fbpx
Wikipedia

Sığorta

Avqust 03, 2021

Sığorta (ing. Insurance) – şəxslərin əmlakı, həyatı, sağlamlığı, mülki məsuliyyəti, həmçinin qanunvericiliklə qadağan olunmayan fəaliyyəti, o cümlədən sahibkarlıq fəaliyyəti ilə əlaqədar olan əmlak mənafelərinin müdafiəsi sahəsində riskin ötürülməsinə və ya bölüşdürülməsinə əsaslanan münasibətlər sistemidir.

İxtisaslaşdırılmış təşkilatlar – sığorta şirkətləri – tərəfindən sığorta etdirənlərin sığorta haqlarından (mükafatlarından) formalaşan, sığorta hadisəsi nəticəsində sığorta etdirənə dəyən zərərin ödənildiyi sığorta fondunun hesabına fiziki və hüquqi şəxslərin əmlak maraqlarının qorunması ilə bağlı olan münasibətlər sistemidir.

Ümumilikdə sığorta istehsal münasibətlərinin mühüm elementlərindən biridir. Bu, istehsal prosesində maddi itkilərin ödənilməsi ilə əlaqədardır və normal, fasiləsiz və müntəzəm təkrar istehsalın əsas şərtlərindən hesab edilir. Sığorta xidmətləri sığorta bazarlarında yayılır. Sığorta bazarı – pul münasibətlərinin xüsusi sferasıdır və burada alqı-satqı obyekti kimi spesifik xidmət – sığorta müdafiəsi, təklif və ona olan tələbatı formalaşdıran pul münasibətləri kimi çıxış edir.

Sığorta könüllü və icbari formalarda həyata keçirilə bilər. Könüllü sığorta sığortaçı ilə sığortalı arasında müqavilə əsasında həyata keçirilir. Sığortanın aparılmasının ümumi şərtlərini və qaydalarını müəyyən edən könüllü sığorta qaydası sığortaçı tərəfindən müstəqil müəyyən olunur. Sığortanın konkret şərtləri sığorta müqaviləsinin bağlanması zamanı müəyyən olunur. İcbari sığorta qanunun qüvvəsi ilə həyata keçirilən sığortadır.

Qanunvericiliyə zidd olmayan aşağıdakı əmlak mənafeləri sığorta obyektləri ola bilər: sığortalının və ya sığorta olunan şəxsin həyatı, sağlamlığı, əmək qabiliyyəti və pensiya təminatı ilə əlaqədar (şəxsi sığorta); əmlakın sahibliyi, istifadəsi və sərəncamlığı ilə əlaqədar (əmlak sığortası); sığortalı tərəfindən ona və ya fiziki şəxsin əmlakına vurulmuş ziyanın, eləcə də hüquqi şəxsə dəymiş ziyanın ödənilməsi ilə əlaqədar (məsuliyyət sığortası).

Ölkə ərazisində yerləşən hüquqi şəxslərin əmlak mənafelərinin (təkrar sığorta və qarşılıqlı sığorta istisna olmaqla) və ölkənin rezidentləri kimi fiziki şəxslərin əmlak mənafelərinin sığortası yalnız sığorta fəaliyyətinin həyata keçirilməsinə lisenziyası olan hüquqi şəxslər tərəfindən həyata keçirilə bilər.

Sığortaçılar sığorta agentləri və sığorta brokerləri vasitəsi ilə sığorta fəaliyyətini həyata keçirə bilərlər.

Verilmiş səlahiyyətlərə uyğun olaraq sığortaçının adından və onun tapşırığı ilə fəaliyyət göstərən fiziki və ya hüquqi şəxslər sığorta agentləridir. Sığortalının yaxud sığortaçının tapşırıqları əsasında öz adından sığorta üzrə vasitəçilik fəaliyyətini həyata keçirən sahibkarlar qismində müəyyən olunmuş qaydada qeydiyyatdan keçən hüquqi və ya fiziki şəxslər sığorta brokerlər sayılır.

Sığortanın inkişaf tarixi

Bəşər cəmiyyəti yaranandan bəri təbiət və cəmiyyətin inkişaf qanunauyğunluqlarından qaynaqlanan bir sıra ziddiyyətlər müxtəlif formalarda daima özünü biruzə vermişdir. Sözü gedən təbiət-cəmiyyət ziddiyyətinin təzahür formalarından bəziləri müxtəlif təbii fəlakətlər və insan iradəsindən asılı olmayan bir sıra bədbəxt hadisələr şəklində biruzə verir. Həmçinin, zaman-zaman cəmiyyətin öz inkişafı ilə əlaqədar müəyyən xoşagəlməz hadisələr, proseslər baş verə bilər. Belə bir şəraitdə qabaqcadan planlaşdırılmayan və ya proqnozlaşdırılmayan hallar, siyasi-iqtisadi dəyişikliklər, müharibələr, bazar konyukturasının dəyişməsi və s. baş verə bilər, hansı ki, hər hansısa bir fərdin şəxsi vəsaiti hesabına ehtimal edilən təhdidlərin qarşısını almaq qeyri-mümkündür. Bəşər cəmiyyətinin ilkin inkişaf dövrlərində baş verən təbii və qeyri-təbii fəlakətlər, təsərrüfatlara dəymiş böyük ölçülü zərərlər, həmçinin növbəti təhlükələrin baş vermə riski cəmiyyət üzvlərini düşünməyə və çıxış yolları axtarmağa vadar etmişdir. Zaman keçdikcə fərdlər tək başına potensial zərərlərin qarşısını alma iqtidarında olmadıqlarının fərqinə vararaq müəyyən vəsaitlər toplamağa və riskləri öz aralarında “bölüşdürməyə” başlamışdır. İlk addımlara nümunə kimi, inşaatda həlak olmuş şəxslərin ailələrinə yardım toplanılması, dəniz tacirlərinin quldurlara və oğrulara qarşı bir araya gələrək pul fondları yaratması və s. göstərilə bilər. Sonrakı mərhələlərdə bu meyillər get-gedə güclənmiş və ilkin vəsait fondları təkmilləşərək müasir dövrdəki ehtiyat fondlarına, sığorta fondlarına çevrilmişdir.

Sığorta bazarının fəaliyyət mexanizmi

Bazar iqtisadi münasibətləri çərçivəsində hökm sürən davamlı iqtisadi inkişaf müasir sığorta bazarı və onun səciyyəvi cəhətlərinin tədqiq edilməsini zəruri etmişdir. Sığorta bazarı mahiyyətcə tələb və təklifin formalaşdığı, alqı-satqı obyekti sığorta müdafiəsi olan, alıcıların və satıcıların (sığortaçı və sığortalı) görüşdüyü mücərrəd məkanı və ya pul münasibətlərinin xüsusi sosial-iqtisadi strukturunu ifadə edir. Fəaliyyət göstərən sığorta bazarı mürəkkəb və üzvi bir sistemi əhatə etməklə müxtəlif struktur hissələrini özündə cəmləşdirir. Sığorta bazarının mahiyyətini özündə təcəssüm etdirən əsas meyar sığorta cəmiyyəti və ya sığorta kompaniyasıdır. Sığorta kompaniyasının mövcudluğu sayəsində bu və ya digər iqtisadi münasibətlər formalaşır, sığorta fondunun təşəkkülü və istifadəsi prosesi yaranır, şəxsi və korporativ maraqlar bir-birinə qarışır.

Sığorta fəaliyyəti

Qeyd etdiyimiz kimi, müasir bazar iqtisadiyyatı şəraitində bazar subyektləri üçün bir sıra qeyri-müəyyənliklər qaçılmazdır. Bu qeyri-müəyyənliklər isə öz növbəsində zaman-zaman həmin fərdlər üçün müəyyən risklərə, təhlükələrə yol aça bilir. Dövrümüzdə bu tipli qeyri-müəyyənliklər nəticəsində ortaya çıxan təhlükələrin, zərərlərin qarşısını almaq üçün bir sıra çox və vasitələrdən istifadə olunur. Təsadüfi deyil ki, bu gün bir sıra böyük şirkətlərdə ehtimal olunan risklərə qarşı ön tədbirlər görmək üçün ayrıca risklərin idarə edilməsi (risk menecmenti) bölməsi fəaliyyət göstərir. Risklərin idarə edilməsi bir müəssisənin və ya fərdin fəaliyyəti üçün müəyyən problemlərə yol açacaq təhdidlərin öncədən sezilməsi, ehtimal edilməsi və həmin risklərin qarşısını almaq üçün görülən tədbirləri ehtiva edir.

Sığortalı

Sığortaçı ilə müqavilə bağlanan (sığorta etdirən) və ya xeyrinə sığorta müqaviləsi bağlanan (sığorta olunan), yaxud qanuna görə sığortalanmış sayılan fiziki şəxs (fəaliyyət qabiliyyəti məhdud olan və ya fəalliyyəti qabiliyyəti məhkəmə tərəfindən məhdudlaşdırılan, eləcə də fəaliyyət qabiliyyəti olmayan şəxslərdən başqa) və ya hüquqi şəxsdir. Başqa sözlə sığortalı – sığorta polisinə malik, kompaniya və ya şəxsdir. Sığorta polisi isə sığorta haqları və sığorta ödənişlərinin həcmini, ödəmə qaydalarını müəyyənləşdirən, bir sözlə, sığorta müqaviləsini müəyyənləşdirən sənəddir.

Sığortaçı

Yalnız sığorta və təkrar sığorta fəaliyyətini göstərmək məqsədilə yaradılmış, qanunvericiliklə müəyyənləşdirilmiş qaydada xüsusi razılıq almış hüquqi şəxs olan sığorta təşkilatıdır.

