fbpx
Wikipedia

Sadeq Xalxali

Avqust 16, 2021

Sadeq Xalxali (fars. صادق خلخالی; 27 iyul 1926-cı il, Qivi, Xalxal, Ərdəbil ostanı — 26 noyabr 2003-cü il, Tehran) — İranın dini lideri və teokratik siyasətçisi, ayətullah və hakim, İslam inqilabının lideri Ayətullah Xomeyninin yaxın silahdaşı. 1979-1980-ci illərdə - İslam İnqilab Məhkəməsinin sədri. İslam respublikasının teokratik rejiminin əleyhdarlarına qarşı dövlət terroru siyasəti yürüdürdü. O, şəxsən yüzlərlə adama ölüm hökmünü çıxararaq, “adam asan hakim” ləqəbini qazanıb. Korrupsiya ittihamı ilə istefaya göndərilmişdir. 1983-1991-ci illərdə - Ekspertlər Şurasının üzvü olmuşdur. 1989-cu ildə Seyyid Əli Hüseyni Xameneini İranın Ali Rəhbəri vəzifəsinə namizədliyi təklifini vermişdir.

Sadeq Xalxali
fars. صادق خلخالی
Şəxsi məlumatlar
Təhsili Qum Mədrəsəsi
İxtisası İlahiyyatçı
Fəaliyyəti Ruhani xadim
Doğum tarixi
Doğum yeri Ərdəbil ostanı
Vəfat tarixi (77 yaşında)
Vəfat yeri Tehran, İran
Vəfat səbəbi xərçəng xəstəliyi
Vətəndaşlığı İran
Uşağı 3
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Xomeyni hərəkatında

Sadeq Xalxalinin doğulduğu yerə gəlincə, bu barədə məlumatlarda uyğunsuzluq mövcuddur. Belə ki, onun rəsmi tərcümeyi-halına görə, o, İranın şimalında - Xalxal şəhərinin yaxınlığındakı Qivi kəndində (Xalxal şəhristanı, Ərdəbil ostanı) anadan olmuşdur. Digər mənbələrdə onun Azərbaycan SSR-inin Qivi kəndində doğulduğu göstərilir. Hər iki halda Xalxalı ailəsi kəndli idi və miliyyətcə azərbaycanlı kökəninə malik idi.

On dörd yaşında Sadeq Xalxali Quma gedərək mədrəsədə təhsil almağa başladı. İslam fundamentalizminin fəal tərəfdarından birinə çevrildi. 1955-ci ildən etibarən Ruhullah Xomeyninin yaxın çevrəsinə daxil oldu. Xomeyninin böyük oğlu Mustafanın ən yaxın etibarlı sirdaşı idi. İslam gizli hərəkatında iştirak etmiş, İslam fədailəri təşkilatını bərpa etmişdir. Bəzi məlumatlara görə, o, terror aktlarında iştirak etmişdir. Bununla bərabər o dövrdə onun adı geniş kütləyə məlum deyildi. Xalxali təşkilati işlərə üstünlük verərək, ictimai çıxışlardan çəkinirdi. Xalxali dəfələrlə Şah hakimiyyəti tərəfindən həbs edilmiş və dörd ilə yaxın məhbəs həyatı yaşamışdır.

Ayətullah Xomeyninin ardınca Fransaya mühacirət etmişdir. 1979-cu ilin yanvarında Xomeyninin vətənə qayıtmasından iki həftə əvvəl İrana geri dönmüşdür.

“Adam asan hakim”

1979-cu il fevralın 24-də İslam İnqilabının qələbəsindən az sonra, ölkənin ali rəhbəri olan Ayətullah Xomeyni Sadeq Xalxalini Ali İslam İnqilab Məhkəməsinin sədri təyin etdi. Xalxalinin rəhbərliyi ilə geniş səlahiyyətləri olan şaxəli fövqəladə məhkəmə sistemi quruldu. İslam inqilabi ədliyəsinin əsas məqsədi Şah rejiminin xidmətçilərinə qarşı açıq aşkar qisasçılıq idi.

Xalxalinin rəhbərlik etdiyi İslam inqilab məhkəmələri yeni rejimin siyasi repressiyalarının əsas vasitələrindən biri sayılırdı. Onların baxdığı işlər arasına əks-inqilab, İslam əleyhinə fəaliyyət, casusluq, siyasi şantaj, qanunsuz silah saxlama, narkotik qaçaqmalçılığı, İslam əxlaq normalarının pozulmasına görə məsələlər daxil edilmişdi. Onların qarşısına açıq şəkildə müxalifəti məhv etmək tapşırığı qoyulmuşdu. Hakim və prokuror-ittihamçı eyni şəxsin timsalında çıxış edir, müttəhimlərin müdafiə hüququ olmurdu. Verilən ölüm hökmləri dərhal icra edilirdi.

