fbpx
Wikipedia

Simfonik muğam

Avqust 07, 2021

Simfonik muğam — Azərbaycan musiqisinin bir janrı. 1948-ci ildə bəstəkar Fikrət Əmirov tərəfindən yaradılmışdır.

Tarixçə

Janrın əsası Üzeyir Hacıbəyovun ilk muğam operalarında qoyulmuşdur. Bu operalarda muğam ilk dəfə olaraq Avropa opera janrı ilə birləşdirilmişdi. "Leyli və Məcnun" operasında Heyratı (Nofəlin partiyası) və Arazbarı zərbi muğamlarından istifadə buna misaldır. Ü. Hacıbəyovun "Aşıqsayağı" kamera-instrumental əsəri də muğam-improvizasiya üslubunda yazılmışdır. Ü. Hacıbəyovun, Müslüm Maqomayevin öz əsərlərində simfonizmi fəal surətdə Azərbaycan musiqisinə gətirmələri, həmçinin simfonik janrda yazan yeni bəstəkar nəslinin (Qara Qarayev, Cövdət Hacıyev, Soltan Hacıbəyov və b.) yetişməsi simfonik muğamın yaranmasına rəvac verdi.

İlk simfonik muğamlar 1948-ci ildə Fikrət Əmirov tərəfindən yazılmış "Şur" və "Kürd ovşarı" idi. F. Əmirov bu əsərlərində muğamlardan geniş istifadə etmiş, onlara öz müəllif konsepsiyasını verərək yeni emosional məzmuna nail olmuşdur. O, əsl muğamın kompozisiya strukturunu saxlamış, bəzi hallarda xalq mahnılarından da istifadə etmişdir.

Janrın əsas xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, burada muğam dəstgaha xas olan tədrici ardıcıl yüksələn inkişaf prinsipi, onun kompozisiya quruluşu, dramaturji hərəkət xətti saxlanılmış, eyni zamanda, muğam melodiyalarının inkişafında simfonik işləmə, rəngarəng orkestrləşdirmə üsulları tətbiq olunmuşdur. Bir çox Azərbaycan bəstəkarı bu janra müraciət etmişdir.

Simfonik "Şur"

  Əsas məqalə: Şur (simfonik muğam)

Xanəndələr tərəfindən ifa olunan şifahi ənənəli Şur muğamında bu şöbələr var: Bərdaşt, Mayə, Zəmin-xarə, Şur-Şahnaz, Bayatı-Qacar, Şikəsteyi-Fars, Simayi-Şəms, Hicaz, Sarənc, Nişibi-Fəraz. Fikrət Əmirov isə simfonik muğamda əsas şöbələrdən istifadə edir: Şur, Şur-Şahnaz, Bayatı, Əraq, Simayi-Şəms. Bunların arasında təsnif və rənglərin melodiyaları da verilir. Şur simfonik muğamının musiqili-obrazlı məzmununu əsasən lirika təşkil edir. Şur simfonik muğamı əzəmətli xarakterli müqəddimə ilə başlayır. Xanəndələrimiz ona Bərdaşt deyirlər. Simfonik Şurda müqəddimənin intonasiyalarında başlanğıc və kadensiyalı ifadələrin rolu olduqca önəmlidir.

Müqəddimədən sonra gələn əsas bölmə (muğam ifacılığında ona Mayeyi-Şur deyilir) müqəddimənin kulminasiya nöqtəsindən başlanır. Beləliklə, müəyyən məsafədə, zəncirvari intonasiya əlaqəsi yaradılır.

Ən əvvəl litavrların zərbləri və kontrabasların (pitsikato- yəni barmaqla) üsulu fonunda bas klarnet bu mövzunu davam etdirir. Mövzu Şur təsnifindən götürülmüşdür. Xanəndələrin ifasında bu təsnif çox səsləndirilmiş və radionun fonduna salınmışdır. Sonra isə mövzu simli alətlərin, qoboyun və nəhayət, bütün orkestrin ifasında səslənir. Müqəddimənin orta hissəsi isə sərt koloritiilə seçilir. Bundan sonra yenidən birinci mövzu keçir. Bu mövzu təkcə bir dəfə ifa olunur. Bəzi musiqişünaslar həmin mövzunun bəstəkarın özünəməxsus əlavəsi olduğunu iddia edirlər.

Bu simfonik muğamda F. Əmirov 2 xalq mahnısının ("Ay qadası" və "Evləri var xanə-xanə") melodiyasından istifadə edib. Simfonik muğamın zil şöbəsi olan Simayi-Şəms ciddi vəznə əsaslanmışdır. Bu zərbi-muğam Şurda kulminasiyanı əvəz edir, melodiyanı isə ksilofon aparır. Beləliklə, "Şur" simfonik muğamı iri bölmələrdən ibarət süitaya bənzəyir.