Sığortanın funksiyaları

Sığortanın iqtisadi mahiyyəti, onun ictimai məqsədlərində ifadə olunan funksiyalarında daha da açılır. Funksiyalar sığortanın maliyyə sisteminin bir həlqəsi kimi xüsusiyyətlərini aydınlaşdırmağa imkan verən təzahür əlamətləridir. Maliyyə anlayışı öz iqtisadi mahiyyətini hər şeydən əvvəl bölgü funksiyası vasitəsilə ifadə edir. Bu funksiya özünü sığortanın funksiyalarında göstərir. Sığortanın əsas etibarilə dörd əsas funksiyası var. Bunlar aşağıdakılardan ibarətdir:Risk funksiyası,Xəbərdarlıq funksiyası,Yığım(əmanət funksiyası),nəzarət funksiyası.Əsas fuksiya kimi risk funksiyası çıxış edir. Belə ki, zərər həmişə meydana çıxa bilər və hətta hər il təkrar oluna bilər. Sığortanın qarşısında qoyulan məqsədlərə uyğun olaraq sığortaçı təşkilat zərərçəkmiş təsərrüfat subyektlərinə pul yardımı göstərməlidir. Bu çərçivədə fəaliyyət göstərən sığorta riski funksiyası yenidən bölgü münasibətlərini həyata keçirir. Dəyərin pul formasında yenidən bölgüsü, təsadüfi sığorta hadisələrinin baş verməsilə əlaqədar olaraq sığorta iştirakçıları arasında aparılır. Yenidən bölgü münasibətləri sığortanın mahiyyətini əks etdirməklə yanaşı, sığortanın risk funksiyasının həyata keçirilməsində əsas rol oynayır.Sığortanın xəbərdarlıq funksiyası əsasən sığorta fondunun vəsaitlərinin müəyyən hissəsi hesabına sığorta risklərinin azaldılması tədbirlərinin müəyyənləşdirilməsinə istiqamətlənir. Xəbərdarlıq və ya qabaqcadan xəbər vermə funksiyası, əhalinin və ya təsərrüfat subyektlərinin öz mümkün itkilərinin nəticələrini aradan qaldırmağa çağırış olmaqla bütün əmlakın, fəaliyyətin, həyatın və s. sığortalanmasını ifadə edir. Yəni sığorta ehtimal olunan itkilərin zərərsizləşdirilməsidir. Sığortaya görə ayırmalar sığorta fonduna cəlb olunduğu üçün sığorta həm də yığım funksiyasını həyata keçirir. Sığortanın köməyi ilə xeyli miqdarda pul vəsaitlərinin toplanılmasının maliyyə siyasəti baxımından çox böyük əyəmiyyəti var.Sığorta münasibətlərinin əmanət xarakteri daşıması və onun əmanət funksiyası sığorta ayırmaları hesabına sığorta fonduna külli miqdarda pul vəsaitinin toplanması ilə əlaqədardır. Bu isə maliyyə siyasəti baxımından əhəmiyyətlidir.Sığortanın başqa bir funksiyası olan nəzarət funksiyası yuxarıda göstərilən üç funksiyanın nəticəsi kimi çıxış edir və konkret sığorta münasibətləri zamanı həmin funksiyalarla birlikdə meydana çıxır. Nəzarət funksiyası sığorta fondu vəsaitlərinin formalaşdırılması və istifadəsi ilə əlaqədardır. Sığorta nəzarətinin qanunvericilik sənədləri əsasında həyata keçirilməsi maliyyə nəzarətinin həyata keçirilməsinin tərkib hissəsi kimi çıxış edir. Sığortanın ictimai istehsalın fasiləsizliyinin təmin olunmasında və ictimai istehsalın balanslaşdırılmasında rolu özünü əsas etibarı ilə sığortanın aparılmasının son nəticələrində göstərir. Son nəticə dedikdə əsasən sığorta sahələrinin optimallaşdırılması, sığorta əməliyyatlarının inkişaf göstəriciləri, zərərlərin vaxtında aradan qaldırılmasında və s. nəzərdə tutulur.

Sığortanın növləri

Sığorta cəmiyyətin ictimai-iqtisadi həyatının bütün tərəflərini əhatə etməklə əhalinin maddi rifahının və sahibkarlıq riskinin zəmanətçisi kimi çıxış edir, gözlənilməz və fövqəladə hadisələr zamanı əmlak mənafelərinin qorunmasına, dövlətin maliyyə sisteminin möhkəmləndirilməsinə təsir göstərir. O, nəinki sığorta hadisələri zamanı büdcəni dəyən zərərlərin ödənilməsindən azad edir, hətta uzunmüddətli investisiyaların mənbəyinə çevrilir. Sığorta ixtisaslaşdırılmış sığorta təşkilatları tərəfindən həyata keçirilir. Bu təşkilatlar dövlət və qeyri-dövlət təşkilatları ola bilər. Onların fəaliyyət sahəsi daxili (məhdud), xarici və yaxud qarışıq sığorta bazarlarını əhatə edir. Sığorta bazarının yüksək inkişafı şəraitində sığorta həm ölkə daxilində, həm də xaricdə həyata keçirilə bilər. Bu sığortanın təşkilati təsnifləşdirilməsidir.İstənilən təsnifləşdirilmənin əsası elə əlamətlərdən ibarət olmalıdır ki, bu bütün həlqələrin qarşılıqlı əlaqələrini təmin etsin. Təsnifatın əsasında iki əlamətin nəzərə alınması mümkündür: sığorta obyektlərinin və sığorta məsuliyyətinin səviyyəsində fərqlər. Bunlara uyğun olaraq iki təsnifləşdirmə tətbiq edilir: sığorta obyektləri üzrə və təhlükəlilik səviyyəsi üzrə. Birinci təsnifat ümumidir, ikincisi isə yalnız əmlak sığortasını əhatə etməklə sahə xarakteri daşıyır.

Sığorta münasibətləri iki formalarda həyata keçirilir:

  1. Məcburi sığorta
  2. Könüllü sığorta

Məcburi sığorta

Məcburi sığorta dövlət tərəfindən qanunvericilik əsasında həyata keçirilməklə cəmiyyətin maraqlarının təmin edilməsi üçün hüquqi və fiziki şəxslərin sığorta edilməsidir. Bu müvafiq sığortalanmış qrupların qəti müəyyən olunmuş sığorta ödənişinin həyata keçirilməsi deməkdir. Yəni maddi zərərlərin ödənilməsi və yaxud digər pul yardımı göstərilməsi lazım gəldikdə bu, təkcə konkret zərərçəkənin marağına deyil, ictimai marağa da xidmət edir. Başqa sözlə desək, sığortanın məcburi forması sığortaçını müdafiə edir. Ona görədə sosial sığorta, hərbi xidmətçilərin sığortası və digər bir neçə sığorta forması bizim ölkədə məcburi sığortadır. Hər bir ölkədə məcburi sığorta obyektləri müxtəlifdir.

Məcburi sığortada bu prinsiplər fərqləndirilir:Sığorta edən müvafiq obyektlərin sığortası üçün məcburi sığorta qanunu tətbiq edir, sığorta olunanlar isə sığorta ödənişlərini ödəməlidir. Qanun, adətən, aşağıdakı məsələləri nəzərə alır: məcburi sığortaya aid edilən obyektlərin siyahısı;

  • sığorta məsuliyyətinin səviyyəsi;
  • tarif dərəcələrinin tətbiq olunma qaydaları;
  • sığorta ödənişlərinin aparılması dövrü;
  • sığorta edənin və sığorta olunanın əsas hüquq və vəzifələri.

Məcburi sığorta qanununun həyata keçirilməsi bir qayda olaraq dövlət sığorta orqanlarına tapşırılır.

Qanunda göstərilmiş obyektlərin məcburi sığortasının bütünlüklə əhatə olunması. Bunun üçün sığorta orqanları hər il bütün ölkə üzrə sığortalanmış obyektlərin qeydiyyatını aparır, sığorta ödənişlərinin hesablanmasını və müəyyən olunmuş müddətə yığılmasını həyata keçirir.

Qanunda göstərilmiş məcburi sığorta obyektlərinin avtomatik olaraq əhatə olunması. Yəni heç bir məcburi sığorta obyekti kənarda qala bilməz. Sığorta ödənişlərinin ödənilməsindən asılı olmayaraq məcburi sığortanın fəaliyyət göstərməsi. Sığortalananlar, hesablanmış sığorta ayırmalarını ödəmədiyi hallarda məsələyə məhkəmə qaydasında baxılır.

Məcburi sığortanın müddətsizliyi. Sığortaçının sığortalanmış əmlakdan istifadə etdiyi bütün dövr ərzində məcburi sığorta fəaliyyətdə olur. Yalnız sahibsiz və köhnəlmiş əmlak bu sığortaya aid edilmir. Əmlakın başqasına keçməsi vaxtı sığorta dayandırılmır. Bu sığorta yalnız sığortalanmış əmlak öldükdə və ya məhv olduqda öz qüvvəsini itirir. Sığortanın bu formasının həyata keçirilməsinə səlahiyyəti olan orqanlar qanunvericilik əsasında müəyyən edilir.

Könüllü sığorta

Məcburi sığortadan fərqli olaraq sığortanın könüllü formasında sığortaçılarla sığorta olunanlar arasında müqavilə könüllü olaraq bağlanılır. Qanunvericiliyə uyğun olaraq könüllü sığortanın hər bir növü üzrə qaydalar müəyyənləşdirilir, dövlət sığorta nəzarəti orqanları tərəfindən lisenziya verilir. Bir qayda olaraq könüllü sığorta müqaviləsi əvvəlcədən müəyyən edilmiş sığorta müddəti üçün bağlanılır. könüllü sığorta forması aşağıdakı prinsipləri özündə birləşdirir: Könüllü sığorta qanuni yolla və könüllü əsaslarla fəaliyyət göstərir. Qanun könüllü sığortaya aid olan bütün obyektləri müəyyənləşdirir. Konkret şərait sığorta qaydaları vasitəsilə tənzimlənir; Sığortada könüllü iştirak. Əgər sığortalama şərtlərinə zidd deyilsə, onda sığortaçının obyekti sığorta etməməyə haqqı yoxdur. Həmin prinsip sığortalanma haqqında ilk tələbdən sonra sığorta müqaviləsinin bağlanmasına təminat verir; Könüllü sığorta obyektlərinin müəyyən hissəsini əhatə edir. Belə ki heç də bütün şəxslər sığortada iştirak etməyi arzulamır. Bundan başqa, sığorta şərtlərinə uyğun olaraq sığorta müqaviləsinin bağlanması üçün bəzi məhdudiyyətlər mövcuddur; Könüllü sığorta həmişə sığorta müddəti ilə məhdudlaşdırılır. Müqavilədə müddətin başlama və sona çatma vaxtı xüsusi olaraq müəyyənləşdirilir. Könüllü sığortada fasiləsizlik yalnız müddət bitməmişdən qabaq təkrar müqavilənin bağlanması yolu ilə müəyyən edilir;

Könüllü sığorta, sığorta ayırmalarının həm bir dəfəyə, həm də dövrü olaraq ödənilməsi şəraitində fəaliyyət göstərir. Könüllü sığorta müqaviləsi yalnız sığorta ayirmalarının bir dəfəlik və ya dövrü olaraq ödənilməsi şəraitində qüvvəyə minir. Sığorta ayırmalarının ödənilməsi uzunmüddətli sığorta müqaviləsinin fəaliyyətinin dayandırılmasına səbəb olur. «Sığorta haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa əsasən sığorta iki əsas sahədən: həyat və qeyri-həyat sığortası sahələrindən ibarətdir. Sığortaçılar bu sahələrdən biri və ya hər ikisi üzrə fəaliyyət göstərə bilərlər. Həyat sığortası–sığortalının ölümü, sağlamlığının, iş qabiliyyətinin qocalığa yaxud əlilliyə görə təmamilə və ya qismən itirilməsi halları üçün aparılan sığortadır. Həyat sığortası üzrə müqavilə müddəti bitdikdə və ya sığorta hadisəsi baş verdikdə sığorta məbləği sığorta müqaviləsində müəyyən edilmiş qaydada və şərtlərlə sığortaçıya və ya onun varisinə ödənilir. Həyat sığortası müqavilələri uzun müddətə bağlanılır və bu müddətdə yaranmış inflyasiya sığortalıya təminatın verilməsinə maneçilik yarada bilər. Bu baxımdan sığorta şirkəti öz fəaliyyətini elə qurmalıdır ki, sığorta müqavilələri üzrə qəbul etdiyi öhdəlikləri müqavilə ilə müəyyən olunmuş şərtlər çərçivəsində həyata keçirə bilsin. Qeyri-həyat sığortası-sığorta hadisəsi baş verdiyi zaman sığortaçıya vurulan zərər ödənilməklə onun məsuliyyəti, əmlakı və əmlak mənafeləri ilə bağlı risklərin sığortasıdır.

