Xəyalat — yaradıcılığının birinci dövründə dram əsərləri yazan Ə.Haqvеrdiyеv, ikinci dövründə (1905-1920) Azərbaycan ədəbiyyatına ustad bir hеkayəçi kimi daxil оlur, Azərbaycan bədii nəsrinin gözəl nümunələrini yaradır. Həmin dövrdə ədibin yazdığı səhnə əsərlərindən biri də “Xəyalat” pyesidir.
Əsər 1911-ci ildə "Orucov qardaşları" mətbəəsi tərəfindən Bakıda çap edilmişdir. Bir pərdədən ibarət olan bu pyesi yazıçı Ə. Haqverdiyev 1911-ci ildə qələmə almışdır. Pyes, yazıçının özünə ustad bildiyi Mirzə Fətəli Axundzadənin 100 illiyinə həsr etmişdir və ilk dəfə Axundzadənin doğum günündə səhnədə oynanılmışdır.
Mövzusu
Ədib “Xəyalat” pyеsində Mirzə Fətəli Axundоvun “böyük faciə” ilə dоlu həyatını ölməz kоmеdiyalarının qəhrəmanları: Hatəmxan ağa, Hacı Qara, Dərviş Məstəli şah, Mоlla İbrahim Xəlil və s. ilə əlaqəli şəkildə təsvir еdir. Pyеsdə incə və оrijinal bir yоlla M.F.Axundоv və оnun ölməz kоmеdiya qəhrəmanları qarşılaşdırılır, böyük mütəfəkkir-ədibin öz dövründə nеcə qiymətləndirildiyi və nеcə ağır şəraitdə yazıb-yaratdığı göstərilir.
Süjeti
Hadisələr Mirzə Fətəlinin Tiflisdəki evində baş verir. Xalqını oyatmağa çalışan Mirzə Fətəli bu yolda həmişə çətinliklərlə üzləşir. Pyes Mirzə Fətəli ilə kitab paylayanın dialoqu ilə başlayır. Kitab paylayan Mirzə Fətəliyə kitablarının pulsuz olmasına baxmayaraq Müsəlmanlar tərəfindən alınmadığını bildirir. Hətta mollaların xalqa bu kitabları oxumağın günah olduğunu söylədiklərini çatdırır. Kitabların yalnız bir neçə erməninin diqqətini çəkdiyini deyir və gedir. Kitab paylayan getdikdən sonra Mirzə Fətəlinin oğlu Rəşid gəlir və atasın məktəbə rahat gedib gəlmədiyindən, hər kəsin təhqirlərinə məruz qalmasından şikayət edir. Mirzə Fətəli oğluna səbr etməsini tövsiyə edir və onu anasının yanına göndərir.
Rəşid getdikdən sonra Hatən Xan Ağa əsəbi halda otağa girir və Mirzə Fətəliyə əsərində niyə öz adının çəkildiyini soruşur. Bu mövzuda Mirzə Fətəlini hədələyir və digər bəyləridə onun üzərinə qaldıracağına söz verir. Mirzə Fətəli xidmətçilərin köməkliyi ilə onu evdən çıxarır. Sonra kürsüsünə atıb üzgün halda oturur. Bu an xidmətçi Hacı Qaranın gəldiyini xəbər verir. Hacı Qara otağa girərək onunla salamlaşır. Mirzə Fətəli ondan dava etmək üçün gəldiyini soruşur. Hacı Qara isə ondan incidiyini və əsərində onun adını çəkməsindən narahat olduğunu söyləyir. Mirzə Fətəli onun könlünü alaraq yola salır.
Mirzə Fətəli öz-özünə danışarkən bayırdan bağırtı səsləri gəldiyini eşidir. Dərviş Məstəli Şah əsəbi halda otağa girir və Mirzə Fətəlini hədələməyə başlayır. Mirzə ondan üzr istəyir və əsərindən onun adını çıxaracağına söz verir.Yalnız bundan sonra sakitləşən Dərviş Məstəli Şah evi tərk edir. Dərvişi yola salan xidmətçi Axundzadəyə Molla İbrahim Xəlilin gəldiyini söyləyir. Molla İbrahim Xəlil Mirzəni ağır təhqir edərək onu kimya elmindən xəbərsiz olmaqda ittiham edir. Mirzə Fətəli isə ona insanları aldatmaqdan əl çəkməsini tövsiyə edir. Molla İbrahim evi tərk edərkən yenə bayırdan bağırtı səsləri gəlir. Bu sırada xidmətçi Bakıdan məktub gəldiyini xəbər verir. Məktubda Həsən Bəy Məlikov Mirzə Fətəlinin əsərini ana dilində səhnələşdirdiyini yazır və onu təbrik edir. Buna çox sevinən Mirzə Fətəli pis günlərin bitəcəyinə ümid edir.
