Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vəhşi yak (lat. bos mutus) — əsl öküz cinsinə aid heyvan növü.
| Vəhşi yak | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Klad: Qranddəstə: Ranqsız: Dəstə: Klad: Klad: Klad: Yarımdəstə: İnfradəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: ???: Vəhşi yak | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
Yayılması
Rusiyada ərazisində Tıva respublikasının kənd təsərrüfatında (2012-ci ildə təxminən 10 min baş), Buryatiya və Altay Respublikası zooparklarında saxlanılır. Tibetdən başqa digər ölkələrdə də Şimali Hindistan, Çin, Qazaxıstan, Tacikistan, Butan, Əfqanıstan, Pakistan, İran, Qırğızıstan, Özbəkistan, Nepal və Monqolustanın qonşu dağlıq bölgələrində yayılmışdır. Sovet İttifaqında Şimali Qafqaz, xüsusilə Kabardino-Balkar, Qaraçay-Çerkesiya, Dağıstan, Çeçen-İnquşetiya və Şimali Osetiya kimi ərazilərdə yak uyğunlaşdırılmışdır. Ermənistanda isə yakın uyğunlaşdırılması nəticə vermədi.
Xarici görünüşü
Yak uzun bir bədən, nisbətən qısa ayaqları, geniş, dairəvi tuluqları və ağır, aşağı əyilmiş başı olan böyük bir heyvandır. Ağırlığı 2 m-ə qədər, 1000 kq-a qədər çəki. Yaşlı bir erkəyin bədəninin uzunluğu 4,25 m-dir və ondan 0,75 m quyruğa düşür. Yakın dişisinin uzunluğu 2,8 m, hündürlüyü 1,6 m, çəkisi isə 325-360 kq-dır. Hər iki cinsin boynu uzun, lakin qalın deyil, geniş aralıklıdır, baza tərəflərə yönəldilir və sonra yuxarı və aşağı əyilir; onların uzunluğu 95 sm-ə qədərdir və uçlar arasındakı məsafə 90 sm-dir.
Yakın bədənindən asılı olan və demək olar ki, tamamilə ayaqları əhatə edən uzun bir sürüşkən xəz var. Yun, ağ nişanların tez-tez meydana gəldiyi ağızdan başqa, hər yerdə qara rəngli qəhvəyi və ya boz rənglidir. Yak yazda və yazda böyük qırıqlar içərisində qalmış, qalın, yastıqlı bir paltarı ilə qış soyuqdan qorunur. Yak yunu Tibetlilər tərəfindən geniş istifadə olunur və heyvanlarda öz saçlarından toxunan bir qoşqu görmək mümkündür. Bədənin ən çox hissəsi paltar qalın və hətta əgər, sonra ayaqları, tərəfləri və qarın uzun və şagyə olarsa, demək olar ki, yerə çatan bir növ "yubka" təşkil edir. Quyruq da uzun, ağır saçlarla örtülür və ata bənzəyir. Vəhşi (mutus - səssiz) və yerli (grunniens - grunting) yaklar arasında fərqlənir.
Təsnifat
Əvvəllər tədqiqatçılar bütün növləri bir növ iki qısa növü ilə birləşdirdi - vəhşi yak B. g. mutus (Przewalski, 1883) və ev yakı B. g. grunniens (Linnaeus, 1766). Hal-hazırda, müəlliflərin əksəriyyəti yabanı və yerli növbəni növlər sırası ilə müxtəlif növlər hesab edirlər - Bos mutus və Bos grunniens. Ev yakları vəhşi yaklara nisbətən daha kiçik olur
Xüsusiyyətləri
Tarixi olaraq, vəhşi yaklar Tibet dövrünə aid insanlar üçün təhlükəli olan böyük pislərdən biri sayılır. Tibetdə, yabanı yak, ev yakından fərqli olaraq, dronq adlanır.
Vəhşi yaklar insanlar tərəfindən idarə olunan yerlərə dözməzlər və buna görə də sürətlə öləcəklər - indi yalnız Tibet dağlıq ərazilərində, dəniz səviyyəsindən 4300-4600 metr yüksəkliklərdə yaşayırlar. qışda və dəniz səviyyəsindən 6100 m-ə qədərdir. yayda.
