Sırğa — Qadınların qulaqlarına taxdıqları qızıl, gümüş və s.-dən qayrılmış müxtəlif formalı bəzək; tana.
Qulaqda sırğa yerləri
Etimologiya
Bir çox türkoloq alim "sırğa" sözünün "asmaq" feilindən əmələ gədiyini və sözün ilkin biçiminin asırğa kimi olduğunu düşünür. Çaqatay dilində "astiq" - hörüklərdən və pullardan düzəldilmiş qadın bəzəyi; Azərbaycan türkcəsində "astığ" - qadın sırğası, Türkiyə türkcəsində "asım takım" - qadınların taxdığı süs əşyası.
Maraqlıdır ki, Xakas dilinin koybal və kaçin dialektlərində "ak sırğa" ifadəsi "sirkə (bit yumurtası)" anlamına gəlir. Qazax dilində "sirkiremek" - çisəmək (yağış haqqda); Çuvaş dilində "şarkalanmak" - damla-damla tökülmək (şeh haqqda). Tatar, başqırd, çuvaş dillərində "sirkə" həm də "çiçək tozu" deməkdir.
Tarixçə
Türk kişilərin sırğa taxması
Qədim Türk xüsusiyyətlərinin, adət və ənənələrinin bir çoxunu özündə əks etdirən Kitabi Dədə Qorqudda “altun küpəli Oğuz bəyləri”ndən də bəhs olunur: “Qulağı altun-altun küpəli... Boz ayğırlı Beyrək çapar yetdi” (D-67). Çin mənbələrinin verdiyi məlumata görə qırğızlarda qulağa həlqə, yəni sırğa taxmaq adəti mövcud imiş. Son Xarəzmşahlar dövrü tarixini yazan məşhur Nəsəvidə olan bir qeyd bu adətə aiddir: Səlcuq hökmdarı Alp Arslan Gürcüstana etdiyi səfərlərdə oradakı bir çox bəyləri əsir etmiş, sonra onların qulaqlarına öz adları həkk olunmuş həlqə taxaraq azad etmişdi. Səlcuqların süqutundan sonra bəylərin hamısı bu həlqələri çıxarmışdılar. İlk Səlcuq hökmdarları əsirlik rəmzi kimi qulağa həlqə taxmaq üsulunu bilirdilər. İkincisi, Xarəzmşahın bu həlqələrin mahiyyətini anlamayaraq öyrənməyə ehtiyacı olduğu göstərir ki, Xarəzmşahlar dövründə – heç olmasa hökmdarların, şahzadələrin, əyanların və sərkərdələrin qulaqlarına belə şəkildə həlqə taxma adətləri mövcud olmamışdır.
Sonrakı dövrlərdə, Qızıl Orda hökmdarı Berke Xanın qulağında qiymətli almazlar olduğu haqqında bir qeydə təsadüf edilir.
Qaraqoyunlu hökmdarı Qara Yusif də qiymətli sırğalar taxardı, hətta vəfat etməsiylə bağlı ordusu Şahrux ordusu qarşısında məğlub olduğu zaman türkmənlər o qiymətli sırğaları ələ keçirmək üçün Yusifin qulaqlarını kəsmişdilər.
Ağqoyunlu hökmdarı Uzun Həsənin ordusundakı türkmənlərin də sırğalar və ya həlqələr taxdıqlarını Nəşrinin aydın ifadəsi çatdırır. Babur sülaləsinin sırğa taxdıqları, o dövrlərə aid miniatürlərdən də görünməkdədir Qazaxlarda köləni (qulu) eşiyə buraxıb qulağını biz ilə deşmək adəti varmış.
Türklər arasında qulağa həlqə, yaxud sırğa taxma adəti islamiyyətdən əvvəlki dövrlərdə də olmuşdur. Səlcuq imperatorluğu zamanında, türklər əsirlik əlaməti – nişanı olaraq qulağa həlqə taxıldığı haqqındakı İran ənənəsini çox yaxşı bilirdilər. Çingizin nəslində, teymurlularda, Qaraqoyunlularda və Ağqoyunlularda hökmdarların qiymətli sırğalar, halqalar taxmaları adətinin varlığı türklərdəki bu adətin qədim İranlılarda və İsrail oğullarında olduğu kimi “əsirlik və tabeçilik” timsalı olmadığını qəti surətdə göstərir. Qaraqoyunlularda və Ağqoyunlularda yalnız hökmdarların deyil, ordunu təşkil edən türkmənlərin də qulaqlarına həlqələr taxmaları, bu adətin bilavasitə türkmənlərdə çox yayılmış olduğunu anladır. Qəbilə ənənələrinə çox bağlı olan bu türkmənlərdə də qulaqlara həlqə taxma heç bir vəchlə əsirlik və tabeçilik timsalı olaraq göstərilə bilməz.
