fbpx
Wikipedia

Qonur ayı

Qonur ayı (lat. Ursus arctos) — ayı cinsinə aid məməli heyvan növü. Bu növ ayıların yayılma arealı AvrasiyaŞimali Amerika materiklərini əhatə edir.

?Qonur ayı
Ursus arctos
Elmi təsnifat
Aləmi:Heyvanlar
Yarımaləm:Eumetazoylar
Bölmə:İkitərəflisimmetriyalılar
Yarımbölmə:Sonağızlılar
Tip:Xordalılar
Yarımtip:Onurğalılar
İnfratip:Ağızçənəlilər
Sinifüstü:Dördayaqlılar
Sinif:Məməlilər
Yarımsinif:Vəhşi heyvanlar
İnfrasinif:Plasentalılar
Dəstəüstü:Lavrazioterilər
Dəstə:Yırtıcılar
Fəsilə:Ayıkimilər
Cins:Ayı
Növ: Qonur ayı
Elmi adı
Ursus arctos Linnaeus, 1758
Areal
Mühafizə statusu
Nəsli kəsilmə təhlükəsinə yaxın olanlar
Near Threatened (IUCN 3.1) Near Threatened: 41688

Vikinövlərdə
sistematika

Şəkil
axtarışı
ITIS  
NCBI  
EOL  
PBDB  

Qonur ayıların hazırda yaşadığı əsas ərazilərə Rusiya, Mərkəzi Asiya, Kanada, ABŞ (əsasən Alyaska), Skandinaviya, Karpat (əsasən Rumıniya), AnadoluQafqaz daxildir. Azərbaycanda arealı BöyükKiçik Qafqaz, Talış dağlarını, dağətəyi əraziləri əhatə edir. 

Ümumi məlumat

Ayı yırtıcı məməli heyvanıdır, ölçüləriylə, rəngləriylə və yaşadığı mühitlə bir-birindən fərqlənən 7 yarımnövdən ibarətdir. Bədənin uzunluğu 1,7-2,2 m, kütləsi 100-340 kq olur. Boz ayı uzunsov sifətli, balaca gözlü və balaca quyruqlu heyvandır. Tükü qalın, boz rəngdədir. Köpək dişləri möhkəm, azı dişlərinin tacı enli və yastıdır. Bu yeməyin qarışıq olmasıyla əlaqədardır. Burunu yaxşı inkişaf etmiş iybilmə selikli qişaya malikdir. Pəncələri iri, möhkəm, beş barmaqlı, caynaqları möhkəm, bükülmüş şəkildədir. Başqa yırtıcı məməlilərdən fərqli olaraq, ayılarda mimika demək olar ki, yoxdur. Meşə heyvanı olan boz ayıya, Zaqafqaziyanın cənub rayonlarındakı dağlı meşə ərazilərdə rast gəlmək olar.

Həyat tərzi

Ayılar ağaca dırmaşıb, arıların yuvalarını dağıdırlar. Adətən tək həyat tərzi sürürlər. Hər şeyi yeyirlər. Qidası fəsillərdən asılı olaraq həm bitki, həm də heyvan mənşəlidir. Meyvə gilələrindən, baldan, həşaratlardan əlavə yazda qar uçğunlarında tələf olmuş heyvanların cəsədi, yabanı çətirçiçəkli və taxıl bitkiləri ilə qidalanır. Ev heyvanlarına da hücüm edir. Yaşayış yerləri bəzən meşəli, bəzən isə qayalı çılpaq əraziləri əhatə edir. Qışda onlar 195 gün səthi qış yuxusuna gedirlər. Boz ayının qış vaxtlarında dincəlməsini qış yuxusu adlandırmaq olmaz, çünki onun bədəninin hərarəti normal qalır və o, təhlükə hiss edəndə yuvasından çıxa bilər Talış dağlarında qış fəslində yuxuya getməmiş fərdlərə daha çox rast gəlinir. Ayılar çalalarda, mağaralarda yuva qururlar.Yuva qurmayan ayılar veyl olur. Veyl heyvanların olması yaşayış şəraitinin pisləşməsindən xəbər verir. Bu ayılar insan üçün çox təhlükəlidir. Arealın cənub hissələrində ayı bütün il boyu fəaldır. Ayılar suda çox yaxşı üzürlər, dayaz yerlərdə onlar hətta balıq tuturlar. Cütləşmə dövrü may - iyul aylarında baş verir. Boğazlıq dövrü latent mərhələ ilə birlikdə 6 - 8 ay çəkir. Balalar yanvar-mart aylarında hələ qış yuxusu dövründə dünyaya gəlirlər. Adətən 2 - 3, bəzən isə 5 bala dünyaya gətirə bilirlər. Laktasiya müddəti 18 - 30 ay çəkə bilir, balaların böyüməsi və təlimi ilə ana fərd məşğul olur.