Formaları

Əmlakın sığortası zamanı sığorta məbləği müqavilə bağlanması anında onun həqiqi dəyərindən (sığorta dəyərindən) çox ola bilməz. Sığortaçı tərəfindən sığortalının öncə qəsdən aldatmasını sübut etməsi halı istisna olmaqla tərəflər sığorta müqaviləsində müəyyən olunan əmlakın dəyərini mübahisə obyektinə çevirə bilməzlər. Əgər sığorta müqaviləsi ilə müəyyən məbləğdə sığorta ödənişinin ödənilməsi nəzərdə tutulmamışdırsa, sığorta ödəməsi sığorta hadisəsi zamanı sığortalının və ya üçüncü şəxsin sığortalanmışın əmlakına dəymiş birbaşa ziyanın ölçüsündən çox ola bilməz. Sığorta müqaviləsinin şərtləri ilə sığorta ödəməsi məbləği hədlərində natural formada ziyanın kompensasiyası (ödənilməsi) ilə sığorta ödənişinin əvəz olunması nəzərdə tutula bilər. Şəxsi sığorta müqaviləsində sığortaçı ilə sazişə görə sığortalı tərəfindən sığorta məbləği müəyyən edilir. Sığorta təminatı digər sığorta müqavilələrinə görə, eləcə də sosial sığorta, sosial təminat üzrə və ziyanın qaydasında sığortaçıya və ya üçüncü şəxsə çatası məbləğdən asılı olmayaraq ona (sığortaçıya və ya üçüncü şəxsə) ödənilir. Bununla belə sığortaçının ölümü zamanı xeyir güdənə çatası şəxsi sığorta üzrə sığorta təminatı miras əmlakının tərkibinə daxil deyil.

Sığorta müqaviləsinə və ya qanuna müvafiq olaraq sığortaçıya sığortalanın ödəməli olduğu sığorta məbləği sığorta haqqı hesab olunur. Sığorta tarifi sığorta məbləği vahidindən və ya sığorta obyektindən sığorta haqqı dərəcəsidir. İcbari sığorta öhdəlikləri üzrə sığorta tarifləri icbari sığorta haqqında qanunlarda nəzərdə tutulur. Şəxsi sığortanın könüllü növləri, əmlak sığortası və məsuliyyət sığortası üzrə sığorta tarifləri sığortaçı tərəfindən müstəqil hesablanır. Sığorta tarifinin konkret ölçüsü tərəflərin razılığı ilə sığorta müqaviləsində müəyyən edilir. Sığorta obyekti bir neçə sığortaçı ilə birlikdə bir müqavilə üzrə sığortalana bilər (birgə sığorta). Bu zaman hər bir sığortaçının hüquq və vəzifələrini müəyyən edən şərtlər müqavilədə ehtiva olunmalıdır.

Digər sığortaçının (təkrar sığortaçının) sığortalı qarşısında bütün və ya qismən öz öhdəliklərinin icrası riskinin müqavilədə müəyyən edilmiş şərtlərdə bir sığortaçı (təkrar sığortaçı) tərəfindən sığortalanması təkrar sığorta hesab olunur. Təkrar sığorta haqqında müqaviləni təkrar sığortaçı ilə bağlayan sığortaçı sığorta müqaviləsinə uyğun olaraq tam həcmdə sığortalı qarşısında cavabdeh olaraq qalır.

Sığortaçılar öz fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi, öz üzvlərinin maraqlarının qorunması və birgə proqramların həyata keçirilməsi üçün ittifaqlar, assosiasiyalar və digər birliklər yarada bilərlər. Bu birliklərin sığorta fəaliyyəti ilə bilavasitə məşğul olmaq hüququ yoxdur. Sığortalıların birlikləri nizamnamələri əsasında fəaliyyət göstərir və sığorta fəaliyyətinə nəzarət üzrə müvafiq icra hakimiyyəti orqanında dövlət qeydiyyatı keçdikdən sonra hüquqi şəxs statusuna malik olurlar.

Sığortaçıların əsas maliyyə sabitliyi onlarda ödənilmiş nizamnamə kapitalının və sığorta ehtiyatlarının, eləcə də təkrar sığorta sisteminin olmasıdır.

Sığorta ehtiyatları sığortaçılar tərəfindən şəxsi sığorta, əmlak sığortası və məsuliyyət sığortası üzrə alınmış sığorta haqqlarından əmələ gəlir. Vergilər ödənildikdən sonra qalan və sığortaçıların sərəncamına daxil olan gəlirlərdən onlar öz fəaliyyətini təmin etmək üçün zəruri olan fondlar yarada bilərlər. Sığortaçılar sığorta ehtiyatlarını və digər vəsaitləri investisiya etmək və digər üsulla yerləşdirmək, eləcə də şəxsi müqaviləyə dair bağlanmış müqavilə üzrə sığorta məbləği həcmində bu müqaviləni bağlayan sığortaçılara borc vermək hüququna malikdir. Öz tədiyyə qabiliyyətini təmin etmək üçün sığortaçılar aktivlərlə onların qəbul etdiyi sığorta öhdəlikləri arasında normativ nisbətlərə riayət etməlidirlər. Bu nisbətlərin hesablanması metodikası və onların normativ ölçüləri sığorta fəaliyyəti üzərində nəzarət üzrə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunur.

Xüsusi vəsaitlər və sığorta ehtiyatları hesabına sığortaçıların icrası imkanlarından çox olan həcmdə öhdəliklər qəbul edən sığortaçılar müvafin öhdəliklərin icrası riskini təkrar sığortaçılardan sığortalamalıdır.

Hər hansı bir ölkədə sığorta fəaliyyəti üzərində dövlət nəzarəti sığorta fəaliyyəti üzərində nəzarət üzrə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata keçirilir. Azərbaycanda bu funksiyanı Maliyyə Nazirliyinin Baş Dövlət Sığorta Nəzarəti İdarəsi (hazırda sığorta xidməti) həyata keçirir. Onun əsas funksiyalarına aiddir:

  • Sığorta fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün sığortaçılara lisenziya verilməsi;
  • Sığortaçıların və sığortaçıların birliklərinin vahid Dövlət reyestrinin, eləcə də sığorta brokerlərinin reyestrinin aparılması;
  • Sığorta tariflərinin əsaslandırılması və sığortaçıların tədiyyə qabiliyyətinin təmin edilməsi üzərində nəzarət;
  • Sığorta fəaliyyəti haqqında sığorta ehtiyatlarının, göstəricilərinin və sığorta əməliyyatlarının uçotu formalarının və hesabının formalaşması və yerləşməsi qaydalarının müəyyən edilməsi;
  • Qanunla müəyyən edilmiş qaydada sığorta fəaliyyəti məsələlərinə adi normativ və metodik vəsaitlərin hazırlanması;
  • Sığorta fəaliyyəti təcrübəsinin ümumiləşdirilməsi və sığortaya dair ölkə qanunvericiliyinin inkişafı və təkmilləşdirilməsi üzrə təkliflərin müəyyən olunmuş qaydada hazırlanması və təqdim edilməsi.

Sığorta işində marketinq

Sığorta işində marketinqin mahiyyəti

Sığorta bazarı anlayışı iqtisadi ədəbiyyatda iki aspektə izah olunur. Birincisi, sığorta bazarı alqı-satqı bazarı obyekti xüsusi növ defisit əmtəə-sığorta müdafiəsi (sığorta xidmətləri) olan iqtisadi münasibətlərin spesifik bir sahəsidir və burada ona tələb və təklif formalaşır.Bazar sığortası ilə sığortalı arasında üzvi əlaqəni təmin edir.İkincisi,sığorta bazarı sığorta fəaliyyətini həyata keçirən sığorta və təkrar sığorta təşkilatlarının inteqrasiya olunmuş mürəkkəb sistemdir. Sığorta bazarının fəaliyyəti dəyər qanununa və təklif qanununa tabe olur. Sığorta bazarı elə bir iqtisadi münasibətlər sistemidir ki, burada alqı-satqı formalaşır. Sığorta bazarı sığorta xidmətlərinə olan tələb və təklifin miqyasından asılı olaraq daxili, xarici və beynəlxalq növlərə ayrılır. Daxili bazar öz fəaliyyətini müəyyən ərazidə həyata keçirən konkret sığortaçılar tərəfindən sığorta xidmətlərinə olan tələbatın ödəndiyi hər bir ayrıca regionda meydana çıxan bazardır. Xarici sığorta bazarı müəyyən ərazidə sığortaçılarla və sığortalılarla qarşılıqlı əlaqədə olan və daxili bazarın hüdudlarından kənarda yerləşən bazardır. Beynəlxalq (dünya) sığorta bazarı dünya təsərrüfatı miqyasında sığorta və təkrar sığorta fəaliyyətini əks etdirir.

Sığorta marketinqinin funksiyaları

Sığorta marketinqi iki əsas funksiyasını yerinə yetirir:

  1. Sığorta xidmətlərinə tələbin yaradılması
  2. Müştərilərin sığorta mənafelərinin təmin olunması

Sığorta marketinqinin prinsipləri

Sığortaçının praktiki marketinqi aşağıdakı əsas prinsiplərə əsaslanır:

  1. Sığorta bazarının vəziyyətinin dərindən öyrənilməsi
  2. Sığorta bazarının seqmentlərə bölünməsi
  3. Yeniliklər

Sığorta praktikasında sığorta xidmətlərinin sığortaçıdan potensial müştərilərə hərəkətinin üç metodu tətbiq edilir:

  1. Ekstensiv metod - sığortanın müəyyən növü üzrə bir və ya bir neçə sığorta müqaviləsi bağlamaq qabiliyyəti olan istənilən vasitəçilər istifadə olunur.
  2. İstisna metodu - sığortaçının baş sığorta agenti ilə qarşılıqlı fəaliyyət göstərməsi bu metodda əsas yer tutur.
  3. Seçmə metod - sığortaçı iki və daha çox baş sığorta agentləri ilə qarşılıqlı fəaliyyət göstərir.

Sığortaçının marketinq strategiyası

Sığorta marketinqi ümumi marketinq elminin tərkib hissəsi olub, sığortaçı ilə sığortalı arasında qarşılıqlı tələbatların nəzərə alınması ilə qarşılıqlı əlaqələr sistemini ifadə edir. Müasir dövrdə sığorta marketinqi 2 müstəvidə öyrənilir: makroiqtisadi və praktiki. Çünki sığorta marketinqi bir tərəfdə sığorta bazarının hadisəsi hesab edilir və o, sığortanın ifadə forması kimi çıxış edir. Bu baxımdan o, makroiqtisadi predmeyin möxzusuna çevrilir. Digər tərəfdən isə sığorta marketinqi sığorta şirkətlərinin fəaliyyətinin praktiki aləti rolunda çıxış edir. Məhz bu baxımdan marketinqin praktiki tərəffi sığortaçının bazar səmərələiliyinin yüksəldilməsi üçün istifadə etdiyi alətlər çeşidini özündə ifadə edir. Sığorta marketinqinin strukturunda 2 müstəqil istiqamət müəyyənləşir:

  1. Bazar marketinqi;
  2. Təşkilati və ya struktur marketinqi.

Bazar marketinqinin məqsədi xarici mühitin dəyişmə posesinə təsir göstərən amillərin təhlil edilməsi əsasıında sığortaçının fəaliyətinin təkmilləşməsinə yönəldilmişdir. Bazar marketinqi özündə aşağıdakıları birləşdirir:

  1. Sığortaçı tərəfindən bazarın öyrənilməsi və seqmentləşdirilməsi;
  2. Sığortaçı tərəfindən sığorta çantasının öyrənilməsi;
  3. Bazarın hansı sığorta məhsuluna olan tələbatının öyrənilməsi;
  4. Bazarın hansı sığorta məhsuluna və sığorta fəaliyətinin mənfəətli istiqamətlərə yönəldilməsi;
  5. Müştəri qrupları üzrə risk səviyyəsinin müəyyənləşdirilməsi;
  6. Sığorta məhsulunun bazarın tələblərinə uyğunlaşdırılması.