Rəsmi təyinatdan əvvəl 1979-cu il fevralın 15-i axşamı Xalxalinin əmri ilə SAVAK-ın keçmiş direktoru Nemətullah Nasiri və Şah ordusunun generalları Manuçehr Xosroudad, Mehdi Rahimi, Reza Naji edam edilmişdi..

Xalxalinin başçılığı ilə 13 mart 1979-cu il tarixində İran Hərbi aviasiyasının keçmiş rəisi general Nadir Cahanbani, Şah Mühafizəsi generalı Pərviz Amini-Aşfar, milli radio və televiziyanın rəhbəri Mahmud Cəfəraryan, televiziya və radio xəbərləri şöbəsinin redaktoru Pərviz Nikxa, SAVAK-ın bir neçə digər komandiri və funksioneri ölüm hökmü ilə edam edildi. 1979-cu il aprelin 7-də İranın keçmiş baş naziri Əmir-Abbas Hoveyda edam edildi (bir çox ölkələrin çoxsaylı əfv müraciətlərinə baxmayaraq). Aprelin 9-da Şah Hərbi Hava Qüvvələrinin son komandiri generalı Əmir Hüseyin Rabia haqda ölüm hökmü verildi. Aprelin 11-də keçmiş bir qrup Şah generalları və siyasətçiləri, o cümlədən keçmiş SAVAK direktoru Həsən Pakrəvan və Nasir Müqəddəm, keçmiş xarici işlər naziri Abbas-Ali Halatbari, keçmiş Şah Mühafizə Komandiri Əli Neşat, keçmiş Tehran meri Qulam Reza Nikpei edam edildilər.

Xalxali və ona tabe olan məhkəmələr təkcə devrilmiş Şah Məhəmməd Rza Pəhləvi tərəfdarlarına deyil, İran Xalq Mücahidləri Təşkilatı, İran Xalqı Fədailəri Təşkilatı və Forkan üzvlərinə, solçu fəallara, kürd hərəkatının üzvlərinə, Bəhai ardıcıllarına və Xomeyni teokratik rejiminin digər müxaliflərinə də ölüm hökmləri verirdilər. Eyni zamanda, İslam məhkəmələri cinayətkarlıq, soyğunçuluq və narkotik ticarəti, əxlaqsızlıq evlərinin saxlanmasına qarşı ciddi tədbirlər görürdü. Sadeq Xalxali tərəfindən çıxarılan ölüm hökmlərinin və onun rəhbərliyi altında edam edilənlərin sayı, müxtəlif mənbələrə görə yüzdən səkkiz minə qədər qiymətləndirilir. Ən dəqiq rəqən 1500-ə yaxındır. Xalxali özü isə beş yüz nəfərə edam cəzasının verdiyini deyirdi.

Edamlar çox vaxt məhkəmələrin yerləşdiyi keçmiş məktəblərin damlarında icra olunurdu. Hökmlər güllələnmə və ya asma yolu ilə həyata keçirildi - buna görə də Xalxali ölkədə və dünyada “adam asan hakim” ləqəbini almışdı. Məhkəmə çıxışları misilsiz qəddarlıq, nümayişkaranə ittiham, açıq dini və siyasi motiv və istehza tonu ilə fərqlənirdi. Əsas ittihamlar yeni Cinayət Məcəlləsində tətbiq olunan "yer üzündə pozğunluğun yayılması", "haqq yolunun düşməni" kimi maddələr təşkil edirdi. Ölüm cəzasına məhkum edilmiş on altı yaşlı bir gəncə Xalxali günahsız olduğu təqdirdə cənnətə gedəcəyini söyləmişdi. İslam repressiyalarının fəal iştirakçısı Qəsr həbsxanasının rəisi Mehdi Araqi Xalxalinin “əvvəl edam etdiyini, sonra ittiham etdiyini” heyranlıqla qeyd edirdi.

