Azərbaycanca AzərbaycancaDeutsch Deutsch日本語 日本語Lietuvos Lietuvosසිංහල සිංහලTürkçe TürkçeУкраїнська УкраїнськаUnited State United State
Dəstək
www.wikimedia.az-az.nina.az

Vikipediya azad ensiklopediya Verilənlərin kurasiyası ing Data curation məlumatların uzunmüddətli saxlanması keyfiyyətli

Verilənlərin kurasiyası

Verilənlərin kurasiyası
Vikipediya, azad ensiklopediya

Verilənlərin kurasiyası (ing. Data curation) — məlumatların uzunmüddətli saxlanması, keyfiyyətli idarə olunması, təşkilatlanması və gələcəkdə istifadəyə yararlı şəkildə qorunması prosesi. Bu fəaliyyət məlumatların ilkin toplanmasından başlayaraq onların təhlili, təsviri, saxlanması və paylaşılması kimi bütün mərhələləri əhatə edir. Verilənlərin kurasiyası xüsusilə elmi tədqiqatlarda, mədəni irs layihələrində və böyük verilənlər analitikasında davamlılıq və etibarlılıq təmin etmək üçün əsas mexanizmdir.

Verilənlərin kurasiyasının başlıca məqsədi məlumatların təkrar istifadə üçün uyğun saxlanılmasıdır. Bu, həm tədqiqatçılar, həm də ictimaiyyət üçün informasiyanın açıq və davamlı əldə edilməsini təmin edir. Yüksək keyfiyyətli kurasiya məlumatların itirilməsinin, köhnəlməsinin və ya kontekstdən çıxmasının qarşısını alır. Kurasiyanın əsas mərhələlərinə məlumatların seçilməsi, formatlaşdırılması, metaverilənlərin hazırlanması, təhlükəsiz saxlanması və müntəzəm yenilənməsi daxildir. Hər mərhələ beynəlxalq standartlara və açıq elm prinsiplərinə uyğun aparılır.

Tarixi

| ]

Verilənlərin kurasiyasının tarixi rəqəmsal məlumat idarəçiliyinin inkişafı ilə sıx bağlıdır. XX əsrin ortalarında kompüter əsaslı arxivlər yarandıqda tədqiqatçılar məlumatların uzunmüddətli saxlanması məsələsinə xüsusi diqqət yetirməyə başladılar. 1960–1970-ci illərdə kitabxana və arxiv mütəxəssisləri elektron kataloq sistemləri vasitəsilə ilk kurasiya prinsiplərini formalaşdırdılar. 1980-ci illərdə elmi laboratoriyalar və kosmik tədqiqat mərkəzləri böyük həcmli eksperimental məlumatları qorumaq üçün xüsusi metodologiyalar hazırladı. İnternetin geniş yayılması ilə 1990-cı illərdə məlumatların paylaşılması və təkrar istifadəsi daha da aktuallaşdı. Açıq elm hərəkatı kurasiyanın əsas konsepsiyalarını – davamlılıq, şəffaflıq və əlçatanlıq – beynəlxalq səviyyədə möhkəmləndirdi. 2000-ci illərin əvvəllərində metaverilən standartları (məsələn, ) və açıq arxiv protokolları qəbul edildi. Bu dövrdə kurasiya fəaliyyəti yalnız saxlama deyil, həm də məlumatın dəyərini artıran idarəetmə prosesi kimi təsdiqləndi.

Müasir dövrdə kurasiya həm avtomatlaşdırılmış alətlər, həm də mütəxəssis iştirakı ilə həyata keçirilir. Təcrübə göstərir ki, kurasiya yalnız texniki deyil, həm də təşkilati yanaşma tələb edir. Peşəkar kuratorlar məlumatın kontekstini, hüquqi statusunu və elmi əhəmiyyətini qiymətləndirir. Kurasiya praktikası tədqiqatların təkrar yoxlanması və nəticələrin açıq paylaşılması üçün əsas zəmin yaradır. Bir çox universitetlər və elmi mərkəzlər bu sahə üzrə ayrıca təhsil proqramları təqdim edir. Dövlət və beynəlxalq təşkilatlar kurasiya üzrə normativ sənədlər hazırlayaraq standartları vahidləşdirir. Beləliklə, tarix və praktik yanaşmalar bu sahənin elmi və sosial əhəmiyyətini davamlı şəkildə gücləndirmişdir.

