fbpx
Wikipedia

Rus-yapon müharibəsi

Avqust 05, 2021

Rus-yapon müharibəsi (yap. 日露戦争 niti ro-senso; 9 fevral 1904 — 5 sentyabr 1905) – Rusiya və Yaponiya arasında Koreya və Mancuriya üzərində hökmranlıq üçün baş vermişdir.

Rus-Yapon müharibəsi

Zəmin

XX əsrin əvvəllərində Rusiya və Avropa dövlətlərinin Uzaq Şərqdəki maraqları Meyci inqilabından sonra sürətli inkişafa nail olan Yaponiyanın regiondakı maraqları ilə kəsişməyə başladı. Nəticədə ölkələr arasında rəqabət kəskin artdı. Bu müharibə uzaqmənzilli artilleriya, zirehli gəmi, minadaşıyan gəmi kimi yeni silahların ilk dəfə işlədilməsi ilə də tarixə düşmüşdür. Rus-yapon müharibəsi həm də bir Asiya dövlətinin müasir dövrdə ilk dəfə olaraq Avropa dövlətini məğlubiyyətə uğratması ilə əlamətdardır.

İmperator II Nikolayın hakimiyyətinin ilk yarısında onun bütün Rusiya siyasətində əsas yerlərdən birini "Böyük Asiya proqramı"na əsasən Uzaq Şərq məsələsi tuturdu. Hələ Reveldə imperator II Vilhelmlə görüşü zamanı Rusiya imperatoru birbaşa, açıqca bildirmişdi ki, o, Rusiyanın Şərqi Asiyada qüvvətlənməsi və təsir gücünün artmasına öz hakimiyyətinin "Əsas vəzifəsi" kimi baxır. Rusiyanın Uzaq Şərqdə üstünlüyünə ən böyük hədə Yaponiya idi. Qarşıdurmanın qaçılmaz olduğunu öncədən görən II Nikolay nəinki diplomatik yollarla, həmçinin, hərbi yollarla da müxtəlif tədbirlər görürdü. Belə ki, Avstriya ilə anlaşmanın əldə olunması və Almaniya ilə münasibətlərin yaxşılaşdırılması Rusiyanın mövqelərini möhkəmlədir və həmçinin, Sibir yollarının inşası, donanmanın gücləndirilməsi müharibə ehtimalına qarşı tədbirlərin təmin olunmasına xidmət edirdi. Məlum olduğu kimi, Rusiya və Yaponiya arasında diplomatik münasibətlər hələ 1855-ci ildə pozulmuşdu. Rusiyanın xarici işlər naziri Qorçakov Rusiyanın Yaponiya və Çinlə yaxınlaşmasında maraqlı şəxslərdən biri idi. Qorçakov bu 2 dövlətin dünya siyasətinə gələcək təsirini hiss edirdi və Rusiyanı bu dövlətlə rəqabətdən yayındırmağa çalışırdı. Ancaq Rusiyanın dövlət maraqları onun Uzaq Şərqdə möhkəmlənməsini tələb edirdi. Lakin Rusiya hakimiyyət dairələrində böyük ümid edirdilər ki, Rusiyanın əzəməti qorxusu Yaponiyanı birbaşa hücuma keçməkdən çəkindirəcəkdir. 1867-1868-ci illərdəki burjua inqilabının natamamlığı nəticəsində Yaponiyada daxili bazarın son dərəcə məhdud olması işğalçılıq meyllərini gücləndirmişdi. Hakim dairələr yapon kapitalizminin təşəkkülündən doğan daxili ziddiyətləri özgə torpaqlara təcavüz etmək yolu ilə həll etməyə çalışırdılar.