Məhəmməd Rza Pəhləviyə də qiyabi ölüm hökmü çıxarılmışdı. Xalxali keçmiş şahı "Ağ Evin zirzəmisində gizləsə belə" öldürəcəyi ilə hədələyirdi. Ancaq Pəhləvi 1980-ci ildə Qahirədə ağır sürən xəstəlikdən öldü. Xalxali şahın əkiz bacısı şahzadə Əşrəf Pəhləvinin oğlu Şəhriyar Şafikin 1979-cu il dekabrın 9-da Parisdə qətlinin təşkilində ittiham olunur. Həmçinin 1984-cü il fevralın 7-də Parisdə Şah qvardiyasının rəisi, Tehran şəhərinin hərbi komendantı general Qulaməli Üveysi öldürüldü. Qeyd edək ki, Xalxali ona da qiyabi ölüm hökmü çıxarmışdı. 6 avqust 1991-ci il tarixində sonuncu Şah baş naziri Şapur Bəxtiyar siyasi sui-qəsd nəticəsində elə orada öldürüldü.

Xalxali keçmiş Şah Xarici İşlər Naziri və ABŞ-dakı səfiri Ərdəşir Zahidiyə də qiyabi ölüm hökmü vermişdi.

Teokratiyanın ideoloqu və siyasətçisi

İdeoloji və siyasi cəhətdən Sadeq Xalxali İslam respublikasının rəhbərliyində ən sərt xətti təmsil edirdi. Şiə teokratik diktaturasının prinsiplərini hər şəkildə müdafiəsinə çalışırdı. Hər cəhətdən Ayətullah Xomeyninin qarşısında fərqlənməyə çalışırdı, yalnız siyasi kursda canfəşanlıq göstərmirdi həm də şəxsi ünsiyyətdə çox ehtiyatlı davranırdı. Mehdi Bazərganın nisbətən mülayim hökumətinə qarşı çıxırdı və onun istefasında rolu az deyildi. Amerikalıların İranda girov götürülməsini tam şəkildə dəstəkləyirdi. Girovları hərbi yolla azad etmək cəhdinin uğursuzluğundan sonra, Xalxali ölən Amerika əsgərlərinin cəsədlərini kütləvi şəkildə təhqir etməyə və televiziyada nümayiş etdirilməsinə rəvac vermişdi.

Sadeq Xalxali İran tarixinin İslamdan əvvəlki dövrünə və Şah irsinə şiddətlə nifrət edirdi. O, "Kirin yalanları və cinayətləri" adlı tarixi bir əsər də nəşr etdirmişdi. Xalxali II Kirin məqbərəsini, Persepolisdəki kral sarayının memarlıq xarabalığının dağıdılmasına çağırırdı. O, həmçinin Tusdakı Firdovsinin məqbərəsinin də məhv edilməsinə çalışırdı. Onun bu cür cəhdlərinin qarşısı regional hakimiyyət və qəzəbli yerli sakinlər tərəfindən alındı. Lakin 1980-ci ilin mayında Xalxali Reydəki Rza Pəhləvinin türbəsinin sökülməsinə rəhbərlik etmişdi. Partiya mənsubiyyətinə görə, Xalxali sağçı dini klarekal-islamçı partiyanın, Döyüşən Ruhanilər Birliyinin və 1988-ci ildən islahatçı Hərbi Ruhanilər Birliyinin üzvü idi. Taktiki səbəblərə görə 1980-ci illərin əvvəllərində İran Kommunistlərinin Tudə partiyası tərəfindən dəstəkləndi. 1980-ci ilin mart ayında məhz Xalxalinin İslam məşvərət şurasına namizədliyini kommunistlər irəli sürmüşdülər. Xalxalinin əleyhdarları Mehdi Bazargan və Mahmud Taleqaninin İran İslam Demokratik Azadlıq Hərəkatında və Məhəmməd Behiştinin İslam Respublika Partiyası ətrafında birləşmişdilər. Sadeq Xalxali ilə İranın ilk prezidenti Əbülhəsən Banisədr arasında münasibətlər ziddiyyətli şəkildə qurulmuşdu. Hətta Xomeyninin ətrafındakılar da onun məhkəmə terrorundan narazılıq ifadə edirdilər.

Hakimiyyətdən uzaqlaşdırılması

Nüfuzlu Ayətullah Beheşti, müəyyən qanun normalarına riayət olunmasının tərəfdarı idi və Xalxalinin məhkəmə cəza tədbirlərinə sərt etiraz edirdi. 1980-ci il fevralın 23-də Xomeyni Beheştini İran məhkəmə sisteminin başçısı təyin etdi. Təyinatından bir həftə sonra onun ilk qərarlarından biri Xalxalinin İslam İnqilab Məhkəməsinin sədrliyindən uzaqlaşdırılması idi. 1980-ci ilin dekabrında prezident Bənisədr Xalxalinin məhkəmə sistemindən kənarlaşdırılmasına nail oldu. Buna əsas edam və narkotik əleyhinə reydlər nəticəsində müsadirə zamanı əldə olunan 14 milyon dolların mənimsənilməsi ittihamı idi.

