fbpx
Wikipedia

Vaveyla (pyes)

Avqust 01, 2021

Vaveyla (pyes) — "Vaveyla" səhnə əsəri, 1926-cı ildə “Bakı İşçisi Kooperativ Nəşriyyatı” tərəfindən Bakıda çap edilmişdir.

İki pərdədən ibarət "Vaveyla" tragikomediya 1926-cı ildə qələmə alınmışdır. Əsərdə, din adı altında avam xalqı aldadan mollalar yazıçı tərəfindən tənqid edilir. Bundan başqa, yazıçı xalqı maariflənməyə, bu cür yalançı insanların oyununa gəlməməyə çağırır.

Əsərdə, İranda fərqli peşələrdə çalışan insanların Qafqazdakı insanların cahilliyindən faydalandıqları və onları aldatdıqlarından bəhs olunur. Molla Kazım İranda saxtakarlıq etməklə insanları aldatmaqla məşğuldur. Qafqaza gəldikdə hər yanda özünü mömin kimi təqdim edir. Burada insanları cəhalətə aparır və bu yolla pulunu qazanır. Özünü dini xadimi kimi tanıtsa da, əslində dindən xəbərsiz biridir. Nəhayət, xalqın içərisindən onun yalanlarını ifşa edən biri çıxır və bütün etdiklərinin hesabını ödətdirir.

Məzmunu

Hadisələr Fazil Dərbəndinin insanları şəhər meydanına toplayaraq nitq söyləməsi ilə başlayır. Özünü xalqa mömin kimi göstərməyə çalışır. Ona inanmayanların cəhənnəmdə yanacağına and içir. Məhərrəm ayından əvvəl günahlarını silmək üçün ağlamağı tövsiyə edir. Bu çıxış xalqa təsir edir və hamı ona inanmağa başlayır.

Fazil Dərbəndi ətrafındakı insanlarla birlikdə hadisə yerini tərk etdikdən sonra Molla Kazım ətrafındakı bir neçə nəfərlə hadisə yerinə gəlir. Yaşlı qadın Molla Kazıma yaxınlaşır və dərdinə çarə tapmağı xahiş edir. Bildirir ki, gəlini iki il evli olsa da, hələ də övlad sahibi deyil. Molla Kazım qadından bu axşam gəlinini onun evinə gətirməsini xahiş edir və dualar oxuyaraq ona kömək edəcəyini vəd edir. Qadının ardınca yaşlı bir kişi gəlir və o, Molla Kazıma yeni evləndiyi 14 yaşlı arvadının onun üzünə baxmadığından şikayətlənir. Molla Kazım ona bir dua yazır və onu dilinin altında saxlamağı məsləhət görür.

Yaşlı adamdan sonra cavan oğlan Molla Kazımın yanına gəlir və dərdini danışır. Evli bir qadına aşiq olduğunu və qadının ərindən ayrılması üçün bir dua yazmasını xahiş edir. Molla Kazım pul qarşılığında dua yazır. Gənc gedəndən sonra Molla Cabbar gəlir və Molla Kazıma Məhərrəm ayı xaricində meymun oynatmaqla çörək pulunu qazandığını söyləyir. Sonradan Molla Qurban da gəlir və öz aralarında Məhərrəm ayı hara getməyi planlaşdırırlar. Bu baxımdan, Azərbaycanda insanların onların yalanlarına daha çox inandıqlarını danışaraq ən qısa müddətdə ora getməyə qərar verdilər.

İkinci pərdədə hadisələr Qafqazın böyük şəhərlərindən birində baş verir. Məhərrəm ay olduğu üçün hamı ağlayır, üz-gözlərini cırırdı. Xüsusilə gənc kişilər kəfən geyərək “Ehli Beyit”ə olan sevgilərini sübut etməyə çalışırlar. Gənclər arasında yalnız Rəsul onları bu yoldan çəkindirməyə çalışırdı. Ancaq Molla Kazımın yalanları ilə beyinləri doldurulmuş kütlə onu dinləmir. Molla Kazım kütlə üzərində nüfuzunu artırmaq üçün əvvəlcədən bir erməni qadınla anlaşma qurur. O, erməni qadının sağlam oğlunu cəmiyyətə, kor kimi tanıtdırır. Sonra onu məscidə gətirir və camaatı uşağın gözlərini şəxsən açdığına inandırır. O gündən sonra hamı Molla Kazımın nə qədər ağıllı olduğunu danışır. Bu vaxt kənardan qışqırıq səsi eşidilir və bir neçə gəncin "Ehli Beyit" uğrunda özlərinə vurduqları zəncirdən öldüyü aydın olur. Molla Kazım camaata ölən gənclərin şəhid olduğunu və cənnətə getdiyini söyləyir. Elə bu vaxt bir iranlı gəlir və Molla Kazımın əsl yalançı olduğunu sübut edir və ortalıq qarışır. İranlı boynundan yapışaraq onu döyməyə aparır. Camaat Molla Kazıma inandığı üçün peşiman olur.