Yak yüksək dağ şəraitinə uyğunlaşdırılmışdır. Ovçuluq ərazilərində buğa ilə müqayisədə daha böyük ağciyər və ürək vardır. Yağ qanının ömrü boyunca fetal hemoglobinin əhəmiyyətli bir hissəsinin olması səbəbiylə daha çox oksigen daşıya bilir. Saldırı aşağı temperaturda zəif tolerantlıq və 15 °C-dən yuxarı olan temperaturda aşınma olur. Aşağı temperaturda olan digər adaptasiya yağın subkutan təbəqəsi və ter bezlərinin demək olar ki, tam olmamasıdır.
Tibet platosunda və qonşu dağlıq ərazilərdə (Karakorum, Ladax) yerləşir. Onlar bir neçə rəhbərin ailələrində və ya 10-12 başlı kiçik sürüsündə, yaşlı kişilərdə tək yaşayırlar. Ancaq ilk dəfə yabanı yağı təsvir edən Nikolay Prjevalski kimi, XIX əsrdə də bəhs edir. kiçik buzovlu vəhşi yak sürüləri bir neçə yüz, hətta minlərlə başa çatdı. 6-8 yaşında cinsi yetkinliyə çatır; həyat ömrü təxminən 25 ildir.
Yakların təqibi sentyabr - oktyabr aylarında baş verir. Bu vaxtlar buğalar inək qruplarına qoşulur. Ən çox yarı-korneada ritual döyüşlərdə fərqli olaraq, buğa arasında qəddar döyüşlər baş verir. Mübarizə zamanı müxaliflər tərəfində bir buynuz ilə bir-birinə vurmağa çalışırlar. Bu döyüşlərin ölməsi nadirdir və bəzən çox ciddi xəsarətlərlə məhdudlaşır. Kəsmə zamanı yanğın naxışları eşidilir, digər zamanlarda isə səssizdir. Yumurtalarda yırtıq 9 aylıq gestasyondan sonra iyun ayında baş verir. Dana təxminən bir il anadan ayrılmır.
Yetkin yaklar yaxşı silahlanmış, çox güclü və şiddətlidir. Kurtlar yalnız istisna hallarda, böyük bir sürüyə və dərin qarlara hücum etməyə qərar verirlər. Öz növbəsində, yanaqlar, düşünmədən hücum edən şəxsə hücum edirlər, xüsusən də yanaqlar yaralanır. İrəli yanaq başını və quyruğunu axan bir saçlı sultan ilə tutur.
Yakların görmə və eşitməsi zəifdir.
Xarici keçidlər
- ARKive — images and movies of the wild yak (Bos grunniens) 2008-09-15 at the Wayback Machine
- Yaks: The Bison of Tibet
- more Information about Yaks / Wildyaks 2017-06-17 at the Wayback Machine
- Як на Яндекс. Словари (словарь «Кругосвет»)[ölü keçid]
İstinadlar
- Guo, S.; və b. "Taxonomic placement and origin of yaks: implications from analyses of mtDNA D-loop fragment sequences". Acta Theriologica Sinica. 26 (4). 2006: 325–330. 2020-11-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-03-19.
- International Commission on Zoological Nomenclature. "Opinion 2027. Usage of 17 specific names based on wild species which are predated by or contemporary with those based on domestic animals (Lepidoptera, Osteichthyes, Mammalia): conserved". Bulletin of Zoological Nomenclature. 60. 2003: 81–84. 2012-06-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-03-19.
- Castello J. R. 2016. Bovids of the World: Antelopes, Gazelles, Cattle, Goats, Sheep, and Relatives 2022-04-04 at the Wayback Machine. — Princeton University Press. — Pp. 636—639. — 664 p. —
- Nowak, R. (1999). Walker's Mammals of the World, 6th Edition, Volume II. Baltimore: Johns Hopkins University Press (quoted in Oliphant, M. 2003. "Bos grunniens" (On-line), Animal Diversity Web. Accessed 4 April 2009 15 iyun 2011 at the Wayback Machine)
- Boitani, Luigi (1984). Simon & Schuster's Guide to Mammals. Simon & Schuster/Touchstone Books, ISBN
- . Archived from the original on 16 April 2009. İstifadə tarixi: 2016-12-03.
- . ARKive. Retrieved on 2012-12-19.
- Wiener, Gerald; Jianlin, Han; Ruijun, Long. "4 The Yak in Relation to Its Environment. The Yak, Second Edition" (ingilis). Bangkok: Regional Office for Asia and the Pacific Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2003. ISBN . 2015-07-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2008-08-08.