O, Tudənin dəstəyi ilə Qumdakı seçki dairəsindən İslam məşvərət şurasına seçilməyi bacarsa da, Xalxalinin siyasi mövqeyi ciddi şəkildə sarsıldı. Terror hücumu nəticəsində Beheştinin qətli, 1981-ci ildə Bənisədrin hakimiyyətdən uzaqlaşdırılması və mühacirətə getməsi Xalxalinin mövqelərini bir qədər gücləndirdi. 1982-ci ildə o, narkotiklərin yayılması əleyhinə agentliyə rəhbər təyin olundu. 1983-cü ildən isə Sadeq Mütəxəssislər Şurasının üzvü seçildi.

1989-cu ildə Ayətullah Xomeyninin ölümündən sonra Sadeq Xalxali siyasi nüfuzunu bərpa etmək cəhdi etdi. Məhz Xalxali Seyyid Əli Hüseyni Xameneini ali rəhbərin varisi kimi namizədliyini irəli sürdü. Halbuki Əli Xameneinin Hücət-əl-İslam (Ayətullah deyil) titulu daşıması namizədliyinin sürülməsinə imkan vermirdi. 1989-cu il iyunun 3-də Mütəxəssislər Şurası Hüseyni Xameneini İranın Ali Rəhbəri olaraq təsdiqlədi. Ancaq bu Xalxalinin siyasi mövqeyini möhkəmləndirmədi. 1991-ci ildə Sadeq Xalxali bütün dövlət vəzifələrini tərk edərək Qum şəhərinə yola düşdü. Bir neçə il mədrəsədə dərs dedi.

1997-ci ildə Məhəmməd Xatəmi liberal (İran standartlarına görə) və islahat proqramı ilə çıxış edərək İran prezidenti seçildi. Birmənalı nüfuzuna baxmayaraq, Sadeq Xalxali yeni kursu dəstəklədiyini bildirdi və Xatəmi komandasına qoşulmağa çalışdı. Ancaq yeni prezident və tərəfdarları “adam asan hakim”i aralarına qəbul etmədi.

2000-ci ildə Sadeq Xalxali hakim olduğu vaxt fəaliyyətini tamamilə əsaslandırdığı avtobioqrafiyasını nəşr etdirdi. Xatirələrində o, "layiq olan hər kəsi öldürmədiyi üçün" təəssüfləndiyini bildirirdi.

Sadeq Xalxali 77 yaşında xərçəng və ürək-damar xəstəliklərindən öldü.

Ailəsi və ad-sanı (imici)

Sadeq Xalxali ailəli olmuş, bir oğlu və iki qızı var idi. Sadeq Xalxalinin qızı Fatimə Sadeqi politoloq və jurnalistdir. O, liberal-dünyəvi görüşlərə malikdir və qadın hüquqlarının müdafiəçisi kimi məşhurdur.

Xarici müşahidəçilər Sadeq Xalxalinin xarici imicinin və siyasi rolunun uyğunsuzluğunu dəfələrlə qeyd edirdilər. O, eynəkli, qısa boylu və yumru sifətə “xoş xasiyyətli bir təbəssümə və incə gülüşə” malik gülərüz bir adam təsiri bağışlayırdı. Qara yumora meylli idi. Müsahibələrindən birində Xalxali özünü Adolf Eyxman ilə müqayisə edildiyini xatırlatmiş və dərhal özünü "maraqlı, hörmətli və dost insan" adlandırmişdı.

İstinadlar

  1. ↑ آيت الله خلخالی؛ از انقلابی گری تا انزوا
  2. ↑ The Guardian. Ayatollah Sadeq Khalkhali
  3. ↑ اعدام اولین امیران ارتش شاه: نصیری، رحیمی، خسروداد و ناجی
  4. . 2020-08-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-10.
  5. ↑ Hans-Peter Drögemüller. Iranisches Tagebuch. 5 Jahre Revolution / Libertäre Assoziation, 1983.
  6. Rouhani as the Nobel Peace Prize Candidate
  7. ↑ Исламская теократия Ирана зашла в тупик геронтократии
  8. شبي كه آيت الله خلخالي رقصيد!
  9. ↑ The Telegraph. Ayatollah Sadeq Khalkhali
  10. کوروش به روایت خلخالی: دروغین و جنایتکار، جاه‌طلب و عیاش
  11. نبرد روحانیت و حزب بر سر توده مردم
  12. فرشاد مؤمنی: یکی از اولین اقدامات بهشتی برکناری خلخالی بود/ بهشتی رابطۀ دوستانه‌ای با طالقانی داشت
  13. Sadegh Khalkhali, 77, a Judge In Iran Who Executed Hundreds

