Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Vazul (mac. Vászol; X əsr, bilinmir – 1037) — Macarıstanın Arpad sülaləsindən olan zadəgan və knyaz. O, Böyük knyaz Takşonun nəvəsi və Müqəddəs İştvanın yaxın qohumudur.
| Vazul | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | X əsr |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 1037 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Vazulun atası Mihail (mac. Mihály), babası isə Macarıstanın Böyük knyazı Takşon idi. Beləliklə, o, Arpad sülaləsinə mənsub idi və Macarıstanın siyasi elitasında mühüm yer tuturdu. Vazul, ehtimal ki, Macarıstanın qərb bölgələrində böyümüş və hərbi-siyasi sahədə təlim keçmişdir. XI əsrin əvvəllərində Macarıstanın ilk kralı Müqəddəs İştvan hakimiyyətdə ikən ölkəni xristianlaşdırmağa və mərkəzləşdirməyə çalışırdı. İştvanın oğlan övladı olmadığı üçün taxt varisliyi məsələsi açıq qalırdı. Kralın ölümündən sonra kimin hakimiyyətə gələcəyi mühüm siyasi məsələyə çevrilmişdi.
Vazul Arpad sülaləsindən olduğu üçün taxta qanuni namizəd sayılırdı. Lakin Müqəddəs İştvan onu etibarlı varis kimi görmürdü. Kralın əsas dəstəkçisi olan Almaniya və Roma Papalığı, Macarıstanın xristianlaşmasını və Qərbə inteqrasiyasını istəyirdi. Bununla yanaşı, Vazulun köhnə, ənənəvi türk-macar adət-ənənələrinə daha yaxın olduğu güman edilir. Bu isə onu Müqəddəs İştvan və onun tərəfdarları üçün təhlükəli rəqibə çevirirdi.
Vazulun zindana salınması və kor edilməsi
Müqəddəs İştvan, Vazulun taxta çıxmasına mane olmaq üçün onu həbs etdirdi. 1031-ci ildə İştvanın yeganə oğlu İmre (Emeric) qəfil vəfat etdi. Bu hadisədən sonra İştvan taxt varisi kimi Vazulu yox, Avstriya markqrafının oğlu, alman mənşəli I Pyeter Orseolonu irəli sürdü. Qərar Macarıstan zadəganlarının əksəriyyətinin narazılığına səbəb oldu. Vazulun tərəfdarları onu azad etməyə və taxta çıxarmağa çalışsalar da, Müqəddəs İştvan tədbir görərək onu həbsdə saxlamağa çalışırdı. 1037-ci ildə İştvanın əmri ilə Vazulun gözləri kor edilmiş və qulaqlarına əridilmiş qurğuşun tökülmüşdür. Bununla o, hakimiyyətə iddia etmək qabiliyyətini itirmişdir. Siyasi baxımdan İştvanın özündən sonra Vazulun hakimiyyətə gəlməsini tamamilə istisna etməyə çalışmasının bir göstəricisi olmuşdur.
Vazulun üç oğlu – Andraş (I Andrey), Bela (I Béla) və Levente Macarıstan tarixində mühüm rol oynadılar. Onlar atasının sonra Macarıstandan qaçaraq, Polşa və Kiyev Rusuna sığındılar. Sonradan, I Andraş və I Bela Macarıstan kralı olmuş və ölkəni yenidən Arpad sülaləsinin nəzarətinə qaytarmışdılar.
Ailəsi
| Arpad | * | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jolt | qızı | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Takşon | "Polovtsiyalı" qadın** | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(1046-cı ilə qədər) | a Tatoni qəbiləsindən olan qadın | Vazul | Premislava*** | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(1046-cı ildən) | Bonuzlo və ya Domoslav | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
*Menumorutun həqiqi və ya uydurulmuş bir şəxs olması müasir alimlər tərəfindən müzakirə olunur.
**Xəzər, Peçeneq və ya Volqa bolqar qadını
***Kristo yazır ki, o, Kiyev Rus dövlətinin Rüriklər sülaləsinin üzvüdür.
İstinadlar
- Lundy D. R. Vazul Arpád, King of Hungary // The Peerage (ing.).
- The Hungarian Illuminated Chronicle (ch. 45.69), p. 107.
- Simon of Kéza: The Deeds of the Hungarians (ch. 2.44), pp. 105–107.
- Kordé, Zoltán. Taksony // Kristó, Gyula; Engel, Pál; Makk, Ferenc (redaktorlar ). Korai magyar történeti lexikon (9-14. század) [=Encyclopedia of the Early Hungarian History (9th-14th centuries)] (macar). Akadémiai Kiadó. 1994. səh. 659. ISBN .
- The Hungarian Illuminated Chronicle: (ch. 60.87), p. 113.
- Györffy, György (1966): Egy krónikahely magyarázatához - In: Történelmi Szemle vol. 9 (1966) p. 25-34
- Gerics, József (1966): A Tátony nemzetségről. Adalékok egy krónikahely értelmezéséhez - In: Történelmi Szemle vol. 9 (1966) p. 1-24
- Veszprémy, László. Vazul // Kristó, Gyula; Engel, Pál; Makk, Ferenc (redaktorlar ). Korai magyar történeti lexikon (9-14. század) [=Encyclopedia of the Early Hungarian History (9th-14th centuries)] (macar). Akadémiai Kiadó. 1994. 721–722. ISBN .
- Györffy, György. István király és műve [=King Stephen and his Work] (macar). Balassi Kiadó. 2000.
- Sinor, Denis. A History of Hungary. A. Praeger. 1959.