Simfonik "Kürd ovşarı"

  Əsas məqalə: Kürd Ovşarı (Simfonik muğam)

F. Əmirovun dilogiyanın ikinci əsəri kimi təqdim etdiyi "Kürd ovşarı" simfonik muğamı zərbi-muğam üslubundadır. Bir növ şifahi ənənəli professional musiqidə "Ovşarı"nı xatırladır.

"Kürd ovşarı" simfonik muğamı dörd bölmədən ibarətdir: Ovşarı, Şahnaz, Kürdi, Maani. Burada yalnız bir təsnif melodiyası var. Ovşarının epizodları Şurdan götürülmüşdür. "Şahnaz" bölməsi Şur muğamı üstündədir. Bütün "Şahnaz" bölməsinin ən yüksək nöqtəsi Şur muğamından alınmış "Şur-Şahnaz"ın materialı əsasında qurulmuşdur. Lakin bu material bir qədər yeniləşdirilib, daha da ifadəli şəklə salınıb. Bu zaman qoboyun improvizasiyası "Şahnaz" bölməsini tamamlayaraq növbəti olan "Kürdi" bölməsinə gətirir. Fikrət Əmirov bu melodiyanı son dərəcə koloritli şəkildə orkestrləşdirərək onu da zənginləşdirmişdir. Qetd etmək lazımdir ki, "Kürdi" toy melodiyasına əsaslanan kiçik bir bölmədir. "Maani" isə zərbi- muğamdır. Bu da simfonik muğamda son bölmədir. "Maani" bayramsayağı marşdır. Koda isə burada bütün dulogiyanın inkişaf xəttini cəmləşdirərək, obrazlı- emosional məzmununu sonda bir daha təsdiq edir.

Simfonik Gülüstan Bayatı Şiraz

  Əsas məqalə: Gülüstan-Bayatı-Şiraz

Bu əsərdə, əvvəlki iki simfonik muğamlardan fərqli olaraq, muğamla aşıq melodiyaları ilə qovuşdurulmuşdur. Xalq musiqisinin müxtəlif janrlarını sintezləşdirməsi cəhdi "Bayatı-Şiraz" muğamını nəzərə çarpacaq dərəcədə zənginləşdirdi və ona parlaq konsert cizgiləri gətirdi. Əvvəlki nümunələrdən fərqli olaraq burada muğamın quruluşu klassik forma və kompozisiya xüsusiyyətləri ilə daha üzvi surətdə əlaqələndirilir.

Örnəklər

İstinadlar

  1. Üzeyir Hacıbəyov ensiklopediyası — Simfonik muğam
  2. Muğam Ensiklopediyası — Simfonik muğam
  3. Имруз Эфендиева. Мугам и композиторское творчество. Журнал İRS №2–3 (20–21), 2006.
  4. Назим Миришли. Мугам и композиторское творчество. "Harmony" международный музыкальный культурологический журнал.
  5. Arzu Quliyeva — Fikrət Əmirovun simfonik muğamları 2016-07-31 at the Wayback Machine. "Qobustan" jurnalı.
  6. İnara Məhərrəmova. Fikrət Əmirovun simfonik muğamlarının bəzi üslub xüsusiyyətləri. "Musiqi dünyası" jurnalı.
  7. Əfrasiyab Bədəlbəylinin arxiv fondu

Xarici keçidlər

  • Soltan Hacıbəyli — "Karvan"
  • Fikrət Əmirov — Gülüstan Bayatı-Şiraz
  • Fikrət Əmirov — simfonik muğamlar: I hissə, II hissə, III hissə, IV hissə, V hissə
  • Süleyman Ələsgərov — Bayatı Şiraz
  • Niyazi — simfonik muğam "Rast"
  • Tofiq Bakıxanov — Simfonik Humayun muğamı