Sayı

Azərbaycandakı ayı populyasiyasının sayına qonşu ölkələrdəki populyasiyaların təsiri böyükdür. Ayının respublikamızda əsas arealı olan Böyük Qafqazda fəsillərdən asılı olaraq Şimali Qafqazdan gəlmiş və ya ərazini tərk etmiş fərdlər ümumi saya kəskin təsir edir. Ekspert qiymətləndirmələrinə görə Azərbaycanda təqribən 500 - 700 fərd mövcuddur.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Əsas amil insan tərəfindən birbaşa təqib olunması və yaşayış yerlərinin daralmasıdır.

Tətbiq olunmuş və lazımi mühafizə tədbirləri

İUCN siyahısına salınmışdır. Növün müasir arealı çərçivəsində yaşayış yerləri Zaqatala DTQ, İlisu DTQ, Türyançay DTQ, Şahdağ MP, Altıağac MP, Hirkan MP, Ordubad MP, Göy-göl MP, Zuvand, Ordubad, Arpaçay, Zaqatala, Qax, Şəki, Qızılca yasaqlıqlarında mühafizə olunur. Mövcud XMOTƏ-lərin mühafizə rejimini, texniki təchizatını və infrastrukturunu gücləndirmək, XMOTƏ-lər arasında ekoloji dəhlizlər təşkil etmək.

 
Qonur ayı qızıl balıq ovlayarkən

Şəkillər

İstinadlar

  1. Azərbaycanın Qırmızı Kitabı, II cild, Bakı, 2013
  2. Hacıyev D.V. Azərbaycanın heyvanlar aləmi. Bakı: Elm, 2000, s. 561 - 563.

Ədəbiyyat

  1. Azərbaycanın Qırmızı Kitabı, II cild, Bakı, 2013
  2. Hacıyev D.V. Azərbaycanın heyvanlar aləmi. Bakı: Elm, 2000, s. 561 - 563.