Dil və üslub özəllikləri
Ə.Haqverdiyev ədəbi fəaliyyətinin ikinci dönəmində qələmə aldığı son səhnə əsəri olan "Xəyalat"dı da əvvəlki pyeslərində olduğu kimi anlaşılan bir dildə yazmışdır. Yazıçı bu əsərində də tez-tez atalar sözləri və məsəllərə yer verməkdədir: "Nəsihəti avama, qanmayana edərlər.", "El üçün ağlayan gözsüz qalar", "Getdim saqqal gətirməyə, bığıda qoydum gəldim", "Yaxşı igidin adını eşit, üzünü görmə.", "Mən heç vaxt çəkmə geyib, küçələrin palçığını evimə gətirmərəm." Müəllif əsərdə az da olsa ərəbcə, farsca, rusca kəlimələrə yer vermişdir. Bu tip kəlimələr daha çox Həsən Bəy Məlikovun göndərdiyi məktubda yer alır. Burada məqsəd o dövrün danışıq dilini olduğu kimi oxucuya çatdırmaqdır.
Yazıçı əsərdə az da olsa arqo kəlimələrə və günümüzdə istifadə edilməyən bəzi arxaik sözlərədə yer vermişdir: "gədafərzən", "sovxa", "səgdəm", "murov" ...
Obrazlar
Mirzə Fətəli Axundov
Rəşid – оnun оğlu
Kitabpaylayan şəx
Hatəmxan ağa – mülkədar, qarabağlı
Hacı Qara – sövdagər
Dərviş Məstəli Şah – məşhur cadugər
Molla İbrahim Xəlil – kimyagər
Nökər – Mirzə Fətəlinin еvində
İstinadlar
↑ ƏBDÜRRƏHİM BƏY HAQVЕRDİYЕV SЕÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ İKİ CİLDDƏ I CİLD
↑ Abdurrahim Bey Hakverdiyev Hayatı-Sanatı ve Tiyatro Eserleri
September 18, 2021
xəyalat, pyes, xəyalat, yaradıcılığının, birinci, dövründə, dram, əsərləri, yazan, haqvеrdiyеv, ikinci, dövründə, 1905, 1920, azərbaycan, ədəbiyyatına, ustad, hеkayəçi, kimi, daxil, оlur, azərbaycan, bədii, nəsrinin, gözəl, nümunələrini, yaradır, həmin, dövrdə. Xeyalat yaradiciliginin birinci dovrunde dram eserleri yazan E Haqverdiyev ikinci dovrunde 1905 1920 Azerbaycan edebiyyatina ustad bir hekayeci kimi daxil olur Azerbaycan bedii nesrinin gozel numunelerini yaradir Hemin dovrde edibin yazdigi sehne eserlerinden biri de Xeyalat pyesidir 1 Eser 1911 ci ilde Orucov qardaslari metbeesi terefinden Bakida cap edilmisdir Bir perdeden ibaret olan bu pyesi yazici E Haqverdiyev 1911 ci ilde qeleme almisdir Pyes yazicinin ozune ustad bildiyi Mirze Feteli Axundzadenin 100 illiyine hesr etmisdir ve ilk defe Axundzadenin dogum gununde sehnede oynanilmisdir 2 Mundericat 1 Movzusu 2 Sujeti 3 Dil ve uslub ozellikleri 4 Obrazlar 5 IstinadlarMovzusu RedakteEdib Xeyalat pyesinde Mirze Feteli Axundovun boyuk facie ile dolu heyatini olmez komediyalarinin qehremanlari Hatemxan aga Haci Qara Dervis Mesteli sah Molla Ibrahim Xelil ve s ile elaqeli sekilde tesvir edir Pyesde ince ve orijinal bir yolla M F Axundov ve onun olmez komediya qehremanlari qarsilasdirilir boyuk mutefekkir edibin oz dovrunde nece qiymetlendirildiyi ve nece agir seraitde yazib yaratdigi gosterilir 1 Sujeti RedakteHadiseler Mirze Fetelinin Tiflisdeki evinde bas verir Xalqini oyatmaga calisan Mirze Feteli bu yolda hemise cetinliklerle uzlesir Pyes Mirze Feteli ile kitab paylayanin dialoqu ile baslayir Kitab paylayan Mirze Feteliye kitablarinin pulsuz olmasina baxmayaraq Muselmanlar terefinden alinmadigini bildirir Hetta mollalarin xalqa bu kitablari oxumagin gunah oldugunu soylediklerini catdirir