Həmçinin bax

Avqust 07, 2021
simfonik, muğam, azərbaycan, musiqisinin, janrı, 1948, ildə, bəstəkar, fikrət, əmirov, tərəfindən, yaradılmışdır, mündəricat, tarixçə, simfonik, şur, simfonik, kürd, ovşarı, simfonik, gülüstan, bayatı, şiraz, örnəklər, istinadlar, xarici, keçidlər, həmçinin, b. Simfonik mugam Azerbaycan musiqisinin bir janri 1948 ci ilde bestekar Fikret Emirov terefinden yaradilmisdir Mundericat 1 Tarixce 1 1 Simfonik Sur 1 2 Simfonik Kurd ovsari 1 3 Simfonik Gulustan Bayati Siraz 2 Ornekler 3 Istinadlar 4 Xarici kecidler 5 Hemcinin baxTarixce RedakteJanrin esasi Uzeyir Hacibeyovun ilk mugam operalarinda qoyulmusdur Bu operalarda mugam ilk defe olaraq Avropa opera janri ile birlesdirilmisdi Leyli ve Mecnun operasinda Heyrati Nofelin partiyasi ve Arazbari zerbi mugamlarindan istifade buna misaldir U Hacibeyovun Asiqsayagi kamera instrumental eseri de mugam improvizasiya uslubunda yazilmisdir U Hacibeyovun Muslum Maqomayevin oz eserlerinde simfonizmi feal suretde Azerbaycan musiqisine getirmeleri hemcinin simfonik janrda yazan yeni bestekar neslinin Qara Qarayev Covdet Haciyev Soltan Hacibeyov ve b yetismesi simfonik mugamin yaranmasina revac verdi Ilk simfonik mugamlar 1948 ci ilde Fikret Emirov terefinden yazilmis Sur ve Kurd ovsari idi F Emirov bu eserlerinde mugamlardan genis istifade etmis onlara oz muellif konsepsiyasini vererek yeni emosional mezmuna nail olmusdur O esl mugamin kompozisiya strukturunu saxlamis bezi hallarda xalq mahnilarindan da istifade etmisdir 1 Janrin esas xususiyyeti ondan ibaretdir ki burada mugam destgaha xas olan tedrici ardicil yukselen inkisaf prinsipi onun kompozisiya qurulusu dramaturji hereket xetti saxlanilmis eyni zamanda mugam melodiyalarinin inkisafinda simfonik isleme rengareng orkestrlesdirme usullari tetbiq olunmusdur Bir cox Azerbaycan bestekari bu janra muraciet etmisdir 2 3 4 Simfonik Sur Redakte Esas meqale Sur simfonik mugam Xanendeler terefinden ifa olunan sifahi eneneli Sur mugaminda bu sobeler var Berdast Maye Zemin xare Sur Sahnaz Bayati Qacar Sikesteyi Fars Simayi Sems Hicaz Sarenc Nisibi Feraz Fikret Emirov ise simfonik mugamda esas sobelerden istifade edir Sur Sur Sahnaz Bayati Eraq Simayi Sems Bunlarin arasinda tesnif ve renglerin melodiyalari da verilir Sur simfonik mugaminin musiqili obrazli mezmununu esasen lirika teskil edir Sur simfonik mugami ezemetli xarakterli muqeddime ile baslayir Xanendelerimiz ona Berdast deyirler Simfonik Surda muqeddimenin intonasiyalarinda baslangic ve kadensiyali ifadelerin rolu olduqca onemlidir Muqeddimeden sonra gelen esas bolme mugam ifaciliginda ona Mayeyi Sur deyilir muqeddimenin kulminasiya noqtesinden baslanir Belelikle mueyyen mesafede zencirvari intonasiya elaqesi yaradilir En evvel litavrlarin zerbleri ve kontrabaslarin pitsikato yeni barmaqla usulu fonunda bas klarnet bu movzunu davam etdirir Movzu Sur tesnifinden goturulmusdur Xanendelerin ifasinda bu tesnif cox seslendirilmis ve radionun fonduna salinmisdir Sonra ise movzu simli aletlerin qoboyun ve nehayet butun orkestrin ifasinda seslenir Muqeddimenin orta hissesi ise sert koloritiile secilir Bundan sonra yeniden birinci movzu kecir Bu movzu tekce bir defe ifa olunur Bezi musiqisunaslar hemin movzunun bestekarin ozunemexsus elavesi oldugunu iddia edirler Bu simfonik mugamda F Emirov 2 xalq mahnisinin Ay qadasi ve Evleri var xane xane melodiyasindan istifade edib Simfonik mugamin zil sobesi olan Simayi Sems ciddi vezne esaslanmisdir Bu zerbi mugam Surda kulminasiyani evez edir melodiyani ise ksilofon aparir Belelikle Sur simfonik mugami iri bolmelerden ibaret