qonur, ayı, ursus, arctos, ayı, cinsinə, məməli, heyvan, növü, növ, ayıların, yayılma, arealı, avrasiya, şimali, amerika, materiklərini, əhatə, edir, ursus, arctoselmi, təsnifataləmi, heyvanlaryarımaləm, eumetazoylarbölmə, ikitərəflisimmetriyalılaryarımbölmə, . Qonur ayi lat Ursus arctos ayi cinsine aid memeli heyvan novu Bu nov ayilarin yayilma areali Avrasiya ve Simali Amerika materiklerini ehate edir Qonur ayiUrsus arctosElmi tesnifatAlemi HeyvanlarYarimalem EumetazoylarBolme IkitereflisimmetriyalilarYarimbolme SonagizlilarTip XordalilarYarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerSinifustu DordayaqlilarSinif MemelilerYarimsinif Vehsi heyvanlarInfrasinif PlasentalilarDesteustu LavrazioterilerDeste YirticilarFesile AyikimilerCins AyiNov Qonur ayiElmi adiUrsus arctos Linnaeus 1758ArealMuhafize statusuNesli kesilme tehlukesine yaxin olanlarNear Threatened IUCN 3 1 Near Threatened 41688VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 180543NCBI 9644EOL 328581PBDB 52604 Qonur ayilarin hazirda yasadigi esas erazilere Rusiya Merkezi Asiya Kanada ABS esasen Alyaska Skandinaviya Karpat esasen Ruminiya Anadolu ve Qafqaz daxildir Azerbaycanda areali Boyuk ve Kicik Qafqaz Talis daglarini dageteyi erazileri ehate edir Mundericat 1 Umumi melumat 2 Heyat terzi 3 Sayi 4 Mehdudlasdirici amiller 5 Tetbiq olunmus ve lazimi muhafize tedbirleri 6 Sekiller 7 Istinadlar 8 EdebiyyatUmumi melumat RedakteAyi yirtici memeli heyvanidir olculeriyle rengleriyle ve yasadigi muhitle bir birinden ferqlenen 7 yarimnovden ibaretdir Bedenin uzunlugu 1 7 2 2 m kutlesi 100 340 kq olur Boz ayi uzunsov sifetli balaca gozlu ve balaca quyruqlu heyvandir Tuku qalin boz rengdedir Kopek disleri mohkem azi dislerinin taci enli ve yastidir Bu yemeyin qarisiq olmasiyla elaqedardir Burunu yaxsi inkisaf etmis iybilme selikli qisaya malikdir Penceleri iri mohkem bes barmaqli caynaqlari mohkem bukulmus sekildedir Basqa yirtici memelilerden ferqli olaraq ayilarda mimika demek olar ki yoxdur Mese heyvani olan boz ayiya Zaqafqaziyanin cenub rayonlarindaki dagli mese erazilerde rast gelmek olar 1 Heyat terzi RedakteAyilar agaca dirmasib arilarin yuvalarini dagidirlar Adeten tek heyat terzi sururler Her seyi yeyirler Qidasi fesillerden asili olaraq hem bitki hem de heyvan menselidir Meyve gilelerinden baldan hesaratlardan elave yazda qar ucgunlarinda telef olmus heyvanlarin cesedi yabani cetircicekli ve taxil bitkileri ile qidalanir Ev heyvanlarina da hucum edir 1 Yasayis yerleri bezen meseli bezen ise qayali cilpaq erazileri ehate edir Qisda onlar 195 gun sethi qis yuxusuna gedirler Boz ayinin qis vaxtlarinda dincelmesini qis yuxusu adlandirmaq olmaz cunki onun bedeninin herareti normal qalir ve o tehluke hiss edende yuvasindan cixa biler Talis daglarinda qis feslinde yuxuya getmemis ferdlere daha cox rast gelinir Ayilar calalarda magaralarda yuva qururlar Yuva qurmayan ayilar veyl olur Veyl heyvanlarin olmasi yasayis seraitinin pislesmesinden xeber verir Bu ayilar insan ucun cox tehlukelidir Arealin cenub hisselerinde ayi butun il boyu fealdir Ayilar suda cox yaxsi uzurler dayaz yerlerde onlar hetta baliq tuturlar Cutlesme dovru may iyul aylarinda bas verir Bogazliq dovru latent merhele ile birlikde 6 8 ay cekir Balalar yanvar mart aylarinda hele qis yuxusu dovrunde dunyaya gelirler Adeten 2 3 bezen ise 5 bala dunyaya getire bilirler Laktasiya muddeti 18 30 ay ceke bilir balalarin boyumesi ve telimi ile ana ferd mesgul olur 2 Sayi RedakteAzerbaycandaki ayi populyasiyasinin sayina qonsu olkelerdeki populyasiyalarin tesiri boyukdur Ayinin respublikamizda esas areali olan Boyuk Qafqazda fesillerden asili olaraq Simali Qafqazdan gelmis ve ya erazini terk etmis ferdler umumi saya keskin tesir edir Ekspert qiymetlendirmelerine gore Azerbaycanda teqriben 500 700 ferd movcuddur Mehdudlasdirici amiller RedakteEsas amil insan terefinden birbasa teqib olunmasi ve yasayis yerlerinin daralmasidir Tetbiq olunmus ve lazimi muhafize tedbirleri RedakteIUCN siyahisina salinmisdir Novun muasir areali cercivesinde yasayis yerleri Zaqatala DTQ Ilisu DTQ Turyancay DTQ Sahdag MP Altiagac MP Hirkan MP Ordubad MP Goy gol MP Zuvand Ordubad Arpacay Zaqatala Qax Seki Qizilca yasaqliqlarinda muhafize olunur Movcud XMOTE lerin muhafize rejimini texniki techizatini ve infrastrukturunu guclendirmek XMOTE ler arasinda ekoloji dehlizler teskil etmek Qonur ayi qizil baliq ovlayarkenSekiller Redakte Ursus arctos middendorffi Ursus arctos syriacusIstinadlar Redakte 1 2 Azerbaycanin Qirmizi Kitabi II cild Baki 2013 Haciyev D V Azerbaycanin heyvanlar alemi Baki Elm 2000 s 561 563 Edebiyyat RedakteAzerbaycanin Qirmizi Kitabi II cild Baki 2013 Haciyev D V Azerbaycanin heyvanlar alemi Baki Elm 2000 s 561 563 Menbe https az wikipedia org w index php title Qonur ayi amp oldid 6092258, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.