Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Nitrat turşusu (HNO3) – , qüvvətli turşu.
| Nitrat turşusu | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi | |
| Nitrat turşusu | |
| Kimyəvi formulu | HNO3 |
| 63.012 | |
| Molyar kütlə | 63.012 q/mol |
| Fiziki xassələri | |
| Aqreqat halı () | maye |
| Sıxlıq | 1,522 q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | -41 °S |
| Qaynama nöqtəsi | 86 °S |
| () | -174,1 kC/mol |
| 39,1 C/kq | |
| Xüsusi ərimə istiliyi | 10,47 C/kq |
| Buxarın təzyiqi | 56 qPa atm |
| Kimyəvi xassələri | |
| −1,64 | |
| Suda | qarışır q/100 ml |
| Optik xüsusiyyətlər | |
| 1.397 | |
| Quruluşu | |
| 2.17 ± 0.02 | |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 7697-37-2 |
| PubChem | 944 |
| 231-714-2 | |
| SMILES | O[N+](=O)[O-] |
| 231-714-2 | |
| RTECS | QU5775000 |
| ChEBI | 48107 |
| BMT nömrəsi | 2031 |
| ChemSpider | 919 |
| Toksikologiya | |
| 430 mq/kq | |
 | |
Adi şəraitdə rəngsiz mayedir. Kimya sənayesinin ən mühüm məhsullarından biridir. Susuz Nitrat turşusunun sıxlığı 1,522 q/sm3-dir, —41°C-də donur, 86°C-də qaynayır. Su ilə istənilən nisbətdə qarışır və azeotrop qarıqiıq əmələ gətirir.
İki kristalhidratı məlumdur: HNO3·H2O və HNO3·3H2O. Susuz nitrat turşusu davamlı deyildir, adi temperaturda işıqda parçalanaraq oksigen) çıxarır (4HNO3=4NO2-2H2O + O2). Nitrat turşusu qüvvətli oksidləşdiricidir, kükürdü sulfat turşusuna çevrilincəyə qədər oksidləşdirir, yalnız qızıla, tantala və platin fəsiləsinin bəzi metallarına təsir etmir. Metallarla reaksiyaya girib azot 2-oksid çıxarır. Durulaşdırılmış nitrat turşusunda asan həll olan bəzi metallar, məsələn, dəmir, xrom, alüminium, metalın səthində qoruyucu oksid təbəqəsi əmələ gətirdiyi üçün qatı nitrat turşusuna qarşı davamlıdır. Bu xüsusiyyət qatı nitrat turşusunu polad qablarda saxlamağa və daşımağa imkan verir. Qatı nitrat turşusu ilə xlorid turşusunun qarışığına (1:3) zərhəl (çar arağı) deyilir. O hətta qızılı və platini də həll edir. nitrat turşusunun təsirildən oksidləşir və ya nitrolaşır (nitro qrupu—NO2+ üzvi birləşmədə hidrogenin yerini tutur). Nitrat turşusunun duzları nitrat, Na, K, Ca və NH4+ duzları isə həm də şora adlanır.
Nitrat turşusu XIII əsrdə kalium şorasını zəy, dəmir kuporosu və gil ilə birgə qızdırmaqla alınırdı. XVII əsrin ortalarından etibarən o sənayedə kalium və ya natrium şorası ilə qatı sulfat turşusundan alınmağa başlandı. İndi ammonyakın hava oksikeni ilə katalitik oksidləşdirilməsi yolu ilə istehsal olunur. Nitrat turşusu, əsasən, azot gübrəsi, kombinə edilmiş gübrə, partlayıcı maddə (trinitrotoluol və s.) və üzvi boya istehsalında işlədilir.