Kitablarin yalniz bir nece ermeninin diqqetini cekdiyini deyir ve gedir Kitab paylayan getdikden sonra Mirze Fetelinin oglu Resid gelir ve atasin mektebe rahat gedib gelmediyinden her kesin tehqirlerine meruz qalmasindan sikayet edir Mirze Feteli ogluna sebr etmesini tovsiye edir ve onu anasinin yanina gonderir Resid getdikden sonra Haten Xan Aga esebi halda otaga girir ve Mirze Feteliye eserinde niye oz adinin cekildiyini sorusur Bu movzuda Mirze Fetelini hedeleyir ve diger beyleride onun uzerine qaldiracagina soz verir Mirze Feteli xidmetcilerin komekliyi ile onu evden cixarir Sonra kursusune atib uzgun halda oturur Bu an xidmetci Haci Qaranin geldiyini xeber verir Haci Qara otaga girerek onunla salamlasir Mirze Feteli ondan dava etmek ucun geldiyini sorusur Haci Qara ise ondan incidiyini ve eserinde onun adini cekmesinden narahat oldugunu soyleyir Mirze Feteli onun konlunu alaraq yola salir Mirze Feteli oz ozune danisarken bayirdan bagirti sesleri geldiyini esidir Dervis Mesteli Sah esebi halda otaga girir ve Mirze Fetelini hedelemeye baslayir Mirze ondan uzr isteyir ve eserinden onun adini cixaracagina soz verir Yalniz bundan sonra sakitlesen Dervis Mesteli Sah evi terk edir Dervisi yola salan xidmetci Axundzadeye Molla Ibrahim Xelilin geldiyini soyleyir Molla Ibrahim Xelil Mirzeni agir tehqir ederek onu kimya elminden xebersiz olmaqda ittiham edir Mirze Feteli ise ona insanlari aldatmaqdan el cekmesini tovsiye edir Molla Ibrahim evi terk ederken yene bayirdan bagirti sesleri gelir Bu sirada xidmetci Bakidan mektub geldiyini xeber verir Mektubda Hesen Bey Melikov Mirze Fetelinin eserini ana dilinde sehnelesdirdiyini yazir ve onu tebrik edir Buna cox sevinen Mirze Feteli pis gunlerin biteceyine umid edir 2 Dil ve uslub ozellikleri RedakteE Haqverdiyev edebi fealiyyetinin ikinci doneminde qeleme aldigi son sehne eseri olan Xeyalat di da evvelki pyeslerinde oldugu kimi anlasilan bir dilde yazmisdir Yazici bu eserinde de tez tez atalar sozleri ve mesellere yer vermekdedir Nesiheti avama qanmayana ederler El ucun aglayan gozsuz qalar Getdim saqqal getirmeye bigida qoydum geldim Yaxsi igidin adini esit uzunu gorme Men hec vaxt cekme geyib kucelerin palcigini evime getirmerem Muellif eserde az da olsa erebce farsca rusca kelimelere yer vermisdir Bu tip kelimeler daha cox Hesen Bey Melikovun gonderdiyi mektubda yer alir Burada meqsed o dovrun danisiq dilini oldugu kimi oxucuya catdirmaqdir Yazici eserde az da olsa arqo kelimelere ve gunumuzde istifade edilmeyen bezi arxaik sozlerede yer vermisdir gedaferzen sovxa segdem murov 2 Obrazlar RedakteMirze Feteli Axundov Resid onun oglu Kitabpaylayan sex Hatemxan aga mulkedar qarabagli Haci Qara sovdager Dervis Mesteli Sah meshur caduger Molla Ibrahim Xelil kimyager Noker Mirze Fetelinin evindeIstinadlar Redakte 1 2 EBDURREHIM BEY HAQVERDIYEV SECILMIS ESERLERI IKI CILDDE I CILD 1 2 3 Abdurrahim Bey Hakverdiyev Hayati Sanati ve Tiyatro EserleriMenbe https az wikipedia org w index php title Xeyalat pyes amp oldid 6139114, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
