Sütun-yönlü verilənlər bazası (ing. Column-Oriented Database) — məlumatları ənənəvi cədvəl əsaslı verilənlər bazalarından fərqli olaraq, sətirlar yerinə sütunlar üzrə saxlayır. Ənənəvi əlaqəli verilənlər bazalarında (RDBMS) məlumatlar sətir şəklində saxlanılır, yəni hər bir sətir bütöv məlumatlar dəstini təmsil edir. Sütun-yönlü verilənlər bazasında isə hər bir sütun ayrıca saxlanır, bu da bəzi növ sorğular və böyük həcmli verilənlər üzərində daha səmərəli emal aparmağa imkan verir.
Xüsusiyyətləri
| ]- Sütun əsaslı saxlanma — məlumatlar sətir-sətir deyil, sütunlar şəklində saxlanır. Bu o deməkdir ki, hər bir sütunun məlumatları diskdə birgə saxlanılır. Məsələn, Ad, Soyad, Yaş sütunları ayrılıqda saxlanılır, bu da sütun üzrə analiz və oxuma əməliyyatlarını sürətləndirir.
- Sürətli analitik sorğular — sütun-yönlü saxlanma metodu, xüsusilə analitik və hesabat sorğularında (məsələn, böyük verilən dəstləri üzərində agregasiya əməliyyatları) daha səmərəli olur, çünki yalnız lazım olan sütunlar oxunur və sətirlərın bütün məlumatları üzərində emal aparılmır.
- Məlumatların sıxılması — eyni sütun daxilində oxşar tipli məlumatlar saxlanıldığı üçün məlumatların sıxılması daha effektivdir. Sıxılmış məlumatlar daha az yer tutduğuna görə disk və yaddaşdan daha az istifadə olunur və oxuma əməliyyatları sürətlənir.
- Üfüqi genişlənmə (ing. scalability) — böyük verilənlər dəstlərinin müxtəlif nodelərə bölünərək saxlanılması və emalı üçün sütun-yönlü bazalar genişlənə bilər. Üfüqi genişlənmə onları paylanmış sistemlər üçün daha uyğun edir.
Üstünlükləri
| ]- Hesabat və analitik proseslər üçün optimallaşdırma — böyük verilən dəstləri üzərində SUM(), COUNT(), AVG() kimi əməliyyatları yerinə yetirən analitik sorğular üçün çox əlverişlidir.
- Lazımsız məlumatları yükləməmə — sətir-yönlü verilənlər bazasında bir sorğuda bütün sətirin yüklənməsi lazım gəlir, lakin sütun-yönlü bazalarda yalnız sorğunun tələb etdiyi sütunlar oxunur.
- Sıxılmış məlumatlarla yüksək performans — məlumatların sıxılması oxuma əməliyyatlarını daha da sürətləndirir.
İstifadə sahələri
| ]- Verilən anbarları (ing. Data Warehousing) — böyük həcmli verilənlərin analiz edilməsi və hesabat çıxarılması ilə məşğul olan sistemlərdə sütun-yönlü bazalar geniş istifadə olunur.
- Big Data analizləri — məsələn, maliyyə məlumatlarının və ya elmi məlumatların emal edilməsi üçün sütun-yönlü verilənlər bazaları uyğun seçimdir.
- Real-time analitika — real vaxtda məlumatlara əsaslanan analitik sistemlərdə, məsələn, klik axını (ing. clickstream) analizi, marketinq analitikası və digərlərində istifadə edilir.
Sətir yönümlü
| ]Cədvəlin elementləri sıra yönümlüdür
| 1-ci sütun | 2-ci sütun | 3-cü sütun |
|---|---|---|
| 11-ci bənd | 12-ci bənd | 13-cü bənd |
| 21-ci bənd | 22-ci bənd | 23-cü bənd |
kimi xətti olaraq saxlanılır
| 11-ci bənd | 12-ci bənd | 13-cü bənd | 21-ci bənd | 22-ci bənd | 23-cü bənd |
Tanınmış sütun-yönlü verilənlər bazaları
| ]- Apache HBase — genişmiqyaslı paylanmış verilənlər üçün açıq mənbəli sütun-yönlü verilənlər bazası.