Layihələr və tədqiqatlar

| ]

Verilənlərin kurasiyası sahəsində həyata keçirilən layihələr və aparılan tədqiqatlar çoxşaxəlidir. İlk böyük təşəbbüslərdən biri rəqəmsal kitabxanaların yaradılması ilə bağlı olmuşdur. açıq məlumat arxivlərinin inkişafı üçün 1990-cı illərdə bir sıra pilot layihələr dəstəkləmişdir. Avropa İttifaqı “OpenAIRE” platforması vasitəsilə elmi nəticələrin açıq saxlanmasını və kurasiyasını təşviq edir. “” və “” kimi beynəlxalq təşəbbüslər ekoloji və bioloji məlumatların uzunmüddətli qorunmasına xidmət edir. Böyük Britaniyada “UK Data Service” ictimai və sosial elmlər üzrə geniş məlumat bazası təqdim edir. Genom araşdırmalarında “GenBank” və “European Nucleotide Archive” kimi resurslar kurasiyanın praktik nümunələridir. Hər bir layihə məlumatın keyfiyyətini artırmaq və təkrar istifadəyə uyğunlaşdırmaq üçün özünəməxsus standartlar tətbiq edir. Tədqiqatlar göstərir ki, davamlı maliyyə dəstəyi və hüquqi çərçivə kurasiya layihələrinin uğuru üçün həlledici əhəmiyyət daşıyır. Son illərdə süni intellekt və maşın öyrənməsi alətləri kurasiya prosesində avtomatlaşdırmanı gücləndirmişdir.

Sosial elmlərdə aparılan araşdırmalar məlumatın etik saxlanması və məxfilik məsələlərini də diqqət mərkəzinə gətirir. Bir çox universitetlər tədqiqat məlumatlarını açıq depolara yerləşdirərək kurasiya üzrə real təcrübə qazanır. Müxtəlif ölkələrdə aparılan müqayisəli araşdırmalar milli standartların uyğunlaşdırılmasının zəruriliyini vurğulayır. Rəqəmsal irs və muzey layihələri kurasiya metodlarını mədəniyyət sahəsinə də tətbiq edir. Elmi jurnallar isə məqalə dərcindən əvvəl məlumat dəstlərinin kurasiya olunmasını getdikcə daha çox tələb edir. Bu layihə və tədqiqatların cəmi göstərir ki, kurasiya qlobal elmi ekosistemin ayrılmaz və dinamik hissəsinə çevrilmişdir.

Həmçinin bax

| ]

