Tatar memarlığı (tatar.Татар архитектурасы) — tatar xalqının memarlığı. Onun nümunələri Rusiya Federasiyasının müxtəlif bölgələrində və həmçinin Finlandiyada və Qazaxıstanda tapmaq olar.
Yazılan tarixi mənbələr daha çox siyasi məsələlərə toxunur. Buna görə tatar memarlığı tarixi üçün əsas mənbə arxeologiyadır. Bundan əlavə, Sovet dövründə Krım tatarlara qarşı törədilən represiyalarına görə, tatar xalqının etnogenezinin formalaşdırmasının Qızıl Orda dövrüsünə toxunmurdu. Bunun əvəzində, araşdırmalarda orta Volqayanıdaki bulqar dövrü vurğulanırdı.
Bu vəziyyət 1950-ci illərdə dəyişib. Əvvəl 1951-ci ildə Saranskdan olan professor Səfərğaliyev tatar tarixinin Qızıl Orda dövrünə fikir verib. 1959-cu ildə isə Smirnov və Fyodorov-Davıdov Qızıl Ordanın və onun şəhərlərinin arxeoloji araşdırmaların hədəfləri haqqında məqalə yazıblar. Həmin il Fyodorov-Davıdovun rəhbərliyi altında Qızıl Orda şəhərlərinin qazıntıları başlanıb.
Orta əsrlərdə tatar xalqının şəhər inşaatı və memarlığı üç dövlət çərçivəsində inkişaf edirdi: İdil Bulqariyası (X əsrin əvvəli - 1236), Qızıl Ordanın Bulqar ulusu (1240 - XV əsrin əvvəli) və Qazan xanlığı (1445-1552).
Bulqar təpə qalasının fundamenti (XIII-XIV əsr, Tatarıstan, Bolqar)
Bulqar şəhərlərində, məsələn orta əsrli Qazanda feodal nəcibliyin iki mərtəbəli evləri, xan sarayı, məhkəmə, karvansray, ictimai hamam, türbələr və minarəli məscidlər var idi.
X—XIII əsrlərdə İdil Bulqariyanın qəsəbələrində və şəhərlərində daş memarlığın çiçəkləməsi baş verirdi. Beləliklə, Qızıl Orda və rus işğallarından öncə bulqar memari məktəbi artıq formalaşıb.
İslam dünyasının XIII-XIV əsrlərin memarlığı dekorativ incəsənəti ilə biləşməsi ilə xarakterizə olunur. Bu bulqarların memarlığına da təsir eləyib. Qızıl Ordadan öncəki dövründə mənadaşıyıcı rolu müxtəlif heyvanların, güllərin, yarpaqların və ya həndəsə fiqurların təsvirləri oynayırdı. Qızıl Orda dövründə isə bəzəkmə mürəkkəbləşib və ona artıq ya sadəcə bitkili ya da həndəsəli demək çətindir.
Qızıl Ordanın süqutu zamanı tatar torpağlarında feodal qarşıdurmaların nəticəsində xaos yaranır və XV əsrdə tatarlar şimala köçüb, Qazan xanlığını yaradırlar. Onun memarlığında artıq rus və Osman memarlıqlarının təsirlərini müşahidə etmək olar. Bundan artıq, həm İdil bulqarlarıdan, həm də Qızıl Ordadan təsirlənən Qazan xanlığının memarlığı bölgənin memarlığında son müsəlman dövrü idi.
Rusiya İmperiysının tərkibində
İvan Qroznının əmrinə görə, Qazanın sarayları və məbədləri məhv olunub, onların yerində isə yeni binalar və kilsələr tikilmiş. Qazan Kremli tamamilə yenidən tikilmişdi. Mədəni mərkəzləri viran olunub, kütləvi qətllər və deportasiyalar tatarların milli mədəniyyətinin və o cümlədən memarlığının süqutu ilə nəticələnib.