- Google Bigtable — Google-un paylanmış sütun-yönlü verilənlər bazası, genişmiqyaslı tətbiqlərdə istifadə olunur.
- Apache Cassandra — paylanmış sütun-yönlü verilənlər bazası, çox yüksək genişlənmə və davamlılıq təmin edir.
- Amazon Redshift — Amazon Web Services-də böyük verilənlərin saxlanılması və analiz edilməsi üçün sütun-yönlü verilənlər bazası.
Sütun-yönlü verilənlər bazaları, əsasən, böyük həcmli məlumatlar üzərində sorğu əməliyyatlarının sürətini artırmaq və analitik hesabatlar üçün optimallaşdırma məqsədilə istifadə edilir. Lakin kiçik və ya tranzaksional əməliyyatlar üçün ənənəvi sətir-yönlü verilənlər bazaları daha uyğun ola bilər.
İstinadlar
| ]- Abadi, Daniel J.; Madden, Samuel R.; Hachem, Nabil. Column-stores vs. Row-stores: How different are they really? // Proceedings of the 2008 ACM SIGMOD international conference on Management of data. 2008. 967–980. doi:10.1145/1376616.1376712. ISBN .
- Funke, Florian; Kemper, Alfons; Neumann, Thomas. "Compacting Transactional Data in Hybrid OLTP&OLAP Databases". Proceedings of the VLDB Endowment. 5 (11). 2012: 1424–1435. doi:10.14778/2350229.2350258.
- "Apache ORC". İstifadə tarixi: 21 may 2024.
- "Apache Arrow". 6 may 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 may 2024.
- Richard, Golden G.; Case, Andrew. "In lieu of swap: Analyzing compressed RAM in Mac OS X and Linux". Digital Investigation. 11. 2014: S3–S12. doi:10.1016/j.diin.2014.05.011.
- M. Frans Kaashoek, Jerome H. Saltzer. Principles of Computer System Design. Morgan Kaufmann. 2009. ISBN .
- "Chapter 4 Process Address Space (Linux kernel documentation)". 19 iyun 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 may 2024.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Sutun yonlu verilenler bazasi ing Column Oriented Database melumatlari enenevi cedvel esasli verilenler bazalarindan ferqli olaraq setirlar yerine sutunlar uzre saxlayir Enenevi elaqeli verilenler bazalarinda RDBMS melumatlar setir seklinde saxlanilir yeni her bir setir butov melumatlar destini temsil edir Sutun yonlu verilenler bazasinda ise her bir sutun ayrica saxlanir bu da bezi nov sorgular ve boyuk hecmli verilenler uzerinde daha semereli emal aparmaga imkan verir Xususiyyetleri span Sutun esasli saxlanma melumatlar setir setir deyil sutunlar seklinde saxlanir Bu o demekdir ki her bir sutunun melumatlari diskde birge saxlanilir Meselen Ad Soyad Yas sutunlari ayriliqda saxlanilir bu da sutun uzre analiz ve oxuma emeliyyatlarini suretlendirir Suretli analitik sorgular sutun yonlu saxlanma metodu xususile analitik ve hesabat sorgularinda meselen boyuk verilen destleri uzerinde agregasiya emeliyyatlari daha semereli olur cunki yalniz lazim olan sutunlar oxunur ve setirlerin butun melumatlari uzerinde emal aparilmir Melumatlarin sixilmasi eyni sutun daxilinde oxsar tipli melumatlar saxlanildigi ucun melumatlarin sixilmasi daha effektivdir Sixilmis melumatlar daha az yer tutduguna gore disk ve yaddasdan daha az istifade olunur ve oxuma emeliyyatlari suretlenir Ufuqi genislenme ing scalability boyuk verilenler destlerinin muxtelif nodelere bolunerek saxlanilmasi ve emali ucun sutun yonlu bazalar genislene biler Ufuqi genislenme onlari paylanmis sistemler ucun daha uygun edir Ustunlukleri span Hesabat ve analitik prosesler ucun optimallasdirma boyuk verilen destleri uzerinde SUM COUNT AVG kimi emeliyyatlari yerine yetiren analitik sorgular ucun