İstinadlar

| ]
  1. "What is Data Curation?". Praxi AI. İstifadə tarixi: 15 iyun 2025.
  2. Renée J. Miller, “Big Data Curation” in 20th International Conference on Management of Data (COMAD) 2014, Hyderabad, India, December 17–19, 2014
  3. "What is DataONE?". What is DataONE?. 26 aprel 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 mart 2018.
  4. "Sustainable Digital Data Preservation and Access Network Partners (DataNet) Program Summary". National Science Foundation. 28 sentyabr 2007. İstifadə tarixi: 15 mart 2018.
  5. Bio creative Glossary. Retrieved on 3 October 2016.
  6. Palmer, Carole L.; Weber, Nicholas M.; Muñoz, Trevor; Renear, Allen H. "Foundations of Data Curation: The Pedagogy and Practice of "Purposeful Work" with Research Data". Archive Journal. 3. iyun 2013. hdl:2142/78099.
  7. "An Introduction to Humanities Data Curation" by Julia Flanders and Trevor Muñoz http://guide.dhcuration.org/intro/. Not available any more: archive.org
  8. "RCSB PDB: About the PDB Archive and the RCSB PDB". About the PDB Archive and the RCSB PDB. 24 mart 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 mart 2018.
  9. Gramates, LS; Marygold, SJ; dos Santos, G; Urbano, J-M; Antonazzo, G; Matthews, BB; Rey, AJ; Tabone, CJ; Crosby, MA; Emmert, DB; Falls, K; Goodman, JL; Hu, Y; Ponting, L; Schroeder, AJ; Strelets, VB; Thurmond, J; Zhou, P; FlyBase Consortium. "lyBase at 25: looking to the future". Nucleic Acids Res. 45 (D1). 2017: D663–D671. doi:10.1093/nar/gkw1016. PMC 5210523. PMID 27799470.
  10. Sabharwal, Arjun. Digital Curation in the Digital Humanities: Preserving and Promoting Archival and Special Collections. Chandos Publishing. 2015. səh. 60. ISBN . İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
  11. Pilin Glossary. Not available any more: archive.org
  12. E. Curry, A. Freitas, and S. O’Riáin, “The Role of Community-Driven Data Curation for Enterprises,” Arxivləşdirilib 2012-01-23 at the Wayback Machine in Linking Enterprise Data, D. Wood, Ed. Boston, MA: Springer US, 2010, pp. 25-47. ISBN 
  13. A. Freitas, E. Curry, “Big Data Curation,” Arxivləşdirilib 2016-09-13 at the Wayback Machine in New Horizons for a Data-Driven Economy, Springer (Open Access), 2015.
  14. Borgman, C. Big data, little data, no data: Scholarship in the networked world. Cambridge, Massachusetts: MIT Press. 2015. 13. ISBN .
  15. "CCSDS.org - The Consultative Committee for Space Data Systems (CCSDS)". public.ccsds.org. İstifadə tarixi: 14 mart 2018.
  16. Cragin, Melissa; Heidorn, P. Bryan; Palmer, Carole L.; Smith, Linda C. "An Educational Program on Data Curation". ALA Science & Technology Section Conference. 2007. İstifadə tarixi: 7 oktyabr 2013.
  17. Chessell, Mandy; Nigel L Jones; Jay Limburn; David Radley; Kevin Shank. Designing and Operating a Data Reservoir. IBM Redbooks. 2015. 111–113. ISBN . İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
  18. "Preserving Digital Information (PDI) report" (PDF). 1996. İstifadə tarixi: 13 mart 2018.
  19. "ICPSR: History". www.icpsr.umich.edu (ingilis). İstifadə tarixi: 15 mart 2018.
  20. Heim, Kathleen M. "Library Trends 30 (3) Winter 1982: Data Libraries for the Social Sciences". Library Trends. 29 noyabr 1982 – www.ideals.illinois.edu vasitəsilə.
  21. Kathleen M. Heim, "Social Scientific Information Needs for Numeric Data: The Evolution of the International Data Archive Infrastructure." in Collection Management 9 (Spring 1987): 1-53.
  22. "The OAIS reference model" (ingilis). 9 dekabr 2015. İstifadə tarixi: 15 mart 2018.

Xarici keçidlər

| ]
  • Curation of ecological and environmental data: DataONE
  • Data management tools and services spanning multiple scientific disciplines: DataConservancy Arxivləşdirilib 2020-10-28 at the Wayback Machine

wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer

Vikipediya azad ensiklopediya Verilenlerin kurasiyasi ing Data curation melumatlarin uzunmuddetli saxlanmasi keyfiyyetli idare olunmasi teskilatlanmasi ve gelecekde istifadeye yararli sekilde qorunmasi prosesi Bu fealiyyet melumatlarin ilkin toplanmasindan baslayaraq onlarin tehlili tesviri saxlanmasi ve paylasilmasi kimi butun merheleleri ehate edir Verilenlerin kurasiyasi xususile elmi tedqiqatlarda medeni irs layihelerinde ve boyuk verilenler analitikasinda davamliliq ve etibarliliq temin etmek ucun esas mexanizmdir Verilenlerin kurasiyasinin baslica meqsedi melumatlarin tekrar istifade ucun uygun saxlanilmasidir Bu hem tedqiqatcilar hem de ictimaiyyet ucun informasiyanin aciq ve davamli elde edilmesini temin edir Yuksek keyfiyyetli kurasiya melumatlarin itirilmesinin kohnelmesinin ve ya kontekstden cixmasinin qarsisini alir Kurasiyanin esas merhelelerine melumatlarin secilmesi formatlasdirilmasi metaverilenlerin hazirlanmasi tehlukesiz saxlanmasi ve muntezem yenilenmesi daxildir Her merhele beynelxalq standartlara ve aciq elm prinsiplerine uygun aparilir Tarixi span Verilenlerin kurasiyasinin tarixi reqemsal melumat idareciliyinin inkisafi ile six baglidir XX esrin ortalarinda komputer esasli arxivler yarandiqda tedqiqatcilar melumatlarin uzunmuddetli saxlanmasi meselesine xususi diqqet yetirmeye basladilar 1960 1970 ci illerde kitabxana ve arxiv mutexessisleri elektron kataloq sistemleri vasitesile ilk kurasiya prinsiplerini formalasdirdilar 1980 ci illerde elmi laboratoriyalar ve kosmik tedqiqat merkezleri boyuk hecmli eksperimental melumatlari qorumaq ucun xususi metodologiyalar hazirladi Internetin genis yayilmasi ile 1990 ci illerde melumatlarin paylasilmasi ve tekrar istifadesi daha da aktuallasdi Aciq elm herekati kurasiyanin esas konsepsiyalarini davamliliq seffafliq ve elcatanliq beynelxalq seviyyede mohkemlendirdi 2000 ci illerin evvellerinde metaverilen standartlari meselen ve aciq arxiv protokollari qebul edildi Bu dovrde kurasiya fealiyyeti yalniz saxlama deyil hem de melumatin deyerini artiran idareetme prosesi kimi tesdiqlendi Muasir dovrde kurasiya hem avtomatlasdirilmis aletler hem de mutexessis istiraki ile heyata kecirilir Tecrube gosterir ki kurasiya yalniz texniki deyil hem de teskilati yanasma teleb edir Pesekar kuratorlar melumatin kontekstini huquqi statusunu ve elmi ehemiyyetini qiymetlendirir Kurasiya praktikasi tedqiqatlarin tekrar yoxlanmasi ve neticelerin aciq paylasilmasi ucun esas zemin yaradir Bir cox universitetler ve elmi merkezler bu sahe uzre ayrica tehsil proqramlari teqdim edir Dovlet ve beynelxalq teskilatlar kurasiya uzre normativ senedler hazirlayaraq standartlari vahidlesdirir Belelikle tarix ve praktik yanasmalar bu sahenin elmi ve sosial ehemiyyetini davamli sekilde guclendirmisdir Layiheler ve tedqiqatlar span Verilenlerin kurasiyasi sahesinde heyata kecirilen layiheler ve aparilan tedqiqatlar coxsaxelidir Ilk boyuk tesebbuslerden biri reqemsal kitabxanalarin yaradilmasi ile bagli olmusdur aciq melumat arxivlerinin inkisafi ucun 1990 ci illerde bir sira pilot layiheler desteklemisdir Avropa Ittifaqi OpenAIRE platformasi vasitesile elmi neticelerin aciq saxlanmasini ve kurasiyasini tesviq edir ve kimi beynelxalq tesebbusler ekoloji ve bioloji melumatlarin uzunmuddetli qorunmasina xidmet edir Boyuk Britaniyada UK Data Service ictimai ve sosial elmler uzre genis melumat bazasi teqdim edir Genom arasdirmalarinda GenBank ve European Nucleotide Archive kimi resurslar kurasiyanin praktik numuneleridir Her bir layihe melumatin keyfiyyetini artirmaq ve tekrar istifadeye uygunlasdirmaq ucun ozunemexsus standartlar tetbiq edir Tedqiqatlar gosterir ki davamli maliyye desteyi ve huquqi cercive kurasiya layihelerinin uguru ucun helledici ehemiyyet dasiyir Son illerde suni intellekt ve masin oyrenmesi aletleri kurasiya prosesinde avtomatlasdirmani guclendirmisdir Sosial elmlerde aparilan arasdirmalar melumatin etik saxlanmasi ve mexfilik meselelerini de diqqet merkezine getirir Bir cox universitetler tedqiqat melumatlarini aciq depolara yerlesdirerek kurasiya uzre real tecrube qazanir Muxtelif olkelerde aparilan muqayiseli arasdirmalar milli standartlarin uygunlasdirilmasinin zeruriliyini vurgulayir Reqemsal irs ve muzey layiheleri kurasiya metodlarini medeniyyet sahesine de tetbiq edir Elmi jurnallar ise meqale dercinden evvel melumat destlerinin kurasiya olunmasini getdikce