Təşkilati marketinqin isə sığorta şirkətinin daxili strukturunu optimallaşdırılması əsasında onun fəaliyyət səmərəliliyinin yüksəlməsinə yönəldilmişdir, bura aşağıdakılar aiddir:

  1. Sığorta məhsulunun xüsusiyyətlərindən asılı olaraq optimal satış sisteminin müəyyənləşdirilməsi;
  2. Satışın stimullaşdırılması;
  3. Üfüqi və şaquli istiqamətlərdə əmək bölgüsünün təkmilləşməsi;
  4. Sığorta şirkətlərinin qarşısına qoyduğu vəzifələrə, heyətin ixtisas səviyyəsinə və xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq sığorta şirkətinin strukturunun təkmilləşməsi və inkişaf etdirilməsi;
  5. Sığorta şirkətlərində müstəqil məsuliyyət mərkəzlərinin formalaşması və bu zaman normativ bölgü sistemlərindən istifadə edilməsi.

Sığorta marketinqi nəzəri baxımdan aşağıdakı 3 tərkib elementi özündə mütləq birləşdirməlidir:

  1. Bazarın öyrənilməsi, sığorta çantasının öyrənilməsi;
  2. Bazarın tədqiqi sığorta məhsullarına tələblərin işlənib hazırlanması;
  3. Sığorta məhsullarının bazarda yerləşdirilməsi.

Sığorta bazarının tədqiqi eyni zamanda həmin bazarın seqmentləşməsinə imkan yaratmalıdır. Bazarın öyrənilməsi prosesini aşağıdakılar ehtiva edir:

  1. Müştərilərin coğrafi və sosial demoqrafik bölgüsü;
  2. İstehlakçıların tədiyə qabiliyyəti;
  3. Sığorta məshulunun reallaşdırılması üçün müştəri bazasının staqnasiyasının alınması məqsədilə reklam alətindən istifadə olunması;
  4. Satış həlqələrinin saxlanması xərclərini;
  5. Sığorta bazarının rəqabətlilik səviyyəsini;
  6. Potensial müştərilər üzrə sığorta riskinin hadisəsinin orta dəyərinin müəyyən edilməsi.

Sığotraçının sığorta çantasının tədqiqi ilə özündə müştəri bazasının müxtəlif səviyyəsi xüsusiyyətlərindən asılı olaraq sığorta hadisələrinin baş verməsi ehtimalını və qiymətini özündə əks etdirir. Bu zaman aşağıdakı xüsusiyyətlər nəzərə alınır və əsas kimi qəbul edilir:

  1. Coğrafi yerləşmə;
  2. İxtisas;
  3. Fəaliyyət xarakteri;
  4. Cinsi;
  5. Yaşı;
  6. Sığortalanmış risklərin xarakteri.

Sığorta şirkətlərinin marketinq strategiyası dedikdə, bazarın konkret məlumatlar bazası əsasında öyrənilməsi və bazar dinamikasına uyğun olaraq şirkətin optimal bazar fəaliyyəti sisteminin həyata keçirilməsi üzrə tədbirlər kompleksi başa düşülür.

Sığorta bazarının seqmentləşdirilməsi

Sığorta bazarının tədqiqi marketinqin aparıcı punktu hesab olunur, çünki müştəri tələbatını tədqiq etmədən səmərəli marketinq strategiyası qurmaq qeyri-mümkündür. Əgər tələbat düzgün müəyyən edilmişsə, səmərəli sığorta məhsulu hazırlana və bazarda yerləşdirilə bilər. Bazarın öyrənilməsi üçün müxtəlif informasiya mənbələrindən istifadə olunmalıdır. Xarici mənbələrə əsasən rəsmi dövlət orqanlarının məlumatları, ictimai təşkilatların məlumatları, müxtəlif sorğu mərkəzlərinin məlumatları, hüquq-mühafizə orqanlarının məlumatları, açıq nəşriyyat informasiyaları, o cümlədən internet məlumatları hesab edilir. Daxili informasiya mənbələrinə isə sığorta şirkətlərinin özünün keçirdiyi sorğular, hüquqi və fiziki şəxslər haqqında məlumat bankı, rəqiblərin əldə etdiyi informasiyanın əldə edilməsinə və s. aid edilə bilər. Bazar tədqiq edildikdən sonra onun seqmentləşdirilməsi işi həyata keçirilməlidir. Seqmentləşdirmə istehlakın qrupları üzrə öz məhsullarını maksimal səmərəli yerləşdirməyə imkan yaradır. Sığorta bazarının seqmentləşdirilməsi və texniki seqmentasiya. Marketinq seqmnetləşdirilməsi zamanı sığorta məhsulunun əldə edilməsi zamanı istehlakçıların davranış qaydalarına əsasən sığorta bazarının bölgüsünü özündə ehtiva edir. Texniki seqmentasiya isə sığortalı üçün sığorta hadisəsinin baş verməsi riskinin qiymətləndirilməsini təmin edir. Həm marketinq, həm də texniki seqmentləşdirmə bazarının fiziki şəxslər üzrə istehlakçıları üçün aşağıdakı kriteriyaları özündə ifadə edir:

  1. Coğrafi.
  2. Demoqrafik.
  3. Psixoloji.
  4. Davranış əlamətləri üzrə kriteriyalar.

Coğrafi əlamət üzrə seqmentləşdirmə bazarın coğrafi ərazilərə bölgüsünü nəzərdə tutur. Demoqrafik əlamət isə demoqrafik göstəricilərə istinad edir: sığortalının cinsi, yaşı, ailə üzvlərinin sayı, gəlirlərinin səviyyəsi, məşğuliyyət növü, təhsili, imkanları, dini inamları, irqi və milliyyəti. Psixoloji seqmentləşdirmə zamanı sığorta məhsulu istehlakçının həyat tərzinə, sosial təbəqəyə aidiyyatına uyğun olaraq təsnifatlaşdırılır. Bu sığorta şirkətinə müştərinin sosial statusuna uyğun sığorta məhsulu yerləşdirilməsinə imkan verir. Davranış qaydalarına görə seqmentləşdirmə istehlakçıların bilik səviyyəsi, münasibət normaları, məhsula istehlakçının konkret reaksiyası əsasında müəyyən edilir.

Sığorta məhsulu anlayışı

Sığorta məhsulu dedikdə, sığorta müqaviləsi bağlanan zaman sığortalıya təklif olunan əsas və əlavə xidmətlər çeşidi başa düşülür. Sığorta məhsulunun xüsusiyyəti və sığorta təminatının bütövlüyü birbaşa satış sistemi və sığortaçının qiymət siyasəti əsasında formalaşır. Nəzəri baxımdan sığorta məhsulu məhsulun nüvəsindən və onun qabığından ibarətdir. Sığorta məhsulunun nüvəsinə aşağıdakılar aid edilir:

  1. Texniki xarakteristikaları – sığorta təminatı, risk məbləği, franşiza və s.
  2. Sığorta ödənişinin verilməsi şəraiti və şərtləri.
  3. İqtisadi xarakteristika; yəni sığorta tarifi, sığorta qiyməti və məbləği, inflyasiya şəraitində sığorta məbləğinin indeksləşdirilməsi səviyyəsi, sığortaçının mənfəətində iştirak səviyyəsi və s.
  4. Sığortaçının sığorta hadisəsi baş verdikdə həyata keçirdiyi əlavə xidmətlər.

Məhsulun qabığında isə aşağıdakılar nəzərdə tutulur: konkret sənəd, yəni sığorta polisi və ona əlavə edilənlər; sığorta məhsulunun reklamı, sığorta məhsulunun istehlakçı üçün açıqlanması. Məhz sığorta məhsulunun qabığında sığorta təminatının istehlak xüsusiyyətləri öz əksini tapır. Sığorta məhsulunun öyrənilməsində əsas cəhətlərdən biri də onun qiymətinin müəyyənləşdirilməsidir. Bura 2 element daxildir: istehsal xərcləri və sığortaçının mənfəət norması. Praktiki baxımdan maya dəyəri dedikdə, sığorta ehtiyatlarına ayırmaları, sığorta ofisinin və agent şəbəkəsinin saxlanması, habelə marketinq xərcləri başa düşülür. Başqa sözlə demiş olsaq, sığorta məhsulunun maya dəyəri dedikdə, elə bir məbləğ başa düşülür ki, o, həmişə sığortalanan riskin və təqdim olunan sığorta təminatının xarakterindən asılı olacaqdır. Mənfəət norması dedikdə, isə ümumilikdə maliyyə bazarı üzrə formalaşan və maliyyə qoyuluşları üzrə əldə edilən mənfəətlilik normasına uyğun gələn bir qiymət əlavəsi başa düşülür. Sığortaçının konkret maliyyə strategiyasından asılı olaraq mənfəət norması həm artırıla, həm də azaldıla bilər. Sığorta məhsulunun bazar qiymətinin tərəddüdləri də məhz bundan asılı olur. Sığorta məhsulunun qiymətinin dəyişməsinin sığorta çantasındakı sığortalıların sayına olan nisbəti sığorta qiymətinə nəzərən sığorta xidmətləri istehlakının elastikliyi adlandırılır. Qiymətlərin dəyişməsi zamanı müştərilərin sayının dəyişməsi nə qədər azdırsa, istehlakın elastikliyi də bir o qədər azdır. İstehlakın elastiklik göstəricisi sığortaçının qiymətlər üzrə siyasətinin müəyyənləşdirilməsində ən mühüm göstəricilərdən biri hesab olunur. Məsələn ölkəmizdə (MDB-də olduğu kimi) qiymət üzrə istehlakın elastikliyi inkişaf etmiş ölkələrə nisbətən xeyli yüksəkdir. Bu hər şeydən əvvəl insanların iqtisadi təfəkkürü, sığorta mədəniyyəti və s. amillərlə əlaqədardır. Sığorta şirkətlərinin marketinq siyasətində mühüm məsələlərdən biri də sığorta məhsulunun mövcudluğu tsiklinin öyrənilməsidir. Belə ki, o digər istehlak malları tsiklindən xeyli fərqlənir. Əvvəla, sığorta məhsulunun tsikli daha uzundur. Belə ki, sığorta polisləri dəyişikliyə uğramadan on illər ərzində satıla bilər. Bunu geniş istehlak malları haqqında demək olmaz. Digər fərqli xüsusiyyət özünü tsiklin əvvəlində çəkilən xərclərin həcmində ifadə edir. Belə ki, sığorta məhsulunun “həyat” tsiklinin əvvəlində çəkilən xərclər geniş istehlak mallarına nisbətən xeyli az olur. Ümumiyyətlə, sığorta məhsulunun həyat (mövcudluq) tsiklini aşağıdakı mərhələlərə bölmək olar:

  1. Sığorta məhsulunun tədqiqi və layihələndirilməsi mərhələsi. Bu mərhələdə məqsədli bazar seqmenti, başqa sözlə, sığorta məhsulunun yönəldildiyi müştəri bazası müəyyənləşdirilir. Bu zaman sığortanın aparılma şərtləri və tariflər də dəqiqləşdirilməlidir. Bu mərhələdə məhsulun bazarda testləşdirilməsi işi də aparılmalıdır.
  2. Sığorta məhsulunun bazarda tətbiqi mərhələsi. Bu mərhələdə sığortaçının məqsədi məhsula tələb yaratmaqdan ibarətdir. Bu zaman adətən, satışın həcmi az, məhsul isə az tanınmış olur. Bu mərhələdə böyük reklam xərci, agent və informasiya şəbəkəsinin stimullaşdırılması tələb olunur.
  3. Artım fazası mərhələsi. Bu mərhələdə sığortaçının marketinq səyləri bazarı həmin məhsula açır. Tələb artır, tarifləri bazar şərtlərinə uyğunlaşır. Bu isə son nəticədə istehlakçıların müvafiq aktiv reaksiyasına, yəni, canlanmasına səbəb olur.
  4. Yetkinlik fazası. Bu mərhələdə satış artımı yavaşıyır, məhsul isə bazarın adi məhsullarından birinə çevrilir. Məhsul bazarda tam oturur və müştəri resursları tükənir. Bazar bu məhsul üzrə tam doyur.
  5. Enmə mərhələsi. Bu zaman məhsul artıq əksər müştəriləri qane etmir, satış azalır. Bu mərhələdə sığortaçılar, adətən, sığorta məhsulunu modernizə edirlər. Əgər əməliyyat müvəffəqiyyətlə keçirilərsə, onda yeni artım baş verə bilər. Əks təqdirdə, sığortaçı həmin məhsulu bazarda yerləşdirməkdən imtina etməli, yeni layihələr haqda düşünməlidir.