Molla Kazım surəti

Molla Kazım İranda fala baxan, Qafqazda isə mərsiyəxanlıq edən saxtakar bir insandır.

Haqvеrdiyеv mövhumat əlеyhinə “Vavеyla” adlı pyеs yazmışdır. Yazıçı “Vavеyla”da (1926) fazil dərbəndlilərin, mоlla kazımların, mоlla cabbarların – İrandan gələn bu hiyləgərlərin din adından düzəltdikləri qanlı səhnələri göstərir və ifşa еdir. İnsanları aldadaraq pullarını əlindən alan Molla Kazım, öz məsləyini belə izah edir:

  Niyə, mən də döy-sındır dolanıram. Duadan, filandan yazıb camaatın karına gəlirəm, camaat da mənim karıma gəlir. Allahın dövlətindən nə çoxdur dünyada baş-qulaq, nə qədər istəyirsən qırx. Doğrudur, camaat bir qədər ayılana oxşayır, caduya, filana inanmırlar, amma yenədə bizə kifayət eləyən qədər tapılır.  

Bu oyunda da, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin Mirzə Fətəli Axundzadənin ədəbi fəaliyyətindən təsirləndiyi görülür. Əsərin baş qəhrəmanı Molla Kazım, Mirzə Fətəli Axundzadənin komediyalarındakı "Molla İbrahim Xəlil", "Dərviş Məstəli Şah" və digər personajlarla eyni xüsusiyyətlərə malikdir. O da, Mirzə Fəthəlinin komediyalarındakı personajlar kimi, savadsız insanları din adı altında min cür oyuna, hiyləyə gətirir.

İştirak edənlər

  • Fazil Dərbəndinin hеykəli
  • Mоlla Kazım – İranda falabaxan, Qafqazda mərsiyəxan.
  • Qоca arvad
  • Cavan оğlan
  • Qоca kişi
  • Mоlla Cabbar – İranda mеymun оynadan, Qafqazda şəbihgərdan.
  • Kərbəlayi Xudavеrdi
  • Əkbər – оnun оğlu
  • Əkbərin arvadı
  • Əkbərin anası
  • Rəsul – arif bir оğlan
  • Kərbəlayi Qədim
  • Bir nəfər еrməni arvadı
  • İranlı bir оğlan
  • Mоlla Qurban – İranda Dərviş, Qafqazda şəbihgərdan
  • Şəhər əhalisi, arvad-uşaqlar.

Dil və üslub özəllikləri

Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev "Vaveyla" pyesində tənqidi üslubdan istifadə edir. Bu yolla yazıçı, insanları cəhalətdən qurtulmağa və təhsil almağa dəvət edir. Tragikomediya üslubunda yazılmış əsərdə saxta ruhanilər müəllif tərəfindən tənqid olunur.

Oyunun dili hadisələrin baş verdiyi yerlərdən təsirlənir. "Ağa Məhəmməd Şah Qaçar" dramında olduğu kimi, İrandakı bəzi hadisələr müəllifin əsərdə daha çox ərəb və fars sözlərindən istifadə etməsinə səbəb olur. Bu yazar, əsəri daha orijinal etməyə çalışır. Əsərdə Fazıl Derbendi, Molla Kazım, Molla Cabbar və Kerbelayi Kadim dilindən bugünkü Azərbaycan türkcəsində istifadə olunmayan sözlər var:

“İsməu-ifhəmu-ya əyyühəl-qafilun”, “coşən-k əbir”, “mürəxxəs”, “əyal”, “təəşşüq”... Digər sözləri nümunə kimi göstərmək olar.

Yazıçı, uzun müddət keçdikdən sonra ilk dəfə "Vaveyla" pyesində nəzm nümunələri göstərir. Bu dəfə "Vaveyla" pyesində ədəbi fəaliyyətinin ilk dövrlərində daha çox istifadə etdiyi nəzm nümunələrindən istifadə edir. Buna nümunə olaraq meymun oynayan Molla Cabbarın şerini göstərmək olar:

 

Ay şələküm, məəlləküm,

Yeri-yeri, çoban yeri,

Dağları dolan, yeri,

Mərhaba, oğlan, yeri,

A bərəkallah, a bərəkəllah.