suitaya benzeyir Simfonik Kurd ovsari Redakte Esas meqale Kurd Ovsari Simfonik mugam F Emirovun dilogiyanin ikinci eseri kimi teqdim etdiyi Kurd ovsari simfonik mugami zerbi mugam uslubundadir Bir nov sifahi eneneli professional musiqide Ovsari ni xatirladir Kurd ovsari simfonik mugami dord bolmeden ibaretdir Ovsari Sahnaz Kurdi Maani Burada yalniz bir tesnif melodiyasi var Ovsarinin epizodlari Surdan goturulmusdur Sahnaz bolmesi Sur mugami ustundedir Butun Sahnaz bolmesinin en yuksek noqtesi Sur mugamindan alinmis Sur Sahnaz in materiali esasinda qurulmusdur Lakin bu material bir qeder yenilesdirilib daha da ifadeli sekle salinib Bu zaman qoboyun improvizasiyasi Sahnaz bolmesini tamamlayaraq novbeti olan Kurdi bolmesine getirir Fikret Emirov bu melodiyani son derece koloritli sekilde orkestrlesdirerek onu da zenginlesdirmisdir Qetd etmek lazimdir ki Kurdi toy melodiyasina esaslanan kicik bir bolmedir Maani ise zerbi mugamdir Bu da simfonik mugamda son bolmedir Maani bayramsayagi marsdir Koda ise burada butun dulogiyanin inkisaf xettini cemlesdirerek obrazli emosional mezmununu sonda bir daha tesdiq edir 5 Simfonik Gulustan Bayati Siraz Redakte Esas meqale Gulustan Bayati SirazBu eserde evvelki iki simfonik mugamlardan ferqli olaraq mugamla asiq melodiyalari ile qovusdurulmusdur Xalq musiqisinin muxtelif janrlarini sintezlesdirmesi cehdi Bayati Siraz mugamini nezere carpacaq derecede zenginlesdirdi ve ona parlaq konsert cizgileri getirdi Evvelki numunelerden ferqli olaraq burada mugamin qurulusu klassik forma ve kompozisiya xususiyyetleri ile daha uzvi suretde elaqelendirilir 6 Ornekler RedakteUzeyir Hacibeyov Arazbari Asiqsayagi triosu Soltan Hacibeyov Karvan 1945 Kemine ve Qazi operasindan simfonik parca Sur mugami uzerinde bestelenmisdir Efrasiyab Bedelbeyli Heyrati 7 Fikret Emirov Sur simfonik mugam 1948 Fikret Emirov Kurd Ovsari simfonik mugam 1948 Sur simfonik mugam la birge dilogiyadir ve Sur mugami uzerinde bestelenmisdir Fikret Emirov Gulustan Bayati Siraz 1971 Niyazi Rast 1949 Suleyman Elesgerov Bayati Siraz 1950 Asef Zeynalli simfonik miniatur Mugamsayagi Eldar Mansurov Mahur Hindi 1991 Arif Melikov IV ve VI simfoniyalar Memmed Quliyev IV simfoniya 1984 Mugam Memmed Quliyev Mugamsayagi Aqsin Elizade III ve IV Mugamsayagi simfoniyasi Rahile Hesenova III simfoniya Ferec Qarayev Tristessa simfoniyasi Vasif Adigozelov Segah III simfoniya Tofiq Bakixanov Humayun Neva Rahab Dugah Sahnaz Istinadlar Redakte Uzeyir Hacibeyov ensiklopediyasi Simfonik mugam Mugam Ensiklopediyasi Simfonik mugam Imruz Efendieva Mugam i kompozitorskoe tvorchestvo Zhurnal IRS 2 3 20 21 2006 Nazim Mirishli Mugam i kompozitorskoe tvorchestvo Harmony mezhdunarodnyj muzykalnyj kulturologicheskij zhurnal Arzu Quliyeva Fikret Emirovun simfonik mugamlari Arxivlesdirilib 2016 07 31 at the Wayback Machine Qobustan jurnali Inara Meherremova Fikret Emirovun simfonik mugamlarinin bezi uslub xususiyyetleri Musiqi dunyasi jurnali Efrasiyab Bedelbeylinin arxiv fonduXarici kecidler RedakteSoltan Hacibeyli Karvan Fikret Emirov Gulustan Bayati Siraz Fikret Emirov simfonik mugamlar I hisse II hisse III hisse IV hisse V hisse Suleyman Elesgerov Bayati Siraz Niyazi simfonik mugam Rast Tofiq Bakixanov Simfonik Humayun mugamiHemcinin bax RedakteGulustan bayati siraz film 1972 Fikret Emirovun eyniadli simfonik mugami esasinda Rast balet Qudsi film 2007 filmde Tofiq Bakixanovun simfonik mugamlarindan istifade edilmisdir Mugam Mugam operasiMenbe https az wikipedia org w index php title Simfonik mugam amp oldid 6028738, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.