- Sarkar, M.; və b. "Fetal haemoglobin in pregnant yaks (Poephagus grunniens L.)". Veterinary Journal. 158 (1). 1999: 68–70. doi:10.1053/tvjl.1999.0361. (#explicit_et_al)
- Yak 2011-07-25 at the Wayback Machine, Animal genetics training resources version II: Breed Information. Adopted from: Bonnemaire, J. «Yak». In: Mason, Ian L. (ed). (1984). Evolution of Domesticated Animals. London: Longman, pp. 39-45. . Accessed 8 August 2008.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vehsi yak lat bos mutus esl okuz cinsine aid heyvan novu Vehsi yakElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu LavrazioterilerKlad Qranddeste Ranqsiz DirnaqlilarDeste CutdirnaqlilarKlad Klad Klad Yarimdeste GovseyenlerInfradeste Fesile BosbuynuzlularYarimfesile OkuzlerTriba Cins Esl okuz Vehsi yakBeynelxalq elmi adiBos mutus Przew 1883Sekil axtarisiITIS 898261NCBI 72004YayilmasiRusiyada erazisinde Tiva respublikasinin kend teserrufatinda 2012 ci ilde texminen 10 min bas Buryatiya ve Altay Respublikasi zooparklarinda saxlanilir Tibetden basqa diger olkelerde de Simali Hindistan Cin Qazaxistan Tacikistan Butan Efqanistan Pakistan Iran Qirgizistan Ozbekistan Nepal ve Monqolustanin qonsu dagliq bolgelerinde yayilmisdir Sovet Ittifaqinda Simali Qafqaz xususile Kabardino Balkar Qaracay Cerkesiya Dagistan Cecen Inqusetiya ve Simali Osetiya kimi erazilerde yak uygunlasdirilmisdir Ermenistanda ise yakin uygunlasdirilmasi netice vermedi Xarici gorunusuYak uzun bir beden nisbeten qisa ayaqlari genis dairevi tuluqlari ve agir asagi eyilmis basi olan boyuk bir heyvandir Agirligi 2 m e qeder 1000 kq a qeder ceki Yasli bir erkeyin bedeninin uzunlugu 4 25 m dir ve ondan 0 75 m quyruga dusur Yakin disisinin uzunlugu 2 8 m hundurluyu 1 6 m cekisi ise 325 360 kq dir Her iki cinsin boynu uzun lakin qalin deyil genis araliklidir baza tereflere yoneldilir ve sonra yuxari ve asagi eyilir onlarin uzunlugu 95 sm e qederdir ve uclar arasindaki mesafe 90 sm dir Yakin bedeninden asili olan ve demek olar ki tamamile ayaqlari ehate eden uzun bir surusken xez var Yun ag nisanlarin tez tez meydana geldiyi agizdan basqa her yerde qara rengli qehveyi ve ya boz renglidir Yak yazda ve yazda boyuk qiriqlar icerisinde qalmis qalin yastiqli bir paltari ile qis soyuqdan qorunur Yak yunu Tibetliler terefinden genis istifade olunur ve heyvanlarda oz saclarindan toxunan bir qosqu gormek mumkundur Bedenin en cox hissesi paltar qalin ve hetta eger sonra ayaqlari terefleri ve qarin uzun ve sagye olarsa demek olar ki yere catan bir nov yubka teskil edir Quyruq da uzun agir saclarla ortulur ve ata benzeyir Vehsi mutus sessiz ve yerli grunniens grunting yaklar arasinda ferqlenir TesnifatEvveller tedqiqatcilar butun novleri bir nov iki qisa novu ile birlesdirdi vehsi yak B g mutus Przewalski 1883 ve ev yaki B g grunniens Linnaeus 1766 Hal hazirda muelliflerin ekseriyyeti yabani ve yerli novbeni novler sirasi ile muxtelif novler hesab edirler Bos mutus ve Bos grunniens Ev yaklari vehsi yaklara nisbeten daha kicik olurXususiyyetleriTarixi olaraq vehsi yaklar Tibet dovrune aid insanlar ucun tehlukeli olan boyuk pislerden biri sayilir Tibetde yabani yak ev yakindan ferqli olaraq dronq adlanir Vehsi yaklar insanlar terefinden idare olunan yerlere dozmezler ve buna gore de suretle olecekler indi yalniz Tibet dagliq erazilerinde deniz seviyyesinden 4300 4600 metr yuksekliklerde yasayirlar qisda ve deniz seviyyesinden 6100 m e qederdir yayda Yak yuksek dag seraitine uygunlasdirilmisdir Ovculuq erazilerinde buga ile muqayisede daha boyuk agciyer ve urek vardir Yag qaninin omru boyunca fetal hemoglobinin ehemiyyetli bir hissesinin olmasi