Dünya sığorta bazarı

Tək 2018-ci ildə bütün dünyada sığorta şirkətləri tərəfindən 5 trilyondan çox ABŞ dolları həcmində sığorta haqqı toplanıb.

Mənbə

  • Xankişiyev.B.A., "Sığorta fəaliyyətinin əsasları (dərs vəsaiti). Bakı, 2006.
  • Xankişiyev.B.A., "Sığorta". Bakı, 2005.
  • Xankişiyev.B.A., Abdullayev.P.N. "Sığorta işi" (dərs vəsaiti). Bakı, 2004.

İstinadlar

  1. ↑ "Sığortanın inkişaf tarixi" (PDF) (azərb.). İstifadə tarixi: 8 iyun 2021.
  2. https://www.swissre.com/institute/research/sigma-research/sigma-2019-03.html

Xarici keçidlər

Avqust 03, 2021
sığorta, insurance, şəxslərin, əmlakı, həyatı, sağlamlığı, mülki, məsuliyyəti, həmçinin, qanunvericiliklə, qadağan, olunmayan, fəaliyyəti, cümlədən, sahibkarlıq, fəaliyyəti, ilə, əlaqədar, olan, əmlak, mənafelərinin, müdafiəsi, sahəsində, riskin, ötürülməsinə,. Sigorta ing Insurance sexslerin emlaki heyati saglamligi mulki mesuliyyeti hemcinin qanunvericilikle qadagan olunmayan fealiyyeti o cumleden sahibkarliq fealiyyeti ile elaqedar olan emlak menafelerinin mudafiesi sahesinde riskin oturulmesine ve ya bolusdurulmesine esaslanan munasibetler sistemidir Ixtisaslasdirilmis teskilatlar sigorta sirketleri terefinden sigorta etdirenlerin sigorta haqlarindan mukafatlarindan formalasan sigorta hadisesi neticesinde sigorta etdirene deyen zererin odenildiyi sigorta fondunun hesabina fiziki ve huquqi sexslerin emlak maraqlarinin qorunmasi ile bagli olan munasibetler sistemidir Umumilikde sigorta istehsal munasibetlerinin muhum elementlerinden biridir Bu istehsal prosesinde maddi itkilerin odenilmesi ile elaqedardir ve normal fasilesiz ve muntezem tekrar istehsalin esas sertlerinden hesab edilir Sigorta xidmetleri sigorta bazarlarinda yayilir Sigorta bazari pul munasibetlerinin xususi sferasidir ve burada alqi satqi obyekti kimi spesifik xidmet sigorta mudafiesi teklif ve ona olan telebati formalasdiran pul munasibetleri kimi cixis edir Sigorta konullu ve icbari formalarda heyata kecirile biler Konullu sigorta sigortaci ile sigortali arasinda muqavile esasinda heyata kecirilir Sigortanin aparilmasinin umumi sertlerini ve qaydalarini mueyyen eden konullu sigorta qaydasi sigortaci terefinden musteqil mueyyen olunur Sigortanin konkret sertleri sigorta muqavilesinin baglanmasi zamani mueyyen olunur Icbari sigorta qanunun quvvesi ile heyata kecirilen sigortadir Qanunvericiliye zidd olmayan asagidaki emlak menafeleri sigorta obyektleri ola biler sigortalinin ve ya sigorta olunan sexsin heyati saglamligi emek qabiliyyeti ve pensiya teminati ile elaqedar sexsi sigorta emlakin sahibliyi istifadesi ve serencamligi ile elaqedar emlak sigortasi sigortali terefinden ona ve ya fiziki sexsin emlakina vurulmus ziyanin elece de huquqi sexse deymis ziyanin odenilmesi ile elaqedar mesuliyyet sigortasi Olke erazisinde yerlesen huquqi sexslerin emlak menafelerinin tekrar sigorta ve qarsiliqli sigorta istisna olmaqla ve olkenin rezidentleri kimi fiziki sexslerin emlak menafelerinin sigortasi yalniz sigorta fealiyyetinin heyata kecirilmesine lisenziyasi olan huquqi sexsler terefinden heyata kecirile biler Sigortacilar sigorta agentleri ve sigorta brokerleri vasitesi ile sigorta fealiyyetini heyata kecire bilerler Verilmis selahiyyetlere uygun olaraq sigortacinin adindan ve onun tapsirigi ile fealiyyet gosteren fiziki ve ya huquqi sexsler sigorta agentleridir Sigortalinin yaxud sigortacinin tapsiriqlari esasinda oz adindan sigorta uzre vasitecilik fealiyyetini heyata keciren sahibkarlar qisminde mueyyen olunmus qaydada qeydiyyatdan kecen huquqi ve ya fiziki sexsler sigorta brokerler sayilir Mundericat 1 Sigortanin inkisaf tarixi 2 Sigorta bazarinin fealiyyet mexanizmi 3 Sigorta fealiyyeti 4 Sigortali 5 Sigortaci 6 Sigortanin funksiyalari 7 Sigortanin novleri 8 Mecburi sigorta 9 Konullu sigorta 10 Formalari 11 Sigorta isinde marketinq 11 1 Sigorta isinde marketinqin mahiyyeti 11 2 Sigorta marketinqinin funksiyalari 11 3 Sigorta marketinqinin prinsipleri 11 4 Sigortacinin marketinq strategiyasi 11 5 Sigorta bazarinin seqmentlesdirilmesi 11 6 Sigorta mehsulu anlayisi 12 Dunya sigorta bazari 13 Menbe 14 Istinadlar 15 Xarici kecidlerSigortanin inkisaf tarixi RedakteBeser cemiyyeti yaranandan beri tebiet ve cemiyyetin inkisaf qanunauygunluqlarindan qaynaqlanan bir sira ziddiyyetler muxtelif formalarda daima ozunu biruze vermisdir Sozu geden tebiet cemiyyet ziddiyyetinin tezahur formalarindan bezileri muxtelif tebii felaketler ve insan iradesinden asili olmayan bir sira bedbext hadiseler seklinde biruze verir Hemcinin zaman zaman cemiyyetin oz inkisafi ile elaqedar mueyyen xosagelmez hadiseler prosesler bas vere biler Bele bir seraitde qabaqcadan planlasdirilmayan ve ya proqnozlasdirilmayan hallar siyasi iqtisadi deyisiklikler muharibeler bazar konyukturasinin deyismesi ve s bas vere biler hansi ki her hansisa bir ferdin sexsi vesaiti hesabina ehtimal edilen tehdidlerin qarsisini almaq qeyri mumkundur Beser cemiyyetinin ilkin inkisaf dovrlerinde bas veren tebii ve qeyri tebii felaketler teserrufatlara deymis boyuk olculu zererler hemcinin novbeti tehlukelerin bas verme riski cemiyyet uzvlerini dusunmeye ve cixis yollari axtarmaga vadar etmisdir Zaman kecdikce ferdler tek basina potensial zererlerin qarsisini alma iqtidarinda olmadiqlarinin ferqine vararaq mueyyen vesaitler toplamaga ve riskleri oz aralarinda bolusdurmeye baslamisdir Ilk addimlara numune kimi insaatda helak olmus sexslerin ailelerine yardim toplanilmasi deniz tacirlerinin quldurlara ve ogrulara qarsi bir araya gelerek pul fondlari yaratmasi ve s gosterile biler Sonraki merhelelerde bu meyiller get gede guclenmis ve ilkin vesait fondlari tekmilleserek muasir dovrdeki ehtiyat fondlarina sigorta fondlarina cevrilmisdir 1 Sigorta bazarinin fealiyyet mexanizmi RedakteBazar iqtisadi munasibetleri cercivesinde hokm suren davamli iqtisadi inkisaf muasir sigorta bazari ve onun seciyyevi cehetlerinin tedqiq edilmesini zeruri etmisdir Sigorta bazari mahiyyetce teleb ve teklifin formalasdigi alqi satqi obyekti sigorta mudafiesi olan alicilarin ve saticilarin sigortaci ve sigortali gorusduyu mucerred mekani ve ya pul munasibetlerinin xususi sosial iqtisadi strukturunu ifade edir Fealiyyet gosteren sigorta bazari murekkeb ve uzvi bir sistemi ehate etmekle muxtelif struktur hisselerini ozunde cemlesdirir Sigorta bazarinin mahiyyetini ozunde tecessum etdiren esas meyar sigorta cemiyyeti ve ya sigorta kompaniyasidir Sigorta kompaniyasinin movcudlugu sayesinde bu ve ya diger iqtisadi munasibetler formalasir sigorta fondunun tesekkulu ve istifadesi prosesi yaranir sexsi ve korporativ maraqlar bir birine qarisir 1 Sigorta fealiyyeti RedakteQeyd etdiyimiz kimi muasir bazar iqtisadiyyati seraitinde bazar subyektleri ucun bir sira qeyri mueyyenlikler qacilmazdir Bu qeyri mueyyenlikler ise oz novbesinde zaman zaman hemin ferdler ucun mueyyen risklere tehlukelere yol aca bilir Dovrumuzde bu tipli qeyri mueyyenlikler neticesinde ortaya cixan tehlukelerin zererlerin qarsisini almaq ucun bir sira cox ve vasitelerden istifade olunur Tesadufi deyil ki bu gun bir sira boyuk sirketlerde ehtimal olunan risklere qarsi on tedbirler gormek ucun ayrica risklerin idare edilmesi risk menecmenti bolmesi fealiyyet gosterir Risklerin idare edilmesi bir muessisenin ve ya ferdin fealiyyeti ucun mueyyen problemlere yol acacaq tehdidlerin onceden sezilmesi ehtimal edilmesi ve hemin risklerin qarsisini almaq ucun gorulen tedbirleri ehtiva edir 1 Sigortali RedakteSigortaci ile muqavile baglanan sigorta etdiren ve ya xeyrine sigorta muqavilesi baglanan sigorta olunan yaxud qanuna gore sigortalanmis sayilan fiziki sexs fealiyyet qabiliyyeti mehdud olan ve ya fealliyyeti qabiliyyeti mehkeme terefinden mehdudlasdirilan elece de fealiyyet qabiliyyeti olmayan sexslerden basqa ve ya huquqi sexsdir Basqa sozle sigortali sigorta polisine malik kompaniya ve ya sexsdir Sigorta polisi ise sigorta haqlari ve sigorta odenislerinin hecmini odeme qaydalarini mueyyenlesdiren bir sozle sigorta muqavilesini mueyyenlesdiren seneddir Sigortaci RedakteYalniz sigorta ve tekrar sigorta fealiyyetini gostermek meqsedile yaradilmis qanunvericilikle mueyyenlesdirilmis qaydada xususi raziliq almis huquqi sexs olan sigorta teskilatidir Sigortanin funksiyalari RedakteSigortanin iqtisadi mahiyyeti onun ictimai meqsedlerinde ifade olunan funksiyalarinda daha da acilir Funksiyalar sigortanin maliyye sisteminin bir helqesi kimi xususiyyetlerini aydinlasdirmaga imkan veren tezahur elametleridir Maliyye anlayisi oz iqtisadi mahiyyetini her seyden evvel bolgu funksiyasi vasitesile ifade edir Bu funksiya ozunu sigortanin funksiyalarinda gosterir Sigortanin esas etibarile dord esas funksiyasi var Bunlar asagidakilardan ibaretdir Risk funksiyasi Xeberdarliq funksiyasi Yigim emanet funksiyasi nezaret funksiyasi Esas fuksiya kimi risk funksiyasi cixis edir Bele ki zerer hemise meydana cixa biler ve hetta her il tekrar oluna biler Sigortanin qarsisinda qoyulan meqsedlere uygun olaraq sigortaci teskilat zerercekmis teserrufat subyektlerine pul yardimi gostermelidir Bu cercivede fealiyyet gosteren