Avqust 16, 2021
sadeq, xalxali, fars, صادق, خلخالی, iyul, 1926, qivi, xalxal, ərdəbil, ostanı, noyabr, 2003, tehran, iranın, dini, lideri, teokratik, siyasətçisi, ayətullah, hakim, islam, inqilabının, lideri, ayətullah, xomeyninin, yaxın, silahdaşı, 1979, 1980, illərdə, islam. Sadeq Xalxali fars صادق خلخالی 27 iyul 1926 ci il Qivi Xalxal Erdebil ostani 26 noyabr 2003 cu il Tehran Iranin dini lideri ve teokratik siyasetcisi ayetullah ve hakim Islam inqilabinin lideri Ayetullah Xomeyninin yaxin silahdasi 1979 1980 ci illerde Islam Inqilab Mehkemesinin sedri Islam respublikasinin teokratik rejiminin eleyhdarlarina qarsi dovlet terroru siyaseti yurudurdu O sexsen yuzlerle adama olum hokmunu cixararaq adam asan hakim leqebini qazanib Korrupsiya ittihami ile istefaya gonderilmisdir 1983 1991 ci illerde Ekspertler Surasinin uzvu olmusdur 1989 cu ilde Seyyid Eli Huseyni Xameneini Iranin Ali Rehberi vezifesine namizedliyi teklifini vermisdir Sadeq Xalxalifars صادق خلخالی28 may 1980 28 may 1992Sexsi melumatlarTehsili Qum MedresesiIxtisasi IlahiyyatciFealiyyeti Ruhani xadimDogum tarixi 27 iyul 1926Dogum yeri Erdebil ostaniVefat tarixi 26 noyabr 2003 77 yasinda Vefat yeri Tehran IranVefat sebebi xerceng xesteliyiVetendasligi IranUsagi 3 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Xomeyni herekatinda 2 Adam asan hakim 3 Teokratiyanin ideoloqu ve siyasetcisi 4 Hakimiyyetden uzaqlasdirilmasi 5 Ailesi ve ad sani imici 6 IstinadlarXomeyni herekatinda RedakteSadeq Xalxalinin doguldugu yere gelince bu barede melumatlarda uygunsuzluq movcuddur Bele ki onun resmi tercumeyi halina gore o Iranin simalinda Xalxal seherinin yaxinligindaki Qivi kendinde Xalxal sehristani Erdebil ostani anadan olmusdur 1 Diger menbelerde onun Azerbaycan SSR inin Qivi kendinde doguldugu gosterilir Her iki halda Xalxali ailesi kendli idi ve miliyyetce azerbaycanli kokenine malik idi 2 On dord yasinda Sadeq Xalxali Quma gederek medresede tehsil almaga basladi Islam fundamentalizminin feal terefdarindan birine cevrildi 1955 ci ilden etibaren Ruhullah Xomeyninin yaxin cevresine daxil oldu Xomeyninin boyuk oglu Mustafanin en yaxin etibarli sirdasi idi Islam gizli herekatinda istirak etmis Islam fedaileri teskilatini berpa etmisdir Bezi melumatlara gore o terror aktlarinda istirak etmisdir Bununla beraber o dovrde onun adi genis kutleye melum deyildi Xalxali teskilati islere ustunluk vererek ictimai cixislardan cekinirdi Xalxali defelerle Sah hakimiyyeti terefinden hebs edilmis ve dord ile yaxin mehbes heyati yasamisdir Ayetullah Xomeyninin ardinca Fransaya muhaciret etmisdir 1979 cu ilin yanvarinda Xomeyninin vetene qayitmasindan iki hefte evvel Irana geri donmusdur Adam asan hakim Redakte1979 cu il fevralin 24 de Islam Inqilabinin qelebesinden az sonra olkenin ali rehberi olan Ayetullah Xomeyni Sadeq Xalxalini Ali Islam Inqilab Mehkemesinin sedri teyin etdi Xalxalinin rehberliyi ile genis selahiyyetleri olan saxeli fovqelade mehkeme sistemi quruldu Islam inqilabi edliyesinin esas meqsedi Sah rejiminin xidmetcilerine qarsi aciq askar qisasciliq idi 3 Xalxalinin rehberlik etdiyi Islam inqilab mehkemeleri yeni rejimin siyasi repressiyalarinin esas vasitelerinden biri sayilirdi Onlarin baxdigi