma isə xemosintezedici canlılar tərəfindən həyata keçirilir. Xemosintez edici canlılara bakteriyalar aiddir. Onların bəziləri də qeyri-üzvi maddələrdən üzvi maddələr sintez edə bilirlər. Lakin bu zaman onlar enerji mənbəyi kimi günəş enerjisindən deyil, kimyəvi reaksiyalar enerjisindən istifadə edirlər. Bu proses xemosintez adlanır."Xemo"-kimya,"sintez "-əmələ gəlmə deməkdir. Beləki , bakteriyalar kimyəvi reaksiyaların enerjisini həmçinin qeyri-üzvi maddələrin oksidləşməsindən alınan enerjini sintez olunacaq üzvi maddələrin kimyəvi enerjisinə çevirməyə malik xüsusi fermet aparatına malikdir. Və nəticədə onlar bu sayədə xemosintez proseseini həyata keçirirlər. Bu canlıların olması və bu proses də çox faydalıdır. Torpağın məhsuldarlığı, təbiətdə azot dövranında bu canlılar xüsusi əhəmiyyəti var. Xemosintetik canlılar:
- Azot bakteriyaları(torpağın məhsuldarlığında, azot dövranında)
- Kükürd bakteriyaları
- Hidrogen bakteriyaları(torpağın məhsuldarlığında)
- Dəmir bakteriyaları
Bu bakteriyalar qeyri-üzvi birləşmələrin enerjisinin üzvi birləşmələrin rabitə enerjisinə çevrilməsini fermentlər qrupunun köməyi ilə həyata keçirir. Bu zaman enerji ayrılır və bu enerji üzvi maddə sintez etmək üçün istifadə olunur. Qeyri üzvi maddələrdən üzvi maddələr sintez edən canlılar produsentlər adlanır. Buna görə də xemosintezedici bakteriyalar produsentlərə aid edilir. Bu calıların qida zəncirində özünəməxsus, əhəmiyyətli bir rolu var.
Fotosintez ilə Xemosintez prosesinin müqayisəsi
Fotosintez prosesi zamanı günəş enerjisindən istifadə olunduğu üçün işıqda gedir, Xemosintez isə həm işıqda həm qaranlıda gedir. Xemosintez yalnız bakteriyalar tərəfindən həyata keçirilir, fotosintezdə bitkilər , bəzi heyvanlar və bəzi bakteriyalar iştirak edir. Fotosintezdə üzvi maddə və oksigen əmələ gəlir, Xemosintezdə isə yalnız üzvi maddə əmələ gəlir.
Xemosintez prosesi
Üzvi maddələrin əmələgəlmə intensivliyi gündüzlər daha yüksək olur. Çünki fotosintez prosesi işıqda həyata keçirilir. Lakin gecələr də üzvi maddə sintezi dayanmır. Kimyəvi rabitə enerjisindən istifadə edərək üzvi maddə əmələ gətirən bakteriyalar var. Xemosintezedici bakteriyalar öz fəaliyyətlərini həm gündüz, həm də gecələr həyata keçirir. Xemosintez (yunan sözü olub "xema" — kimya, "sintez" — birləşmə deməkdir) prosesi rus mikrobioloqu Sergey Nikolayeviç Vinoqradski tərəfindən 1889–1890-cı illərdə kəşf edilmişdir. Kükürd, nitrifikasiya, dəmir və hidrogen bakteriyaları bəzi ekzotermik reaksiyalar zamanı ayrılan enerjidən istifadə etməklə üzvi maddə sintez edir. Bu enerji hidrogen, hidrogen-sulfid, ammonyak, dəmir 2-oksid və s. kimi maddələrin oksidləşməsi nəticəsində ayrılır. Bəzi su hövzələri hidrogen-sulfidlə zəngin olur. Belə hövzələrdə kükürd bakteriyaları hidrogen-sulfidi oksidləşdirir:
- 2H2S+O2—>2H2O+2S+Q
Kükürd bakteriyaları tərəfindən sərbəst kükürd sulfat turşusuna qədər oksidləşə bilir. Bu reaksiya ekzotermikdir (istiliyin ayrılması ilə gedən):
- 2S+3O2+2H2O → 2H2SO4+Q