- Steinhübel, Ján. The Duchy of Nitra // ; Kováč, Dušan; Brown, Martin D. (redaktorlar ). Slovakia in History. Cambridge University Press. 2011. 15–29. ISBN .
- Kristó, Gyula; Makk, Ferenc. Az Árpád-ház uralkodói Rulers of the House of Árpád (macar). I.P.C. Könyvek. 1996. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vazul mac Vaszol X esr bilinmir 1037 Macaristanin Arpad sulalesinden olan zadegan ve knyaz O Boyuk knyaz Taksonun nevesi ve Muqeddes Istvanin yaxin qohumudur VazulSexsi melumatlarDogum tarixi X esrDogum yeri bilinmirVefat tarixi 1037 Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiVazulun atasi Mihail mac Mihaly babasi ise Macaristanin Boyuk knyazi Takson idi Belelikle o Arpad sulalesine mensub idi ve Macaristanin siyasi elitasinda muhum yer tuturdu Vazul ehtimal ki Macaristanin qerb bolgelerinde boyumus ve herbi siyasi sahede telim kecmisdir XI esrin evvellerinde Macaristanin ilk krali Muqeddes Istvan hakimiyyetde iken olkeni xristianlasdirmaga ve merkezlesdirmeye calisirdi Istvanin oglan ovladi olmadigi ucun taxt varisliyi meselesi aciq qalirdi Kralin olumunden sonra kimin hakimiyyete geleceyi muhum siyasi meseleye cevrilmisdi Vazul Arpad sulalesinden oldugu ucun taxta qanuni namized sayilirdi Lakin Muqeddes Istvan onu etibarli varis kimi gormurdu Kralin esas destekcisi olan Almaniya ve Roma Papaligi Macaristanin xristianlasmasini ve Qerbe inteqrasiyasini isteyirdi Bununla yanasi Vazulun kohne enenevi turk macar adet enenelerine daha yaxin oldugu guman edilir Bu ise onu Muqeddes Istvan ve onun terefdarlari ucun tehlukeli reqibe cevirirdi Vazulun zindana salinmasi ve kor edilmesi Muqeddes Istvan Vazulun taxta cixmasina mane olmaq ucun onu hebs etdirdi 1031 ci ilde Istvanin yegane oglu Imre Emeric qefil vefat etdi Bu hadiseden sonra Istvan taxt varisi kimi Vazulu yox Avstriya markqrafinin oglu alman menseli I Pyeter Orseolonu ireli surdu Qerar Macaristan zadeganlarinin ekseriyyetinin naraziligina sebeb oldu Vazulun terefdarlari onu azad etmeye ve taxta cixarmaga calissalar da Muqeddes Istvan tedbir gorerek onu hebsde saxlamaga calisirdi 1037 ci ilde Istvanin emri ile Vazulun gozleri kor edilmis ve qulaqlarina eridilmis qurgusun tokulmusdur Bununla o hakimiyyete iddia etmek qabiliyyetini itirmisdir Siyasi baximdan Istvanin ozunden sonra Vazulun hakimiyyete gelmesini tamamile istisna etmeye calismasinin bir gostericisi olmusdur Vazulun uc oglu Andras I Andrey Bela I Bela ve Levente Macaristan tarixinde muhum rol oynadilar Onlar atasinin sonra Macaristandan qacaraq Polsa ve Kiyev Rusuna sigindilar Sonradan I Andras ve I Bela Macaristan krali olmus ve olkeni yeniden Arpad sulalesinin nezaretine qaytarmisdilar AilesiArpad JoltqiziTakson Polovtsiyali qadin 1046 ci ile qeder a Tatoni qebilesinden olan qadinVazulPremislava 1046 ci ilden Bonuzlo ve ya Domoslav Menumorutun heqiqi ve ya uydurulmus bir sexs olmasi muasir alimler terefinden muzakire olunur Xezer Peceneq ve ya Volqa bolqar qadini Kristo yazir ki o Kiyev Rus dovletinin Rurikler sulalesinin uzvudur IstinadlarLundy D R Vazul Arpad King of Hungary The Peerage ing The Hungarian Illuminated Chronicle ch 45 69 p 107 Simon of Keza The Deeds of the Hungarians ch 2 44 pp 105 107 Korde Zoltan Taksony Kristo Gyula Engel Pal Makk Ferenc redaktorlar Korai magyar torteneti lexikon 9 14 szazad Encyclopedia of the Early Hungarian History 9th 14th centuries macar Akademiai Kiado 1994 seh 659 ISBN 963 05 6722 9 The Hungarian Illuminated Chronicle ch 60 87 p 113 Gyorffy Gyorgy 1966 Egy kronikahely magyarazatahoz In Tortenelmi Szemle vol 9 1966 p 25 34 Gerics Jozsef 1966 A Tatony nemzetsegrol Adalekok egy kronikahely ertelmezesehez In Tortenelmi Szemle vol 9 1966 p 1 24 Veszpremy Laszlo Vazul Kristo Gyula Engel Pal Makk Ferenc redaktorlar Korai magyar torteneti lexikon 9 14 szazad Encyclopedia of the Early Hungarian History 9th 14th centuries macar Akademiai Kiado 1994 721 722 ISBN 963 05 6722 9 Gyorffy Gyorgy Istvan kiraly es muve King Stephen and his Work macar Balassi Kiado 2000 Sinor Denis A History of Hungary A Praeger 1959 Steinhubel Jan The Duchy of Nitra Kovac Dusan Brown Martin D redaktorlar Slovakia in History Cambridge University Press 2011 15 29 ISBN 978 0 521 80253 6 Kristo Gyula Makk Ferenc Az Arpad haz uralkodoi Rulers of the House of Arpad macar I P C Konyvek 1996 ISBN 963 7930 97 3