Sovet dövründə Tatarıstanın ruhani və memari abidələrinə qarşı törədilən zərər orta əsrlərin ən pis dövrləri ilə müqayisə olunur. Məscidlərin tikintisi ancaq bəzi qəsəbələrdə 30-cu illərə dək davam edirdi. Bir sıra ruhani binalar məhv olunub və ya başqa məqsədlər üçün dəyişdirilib. Ancaq 80-ci illərdə məscidlərin tikilişi yenidən başlayır və onun iki üslubu var: ənənəvi (tatar memarlığı, minarəli damı ilə) və universal. Məscidlərin layihələrində yenilikləri və eyni zamanda Qazan xanlığının memarlığının bərpasının cəhdlərini müşahidə etmək olar.
İstinadlar
Путеводитель по татарской истории в памятниках архитектуры
Золотоордынские памятники Поволжья: итоги и перспективы изучения, сохранения и использования
Градостроительная культура татарского народа и его предков, c.6
Medieval Kazan architecture styles
Волжские булгары, Авторы: А. П. Смирнов, Рипол Классик, 2013 стр. 78
Художественная резьба в архитектуре и эпиграфике золотоордынских булгар, p.88
↑ Архитектура татарской мечети
Архитектурные стили
ЗОЛОТООРДЫНСКОЕ ОБОЗРЕНИЕ. № 3(5). 2014. РАЗВИТИЕ ГРАДОСТРОИТЕЛЬНОЙ КУЛЬТУРЫ КАЗАНСКОГО ХАНСТВА (2) Х.Г. Надырова, с. 49
КАЗАНСКОЕ ХАНСТВО
Мечети Татарстана
Avqust 30, 2021
tatar, memarlığı, məqalənin, mətnini, azərbaycan, dilinə, uyğunlaşdırmaq, lazımdır, məqalədə, cümlə, quruluşlarındakı, yanlışlıqları, orfoqrafik, səhvləri, düzəltdikdən, sonra, qaralama, şablonunu, silməyi, unutmayın, tatar, Татар, архитектурасы, tatar, xalqın. Bu meqalenin metnini Azerbaycan diline uygunlasdirmaq lazimdir Meqalede cumle quruluslarindaki yanlisliqlari ve orfoqrafik sehvleri duzeltdikden sonra qaralama az sablonunu silmeyi unutmayin Tatar memarligi tatar Tatar arhitekturasy tatar xalqinin memarligi Onun numuneleri Rusiya Federasiyasinin muxtelif bolgelerinde ve hemcinin Finlandiyada ve Qazaxistanda tapmaq olar 1 Ecem mescidi Tatar memarliginda elektikanin misali Mundericat 1 Tarix 1 1 Idil bulqarlari 1 1 1 Qizil Orda dovru 1 2 Qazan xanligi 1 3 Rusiya Imperiysinin terkibinde 1 4 Sovet dovru 2 IstinadlarTarix Redakte Esas meqale Tataristan tarixiYazilan tarixi menbeler daha cox siyasi meselelere toxunur Buna gore tatar memarligi tarixi ucun esas menbe arxeologiyadir Bundan elave Sovet dovrunde Krim tatarlara qarsi toredilen represiyalarina gore tatar xalqinin etnogenezinin formalasdirmasinin Qizil Orda dovrusune toxunmurdu Bunun evezinde arasdirmalarda orta Volqayanidaki bulqar dovru vurgulanirdi Bu veziyyet 1950 ci illerde deyisib Evvel 1951 ci ilde Saranskdan olan professor Sefergaliyev tatar tarixinin Qizil Orda dovrune fikir verib 1959 cu ilde ise Smirnov ve Fyodorov Davidov Qizil Ordanin ve onun seherlerinin arxeoloji arasdirmalarin hedefleri haqqinda meqale yaziblar Hemin il Fyodorov Davidovun rehberliyi altinda Qizil Orda seherlerinin qazintilari baslanib 2 Orta esrlerde tatar xalqinin seher insaati ve memarligi uc dovlet cercivesinde inkisaf edirdi Idil Bulqariyasi X esrin evveli 1236 Qizil Ordanin Bulqar ulusu 1240 XV esrin evveli ve Qazan xanligi 1445 1552 3 Idil bulqarlari Redakte Esas meqale Idil bulqarlari Bulqar tepe