Üzvi sintezdə qatı nitrat turşusu ilə sulfat turşusunun qarışığından (nitrolayıcı qarışıq) geniş istifadə edilir. (sulfat və fosfat turşuları istehsalında) və metallurgiyada hər il külli miqdarda nitrat turşusu sərf olunur. Nitrat turşusunun buxarları ilə nəfəs almaq zəhərlənməyə səbəb olur. Dəriyə və paltara düşdükdə (xüsusən qatı nitrat turşusu) yandırır. Sənaye binalarının havasında (N2O5-ə görə hesaoladıqda) nitrat turşusu-nun miqdarının 50 mq/m3-dən artıq olmasına icazə verilmir. Qatı nitrat turşusu üzvi maddələrə toxunduqda yanğına və partlayışa səbəb olur.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nitrat tursusu HNO3 quvvetli tursu Nitrat tursusuUmumiNitrat tursusuKimyevi formulu HNO363 012 Molyar kutle 63 012 q molFiziki xasseleriAqreqat hali mayeSixliq 1 522 q sm Termik xususiyyetlerErime noqtesi 41 SQaynama noqtesi 86 S 174 1 kC mol39 1 C kqXususi erime istiliyi 10 47 C kqBuxarin tezyiqi 56 qPa atmKimyevi xasseleripKa displaystyle pK a 1 64Suda qarisir q 100 mlOptik xususiyyetler1 397Qurulusu2 17 0 02 TesnifatiCAS da qeyd nom 7697 37 2PubChem 944231 714 2SMILES O N O O 231 714 2RTECS QU5775000ChEBI 48107BMT nomresi 2031ChemSpider 919Toksikologiya430 mq kq Adi seraitde rengsiz mayedir Kimya senayesinin en muhum mehsullarindan biridir Susuz Nitrat tursusunun sixligi 1 522 q sm3 dir 41 C de donur 86 C de qaynayir Su ile istenilen nisbetde qarisir ve azeotrop qariqiiq emele getirir Iki kristalhidrati melumdur HNO3 H2O ve HNO3 3H2O Susuz nitrat tursusu davamli deyildir adi temperaturda isiqda parcalanaraq oksigen cixarir 4HNO3 4NO2 2H2O O2 Nitrat tursusu quvvetli oksidlesdiricidir kukurdu sulfat tursusuna cevrilinceye qeder oksidlesdirir yalniz qizila tantala ve platin fesilesinin bezi metallarina tesir etmir Metallarla reaksiyaya girib azot 2 oksid cixarir Durulasdirilmis nitrat tursusunda asan hell olan bezi metallar meselen demir xrom aluminium metalin sethinde qoruyucu oksid tebeqesi emele getirdiyi ucun qati nitrat tursusuna qarsi davamlidir Bu xususiyyet qati nitrat tursusunu polad qablarda saxlamaga ve dasimaga imkan verir Qati nitrat tursusu ile xlorid tursusunun qarisigina 1 3 zerhel car aragi deyilir O hetta qizili ve platini de hell edir nitrat tursusunun tesirilden oksidlesir ve ya nitrolasir nitro qrupu NO2 uzvi birlesmede hidrogenin yerini tutur Nitrat tursusunun duzlari nitrat Na K Ca ve NH4 duzlari ise hem de sora adlanir Nitrat tursusu XIII esrde kalium sorasini zey demir kuporosu ve gil ile birge qizdirmaqla alinirdi XVII esrin ortalarindan etibaren o senayede kalium ve ya natrium sorasi ile qati sulfat tursusundan alinmaga baslandi Indi ammonyakin hava oksikeni ile katalitik oksidlesdirilmesi yolu ile istehsal olunur Nitrat tursusu esasen azot gubresi kombine edilmis gubre partlayici madde trinitrotoluol ve s ve uzvi boya istehsalinda isledilir Uzvi sintezde qati nitrat tursusu ile sulfat tursusunun qarisigindan nitrolayici qarisiq genis istifade edilir sulfat ve fosfat tursulari istehsalinda ve metallurgiyada her il kulli miqdarda nitrat tursusu serf olunur Nitrat tursusunun buxarlari ile nefes almaq zeherlenmeye sebeb olur Deriye ve paltara dusdukde xususen qati nitrat tursusu yandirir Senaye binalarinin havasinda N2O5 e gore hesaoladiqda nitrat tursusu nun miqdarinin 50 mq m3 den artiq olmasina icaze verilmir Qati nitrat tursusu uzvi maddelere toxunduqda yangina ve partlayisa sebeb olur