 

Həmişə folklora bağlı olan Haqverdiyev əksər pyeslərində olduğu kimi bu pyesdə də atalar sözləri və deyimlərə yer vermişdir. Müəllif atalar sözləri və deyimlərdən yerində istifadə etməyi bacarır. Atalar sözləri və deyimlər əsasən Molla Kazımın dilindən deyilir:

“Əl mənim, ətək sənin. Ya əlimi kəs, ya ətəyimi”, “Ətəyindən yapışmaq”, “Döy-sındır dolanıram”, “Kor leyləyin yuvasını Allah öz əli ilə tikər”, “Gözləri qanla dolub”…

Əsərdə diqqət çəkən məqamlardan biri də yad bir qadının Azərbaycan Türkcəsində danışmasıdır. Müəllif bunu əsərdəki bir erməni qadın simasında göstərir. Qarabağda doğulub böyüyən və oranın sosioloji vəziyyətinə bələd olanə Haqverdiyev, ətrafında çox sayda erməninin Azərbaycan türkcəsində danışdığının şahidi olmuşdur. Buna görə də, yazıçı erməni xarakterini uğurla yaratmağı bacarmışdı. Müəllif bir erməni qadının Azərbaycan türkcəsində şivə ilə necə danışdığını belə göstərir:

 

Belə musrumanların Allahına ğurban olum. Musruman dininə,

məzhəbinə ğurban olum. On beş ildir bu pağır uşaq kor idi,

elə anadan kor gəlib. Dedim: aparıb bu şaxsey-vaxsey günü

musrumanların Allahının ayağına yıxacağam, oğlumun gözlərinə

şapaq versin. Budur, kor gözü gedib, yerinə şapaqlı göz gəlib.

 

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. ↑ Abdurrahim Bey Hakverdiyev Hayatı-Sanatı ve Tiyatro Eserleri.
  2. Əbdürrəhim bəy Haqvеrdiyеv. Sеçilmiş əsərləri. İki cilddə. I cild.

Xarici keçidlər

  • Dramaturq, nasir, teatr xadimi, alim və mütərcim.
  • Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev - 150.
  • Sözün qüdrətli ustadı.
  • Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin həyatı və yaradıcılıq yolu-Əbülfəz Quliyev yazır...