Kitabi Dədə Qorqud boylarında hadisələrin cərəyan etdiyi coğrafi mühit Qaraqoyunluların və Ağqoyunluların fəaliyyət və hakimiyyəti sahəsinə təsadüf etdiyi kimi, bu rəvayətlərin Oğuzların Bayındır boyu ilə, yəni Ağqoyunlu hökmdarlarının mənsub olduğu bölgə ilə əlaqəsi də məlumdur. Belə görünür ki, KDQdə Oğuz boyları haqqında verilən bəzi məlumatın Qaraqoyunlular və Ağqoyunlular dövrünə aid tarixi mənbələrlə uyğun gəlməsi çox təbiidir. KDQ oğuznamələrində bəhs olunan “Altup küpəli Oğuz bəyləri”nin Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətlərinin ordularında da olması haqqında tarixi məlumatlar, bu həqiqəti bir daha təsdiqləmiş olur.
Dərvişlər sağ qulaqlarında həlqəvari sırğa taxıblar.
Kazaklarda sırğa taxmaq adəti hərbi həyatla bağlı idi. Kişi sol qulağında sırğa taxırdısa, bu, anasının yeganə oğlu olduğu anlamına gəlirdi. Sağ qulağında sırğa nəslin son kişisi demək idi. Hər iki qulaqda sırğa valideynlərin yeganə övladı mənasını daşıyırdı. Bu əlamətlər onları hərbi vəzifələrindən azad etmirdi: hamı kimi onlar da hərbi yürüşlərə və döyüşlərə gedirdilər. Ancaq yazılmamış qanunlara görə, onları qorumağa və sığortalamağa çalışırdılar.
İstinadlar
Azərbaycan dilinin izahlı lüğətində "SIRĞA" sözünün açıqlaması[ölü keçid]
. 2013-09-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-18.
. 2013-09-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-18.
Fuat Köprülüzade. Altun küpeli Oğuz beyleri, “Azerbaycan Yurt Bilgisi” dergisi, İst., 1934.
Azərbaycan Teatr Ensiklopediyası - Dərvişlik[ölü keçid]
Кольца и серьги у казаков
Həmçinin bax
Avqust 05, 2021
sırğa, qadınların, qulaqlarına, taxdıqları, qızıl, gümüş, dən, qayrılmış, müxtəlif, formalı, bəzək, tana, qulaqda, sırğa, yerləri, mündəricat, etimologiya, tarixçə, türk, kişilərin, sırğa, taxması, kazaklarda, sırğa, taxmaq, adəti, istinadlar, həmçinin, baxeti. Sirga Qadinlarin qulaqlarina taxdiqlari qizil gumus ve s den qayrilmis muxtelif formali bezek tana 1 Qulaqda sirga yerleri Mundericat 1 Etimologiya 2 Tarixce 2 1 Turk kisilerin sirga taxmasi 2 2 Kazaklarda sirga taxmaq adeti 3 Istinadlar 4 Hemcinin baxEtimologiya RedakteBir cox turkoloq alim sirga sozunun asmaq feilinden emele gediyini ve sozun ilkin biciminin asirga kimi oldugunu dusunur Caqatay dilinde astiq horuklerden ve pullardan duzeldilmis qadin bezeyi Azerbaycan turkcesinde astig qadin sirgasi Turkiye turkcesinde asim takim qadinlarin taxdigi sus esyasi 2 Maraqlidir ki Xakas dilinin koybal ve kacin dialektlerinde ak sirga ifadesi sirke bit yumurtasi anlamina gelir Qazax dilinde sirkiremek cisemek yagis haqqda Cuvas dilinde sarkalanmak damla damla tokulmek seh haqqda Tatar basqird cuvas dillerinde sirke hem de cicek tozu demekdir 3 Tarixce RedakteTurk kisilerin sirga taxmasi Redakte Qedim Turk xususiyyetlerinin adet ve enenelerinin bir coxunu ozunde eks etdiren Kitabi Dede Qorqudda altun kupeli Oguz beyleri nden de behs olunur Qulagi altun altun kupeli Boz aygirli Beyrek capar yetdi D 67 Cin menbelerinin verdiyi melumata gore qirgizlarda qulaga helqe yeni sirga taxmaq adeti movcud imis Son Xarezmsahlar dovru tarixini yazan meshur Nesevide olan bir qeyd bu adete aiddir Selcuq hokmdari Alp Arslan Gurcustana etdiyi seferlerde oradaki bir cox beyleri esir etmis sonra onlarin qulaqlarina oz adlari hekk olunmus helqe taxaraq azad etmisdi Selcuqlarin suqutundan sonra beylerin hamisi bu helqeleri cixarmisdilar Ilk Selcuq hokmdarlari esirlik remzi kimi qulaga helqe taxmaq usulunu bilirdiler Ikincisi Xarezmsahin bu helqelerin mahiyyetini anlamayaraq oyrenmeye ehtiyaci oldugu gosterir ki Xarezmsahlar dovrunde hec olmasa