Hər iki reaksiya nəticəsində ayrılan enerjidən (Q) karbon qazından üzvi maddə sintez etmək üçün istifadə olunur. Torpağın məhsuldarlığı bakteriyaların həyat fəaliyyətindən çox asılıdır. Belə bakteriyalara hidrogen və nitrifikasiya bakteriyalarını misal göstərmək olar. Oksigensiz parçalanmanı həyata keçirən bəzi bakteriyalar torpaqda hidrogen toplanmasına səbəb olur. Hidrogen bakteriyaları isə hidrogeni oksidləşdirir. Bu zaman ayrılan enerji isə üzvi maddə sintezinə sərf olunur:
- 2H2+O2→ 2H2O+Q
Buna oxşar proses nitrifikasiya bakteriyaların tərəfindən də həyata keçirilir. Təbiətdə azot dövranını təmin edən canlılardan ən mühümü bu bakteriyalardır. Zülalların çürüməsi nəticəsində əmələ gələn ammonyaka su hövzələrində və torpaqda rast gəlinir. Ammonyak nitrifikasiya bakteriyaların vasitəsilə nitrit turşusuna qədər oksidləşir:
- 2NH3+3O2→ 2HNO2+2H2O+Q
Nitrit turşusunun nitrat turşusuna qədər oksidləşməsi digər bakteriyalar tərəfindən həyata keçirilir:
- 2HNO2+O2→ 2HNO3+Q
Bu bakteriyalar torpaqda nitratların miqdarının artmasında çox vacib rol oynamaqla bərabər, həm də xemosintez nəticəsində üzvi maddə sintez edir. Xemosintezedici bakteriyalar qeyri-üzvi birləşmələrin enerjisinin üzvi birləşmələrin rabitə enerjisinə çevrilməsini fermentlər qrupunun köməyi ilə həyata keçirir. Bu canlıların qida əlaqələrində özünəməxsus yeri var. Qeyri-üzvi maddələrdən üzvi maddə sintez edən canlılar produsent adlanır. Xemosintezedici bakteriyalar produsentlərə aid edilir.
İstinadlar
- (az.). e-derslik.edu.az. Archived from the original on 2022-01-22.
- (2000): "Terrestrial microbes as candidates for survival on Mars and Europa", in: Seckbach, Joseph (ed.) Journey to Diverse Microbial Worlds: Adaptation to Exotic Environments, Springer, pp. 387–398. ISBN
- Schmidt-Rohr, Klaus. "Oxygen Is the High-Energy Molecule Powering Complex Multicellular Life: Fundamental Corrections to Traditional Bioenergetics". ACS Omega. 5 (5). 2020: 2221–2233. doi:10.1021/acsomega.9b03352. ISSN 2470-1343.
- Biotechnology for Environmental Management and Resource Recovery. Springer. 2013. səh. 179. ISBN . 2021-12-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-19.
- "Chemolithotrophy | Boundless Microbiology". courses.lumenlearning.com. 2022-03-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-04-11.
- The Purple Phototrophic Bacteria. Hunter, C. Neil. Dordrecht: Springer. 2009. ISBN . OCLC 304494953.
- Kellerman, M. Y.; və b. "Autotrophy as a predominant mode of carbon fixation in anaerobic methane-oxidizing microbial communities". 109 (47). 2012: 19321–19326. doi:10.1073/pnas.1208795109. PMC 3511159. PMID 23129626.
- Kelly, D. P.; Wood, A. P. The Chemolithotrophic Prokaryotes // The Prokaryotes. New York: Springer. 2006. 441–456. doi:10.1007/0-387-30742-7_15. ISBN . 2022-04-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-19.
- Schlegel, H. G. Mechanisms of Chemo-Autotrophy (PDF) // (redaktor). Marine Ecology. Vol. 2, Part I. 1975. 9–60. ISBN . 2022-08-14 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2021-02-19.
- Cavenaugh, Colleen M.; və b. "Prokaryotic Cells in the Hydrothermal Vent Tube Worms Rifttia Jones: Possible Chemoautotrophic Symbionts". . 213 (4505). 1981: 340–342. doi:10.1126/science.213.4505.340. PMID 17819907.
- "100 Greatest Discoveries (2004–2005)". IMDb. 2021-12-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-19.