qalasinin fundamenti XIII XIV esr Tataristan Bolqar Bulqar seherlerinde meselen orta esrli Qazanda feodal necibliyin iki mertebeli evleri xan sarayi mehkeme karvansray ictimai hamam turbeler ve minareli mescidler var idi 4 X XIII esrlerde Idil Bulqariyanin qesebelerinde ve seherlerinde das memarligin ciceklemesi bas verirdi Belelikle Qizil Orda ve rus isgallarindan once bulqar memari mektebi artiq formalasib 5 Qizil Orda dovru Redakte Esas meqale Qizil OrdaIslam dunyasinin XIII XIV esrlerin memarligi dekorativ inceseneti ile bilesmesi ile xarakterize olunur Bu bulqarlarin memarligina da tesir eleyib Qizil Ordadan onceki dovrunde menadasiyici rolu muxtelif heyvanlarin gullerin yarpaqlarin ve ya hendese fiqurlarin tesvirleri oynayirdi Qizil Orda dovrunde ise bezekme murekkeblesib ve ona artiq ya sadece bitkili ya da hendeseli demek cetindir 6 Qazan xanligi Redakte Esas meqale Qazan xanligi Qazanin isgali ikonanin hissesi Qizil Ordanin suqutu zamani tatar torpaglarinda feodal qarsidurmalarin neticesinde xaos yaranir 7 ve XV esrde tatarlar simala kocub Qazan xanligini yaradirlar Onun memarliginda artiq rus ve Osman memarliqlarinin tesirlerini musahide etmek olar 8 Bundan artiq hem Idil bulqarlaridan hem de Qizil Ordadan tesirlenen Qazan xanliginin memarligi bolgenin memarliginda son muselman dovru idi 9 Rusiya Imperiysinin terkibinde Redakte Ivan Qrozninin emrine gore Qazanin saraylari ve mebedleri mehv olunub onlarin yerinde ise yeni binalar ve kilseler tikilmis Qazan Kremli tamamile yeniden tikilmisdi 10 Medeni merkezleri viran olunub kutlevi qetller ve deportasiyalar tatarlarin milli medeniyyetinin ve o cumleden memarliginin suqutu ile neticelenib 7 Sovet dovru Redakte Esas meqale Tataristan Muxtar Sovet Sosialist RespublikasiSovet dovrunde Tataristanin ruhani ve memari abidelerine qarsi toredilen zerer orta esrlerin en pis dovrleri ile muqayise olunur 7 Mescidlerin tikintisi ancaq bezi qesebelerde 30 cu illere dek davam edirdi Bir sira ruhani binalar mehv olunub ve ya basqa meqsedler ucun deyisdirilib Ancaq 80 ci illerde mescidlerin tikilisi yeniden baslayir ve onun iki uslubu var enenevi tatar memarligi minareli dami ile ve universal Mescidlerin layihelerinde yenilikleri ve eyni zamanda Qazan xanliginin memarliginin berpasinin cehdlerini musahide etmek olar 11 Istinadlar Redakte Putevoditel po tatarskoj istorii v pamyatnikah arhitektury Zolotoordynskie pamyatniki Povolzhya itogi i perspektivy izucheniya sohraneniya i ispolzovaniya Gradostroitelnaya kultura tatarskogo naroda i ego predkov c 6 Medieval Kazan architecture styles Volzhskie bulgary Avtory A P Smirnov Ripol Klassik 2013 str 78 Hudozhestvennaya rezba v arhitekture i epigrafike zolotoordynskih bulgar p 88 1 2 3 Arhitektura tatarskoj mecheti Arhitekturnye stili ZOLOTOORDYNSKOE OBOZRENIE 3 5 2014 RAZVITIE GRADOSTROITELNOJ KULTURY KAZANSKOGO HANSTVA 2 H G Nadyrova s 49 KAZANSKOE HANSTVO Mecheti TatarstanaMenbe https az wikipedia org w index php title Tatar memarligi amp oldid 5992827, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.jpg.html){kind=link}