sigorta riski funksiyasi yeniden bolgu munasibetlerini heyata kecirir Deyerin pul formasinda yeniden bolgusu tesadufi sigorta hadiselerinin bas vermesile elaqedar olaraq sigorta istirakcilari arasinda aparilir Yeniden bolgu munasibetleri sigortanin mahiyyetini eks etdirmekle yanasi sigortanin risk funksiyasinin heyata kecirilmesinde esas rol oynayir Sigortanin xeberdarliq funksiyasi esasen sigorta fondunun vesaitlerinin mueyyen hissesi hesabina sigorta risklerinin azaldilmasi tedbirlerinin mueyyenlesdirilmesine istiqametlenir Xeberdarliq ve ya qabaqcadan xeber verme funksiyasi ehalinin ve ya teserrufat subyektlerinin oz mumkun itkilerinin neticelerini aradan qaldirmaga cagiris olmaqla butun emlakin fealiyyetin heyatin ve s sigortalanmasini ifade edir Yeni sigorta ehtimal olunan itkilerin zerersizlesdirilmesidir Sigortaya gore ayirmalar sigorta fonduna celb olundugu ucun sigorta hem de yigim funksiyasini heyata kecirir Sigortanin komeyi ile xeyli miqdarda pul vesaitlerinin toplanilmasinin maliyye siyaseti baximindan cox boyuk eyemiyyeti var Sigorta munasibetlerinin emanet xarakteri dasimasi ve onun emanet funksiyasi sigorta ayirmalari hesabina sigorta fonduna kulli miqdarda pul vesaitinin toplanmasi ile elaqedardir Bu ise maliyye siyaseti baximindan ehemiyyetlidir Sigortanin basqa bir funksiyasi olan nezaret funksiyasi yuxarida gosterilen uc funksiyanin neticesi kimi cixis edir ve konkret sigorta munasibetleri zamani hemin funksiyalarla birlikde meydana cixir Nezaret funksiyasi sigorta fondu vesaitlerinin formalasdirilmasi ve istifadesi ile elaqedardir Sigorta nezaretinin qanunvericilik senedleri esasinda heyata kecirilmesi maliyye nezaretinin heyata kecirilmesinin terkib hissesi kimi cixis edir Sigortanin ictimai istehsalin fasilesizliyinin temin olunmasinda ve ictimai istehsalin balanslasdirilmasinda rolu ozunu esas etibari ile sigortanin aparilmasinin son neticelerinde gosterir Son netice dedikde esasen sigorta sahelerinin optimallasdirilmasi sigorta emeliyyatlarinin inkisaf gostericileri zererlerin vaxtinda aradan qaldirilmasinda ve s nezerde tutulur Sigortanin novleri RedakteSigorta cemiyyetin ictimai iqtisadi heyatinin butun tereflerini ehate etmekle ehalinin maddi rifahinin ve sahibkarliq riskinin zemanetcisi kimi cixis edir gozlenilmez ve fovqelade hadiseler zamani emlak menafelerinin qorunmasina dovletin maliyye sisteminin mohkemlendirilmesine tesir gosterir O neinki sigorta hadiseleri zamani budceni deyen zererlerin odenilmesinden azad edir hetta uzunmuddetli investisiyalarin menbeyine cevrilir Sigorta ixtisaslasdirilmis sigorta teskilatlari terefinden heyata kecirilir Bu teskilatlar dovlet ve qeyri dovlet teskilatlari ola biler Onlarin fealiyyet sahesi daxili mehdud xarici ve yaxud qarisiq sigorta bazarlarini ehate edir Sigorta bazarinin yuksek inkisafi seraitinde sigorta hem olke daxilinde hem de xaricde heyata kecirile biler Bu sigortanin teskilati tesniflesdirilmesidir Istenilen tesniflesdirilmenin esasi ele elametlerden ibaret olmalidir ki bu butun helqelerin qarsiliqli elaqelerini temin etsin Tesnifatin esasinda iki elametin nezere alinmasi mumkundur sigorta obyektlerinin ve sigorta mesuliyyetinin seviyyesinde ferqler Bunlara uygun olaraq iki tesniflesdirme tetbiq edilir sigorta obyektleri uzre ve tehlukelilik seviyyesi uzre Birinci tesnifat umumidir ikincisi ise yalniz emlak sigortasini ehate etmekle sahe xarakteri dasiyir Sigorta munasibetleri iki formalarda heyata kecirilir Mecburi sigorta Konullu sigortaMecburi sigorta RedakteMecburi sigorta dovlet terefinden qanunvericilik esasinda heyata kecirilmekle cemiyyetin maraqlarinin temin edilmesi ucun huquqi ve fiziki sexslerin sigorta edilmesidir Bu muvafiq sigortalanmis qruplarin qeti mueyyen olunmus sigorta odenisinin heyata kecirilmesi demekdir Yeni maddi zererlerin odenilmesi ve yaxud diger pul yardimi gosterilmesi lazim geldikde bu tekce konkret zerercekenin maragina deyil ictimai maraga da xidmet edir Basqa sozle desek sigortanin mecburi formasi sigortacini mudafie edir Ona gorede sosial sigorta herbi xidmetcilerin sigortasi ve diger bir nece sigorta formasi bizim olkede mecburi sigortadir Her bir olkede mecburi sigorta obyektleri muxtelifdir Mecburi sigortada bu prinsipler ferqlendirilir Sigorta eden muvafiq obyektlerin sigortasi ucun mecburi sigorta qanunu tetbiq edir sigorta olunanlar ise sigorta odenislerini odemelidir Qanun adeten asagidaki meseleleri nezere alir mecburi sigortaya aid edilen obyektlerin siyahisi sigorta mesuliyyetinin seviyyesi tarif derecelerinin tetbiq olunma qaydalari sigorta odenislerinin aparilmasi dovru sigorta edenin ve sigorta olunanin esas huquq ve vezifeleri Mecburi sigorta qanununun heyata kecirilmesi bir qayda olaraq dovlet sigorta orqanlarina tapsirilir Qanunda gosterilmis obyektlerin mecburi sigortasinin butunlukle ehate olunmasi Bunun ucun sigorta orqanlari her il butun olke uzre sigortalanmis obyektlerin qeydiyyatini aparir sigorta odenislerinin hesablanmasini ve mueyyen olunmus muddete yigilmasini heyata kecirir Qanunda gosterilmis mecburi sigorta obyektlerinin avtomatik olaraq ehate olunmasi Yeni hec bir mecburi sigorta obyekti kenarda qala bilmez Sigorta odenislerinin odenilmesinden asili olmayaraq mecburi sigortanin fealiyyet gostermesi Sigortalananlar hesablanmis sigorta ayirmalarini odemediyi hallarda meseleye mehkeme qaydasinda baxilir Mecburi sigortanin muddetsizliyi Sigortacinin sigortalanmis emlakdan istifade etdiyi butun dovr erzinde mecburi sigorta fealiyyetde olur Yalniz sahibsiz ve kohnelmis emlak bu sigortaya aid edilmir Emlakin basqasina kecmesi vaxti sigorta dayandirilmir Bu sigorta yalniz sigortalanmis emlak oldukde ve ya mehv olduqda oz quvvesini itirir Sigortanin bu formasinin heyata kecirilmesine selahiyyeti olan orqanlar qanunvericilik esasinda mueyyen edilir Konullu sigorta RedakteMecburi sigortadan ferqli olaraq sigortanin konullu formasinda sigortacilarla sigorta olunanlar arasinda muqavile konullu olaraq baglanilir Qanunvericiliye uygun olaraq konullu sigortanin her bir novu uzre qaydalar mueyyenlesdirilir dovlet sigorta nezareti orqanlari terefinden lisenziya verilir Bir qayda olaraq konullu sigorta muqavilesi evvelceden mueyyen edilmis sigorta muddeti ucun baglanilir konullu sigorta formasi asagidaki prinsipleri ozunde birlesdirir Konullu sigorta qanuni yolla ve konullu esaslarla fealiyyet gosterir Qanun konullu sigortaya aid olan butun obyektleri mueyyenlesdirir Konkret serait sigorta qaydalari vasitesile tenzimlenir Sigortada konullu istirak Eger sigortalama sertlerine zidd deyilse onda sigortacinin obyekti sigorta etmemeye haqqi yoxdur Hemin prinsip sigortalanma haqqinda ilk telebden sonra sigorta muqavilesinin baglanmasina teminat verir Konullu sigorta obyektlerinin mueyyen hissesini ehate edir Bele ki hec de butun sexsler sigortada istirak etmeyi arzulamir Bundan basqa sigorta sertlerine uygun olaraq sigorta muqavilesinin baglanmasi ucun bezi mehdudiyyetler movcuddur Konullu sigorta hemise sigorta muddeti ile mehdudlasdirilir Muqavilede muddetin baslama ve sona catma vaxti xususi olaraq mueyyenlesdirilir Konullu sigortada fasilesizlik yalniz muddet bitmemisden qabaq tekrar muqavilenin baglanmasi yolu ile mueyyen edilir Konullu sigorta sigorta ayirmalarinin hem bir defeye hem de dovru olaraq odenilmesi seraitinde fealiyyet gosterir Konullu sigorta muqavilesi yalniz sigorta ayirmalarinin bir defelik ve ya dovru olaraq odenilmesi seraitinde quvveye minir Sigorta ayirmalarinin odenilmesi uzunmuddetli sigorta muqavilesinin fealiyyetinin dayandirilmasina sebeb olur Sigorta haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Qanununa esasen sigorta iki esas saheden heyat ve qeyri heyat sigortasi sahelerinden ibaretdir Sigortacilar bu sahelerden biri ve ya her ikisi uzre fealiyyet gostere bilerler Heyat sigortasi sigortalinin olumu saglamliginin is qabiliyyetinin qocaliga yaxud elilliye gore temamile ve ya qismen itirilmesi hallari ucun aparilan sigortadir Heyat sigortasi uzre muqavile muddeti bitdikde ve ya sigorta hadisesi bas verdikde sigorta meblegi sigorta muqavilesinde mueyyen edilmis qaydada ve sertlerle sigortaciya ve ya onun varisine odenilir Heyat sigortasi muqavileleri uzun muddete baglanilir ve bu muddetde yaranmis inflyasiya sigortaliya teminatin verilmesine manecilik yarada biler Bu baximdan sigorta sirketi oz fealiyyetini ele qurmalidir ki sigorta muqavileleri uzre qebul etdiyi ohdelikleri muqavile ile mueyyen olunmus sertler cercivesinde heyata kecire bilsin Qeyri heyat sigortasi sigorta hadisesi bas verdiyi zaman sigortaciya vurulan zerer odenilmekle onun mesuliyyeti emlaki ve emlak menafeleri ile bagli risklerin sigortasidir Formalari RedakteEmlakin sigortasi zamani sigorta meblegi muqavile baglanmasi aninda onun heqiqi deyerinden sigorta deyerinden cox ola bilmez Sigortaci terefinden sigortalinin once qesden aldatmasini subut etmesi hali istisna olmaqla terefler sigorta muqavilesinde mueyyen olunan emlakin deyerini mubahise obyektine cevire bilmezler Eger sigorta muqavilesi ile mueyyen meblegde sigorta odenisinin odenilmesi nezerde