Avqust 01, 2021
vaveyla, pyes, vaveyla, səhnə, əsəri, 1926, ildə, bakı, işçisi, kooperativ, nəşriyyatı, tərəfindən, bakıda, çap, edilmişdir, pərdədən, ibarət, vaveyla, tragikomediya, 1926, ildə, qələmə, alınmışdır, əsərdə, adı, altında, avam, xalqı, aldadan, mollalar, yazıçı,. Vaveyla pyes Vaveyla sehne eseri 1926 ci ilde Baki Iscisi Kooperativ Nesriyyati terefinden Bakida cap edilmisdir Iki perdeden ibaret Vaveyla tragikomediya 1926 ci ilde qeleme alinmisdir Eserde din adi altinda avam xalqi aldadan mollalar yazici terefinden tenqid edilir Bundan basqa yazici xalqi maariflenmeye bu cur yalanci insanlarin oyununa gelmemeye cagirir Eserde Iranda ferqli peselerde calisan insanlarin Qafqazdaki insanlarin cahilliyinden faydalandiqlari ve onlari aldatdiqlarindan behs olunur Molla Kazim Iranda saxtakarliq etmekle insanlari aldatmaqla mesguldur Qafqaza geldikde her yanda ozunu momin kimi teqdim edir Burada insanlari cehalete aparir ve bu yolla pulunu qazanir Ozunu dini xadimi kimi tanitsa da eslinde dinden xebersiz biridir Nehayet xalqin icerisinden onun yalanlarini ifsa eden biri cixir ve butun etdiklerinin hesabini odetdirir 1 Mundericat 1 Mezmunu 2 Molla Kazim sureti 3 Istirak edenler 4 Dil ve uslub ozellikleri 5 Hemcinin bax 6 Istinadlar 7 Xarici kecidlerMezmunu RedakteHadiseler Fazil Derbendinin insanlari seher meydanina toplayaraq nitq soylemesi ile baslayir Ozunu xalqa momin kimi gostermeye calisir Ona inanmayanlarin cehennemde yanacagina and icir Meherrem ayindan evvel gunahlarini silmek ucun aglamagi tovsiye edir Bu cixis xalqa tesir edir ve hami ona inanmaga baslayir Fazil Derbendi etrafindaki insanlarla birlikde hadise yerini terk etdikden sonra Molla Kazim etrafindaki bir nece neferle hadise yerine gelir Yasli qadin Molla Kazima yaxinlasir ve derdine care tapmagi xahis edir Bildirir ki gelini iki il evli olsa da hele de ovlad sahibi deyil Molla Kazim qadindan bu axsam gelinini onun evine getirmesini xahis edir ve dualar oxuyaraq ona komek edeceyini ved edir Qadinin ardinca yasli bir kisi gelir ve o Molla Kazima yeni evlendiyi 14 yasli arvadinin onun uzune baxmadigindan sikayetlenir Molla Kazim ona bir dua yazir ve onu dilinin altinda saxlamagi meslehet gorur Yasli adamdan sonra cavan oglan Molla Kazimin yanina gelir ve derdini danisir Evli bir qadina asiq oldugunu ve qadinin erinden ayrilmasi ucun bir dua yazmasini xahis edir Molla Kazim pul qarsiliginda dua yazir Genc gedenden sonra Molla Cabbar gelir ve Molla Kazima Meherrem ayi xaricinde meymun oynatmaqla corek pulunu qazandigini soyleyir Sonradan Molla Qurban da gelir ve oz aralarinda Meherrem ayi hara getmeyi planlasdirirlar Bu baximdan Azerbaycanda insanlarin onlarin yalanlarina daha cox inandiqlarini danisaraq en qisa muddetde ora getmeye qerar verdiler Ikinci perdede hadiseler Qafqazin boyuk seherlerinden birinde bas verir Meherrem ay oldugu ucun hami aglayir uz gozlerini cirirdi Xususile genc kisiler kefen geyerek Ehli Beyit e olan sevgilerini subut etmeye calisirlar Gencler arasinda yalniz Resul onlari bu yoldan cekindirmeye calisirdi Ancaq Molla Kazimin yalanlari ile beyinleri doldurulmus kutle onu dinlemir Molla Kazim kutle uzerinde nufuzunu artirmaq ucun evvelceden bir ermeni qadinla anlasma qurur O ermeni qadinin saglam oglunu cemiyyete kor kimi tanitdirir Sonra onu mescide getirir ve camaati usagin gozlerini sexsen acdigina inandirir O gunden sonra hami Molla Kazimin ne qeder agilli oldugunu danisir Bu vaxt kenardan qisqiriq sesi esidilir ve bir nece gencin Ehli Beyit ugrunda ozlerine vurduqlari zencirden olduyu aydin olur Molla Kazim camaata olen genclerin sehid oldugunu ve cennete getdiyini soyleyir Ele bu vaxt bir iranli gelir ve Molla Kazimin esl yalanci oldugunu subut edir ve ortaliq qarisir Iranli boynundan yapisaraq onu doymeye aparir Camaat Molla Kazima inandigi ucun pesiman olur 1 Molla Kazim sureti RedakteMolla Kazim Iranda fala baxan Qafqazda ise mersiyexanliq eden saxtakar bir insandir Haqverdiyev movhumat eleyhine Vaveyla adli pyes yazmisdir Yazici Vaveyla da 1926 fazil derbendlilerin molla kazimlarin molla cabbarlarin Irandan gelen bu hiylegerlerin din adindan duzeltdikleri qanli sehneleri gosterir ve ifsa edir Insanlari aldadaraq pullarini