isler arasina eks inqilab Islam eleyhine fealiyyet casusluq siyasi santaj qanunsuz silah saxlama narkotik qacaqmalciligi Islam exlaq normalarinin pozulmasina gore meseleler daxil edilmisdi Onlarin qarsisina aciq sekilde muxalifeti mehv etmek tapsirigi qoyulmusdu Hakim ve prokuror ittihamci eyni sexsin timsalinda cixis edir muttehimlerin mudafie huququ olmurdu Verilen olum hokmleri derhal icra edilirdi Resmi teyinatdan evvel 1979 cu il fevralin 15 i axsami Xalxalinin emri ile SAVAK in kecmis direktoru Nemetullah Nasiri ve Sah ordusunun generallari Manucehr Xosroudad Mehdi Rahimi Reza Naji edam edilmisdi 3 Xalxalinin basciligi ile 13 mart 1979 cu il tarixinde Iran Herbi aviasiyasinin kecmis reisi general Nadir Cahanbani Sah Muhafizesi generali Perviz Amini Asfar milli radio ve televiziyanin rehberi Mahmud Ceferaryan televiziya ve radio xeberleri sobesinin redaktoru Perviz Nikxa SAVAK in bir nece diger komandiri ve funksioneri olum hokmu ile edam edildi 1979 cu il aprelin 7 de Iranin kecmis bas naziri Emir Abbas Hoveyda edam edildi bir cox olkelerin coxsayli efv muracietlerine baxmayaraq Aprelin 9 da Sah Herbi Hava Quvvelerinin son komandiri generali Emir Huseyin Rabia haqda olum hokmu verildi Aprelin 11 de kecmis bir qrup Sah generallari ve siyasetcileri o cumleden kecmis SAVAK direktoru Hesen Pakrevan ve Nasir Muqeddem kecmis xarici isler naziri Abbas Ali Halatbari kecmis Sah Muhafize Komandiri Eli Nesat kecmis Tehran meri Qulam Reza Nikpei edam edildiler 4 Xalxali ve ona tabe olan mehkemeler tekce devrilmis Sah Mehemmed Rza Pehlevi terefdarlarina deyil Iran Xalq Mucahidleri Teskilati Iran Xalqi Fedaileri Teskilati ve Forkan uzvlerine solcu feallara kurd herekatinin uzvlerine Behai ardicillarina ve Xomeyni teokratik rejiminin diger muxaliflerine de olum hokmleri verirdiler Eyni zamanda Islam mehkemeleri cinayetkarliq soygunculuq ve narkotik ticareti exlaqsizliq evlerinin saxlanmasina qarsi ciddi tedbirler gorurdu Sadeq Xalxali terefinden cixarilan olum hokmlerinin ve onun rehberliyi altinda edam edilenlerin sayi muxtelif menbelere gore yuzden sekkiz mine qeder qiymetlendirilir En deqiq reqen 1500 e yaxindir Xalxali ozu ise bes yuz nefere edam cezasinin verdiyini deyirdi 1 Edamlar cox vaxt mehkemelerin yerlesdiyi kecmis mekteblerin damlarinda icra olunurdu Hokmler gullelenme ve ya asma yolu ile heyata kecirildi buna gore de Xalxali olkede ve dunyada adam asan hakim leqebini almisdi Mehkeme cixislari misilsiz qeddarliq numayiskarane ittiham aciq dini ve siyasi motiv ve istehza tonu ile ferqlenirdi Esas ittihamlar yeni Cinayet Mecellesinde tetbiq olunan yer uzunde pozgunlugun yayilmasi haqq yolunun dusmeni kimi maddeler teskil edirdi Olum cezasina mehkum edilmis on alti yasli bir gence Xalxali gunahsiz oldugu teqdirde cennete gedeceyini soylemisdi 5 Islam repressiyalarinin feal istirakcisi Qesr hebsxanasinin reisi Mehdi Araqi Xalxalinin evvel edam etdiyini sonra ittiham etdiyini heyranliqla qeyd edirdi 6 Mehemmed Rza Pehleviye de qiyabi olum hokmu cixarilmisdi Xalxali kecmis sahi Ag Evin zirzemisinde gizlese bele oldureceyi ile hedeleyirdi Ancaq Pehlevi 1980 ci ilde Qahirede agir suren xestelikden oldu Xalxali sahin ekiz bacisi sahzade Esref Pehlevinin oglu