daha cox teleb edir Bu layihe ve tedqiqatlarin cemi gosterir ki kurasiya qlobal elmi ekosistemin ayrilmaz ve dinamik hissesine cevrilmisdir Hemcinin bax span MetaverilenlerIstinadlar span What is Data Curation Praxi AI Istifade tarixi 15 iyun 2025 Renee J Miller Big Data Curation in 20th International Conference on Management of Data COMAD 2014 Hyderabad India December 17 19 2014 What is DataONE What is DataONE 26 aprel 2019 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 15 mart 2018 Sustainable Digital Data Preservation and Access Network Partners DataNet Program Summary National Science Foundation 28 sentyabr 2007 Istifade tarixi 15 mart 2018 Bio creative Glossary Retrieved on 3 October 2016 Palmer Carole L Weber Nicholas M Munoz Trevor Renear Allen H Foundations of Data Curation The Pedagogy and Practice of Purposeful Work with Research Data Archive Journal 3 iyun 2013 hdl 2142 78099 An Introduction to Humanities Data Curation by Julia Flanders and Trevor Munoz http guide dhcuration org intro Not available any more archive org RCSB PDB About the PDB Archive and the RCSB PDB About the PDB Archive and the RCSB PDB 24 mart 2018 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 15 mart 2018 Gramates LS Marygold SJ dos Santos G Urbano J M Antonazzo G Matthews BB Rey AJ Tabone CJ Crosby MA Emmert DB Falls K Goodman JL Hu Y Ponting L Schroeder AJ Strelets VB Thurmond J Zhou P FlyBase Consortium lyBase at 25 looking to the future Nucleic Acids Res 45 D1 2017 D663 D671 doi 10 1093 nar gkw1016 PMC 5210523 PMID 27799470 Sabharwal Arjun Digital Curation in the Digital Humanities Preserving and Promoting Archival and Special Collections Chandos Publishing 2015 seh 60 ISBN 9780081001783 Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 Pilin Glossary Not available any more archive org E Curry A Freitas and S O Riain The Role of Community Driven Data Curation for Enterprises Arxivlesdirilib 2012 01 23 at the Wayback Machine in Linking Enterprise Data D Wood Ed Boston MA Springer US 2010 pp 25 47 ISBN 978 1 4419 7664 2 A Freitas E Curry Big Data Curation Arxivlesdirilib 2016 09 13 at the Wayback Machine in New Horizons for a Data Driven Economy Springer Open Access 2015 Borgman C Big data little data no data Scholarship in the networked world Cambridge Massachusetts MIT Press 2015 13 ISBN 978 0 262 02856 1 CCSDS org The Consultative Committee for Space Data Systems CCSDS public ccsds org Istifade tarixi 14 mart 2018 Cragin Melissa Heidorn P Bryan Palmer Carole L Smith Linda C An Educational Program on Data Curation ALA Science amp Technology Section Conference 2007 Istifade tarixi 7 oktyabr 2013 Chessell Mandy Nigel L Jones Jay Limburn David Radley Kevin Shank Designing and Operating a Data Reservoir IBM Redbooks 2015 111 113 ISBN 9780837440668 Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 Preserving Digital Information PDI report PDF 1996 Istifade tarixi 13 mart 2018 ICPSR History www icpsr umich edu ingilis Istifade tarixi 15 mart 2018 Heim Kathleen M Library Trends 30 3 Winter 1982 Data Libraries for the Social Sciences Library Trends 29 noyabr 1982 www ideals illinois edu vasitesile Kathleen M Heim Social Scientific Information Needs for Numeric Data The Evolution of the International Data Archive Infrastructure in Collection Management 9 Spring 1987 1 53 The OAIS reference model ingilis 9 dekabr 2015 Istifade tarixi 15 mart 2018 Xarici kecidler span Curation of ecological and environmental data DataONE Data management tools and services spanning multiple scientific disciplines DataConservancy Arxivlesdirilib 2020 10 28 at the Wayback Machine Normativ yoxlamaMicrosoft 91632574 VerilenlerVerilenlerin elde edilmesi Verilenlerin artirilmasi Verilenlerin analizi Verilenlerin anonimlesdirilmesi Verilenlerin arxeologiyasi Boyuk verilenler Verilenlerin temizlenmesi Verilenlerin toplanmasi Verilenlerin sixlasdirilmasi Verilenlerin pozulmasi Verilenlerin kurasiyasi Verilenlerin tekrarsizlasdirilmasi Verilenlerin deqradasiyasi Verilenlerin identifikasiyasinin silinmesi Verilenler ekosistemi Verilenlerin redaktesi Verilenler muhendisliyi Verilenlerin silinmesi Verilenler etikasi Verilenler idareciliyi Verilenlerin idareedilmesi Metamelumatlar Verilenler medenciliyi Verilenlerin mexfiliyi muhafize Verilenlerin berpasi Verilenler elmi Verilenler tehlukesizliyi Verilenler tipi Verilenler xezinesi Kateqoriyalar ArxivsunasliqVerilenlerin idareedilmesi

Nəşr tarixi:
Yuxarı