elinden alan Molla Kazim oz mesleyini bele izah edir Niye men de doy sindir dolaniram Duadan filandan yazib camaatin karina gelirem camaat da menim karima gelir Allahin dovletinden ne coxdur dunyada bas qulaq ne qeder isteyirsen qirx Dogrudur camaat bir qeder ayilana oxsayir caduya filana inanmirlar amma yenede bize kifayet eleyen qeder tapilir Bu oyunda da Ebdurrehim bey Haqverdiyevin Mirze Feteli Axundzadenin edebi fealiyyetinden tesirlendiyi gorulur Eserin bas qehremani Molla Kazim Mirze Feteli Axundzadenin komediyalarindaki Molla Ibrahim Xelil Dervis Mesteli Sah ve diger personajlarla eyni xususiyyetlere malikdir O da Mirze Fethelinin komediyalarindaki personajlar kimi savadsiz insanlari din adi altinda min cur oyuna hiyleye getirir 1 Istirak edenler RedakteFazil Derbendinin heykeli Molla Kazim Iranda falabaxan Qafqazda mersiyexan Qoca arvad Cavan oglan Qoca kisi Molla Cabbar Iranda meymun oynadan Qafqazda sebihgerdan Kerbelayi Xudaverdi Ekber onun oglu Ekberin arvadi Ekberin anasi Resul arif bir oglan Kerbelayi Qedim Bir nefer ermeni arvadi Iranli bir oglan Molla Qurban Iranda Dervis Qafqazda sebihgerdan Seher ehalisi arvad usaqlar 2 Dil ve uslub ozellikleri RedakteEbdurrehim bey Haqverdiyev Vaveyla pyesinde tenqidi uslubdan istifade edir Bu yolla yazici insanlari cehaletden qurtulmaga ve tehsil almaga devet edir Tragikomediya uslubunda yazilmis eserde saxta ruhaniler muellif terefinden tenqid olunur Oyunun dili hadiselerin bas verdiyi yerlerden tesirlenir Aga Mehemmed Sah Qacar draminda oldugu kimi Irandaki bezi hadiseler muellifin eserde daha cox ereb ve fars sozlerinden istifade etmesine sebeb olur Bu yazar eseri daha orijinal etmeye calisir Eserde Fazil Derbendi Molla Kazim Molla Cabbar ve Kerbelayi Kadim dilinden bugunku Azerbaycan turkcesinde istifade olunmayan sozler var Ismeu ifhemu ya eyyuhel qafilun cosen k ebir murexxes eyal teessuq Diger sozleri numune kimi gostermek olar Yazici uzun muddet kecdikden sonra ilk defe Vaveyla pyesinde nezm numuneleri gosterir Bu defe Vaveyla pyesinde edebi fealiyyetinin ilk dovrlerinde daha cox istifade etdiyi nezm numunelerinden istifade edir Buna numune olaraq meymun oynayan Molla Cabbarin serini gostermek olar Ay selekum meellekum Yeri yeri coban yeri Daglari dolan yeri Merhaba oglan yeri A berekallah a berekellah Hemise folklora bagli olan Haqverdiyev ekser pyeslerinde oldugu kimi bu pyesde de atalar sozleri ve deyimlere yer vermisdir Muellif atalar sozleri ve deyimlerden yerinde istifade etmeyi bacarir Atalar sozleri ve deyimler esasen Molla Kazimin dilinden deyilir El menim etek senin Ya elimi kes ya eteyimi Eteyinden yapismaq Doy sindir dolaniram Kor leyleyin yuvasini Allah oz eli ile tiker Gozleri qanla dolub Eserde diqqet ceken meqamlardan biri de yad bir qadinin Azerbaycan Turkcesinde danismasidir Muellif bunu eserdeki bir ermeni qadin simasinda gosterir Qarabagda dogulub boyuyen ve oranin sosioloji veziyyetine beled olane Haqverdiyev etrafinda cox sayda ermeninin Azerbaycan turkcesinde danisdiginin sahidi olmusdur Buna gore de yazici ermeni xarakterini ugurla yaratmagi bacarmisdi Muellif bir ermeni qadinin Azerbaycan turkcesinde sive ile nece danisdigini bele gosterir Bele musrumanlarin Allahina gurban olum Musruman dinine mezhebine gurban olum On bes ildir bu pagir usaq kor idi ele anadan kor gelib Dedim aparib bu saxsey vaxsey gunumusrumanlarin Allahinin ayagina yixacagam oglumun gozlerinesapaq versin Budur kor gozu gedib yerine sapaqli goz gelib 1 Hemcinin bax RedakteEbdurrehim bey Haqverdiyev Yeyersen qaz etini gorersen lezzetini Aga Mehemmed Sah Qacar pyes Seyx Saban hekaye Bextsiz cavan Marallarim hekayeler toplusu Xeyalat pyes Sehne Qurbani dram Xortdanin cehennem mektublari Mirze Sefer hekaye Istinadlar Redakte 1 2 3 4 Abdurrahim Bey Hakverdiyev Hayati Sanati ve Tiyatro Eserleri Ebdurrehim bey Haqverdiyev Secilmis eserleri Iki cildde I cild Xarici kecidler RedakteDramaturq nasir teatr xadimi alim ve mutercim Ebdurrehim bey Haqverdiyev 150 Sozun qudretli ustadi Ebdurrehim bey Haqverdiyevin heyati ve yaradiciliq yolu Ebulfez Quliyev yazir Menbe https az wikipedia org w index php title Vaveyla pyes amp oldid 5212154, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.