Sehriyar Safikin 1979 cu il dekabrin 9 da Parisde qetlinin teskilinde ittiham olunur Hemcinin 1984 cu il fevralin 7 de Parisde Sah qvardiyasinin reisi Tehran seherinin herbi komendanti general Qulameli Uveysi olduruldu Qeyd edek ki Xalxali ona da qiyabi olum hokmu cixarmisdi 6 avqust 1991 ci il tarixinde sonuncu Sah bas naziri Sapur Bextiyar siyasi sui qesd neticesinde ele orada olduruldu Xalxali kecmis Sah Xarici Isler Naziri ve ABS daki sefiri Erdesir Zahidiye de qiyabi olum hokmu vermisdi Teokratiyanin ideoloqu ve siyasetcisi RedakteIdeoloji ve siyasi cehetden Sadeq Xalxali Islam respublikasinin rehberliyinde en sert xetti temsil edirdi 7 Sie teokratik diktaturasinin prinsiplerini her sekilde mudafiesine calisirdi Her cehetden Ayetullah Xomeyninin qarsisinda ferqlenmeye calisirdi yalniz siyasi kursda canfesanliq gostermirdi hem de sexsi unsiyyetde cox ehtiyatli davranirdi 8 Mehdi Bazerganin nisbeten mulayim hokumetine qarsi cixirdi ve onun istefasinda rolu az deyildi Amerikalilarin Iranda girov goturulmesini tam sekilde destekleyirdi Girovlari herbi yolla azad etmek cehdinin ugursuzlugundan sonra Xalxali olen Amerika esgerlerinin cesedlerini kutlevi sekilde tehqir etmeye ve televiziyada numayis etdirilmesine revac vermisdi 9 Sadeq Xalxali Iran tarixinin Islamdan evvelki dovrune ve Sah irsine siddetle nifret edirdi O Kirin yalanlari ve cinayetleri adli tarixi bir eser de nesr etdirmisdi 10 Xalxali II Kirin meqberesini Persepolisdeki kral sarayinin memarliq xarabaliginin dagidilmasina cagirirdi O hemcinin Tusdaki Firdovsinin meqberesinin de mehv edilmesine calisirdi Onun bu cur cehdlerinin qarsisi regional hakimiyyet ve qezebli yerli sakinler terefinden alindi Lakin 1980 ci ilin mayinda Xalxali Reydeki Rza Pehlevinin turbesinin sokulmesine rehberlik etmisdi Partiya mensubiyyetine gore Xalxali sagci dini klarekal islamci partiyanin Doyusen Ruhaniler Birliyinin ve 1988 ci ilden islahatci Herbi Ruhaniler Birliyinin uzvu idi Taktiki sebeblere gore 1980 ci illerin evvellerinde Iran Kommunistlerinin Tude partiyasi terefinden desteklendi 1980 ci ilin mart ayinda mehz Xalxalinin Islam mesveret surasina namizedliyini kommunistler ireli surmusduler 11 Xalxalinin eleyhdarlari Mehdi Bazargan ve Mahmud Taleqaninin Iran Islam Demokratik Azadliq Herekatinda ve Mehemmed Behistinin Islam Respublika Partiyasi etrafinda birlesmisdiler Sadeq Xalxali ile Iranin ilk prezidenti Ebulhesen Banisedr arasinda munasibetler ziddiyyetli sekilde qurulmusdu Hetta Xomeyninin etrafindakilar da onun mehkeme terrorundan naraziliq ifade edirdiler 1 Hakimiyyetden uzaqlasdirilmasi RedakteNufuzlu Ayetullah Behesti mueyyen qanun normalarina riayet olunmasinin terefdari idi ve Xalxalinin mehkeme ceza tedbirlerine sert etiraz edirdi 1980 ci il fevralin 23 de Xomeyni Behestini Iran mehkeme sisteminin bascisi teyin etdi Teyinatindan bir hefte sonra onun ilk qerarlarindan biri Xalxalinin Islam Inqilab Mehkemesinin sedrliyinden uzaqlasdirilmasi idi 12 1980 ci ilin dekabrinda prezident Benisedr Xalxalinin mehkeme sisteminden kenarlasdirilmasina nail oldu Buna esas edam ve narkotik eleyhine reydler neticesinde musadire zamani elde olunan 14 milyon dollarin 7 menimsenilmesi ittihami idi O Tudenin