Sümükcələrdə qısa, tünd-qəhvəyi, daim 15 cüt yeriş ayaqlı bədən olur. Bədənin uzunluğu 5-50 mm arasında dəyişir. Öndən başın böyürlərində 13-100 buğumlu antenalar və müxtəlif sayda sadə gözcüklər yerləşir. Sümükcələr nəm və qaranlıq yerləri sevir, yumşaq və rütubətli meşə döşənəyinə üstünlük verirlər. Ancaq torpaqda və açıq sahələrdə də onlara rast gəlmək olur.
Həyat tərzi
Azərbaycanda aşkar edilmiş növlərin böyük hissəsi Lithobius (14 növ) və Monotarsobius (18 növ) cinslərinə aiddir. Hessebius və Harpolithobius cinslərinin hərəsindən 1 növ qeydə alınmışdır (Bababəyova, 1993). Böyük Qafqaz rayonlarından 10 növ məlumdur: Harpolithobius perplexus Zal., Lithobiys portschinskii Ssell., L.viriatus Ssel., L.kessleri Ssel., L.pussillus Latz., L.antipai Matic., Monotazsobius curtipes C.K. və b. Növlərin çoxu Şəki-Zaqatala zonasında qeydə alınmışdır. Onlar döşənəkdə, torpağın yuxarı qatında, yarpaqlı meşələrdə ağac qabıqlarının altında yaşayır. Burada qeydə alınmış Lithobius antipai Matic Azərbaycanın başqa təbii zonalarında tapılmamışdır. Kiçik Qafqazın ayrı-ayrı biogeosenozlarında qeydə alınmış 8 növdən Lithobius asoer laeviceps Zal., L.Oblongus Ssel. yalnız biri zona üçün səciyyəvidir. Dağ-meşə qonur torpaqlarda Lithobius kessleri Ssel., Monotarsolius lencoranicus Zal., üzüm və yonca altındakı şabalıdı (boz-qəhvəyi) torpaqlarda Lithobius viriatus Ssel., Monotarsolius Lencoranicus Zal. aşkar edilmişdir. Sümükcələrin ən böyük qrupu (14 növ) Lənkəran zonasının rayonlarında qeydə alınmışdır. Bu zonanın kütləvi növlərindən hirkan enliyarpaq meşələrində döşənəkdə və torpağın yuxarı qatında (0-10 sm), eləcə də çay, limon, üzüm plantasiyalarında yaşayan Litholius viriatus Ssel., L.piceus L.K., Monotarsobius lencoranicus Zal. göstərmək olar. Kür-Araz ovalığı rayonlarında yalnız iki növ qeydə alınmışdır: Lithobius cronebergii Ssel. və Monotarsobius curtipes C.K. (Ağsu rayonunda).
Viewing Families in the Order "Lithobiomorpha" (Stone Centipedes)
İstinadlar
Azərbayvcanın heyvanlar aləmi, II cild. Bakı, Elm, 2004
Azərbayvcanın heyvanlar aləmi, II cild. Bakı, Elm, 2004
Avqust 01, 2021
sümükcələr, lithobiomorpha, dodaqayaqlılar, sinfinə, heyvan, dəstəsi, lithobiomorphaeupolybothrus, cavernicoluselmi, təsnifataləmi, heyvanlaryarımaləm, eumetazoylarbölmə, ikitərəflisimmetriyalılaryarımbölmə, ilkağızlılarranqsız, ecdysozoatip, buğumayaqlılaryar. Sumukceler lat Lithobiomorpha dodaqayaqlilar sinfine aid heyvan destesi SumukcelerLithobiomorphaEupolybothrus cavernicolusElmi tesnifatAlemi HeyvanlarYarimalem EumetazoylarBolme IkitereflisimmetriyalilarYarimbolme IlkagizlilarRanqsiz EcdysozoaTip BugumayaqlilarYarimtip CoxayaqlilarSinif DodaqayaqlilarDeste SumukcelerElmi adiLithobiomorphaVikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 553110NCBI 41362EOL 577PBDB 290416 Mundericat 1 Xarici qurulusu 2 Heyat terzi 3 Yayilmasi 4 Tesnifati 5 Edebiyyat 6 Hemcinin bax 7 Xarici kecidler 8 IstinadlarXarici qurulusu RedakteSumukcelerde qisa