hokmdarlarin sahzadelerin eyanlarin ve serkerdelerin qulaqlarina bele sekilde helqe taxma adetleri movcud olmamisdir Sonraki dovrlerde Qizil Orda hokmdari Berke Xanin qulaginda qiymetli almazlar oldugu haqqinda bir qeyde tesaduf edilir Qaraqoyunlu hokmdari Qara Yusif de qiymetli sirgalar taxardi hetta vefat etmesiyle bagli ordusu Sahrux ordusu qarsisinda meglub oldugu zaman turkmenler o qiymetli sirgalari ele kecirmek ucun Yusifin qulaqlarini kesmisdiler Agqoyunlu hokmdari Uzun Hesenin ordusundaki turkmenlerin de sirgalar ve ya helqeler taxdiqlarini Nesrinin aydin ifadesi catdirir Babur sulalesinin sirga taxdiqlari o dovrlere aid miniaturlerden de gorunmekdedir Qazaxlarda koleni qulu esiye buraxib qulagini biz ile desmek adeti varmis Turkler arasinda qulaga helqe yaxud sirga taxma adeti islamiyyetden evvelki dovrlerde de olmusdur Selcuq imperatorlugu zamaninda turkler esirlik elameti nisani olaraq qulaga helqe taxildigi haqqindaki Iran enenesini cox yaxsi bilirdiler Cingizin neslinde teymurlularda Qaraqoyunlularda ve Agqoyunlularda hokmdarlarin qiymetli sirgalar halqalar taxmalari adetinin varligi turklerdeki bu adetin qedim Iranlilarda ve Israil ogullarinda oldugu kimi esirlik ve tabecilik timsali olmadigini qeti suretde gosterir Qaraqoyunlularda ve Agqoyunlularda yalniz hokmdarlarin deyil ordunu teskil eden turkmenlerin de qulaqlarina helqeler taxmalari bu adetin bilavasite turkmenlerde cox yayilmis oldugunu anladir Qebile enenelerine cox bagli olan bu turkmenlerde de qulaqlara helqe taxma hec bir vechle esirlik ve tabecilik timsali olaraq gosterile bilmez Kitabi Dede Qorqud boylarinda hadiselerin cereyan etdiyi cografi muhit Qaraqoyunlularin ve Agqoyunlularin fealiyyet ve hakimiyyeti sahesine tesaduf etdiyi kimi bu revayetlerin Oguzlarin Bayindir boyu ile yeni Agqoyunlu hokmdarlarinin mensub oldugu bolge ile elaqesi de melumdur Bele gorunur ki KDQde Oguz boylari haqqinda verilen bezi melumatin Qaraqoyunlular ve Agqoyunlular dovrune aid tarixi menbelerle uygun gelmesi cox tebiidir KDQ oguznamelerinde behs olunan Altup kupeli Oguz beyleri nin Qaraqoyunlu ve Agqoyunlu dovletlerinin ordularinda da olmasi haqqinda tarixi melumatlar bu heqiqeti bir daha tesdiqlemis olur 4 5 Dervisler sag qulaqlarinda helqevari sirga taxiblar 6 Kazaklarda sirga taxmaq adeti Redakte Kazaklarda sirga taxmaq adeti herbi heyatla bagli idi Kisi sol qulaginda sirga taxirdisa bu anasinin yegane oglu oldugu anlamina gelirdi Sag qulaginda sirga neslin son kisisi demek idi Her iki qulaqda sirga valideynlerin yegane ovladi menasini dasiyirdi Bu elametler onlari herbi vezifelerinden azad etmirdi hami kimi onlar da herbi yuruslere ve doyuslere gedirdiler Ancaq yazilmamis qanunlara gore onlari qorumaga ve sigortalamaga calisirdilar 7 Istinadlar Redakte Azerbaycan dilinin izahli lugetinde SIRGA sozunun aciqlamasi olu kecid E Sevortyan ve basqalari Turk dillerinin etimoloji sozluyu VII cild L M N P S herfleri seh 445 447 M Vostochnaya literatura RAN 2003 2013 09 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 04 18 E Sevortyan ve basqalari Turk dillerinin etimoloji sozluyu VII cild L M N P S herfleri seh 287 288 M Vostochnaya literatura RAN 2003 2013 09 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 04 18 Kitabi Dede Qorqud ensiklopediyasinda Altun kupe Fuat Kopruluzade Altun kupeli Oguz beyleri Azerbaycan Yurt Bilgisi dergisi Ist 1934 Azerbaycan Teatr Ensiklopediyasi Dervislik olu kecid Kolca i sergi u kazakovHemcinin bax RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Sirga amp oldid 5743311, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