desteyi ile Qumdaki secki dairesinden Islam mesveret surasina secilmeyi bacarsa da Xalxalinin siyasi movqeyi ciddi sekilde sarsildi Terror hucumu neticesinde Behestinin qetli 1981 ci ilde Benisedrin hakimiyyetden uzaqlasdirilmasi ve muhacirete getmesi Xalxalinin movqelerini bir qeder guclendirdi 1982 ci ilde o narkotiklerin yayilmasi eleyhine agentliye rehber teyin olundu 1983 cu ilden ise Sadeq Mutexessisler Surasinin uzvu secildi 1989 cu ilde Ayetullah Xomeyninin olumunden sonra Sadeq Xalxali siyasi nufuzunu berpa etmek cehdi etdi Mehz Xalxali Seyyid Eli Huseyni Xameneini ali rehberin varisi kimi namizedliyini ireli surdu Halbuki Eli Xameneinin Hucet el Islam Ayetullah deyil titulu dasimasi namizedliyinin surulmesine imkan vermirdi 1989 cu il iyunun 3 de Mutexessisler Surasi Huseyni Xameneini Iranin Ali Rehberi olaraq tesdiqledi 2 Ancaq bu Xalxalinin siyasi movqeyini mohkemlendirmedi 1991 ci ilde Sadeq Xalxali butun dovlet vezifelerini terk ederek Qum seherine yola dusdu Bir nece il medresede ders dedi 1997 ci ilde Mehemmed Xatemi liberal Iran standartlarina gore ve islahat proqrami ile cixis ederek Iran prezidenti secildi Birmenali nufuzuna baxmayaraq Sadeq Xalxali yeni kursu desteklediyini bildirdi ve Xatemi komandasina qosulmaga calisdi Ancaq yeni prezident ve terefdarlari adam asan hakim i aralarina qebul etmedi 13 2000 ci ilde Sadeq Xalxali hakim oldugu vaxt fealiyyetini tamamile esaslandirdigi avtobioqrafiyasini nesr etdirdi Xatirelerinde o layiq olan her kesi oldurmediyi ucun teessuflendiyini bildirirdi Sadeq Xalxali 77 yasinda xerceng ve urek damar xesteliklerinden oldu Ailesi ve ad sani imici RedakteSadeq Xalxali aileli olmus bir oglu ve iki qizi var idi Sadeq Xalxalinin qizi Fatime Sadeqi politoloq ve jurnalistdir O liberal dunyevi goruslere malikdir ve qadin huquqlarinin mudafiecisi kimi meshurdur Xarici musahideciler Sadeq Xalxalinin xarici imicinin ve siyasi rolunun uygunsuzlugunu defelerle qeyd edirdiler O eynekli qisa boylu ve yumru sifete xos xasiyyetli bir tebessume ve ince guluse malik guleruz bir adam tesiri bagislayirdi 9 Qara yumora meylli idi Musahibelerinden birinde Xalxali ozunu Adolf Eyxman ile muqayise edildiyini xatirlatmis ve derhal ozunu maraqli hormetli ve dost insan adlandirmisdi 5 Istinadlar Redakte 1 2 3 آيت الله خلخالی از انقلابی گری تا انزوا 1 2 The Guardian Ayatollah Sadeq Khalkhali 1 2 اعدام اولین امیران ارتش شاه نصیری رحیمی خسروداد و ناجی از آخرین رئیس ساواک تا رئیس پیشین مجلس ۱۱ مقام عالیرتبه رژیم شاه اعدام شدند 2020 08 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 05 10 1 2 Hans Peter Drogemuller Iranisches Tagebuch 5 Jahre Revolution Libertare Assoziation 1983 Rouhani as the Nobel Peace Prize Candidate 1 2 Islamskaya teokratiya Irana zashla v tupik gerontokratii شبي كه آيت الله خلخالي رقصيد 1 2 The Telegraph Ayatollah Sadeq Khalkhali کوروش به روایت خلخالی دروغین و جنایتکار جاه طلب و عیاش نبرد روحانیت و حزب بر سر توده مردم فرشاد مؤمنی یکی از اولین اقدامات بهشتی برکناری خلخالی بود بهشتی رابطۀ دوستانه ای با طالقانی داشت Sadegh Khalkhali 77 a Judge In Iran Who Executed HundredsMenbe https az wikipedia org w index php title Sadeq Xalxali amp oldid 5964154, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.