sebebiyle daha cox oksigen dasiya bilir Saldiri asagi temperaturda zeif tolerantliq ve 15 C den yuxari olan temperaturda asinma olur Asagi temperaturda olan diger adaptasiya yagin subkutan tebeqesi ve ter bezlerinin demek olar ki tam olmamasidir Tibet platosunda ve qonsu dagliq erazilerde Karakorum Ladax yerlesir Onlar bir nece rehberin ailelerinde ve ya 10 12 basli kicik surusunde yasli kisilerde tek yasayirlar Ancaq ilk defe yabani yagi tesvir eden Nikolay Prjevalski kimi XIX esrde de behs edir kicik buzovlu vehsi yak suruleri bir nece yuz hetta minlerle basa catdi 6 8 yasinda cinsi yetkinliye catir heyat omru texminen 25 ildir Yaklarin teqibi sentyabr oktyabr aylarinda bas verir Bu vaxtlar bugalar inek qruplarina qosulur En cox yari korneada ritual doyuslerde ferqli olaraq buga arasinda qeddar doyusler bas verir Mubarize zamani muxalifler terefinde bir buynuz ile bir birine vurmaga calisirlar Bu doyuslerin olmesi nadirdir ve bezen cox ciddi xesaretlerle mehdudlasir Kesme zamani yangin naxislari esidilir diger zamanlarda ise sessizdir Yumurtalarda yirtiq 9 ayliq gestasyondan sonra iyun ayinda bas verir Dana texminen bir il anadan ayrilmir Yetkin yaklar yaxsi silahlanmis cox guclu ve siddetlidir Kurtlar yalniz istisna hallarda boyuk bir suruye ve derin qarlara hucum etmeye qerar verirler Oz novbesinde yanaqlar dusunmeden hucum eden sexse hucum edirler xususen de yanaqlar yaralanir Ireli yanaq basini ve quyrugunu axan bir sacli sultan ile tutur Yaklarin gorme ve esitmesi zeifdir Xarici kecidlerARKive images and movies of the wild yak Bos grunniens 2008 09 15 at the Wayback Machine Yaks The Bison of Tibet more Information about Yaks Wildyaks 2017 06 17 at the Wayback Machine Yak na Yandeks Slovari slovar Krugosvet olu kecid IstinadlarGuo S ve b Taxonomic placement and origin of yaks implications from analyses of mtDNA D loop fragment sequences Acta Theriologica Sinica 26 4 2006 325 330 2020 11 04 tarixinde Istifade tarixi 2019 03 19 International Commission on Zoological Nomenclature Opinion 2027 Usage of 17 specific names based on wild species which are predated by or contemporary with those based on domestic animals Lepidoptera Osteichthyes Mammalia conserved Bulletin of Zoological Nomenclature 60 2003 81 84 2012 06 09 tarixinde Istifade tarixi 2019 03 19 Castello J R 2016 Bovids of the World Antelopes Gazelles Cattle Goats Sheep and Relatives 2022 04 04 at the Wayback Machine Princeton University Press Pp 636 639 664 p ISBN 978 0 691 16717 6 Nowak R 1999 Walker s Mammals of the World 6th Edition Volume II Baltimore Johns Hopkins University Press quoted in Oliphant M 2003 Bos grunniens On line Animal Diversity Web Accessed 4 April 2009 15 iyun 2011 at the Wayback Machine Boitani Luigi 1984 Simon amp Schuster s Guide to Mammals Simon amp Schuster Touchstone Books ISBN 978 0 671 42805 1 Archived from the original on 16 April 2009 Istifade tarixi 2016 12 03 ARKive Retrieved on 2012 12 19 Wiener Gerald Jianlin Han Ruijun Long 4 The Yak in Relation to Its Environment The Yak Second Edition ingilis Bangkok Regional Office for Asia and the Pacific Food and Agriculture Organization of the United Nations 2003 ISBN 92 5 104965 3 2015 07 01 tarixinde Istifade tarixi 2008 08 08 Sarkar M ve b Fetal haemoglobin in pregnant yaks Poephagus grunniens L Veterinary Journal 158 1 1999 68 70 doi 10 1053 tvjl 1999 0361 explicit et al Yak 2011 07 25 at the Wayback Machine Animal genetics training resources version II Breed Information Adopted from Bonnemaire J Yak In Mason Ian L ed 1984 Evolution of Domesticated Animals London Longman pp 39 45 ISBN 0 582 46046 8 Accessed 8 August 2008