- "Life deep within oceanic crust sustained by energy from interior of Earth". ScienceDaily. 14 March 2013. 5 September 2017 tarixində . İstifadə tarixi: March 16, 2013.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xemosintez avtotrof canlilar qeyri uzvi maddelerden uzvi maddeler sintez edir Avtotrof qidalanmanin 2 formasi var gains energy by oxidizing hydrogen gas FototrofFototrof qidalanma fotosintezedici canlilar terefinden heyata kecirilir Bu zaman o canlilar Gunes enerjisinden istifade ederek qeyri uzvi maddeden uzvi madde istehsal edirler Ve bu zaman uzvi madde emele gelkmekle eyni zamanda tebiete serbest halda oksigen buraxilir Canlilarin normal inkisafi teneffusu ucun bu prosesin ehemiyyeti boyukdur Fotosintez prosesi ekseriyyet yasil bitkilerde bezi bakteriyalarda ve bezi heyvanlarda var XemotrofXemotrof qidalanma ise xemosintezedici canlilar terefinden heyata kecirilir Xemosintez edici canlilara bakteriyalar aiddir Onlarin bezileri de qeyri uzvi maddelerden uzvi maddeler sintez ede bilirler Lakin bu zaman onlar enerji menbeyi kimi gunes enerjisinden deyil kimyevi reaksiyalar enerjisinden istifade edirler Bu proses xemosintez adlanir Xemo kimya sintez emele gelme demekdir Beleki bakteriyalar kimyevi reaksiyalarin enerjisini hemcinin qeyri uzvi maddelerin oksidlesmesinden alinan enerjini sintez olunacaq uzvi maddelerin kimyevi enerjisine cevirmeye malik xususi fermet aparatina malikdir Ve neticede onlar bu sayede xemosintez proseseini heyata kecirirler Bu canlilarin olmasi ve bu proses de cox faydalidir Torpagin mehsuldarligi tebietde azot dovraninda bu canlilar xususi ehemiyyeti var Xemosintetik canlilar Azot bakteriyalari torpagin mehsuldarliginda azot dovraninda Kukurd bakteriyalari Hidrogen bakteriyalari torpagin mehsuldarliginda Demir bakteriyalari Bu bakteriyalar qeyri uzvi birlesmelerin enerjisinin uzvi birlesmelerin rabite enerjisine cevrilmesini fermentler qrupunun komeyi ile heyata kecirir Bu zaman enerji ayrilir ve bu enerji uzvi madde sintez etmek ucun istifade olunur Qeyri uzvi maddelerden uzvi maddeler sintez eden canlilar produsentler adlanir Buna gore de xemosintezedici bakteriyalar produsentlere aid edilir Bu calilarin qida zencirinde ozunemexsus ehemiyyetli bir rolu var Fotosintez ile Xemosintez prosesinin muqayisesiFotosintez prosesi zamani gunes enerjisinden istifade olundugu ucun isiqda gedir Xemosintez ise hem isiqda hem qaranlida gedir Xemosintez yalniz bakteriyalar terefinden heyata kecirilir fotosintezde bitkiler bezi heyvanlar ve bezi bakteriyalar istirak edir Fotosintezde uzvi madde ve oksigen emele gelir Xemosintezde ise yalniz uzvi madde emele gelir Xemosintez prosesiUzvi maddelerin emelegelme intensivliyi gunduzler daha yuksek olur Cunki fotosintez prosesi isiqda heyata kecirilir Lakin geceler de uzvi madde sintezi dayanmir Kimyevi rabite enerjisinden istifade ederek uzvi madde emele getiren bakteriyalar var Xemosintezedici bakteriyalar oz fealiyyetlerini hem gunduz hem de geceler heyata kecirir Xemosintez yunan sozu olub xema kimya sintez birlesme demekdir prosesi rus mikrobioloqu Sergey Nikolayevic Vinoqradski terefinden 1889 1890 ci illerde kesf edilmisdir Kukurd nitrifikasiya demir ve hidrogen bakteriyalari bezi ekzotermik reaksiyalar zamani ayrilan enerjiden istifade etmekle uzvi madde sintez edir Bu enerji hidrogen hidrogen sulfid ammonyak demir 2 oksid ve s kimi maddelerin oksidlesmesi neticesinde ayrilir Bezi su hovzeleri hidrogen sulfidle zengin olur Bele hovzelerde kukurd bakteriyalari hidrogen sulfidi oksidlesdirir 2H2S O2 gt 2H2O 2S Q dd