tund qehveyi daim 15 cut yeris ayaqli beden olur Bedenin uzunlugu 5 50 mm arasinda deyisir Onden basin boyurlerinde 13 100 bugumlu antenalar ve muxtelif sayda sade gozcukler yerlesir Sumukceler nem ve qaranliq yerleri sevir yumsaq ve rutubetli mese doseneyine ustunluk verirler Ancaq torpaqda ve aciq sahelerde de onlara rast gelmek olur 1 Heyat terzi RedakteAzerbaycanda askar edilmis novlerin boyuk hissesi Lithobius 14 nov ve Monotarsobius 18 nov cinslerine aiddir Hessebius ve Harpolithobius cinslerinin heresinden 1 nov qeyde alinmisdir Bababeyova 1993 Boyuk Qafqaz rayonlarindan 10 nov melumdur Harpolithobius perplexus Zal Lithobiys portschinskii Ssell L viriatus Ssel L kessleri Ssel L pussillus Latz L antipai Matic Monotazsobius curtipes C K ve b Novlerin coxu Seki Zaqatala zonasinda qeyde alinmisdir Onlar dosenekde torpagin yuxari qatinda yarpaqli meselerde agac qabiqlarinin altinda yasayir Burada qeyde alinmis Lithobius antipai Matic Azerbaycanin basqa tebii zonalarinda tapilmamisdir Kicik Qafqazin ayri ayri biogeosenozlarinda qeyde alinmis 8 novden Lithobius asoer laeviceps Zal L Oblongus Ssel yalniz biri zona ucun seciyyevidir Dag mese qonur torpaqlarda Lithobius kessleri Ssel Monotarsolius lencoranicus Zal uzum ve yonca altindaki sabalidi boz qehveyi torpaqlarda Lithobius viriatus Ssel Monotarsolius Lencoranicus Zal askar edilmisdir Sumukcelerin en boyuk qrupu 14 nov Lenkeran zonasinin rayonlarinda qeyde alinmisdir Bu zonanin kutlevi novlerinden hirkan enliyarpaq meselerinde dosenekde ve torpagin yuxari qatinda 0 10 sm elece de cay limon uzum plantasiyalarinda yasayan Litholius viriatus Ssel L piceus L K Monotarsobius lencoranicus Zal gostermek olar Kur Araz ovaligi rayonlarinda yalniz iki nov qeyde alinmisdir Lithobius cronebergii Ssel ve Monotarsobius curtipes C K Agsu rayonunda 2 Yayilmasi RedakteButun dunyada melum olan 1100 e yaxin novden MDB de 131 Qafqazda 54 Azerbaycanda 24 nov ve yarimnov qeyde alinmisdir Azerbaycanda Boyuk Qafqaz Kicik Qafqaz Seki Zaqatala Lenkeran zonalarinda ve Agsu rayonunda yayilmisdir Tesnifati RedakteCinsler Lithobius Monotarsobius Hessebius HarpolithobiusNovler Harpolithobius perplexus Zal Lithobiys portschinskii Ssell L viriatus Ssel Lithobius kessleri Ssel L pussillus Latz Lithobius antipai Matic Monotazsobius curtipes C K Lithobius asoer laeviceps Zal L Oblongus Ssel Monotarsolius lencoranicus Zal Lithobius viriatus Ssel L piceus L K Litholius viriatus Ssel Lithobius cronebergii Ssel Edebiyyat RedakteAzerbayvcanin heyvanlar alemi II cild Baki Elm 2004Hemcinin bax RedakteBugumayaqlilarDodaqayaqlilarXarici kecidler RedakteOrder Lithobiomorpha Stone Centipedes Viewing Families in the Order Lithobiomorpha Stone Centipedes Istinadlar Redakte Azerbayvcanin heyvanlar alemi II cild Baki Elm 2004 Azerbayvcanin heyvanlar alemi II cild Baki Elm 2004Menbe https az wikipedia org w index php title Sumukceler amp oldid 5331184, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