cox elverislidir Lazimsiz melumatlari yuklememe setir yonlu verilenler bazasinda bir sorguda butun setirin yuklenmesi lazim gelir lakin sutun yonlu bazalarda yalniz sorgunun teleb etdiyi sutunlar oxunur Sixilmis melumatlarla yuksek performans melumatlarin sixilmasi oxuma emeliyyatlarini daha da suretlendirir Istifade saheleri span Verilen anbarlari ing Data Warehousing boyuk hecmli verilenlerin analiz edilmesi ve hesabat cixarilmasi ile mesgul olan sistemlerde sutun yonlu bazalar genis istifade olunur Big Data analizleri meselen maliyye melumatlarinin ve ya elmi melumatlarin emal edilmesi ucun sutun yonlu verilenler bazalari uygun secimdir Real time analitika real vaxtda melumatlara esaslanan analitik sistemlerde meselen klik axini ing clickstream analizi marketinq analitikasi ve digerlerinde istifade edilir Setir yonumlu span Cedvelin elementleri sira yonumludur 1 ci sutun 2 ci sutun 3 cu sutun11 ci bend 12 ci bend 13 cu bend21 ci bend 22 ci bend 23 cu bend kimi xetti olaraq saxlanilir 11 ci bend 12 ci bend 13 cu bend 21 ci bend 22 ci bend 23 cu bendTaninmis sutun yonlu verilenler bazalari span Apache HBase genismiqyasli paylanmis verilenler ucun aciq menbeli sutun yonlu verilenler bazasi Google Bigtable Google un paylanmis sutun yonlu verilenler bazasi genismiqyasli tetbiqlerde istifade olunur Apache Cassandra paylanmis sutun yonlu verilenler bazasi cox yuksek genislenme ve davamliliq temin edir Amazon Redshift Amazon Web Services de boyuk verilenlerin saxlanilmasi ve analiz edilmesi ucun sutun yonlu verilenler bazasi Sutun yonlu verilenler bazalari esasen boyuk hecmli melumatlar uzerinde sorgu emeliyyatlarinin suretini artirmaq ve analitik hesabatlar ucun optimallasdirma meqsedile istifade edilir Lakin kicik ve ya tranzaksional emeliyyatlar ucun enenevi setir yonlu verilenler bazalari daha uygun ola biler Istinadlar span Abadi Daniel J Madden Samuel R Hachem Nabil Column stores vs Row stores How different are they really Proceedings of the 2008 ACM SIGMOD international conference on Management of data 2008 967 980 doi 10 1145 1376616 1376712 ISBN 978 1 60558 102 6 Funke Florian Kemper Alfons Neumann Thomas Compacting Transactional Data in Hybrid OLTP amp OLAP Databases Proceedings of the VLDB Endowment 5 11 2012 1424 1435 doi 10 14778 2350229 2350258 Apache ORC Istifade tarixi 21 may 2024 Apache Arrow 6 may 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 may 2024 Richard Golden G Case Andrew In lieu of swap Analyzing compressed RAM in Mac OS X and Linux Digital Investigation 11 2014 S3 S12 doi 10 1016 j diin 2014 05 011 M Frans Kaashoek Jerome H Saltzer Principles of Computer System Design Morgan Kaufmann 2009 ISBN 978 0 12 374957 4 Chapter 4 Process Address Space Linux kernel documentation 19 iyun 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 may 2024 Verilenler bazalariNovleriObyekt yonlu Relyasiyali Acar deyer Sutun yonlu Sened yonlu Genis sutunlu yaddas Qrafik NoSQL NewSQL In memory Cox modelli Bulud Blokceyn esasli verilenler bazasiKonsepsiyaVerilenler bazasi ACID Armstronqun aksiomlari Koddun 12 qaydasi CAP teoremi CRUD Null Namized acar Xarici acarObyektlerRelyasiya View Tranzaksiya Tranzaksiya jurnali TriggerKomponentlerFunksiyalarElaqeli movzularNormallasdirma Elaqeler cebri Elaqeli model Obyekt yonlu verilenler bazasiKateqoriya Kateqoriya Verilenler bazalariGizli kateqoriya Vikipediya Xarici kecidler sablonu bosdur