tutulmamisdirsa sigorta odemesi sigorta hadisesi zamani sigortalinin ve ya ucuncu sexsin sigortalanmisin emlakina deymis birbasa ziyanin olcusunden cox ola bilmez Sigorta muqavilesinin sertleri ile sigorta odemesi meblegi hedlerinde natural formada ziyanin kompensasiyasi odenilmesi ile sigorta odenisinin evez olunmasi nezerde tutula biler Sexsi sigorta muqavilesinde sigortaci ile sazise gore sigortali terefinden sigorta meblegi mueyyen edilir Sigorta teminati diger sigorta muqavilelerine gore elece de sosial sigorta sosial teminat uzre ve ziyanin qaydasinda sigortaciya ve ya ucuncu sexse catasi meblegden asili olmayaraq ona sigortaciya ve ya ucuncu sexse odenilir Bununla bele sigortacinin olumu zamani xeyir gudene catasi sexsi sigorta uzre sigorta teminati miras emlakinin terkibine daxil deyil Sigorta muqavilesine ve ya qanuna muvafiq olaraq sigortaciya sigortalanin odemeli oldugu sigorta meblegi sigorta haqqi hesab olunur Sigorta tarifi sigorta meblegi vahidinden ve ya sigorta obyektinden sigorta haqqi derecesidir Icbari sigorta ohdelikleri uzre sigorta tarifleri icbari sigorta haqqinda qanunlarda nezerde tutulur Sexsi sigortanin konullu novleri emlak sigortasi ve mesuliyyet sigortasi uzre sigorta tarifleri sigortaci terefinden musteqil hesablanir Sigorta tarifinin konkret olcusu tereflerin raziligi ile sigorta muqavilesinde mueyyen edilir Sigorta obyekti bir nece sigortaci ile birlikde bir muqavile uzre sigortalana biler birge sigorta Bu zaman her bir sigortacinin huquq ve vezifelerini mueyyen eden sertler muqavilede ehtiva olunmalidir Diger sigortacinin tekrar sigortacinin sigortali qarsisinda butun ve ya qismen oz ohdeliklerinin icrasi riskinin muqavilede mueyyen edilmis sertlerde bir sigortaci tekrar sigortaci terefinden sigortalanmasi tekrar sigorta hesab olunur Tekrar sigorta haqqinda muqavileni tekrar sigortaci ile baglayan sigortaci sigorta muqavilesine uygun olaraq tam hecmde sigortali qarsisinda cavabdeh olaraq qalir Sigortacilar oz fealiyyetinin elaqelendirilmesi oz uzvlerinin maraqlarinin qorunmasi ve birge proqramlarin heyata kecirilmesi ucun ittifaqlar assosiasiyalar ve diger birlikler yarada bilerler Bu birliklerin sigorta fealiyyeti ile bilavasite mesgul olmaq huququ yoxdur Sigortalilarin birlikleri nizamnameleri esasinda fealiyyet gosterir ve sigorta fealiyyetine nezaret uzre muvafiq icra hakimiyyeti orqaninda dovlet qeydiyyati kecdikden sonra huquqi sexs statusuna malik olurlar Sigortacilarin esas maliyye sabitliyi onlarda odenilmis nizamname kapitalinin ve sigorta ehtiyatlarinin elece de tekrar sigorta sisteminin olmasidir Sigorta ehtiyatlari sigortacilar terefinden sexsi sigorta emlak sigortasi ve mesuliyyet sigortasi uzre alinmis sigorta haqqlarindan emele gelir Vergiler odenildikden sonra qalan ve sigortacilarin serencamina daxil olan gelirlerden onlar oz fealiyyetini temin etmek ucun zeruri olan fondlar yarada bilerler Sigortacilar sigorta ehtiyatlarini ve diger vesaitleri investisiya etmek ve diger usulla yerlesdirmek elece de sexsi muqavileye dair baglanmis muqavile uzre sigorta meblegi hecminde bu muqavileni baglayan sigortacilara borc vermek huququna malikdir Oz tediyye qabiliyyetini temin etmek ucun sigortacilar aktivlerle onlarin qebul etdiyi sigorta ohdelikleri arasinda normativ nisbetlere riayet etmelidirler Bu nisbetlerin hesablanmasi metodikasi ve onlarin normativ olculeri sigorta fealiyyeti uzerinde nezaret uzre muvafiq icra hakimiyyeti orqani terefinden mueyyen olunur Xususi vesaitler ve sigorta ehtiyatlari hesabina sigortacilarin icrasi imkanlarindan cox olan hecmde ohdelikler qebul eden sigortacilar muvafin ohdeliklerin icrasi riskini tekrar sigortacilardan sigortalamalidir Her hansi bir olkede sigorta fealiyyeti uzerinde dovlet nezareti sigorta fealiyyeti uzerinde nezaret uzre muvafiq icra hakimiyyeti orqani terefinden heyata kecirilir Azerbaycanda bu funksiyani Maliyye Nazirliyinin Bas Dovlet Sigorta Nezareti Idaresi hazirda sigorta xidmeti heyata kecirir Onun esas funksiyalarina aiddir Sigorta fealiyyetinin heyata kecirilmesi ucun sigortacilara lisenziya verilmesi Sigortacilarin ve sigortacilarin birliklerinin vahid Dovlet reyestrinin elece de sigorta brokerlerinin reyestrinin aparilmasi Sigorta tariflerinin esaslandirilmasi ve sigortacilarin tediyye qabiliyyetinin temin edilmesi uzerinde nezaret Sigorta fealiyyeti haqqinda sigorta ehtiyatlarinin gostericilerinin ve sigorta emeliyyatlarinin ucotu formalarinin ve hesabinin formalasmasi ve yerlesmesi qaydalarinin mueyyen edilmesi Qanunla mueyyen edilmis qaydada sigorta fealiyyeti meselelerine adi normativ ve metodik vesaitlerin hazirlanmasi Sigorta fealiyyeti tecrubesinin umumilesdirilmesi ve sigortaya dair olke qanunvericiliyinin inkisafi ve tekmillesdirilmesi uzre tekliflerin mueyyen olunmus qaydada hazirlanmasi ve teqdim edilmesi Sigorta isinde marketinq RedakteSigorta isinde marketinqin mahiyyeti Redakte Sigorta bazari anlayisi iqtisadi edebiyyatda iki aspekte izah olunur Birincisi sigorta bazari alqi satqi bazari obyekti xususi nov defisit emtee sigorta mudafiesi sigorta xidmetleri olan iqtisadi munasibetlerin spesifik bir sahesidir ve burada ona teleb ve teklif formalasir Bazar sigortasi ile sigortali arasinda uzvi elaqeni temin edir Ikincisi sigorta bazari sigorta fealiyyetini heyata keciren sigorta ve tekrar sigorta teskilatlarinin inteqrasiya olunmus murekkeb sistemdir Sigorta bazarinin fealiyyeti deyer qanununa ve teklif qanununa tabe olur Sigorta bazari ele bir iqtisadi munasibetler sistemidir ki burada alqi satqi formalasir Sigorta bazari sigorta xidmetlerine olan teleb ve teklifin miqyasindan asili olaraq daxili xarici ve beynelxalq novlere ayrilir Daxili bazar oz fealiyyetini mueyyen erazide heyata keciren konkret sigortacilar terefinden sigorta xidmetlerine olan telebatin odendiyi her bir ayrica regionda meydana cixan bazardir Xarici sigorta bazari mueyyen erazide sigortacilarla ve sigortalilarla qarsiliqli elaqede olan ve daxili bazarin hududlarindan kenarda yerlesen bazardir Beynelxalq dunya sigorta bazari dunya teserrufati miqyasinda sigorta ve tekrar sigorta fealiyyetini eks etdirir Sigorta marketinqinin funksiyalari Redakte Sigorta marketinqi iki esas funksiyasini yerine yetirir Sigorta xidmetlerine telebin yaradilmasi Musterilerin sigorta menafelerinin temin olunmasiSigorta marketinqinin prinsipleri Redakte Sigortacinin praktiki marketinqi asagidaki esas prinsiplere esaslanir Sigorta bazarinin veziyyetinin derinden oyrenilmesi Sigorta bazarinin seqmentlere bolunmesi YeniliklerSigorta praktikasinda sigorta xidmetlerinin sigortacidan potensial musterilere hereketinin uc metodu tetbiq edilir Ekstensiv metod sigortanin mueyyen novu uzre bir ve ya bir nece sigorta muqavilesi baglamaq qabiliyyeti olan istenilen vasiteciler istifade olunur Istisna metodu sigortacinin bas sigorta agenti ile qarsiliqli fealiyyet gostermesi bu metodda esas yer tutur Secme metod sigortaci iki ve daha cox bas sigorta agentleri ile qarsiliqli fealiyyet gosterir Sigortacinin marketinq strategiyasi Redakte Sigorta marketinqi umumi marketinq elminin terkib hissesi olub sigortaci ile sigortali arasinda qarsiliqli telebatlarin nezere alinmasi ile qarsiliqli elaqeler sistemini ifade edir Muasir dovrde sigorta marketinqi 2 mustevide oyrenilir makroiqtisadi ve praktiki Cunki sigorta marketinqi bir terefde sigorta bazarinin hadisesi hesab edilir ve o sigortanin ifade formasi kimi cixis edir Bu baximdan o makroiqtisadi predmeyin moxzusuna cevrilir Diger terefden ise sigorta marketinqi sigorta sirketlerinin fealiyyetinin praktiki aleti rolunda cixis edir Mehz bu baximdan marketinqin praktiki tereffi sigortacinin bazar semereleiliyinin yukseldilmesi ucun istifade etdiyi aletler cesidini ozunde ifade edir Sigorta marketinqinin strukturunda 2 musteqil istiqamet mueyyenlesir Bazar marketinqi Teskilati ve ya struktur marketinqi Bazar marketinqinin meqsedi xarici muhitin deyisme posesine tesir gosteren amillerin tehlil edilmesi esasiinda sigortacinin fealiyetinin tekmillesmesine yoneldilmisdir Bazar marketinqi ozunde asagidakilari birlesdirir Sigortaci terefinden bazarin oyrenilmesi ve seqmentlesdirilmesi Sigortaci terefinden sigorta cantasinin oyrenilmesi Bazarin hansi sigorta mehsuluna olan telebatinin oyrenilmesi Bazarin hansi sigorta mehsuluna ve sigorta fealiyetinin menfeetli istiqametlere yoneldilmesi Musteri qruplari uzre risk seviyyesinin mueyyenlesdirilmesi Sigorta mehsulunun bazarin teleblerine uygunlasdirilmasi Teskilati marketinqin ise sigorta sirketinin daxili strukturunu optimallasdirilmasi esasinda onun fealiyyet semereliliyinin yukselmesine yoneldilmisdir bura asagidakilar aiddir Sigorta mehsulunun xususiyyetlerinden asili olaraq optimal satis sisteminin mueyyenlesdirilmesi Satisin stimullasdirilmasi Ufuqi ve saquli istiqametlerde emek bolgusunun tekmillesmesi Sigorta sirketlerinin qarsisina qoydugu vezifelere heyetin ixtisas seviyyesine ve xususiyyetlerine uygun olaraq sigorta sirketinin strukturunun tekmillesmesi ve inkisaf etdirilmesi Sigorta sirketlerinde musteqil mesuliyyet merkezlerinin formalasmasi