Kukurd bakteriyalari terefinden serbest kukurd sulfat tursusuna qeder oksidlese bilir Bu reaksiya ekzotermikdir istiliyin ayrilmasi ile geden 2S 3O2 2H2O 2H2SO4 Q dd Her iki reaksiya neticesinde ayrilan enerjiden Q karbon qazindan uzvi madde sintez etmek ucun istifade olunur Torpagin mehsuldarligi bakteriyalarin heyat fealiyyetinden cox asilidir Bele bakteriyalara hidrogen ve nitrifikasiya bakteriyalarini misal gostermek olar Oksigensiz parcalanmani heyata keciren bezi bakteriyalar torpaqda hidrogen toplanmasina sebeb olur Hidrogen bakteriyalari ise hidrogeni oksidlesdirir Bu zaman ayrilan enerji ise uzvi madde sintezine serf olunur 2H2 O2 2H2O Q dd Buna oxsar proses nitrifikasiya bakteriyalarin terefinden de heyata kecirilir Tebietde azot dovranini temin eden canlilardan en muhumu bu bakteriyalardir Zulallarin curumesi neticesinde emele gelen ammonyaka su hovzelerinde ve torpaqda rast gelinir Ammonyak nitrifikasiya bakteriyalarin vasitesile nitrit tursusuna qeder oksidlesir 2NH3 3O2 2HNO2 2H2O Q dd Nitrit tursusunun nitrat tursusuna qeder oksidlesmesi diger bakteriyalar terefinden heyata kecirilir 2HNO2 O2 2HNO3 Q dd Bu bakteriyalar torpaqda nitratlarin miqdarinin artmasinda cox vacib rol oynamaqla beraber hem de xemosintez neticesinde uzvi madde sintez edir Xemosintezedici bakteriyalar qeyri uzvi birlesmelerin enerjisinin uzvi birlesmelerin rabite enerjisine cevrilmesini fermentler qrupunun komeyi ile heyata kecirir Bu canlilarin qida elaqelerinde ozunemexsus yeri var Qeyri uzvi maddelerden uzvi madde sintez eden canlilar produsent adlanir Xemosintezedici bakteriyalar produsentlere aid edilir Istinadlar az e derslik edu az Archived from the original on 2022 01 22 2000 Terrestrial microbes as candidates for survival on Mars and Europa in Seckbach Joseph ed Journey to Diverse Microbial Worlds Adaptation to Exotic Environments Springer pp 387 398 ISBN 0 7923 6020 6 Schmidt Rohr Klaus Oxygen Is the High Energy Molecule Powering Complex Multicellular Life Fundamental Corrections to Traditional Bioenergetics ACS Omega 5 5 2020 2221 2233 doi 10 1021 acsomega 9b03352 ISSN 2470 1343 Biotechnology for Environmental Management and Resource Recovery Springer 2013 seh 179 ISBN 978 81 322 0876 1 2021 12 21 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 19 Chemolithotrophy Boundless Microbiology courses lumenlearning com 2022 03 24 tarixinde Istifade tarixi 2020 04 11 The Purple Phototrophic Bacteria Hunter C Neil Dordrecht Springer 2009 ISBN 978 1 4020 8814 8 OCLC 304494953 Kellerman M Y ve b Autotrophy as a predominant mode of carbon fixation in anaerobic methane oxidizing microbial communities 109 47 2012 19321 19326 doi 10 1073 pnas 1208795109 PMC 3511159 PMID 23129626 Kelly D P Wood A P The Chemolithotrophic Prokaryotes The Prokaryotes New York Springer 2006 441 456 doi 10 1007 0 387 30742 7 15 ISBN 978 0 387 25492 0 2022 04 18 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 19 Schlegel H G Mechanisms of Chemo Autotrophy PDF redaktor Marine Ecology Vol 2 Part I 1975 9 60 ISBN 0 471 48004 5 2022 08 14 tarixinde PDF Istifade tarixi 2021 02 19 Cavenaugh Colleen M ve b Prokaryotic Cells in the Hydrothermal Vent Tube Worms Rifttia Jones Possible Chemoautotrophic Symbionts 213 4505 1981 340 342 doi 10 1126 science 213 4505 340 PMID 17819907 100 Greatest Discoveries 2004 2005 IMDb 2021 12 22 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 19 Life deep within oceanic crust sustained by energy from interior of Earth ScienceDaily 14 March 2013 5 September 2017 tarixinde Istifade tarixi March 16 2013