ve bu zaman normativ bolgu sistemlerinden istifade edilmesi Sigorta marketinqi nezeri baximdan asagidaki 3 terkib elementi ozunde mutleq birlesdirmelidir Bazarin oyrenilmesi sigorta cantasinin oyrenilmesi Bazarin tedqiqi sigorta mehsullarina teleblerin islenib hazirlanmasi Sigorta mehsullarinin bazarda yerlesdirilmesi Sigorta bazarinin tedqiqi eyni zamanda hemin bazarin seqmentlesmesine imkan yaratmalidir Bazarin oyrenilmesi prosesini asagidakilar ehtiva edir Musterilerin cografi ve sosial demoqrafik bolgusu Istehlakcilarin tediye qabiliyyeti Sigorta meshulunun reallasdirilmasi ucun musteri bazasinin staqnasiyasinin alinmasi meqsedile reklam aletinden istifade olunmasi Satis helqelerinin saxlanmasi xerclerini Sigorta bazarinin reqabetlilik seviyyesini Potensial musteriler uzre sigorta riskinin hadisesinin orta deyerinin mueyyen edilmesi Sigotracinin sigorta cantasinin tedqiqi ile ozunde musteri bazasinin muxtelif seviyyesi xususiyyetlerinden asili olaraq sigorta hadiselerinin bas vermesi ehtimalini ve qiymetini ozunde eks etdirir Bu zaman asagidaki xususiyyetler nezere alinir ve esas kimi qebul edilir Cografi yerlesme Ixtisas Fealiyyet xarakteri Cinsi Yasi Sigortalanmis risklerin xarakteri Sigorta sirketlerinin marketinq strategiyasi dedikde bazarin konkret melumatlar bazasi esasinda oyrenilmesi ve bazar dinamikasina uygun olaraq sirketin optimal bazar fealiyyeti sisteminin heyata kecirilmesi uzre tedbirler kompleksi basa dusulur Sigorta bazarinin seqmentlesdirilmesi Redakte Sigorta bazarinin tedqiqi marketinqin aparici punktu hesab olunur cunki musteri telebatini tedqiq etmeden semereli marketinq strategiyasi qurmaq qeyri mumkundur Eger telebat duzgun mueyyen edilmisse semereli sigorta mehsulu hazirlana ve bazarda yerlesdirile biler Bazarin oyrenilmesi ucun muxtelif informasiya menbelerinden istifade olunmalidir Xarici menbelere esasen resmi dovlet orqanlarinin melumatlari ictimai teskilatlarin melumatlari muxtelif sorgu merkezlerinin melumatlari huquq muhafize orqanlarinin melumatlari aciq nesriyyat informasiyalari o cumleden internet melumatlari hesab edilir Daxili informasiya menbelerine ise sigorta sirketlerinin ozunun kecirdiyi sorgular huquqi ve fiziki sexsler haqqinda melumat banki reqiblerin elde etdiyi informasiyanin elde edilmesine ve s aid edile biler Bazar tedqiq edildikden sonra onun seqmentlesdirilmesi isi heyata kecirilmelidir Seqmentlesdirme istehlakin qruplari uzre oz mehsullarini maksimal semereli yerlesdirmeye imkan yaradir Sigorta bazarinin seqmentlesdirilmesi ve texniki seqmentasiya Marketinq seqmnetlesdirilmesi zamani sigorta mehsulunun elde edilmesi zamani istehlakcilarin davranis qaydalarina esasen sigorta bazarinin bolgusunu ozunde ehtiva edir Texniki seqmentasiya ise sigortali ucun sigorta hadisesinin bas vermesi riskinin qiymetlendirilmesini temin edir Hem marketinq hem de texniki seqmentlesdirme bazarinin fiziki sexsler uzre istehlakcilari ucun asagidaki kriteriyalari ozunde ifade edir Cografi Demoqrafik Psixoloji Davranis elametleri uzre kriteriyalar Cografi elamet uzre seqmentlesdirme bazarin cografi erazilere bolgusunu nezerde tutur Demoqrafik elamet ise demoqrafik gostericilere istinad edir sigortalinin cinsi yasi aile uzvlerinin sayi gelirlerinin seviyyesi mesguliyyet novu tehsili imkanlari dini inamlari irqi ve milliyyeti Psixoloji seqmentlesdirme zamani sigorta mehsulu istehlakcinin heyat terzine sosial tebeqeye aidiyyatina uygun olaraq tesnifatlasdirilir Bu sigorta sirketine musterinin sosial statusuna uygun sigorta mehsulu yerlesdirilmesine imkan verir Davranis qaydalarina gore seqmentlesdirme istehlakcilarin bilik seviyyesi munasibet normalari mehsula istehlakcinin konkret reaksiyasi esasinda mueyyen edilir Sigorta mehsulu anlayisi Redakte Sigorta mehsulu dedikde sigorta muqavilesi baglanan zaman sigortaliya teklif olunan esas ve elave xidmetler cesidi basa dusulur Sigorta mehsulunun xususiyyeti ve sigorta teminatinin butovluyu birbasa satis sistemi ve sigortacinin qiymet siyaseti esasinda formalasir Nezeri baximdan sigorta mehsulu mehsulun nuvesinden ve onun qabigindan ibaretdir Sigorta mehsulunun nuvesine asagidakilar aid edilir Texniki xarakteristikalari sigorta teminati risk meblegi fransiza ve s Sigorta odenisinin verilmesi seraiti ve sertleri Iqtisadi xarakteristika yeni sigorta tarifi sigorta qiymeti ve meblegi inflyasiya seraitinde sigorta mebleginin indekslesdirilmesi seviyyesi sigortacinin menfeetinde istirak seviyyesi ve s Sigortacinin sigorta hadisesi bas verdikde heyata kecirdiyi elave xidmetler Mehsulun qabiginda ise asagidakilar nezerde tutulur konkret sened yeni sigorta polisi ve ona elave edilenler sigorta mehsulunun reklami sigorta mehsulunun istehlakci ucun aciqlanmasi Mehz sigorta mehsulunun qabiginda sigorta teminatinin istehlak xususiyyetleri oz eksini tapir Sigorta mehsulunun oyrenilmesinde esas cehetlerden biri de onun qiymetinin mueyyenlesdirilmesidir Bura 2 element daxildir istehsal xercleri ve sigortacinin menfeet normasi Praktiki baximdan maya deyeri dedikde sigorta ehtiyatlarina ayirmalari sigorta ofisinin ve agent sebekesinin saxlanmasi habele marketinq xercleri basa dusulur Basqa sozle demis olsaq sigorta mehsulunun maya deyeri dedikde ele bir mebleg basa dusulur ki o hemise sigortalanan riskin ve teqdim olunan sigorta teminatinin xarakterinden asili olacaqdir Menfeet normasi dedikde ise umumilikde maliyye bazari uzre formalasan ve maliyye qoyuluslari uzre elde edilen menfeetlilik normasina uygun gelen bir qiymet elavesi basa dusulur Sigortacinin konkret maliyye strategiyasindan asili olaraq menfeet normasi hem artirila hem de azaldila biler Sigorta mehsulunun bazar qiymetinin tereddudleri de mehz bundan asili olur Sigorta mehsulunun qiymetinin deyismesinin sigorta cantasindaki sigortalilarin sayina olan nisbeti sigorta qiymetine nezeren sigorta xidmetleri istehlakinin elastikliyi adlandirilir Qiymetlerin deyismesi zamani musterilerin sayinin deyismesi ne qeder azdirsa istehlakin elastikliyi de bir o qeder azdir Istehlakin elastiklik gostericisi sigortacinin qiymetler uzre siyasetinin mueyyenlesdirilmesinde en muhum gostericilerden biri hesab olunur Meselen olkemizde MDB de oldugu kimi qiymet uzre istehlakin elastikliyi inkisaf etmis olkelere nisbeten xeyli yuksekdir Bu her seyden evvel insanlarin iqtisadi tefekkuru sigorta medeniyyeti ve s amillerle elaqedardir Sigorta sirketlerinin marketinq siyasetinde muhum meselelerden biri de sigorta mehsulunun movcudlugu tsiklinin oyrenilmesidir Bele ki o diger istehlak mallari tsiklinden xeyli ferqlenir Evvela sigorta mehsulunun tsikli daha uzundur Bele ki sigorta polisleri deyisikliye ugramadan on iller erzinde satila biler Bunu genis istehlak mallari haqqinda demek olmaz Diger ferqli xususiyyet ozunu tsiklin evvelinde cekilen xerclerin hecminde ifade edir Bele ki sigorta mehsulunun heyat tsiklinin evvelinde cekilen xercler genis istehlak mallarina nisbeten xeyli az olur Umumiyyetle sigorta mehsulunun heyat movcudluq tsiklini asagidaki merhelelere bolmek olar Sigorta mehsulunun tedqiqi ve layihelendirilmesi merhelesi Bu merhelede meqsedli bazar seqmenti basqa sozle sigorta mehsulunun yoneldildiyi musteri bazasi mueyyenlesdirilir Bu zaman sigortanin aparilma sertleri ve tarifler de deqiqlesdirilmelidir Bu merhelede mehsulun bazarda testlesdirilmesi isi de aparilmalidir Sigorta mehsulunun bazarda tetbiqi merhelesi Bu merhelede sigortacinin meqsedi mehsula teleb yaratmaqdan ibaretdir Bu zaman adeten satisin hecmi az mehsul ise az taninmis olur Bu merhelede boyuk reklam xerci agent ve informasiya sebekesinin stimullasdirilmasi teleb olunur Artim fazasi merhelesi Bu merhelede sigortacinin marketinq seyleri bazari hemin mehsula acir Teleb artir tarifleri bazar sertlerine uygunlasir Bu ise son neticede istehlakcilarin muvafiq aktiv reaksiyasina yeni canlanmasina sebeb olur Yetkinlik fazasi Bu merhelede satis artimi yavasiyir mehsul ise bazarin adi mehsullarindan birine cevrilir Mehsul bazarda tam oturur ve musteri resurslari tukenir Bazar bu mehsul uzre tam doyur Enme merhelesi Bu zaman mehsul artiq ekser musterileri qane etmir satis azalir Bu merhelede sigortacilar adeten sigorta mehsulunu modernize edirler Eger emeliyyat muveffeqiyyetle kecirilerse onda yeni artim bas vere biler Eks teqdirde sigortaci hemin mehsulu bazarda yerlesdirmekden imtina etmeli yeni layiheler haqda dusunmelidir Dunya sigorta bazari RedakteTek 2018 ci ilde butun dunyada sigorta sirketleri terefinden 5 trilyondan cox ABS dollari hecminde sigorta haqqi toplanib 2 Menbe RedakteXankisiyev B A Sigorta fealiyyetinin esaslari ders vesaiti Baki 2006 Xankisiyev B A Sigorta Baki 2005 Xankisiyev B A Abdullayev P N Sigorta isi ders vesaiti Baki 2004 Istinadlar Redakte 1 2 3 Sigortanin inkisaf tarixi PDF azerb Istifade tarixi 8 iyun 2021 https www swissre com institute research sigma research sigma 2019 03 htmlXarici kecidler RedakteSigorta terminleri lugeti Arxivlesdirilib 2014 08 29 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Sigorta amp oldid 5983713, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.