Müharibənin başlanması

Yaponiyanın müstəmləkə təcavüzünün ilk hədəflərindən biri Koreya olmuşdur. XIX əsrin axırlarında Çini birlikdə istismar etmək və onu "nüfuz dairələrinə" bölmək üçün ilk addımı İngiltərə və ABŞ-ın köməyi ilə Yaponiya atdı. Koreya uğrunda mübarizə 1894-1895-ci illərdə Çin-Yaponiya müharibəsinə səbəb oldu. 1895-ci ilin aprelində Çinlə Yaponiya arasında imzalanmış Smonsek müqaviləsinə görə Çin Koreyanın müstəqilliyini tanıdı, Tayvan və Lyaodun Yaponiyaya verildi. Çin böyük məbləğdə təzminat ödəməli oldu. Yaponiya ilə müharibədə məğlubiyyət Çinin müstəmləkəçi dövlətlər arasında bölüşdürülməsi prosesini sürətləndirdi. ABŞ Çinin müstəmləkəçi dövlətlər tərəfindən bölüşdürülməsi prosesindən kənarda qalmaq istəmirdi. ABŞ dövlət katibi C.M.Hey 1899-cu ildə verdiyi notada "açıq qapı" adlandırılan doktrinanı elan etdi. Doktrinanın mahiyyəti bundan ibarət idi ki, ölkələr Çinin ayrı-ayrı regionları və portları ilə artıq müqavilə bağlamış digər dövlətlərin hüquqlarına müdaxilə etməmək, başqa ölkələrin maraq dairələrini pozmamaq, öz nüfuz dairələrinə daxil olan gəmilər üçün daha yüksək rüsum təyin etməmək barədə öhdəlik götürməli idilər. Bu doktrinanın meydana çıxması məhz o zaman mümkün oldu ki, ABŞ iqtisadi inkişafda aparıcı Avropa dövlətlərinin səviyyəsinə çatdı və onlarla rəqabət apara bilərdi. Əgər əvvəl elan olunmuş Monro və Olini doktrinaları Avropa ölkələrinin Latın Amerikası qitəsinin işlərinə müdaxiləsinə qarşı yönəlmişdisə, Hey doktrinası ondan fərqli olaraq artıq ABŞ üçün Çində başqa dövlətlərlə bərabər iqtisadi imkanlar tələb edirdi. 1902-ci ildə bütün Avropa dövlətləri Heyin təklifini qəbul etdilər. Rusiyaya gəlincə isə o, bir sıra qeyd-şərtlər etdi, belə ki, onun Çinə daşıdığı malların tarif müdafiəsinə ehtiyac vardı. Çinə hamıdan yaxında yerləşən və bunula da əlaqədar olaraq başqa ölkələr qarşısında üstünlüyə malik olan Yaponiya Amerikanın təklifinə etiraz etmədi. Beləliklə, yalnız Rusiya xüsusi mövqe tuturdu ki,bu da müəyyən mənada ABŞ, İngiltərə və Yaponiyanın Uzaq Şərqdə ona qarşı yaxınlaşmasına təsir göstərdi.

XX əsrin əvvəllərində Rusiyada kapitalizmin inkişafı xeyli sürətlənmişdi. Burada kapitalizm təhkimçi mülkədarların tədricən burjua təsərrüfatçısına çevrilməsi yolu ilə inkişaf edirdi. Bu isə kəndlilərin əsas kütləsinin uzun müddət mülkədar asılılığından saxlanmasına səbəb olurdu. Sənayeçilər iri fabrik – zavodlar inşa etdirir, dəmiryolu tikintisi coşqun surətlə genişlənir, banklar və səhmdar cəmiyyətləri artırdı. Rusiyada sindikatlar sayca üstünlüyə malik idilər. 1902-1907-ci illərdə burada "Truboprokat" , "Prodamet" ,"Qvozd" , "Prodauqol" və s. inhisarlar meydana gəlmişdir. İnhisarlarla sıx əlaqədə olan iri banklar ölkədə həlledici rol oynamağa başlamışdılar. XX əsrin əvvəllərində ölkədə ictimai-siyasi proseslər dərinləşməyə başlamışdı. Burjua –liberal, sosial-demokrat hərəkatı güclənmiş, ilk siyasi partiyalar yaranmağa başlamışdı.

XX əsrin başlanğıcında Yaponiya iqtisadi cəhətdən Avropanın digər böyük dövlətlərindən və ABŞ-dan hələ geridə qalmaqda idi. 1900-1903-cu illərin dünya iqtisadi böhranı ölkədə kapitalın və istehsalın təmərküzləşməsi prosesini sürətləndirmişdi.

Yaponiya inhisarlarının səciyyəvi cəhətlərindən biri ondan ibarət idi ki, onlar sələmçi-ticarət kapitalı əsasında yaranaraq inkişaf etmişdilər. Bu isə inhisarların quruluşunda və fəaliyətində yarımfeodal üsullarının hökm sürməsi ilə müşaiət edilirdi. II səciyyəvi cəhət inhisarlaşma prosesinin sənayenin inkişafını aşağı səviyyədə olduğu şəraitdə getməsində idi. Ölkənin iqtisadi inkişafında maraqlı olan hakimiyyət dairələri inhisarlara fəal köməklik göstərir və onları müdafiə edirdilər. Yapon kapitalizmi hərbi-feodal səciyəsi daşıyırdı, bu da mahiyyət etibarilə inhisarçı kapitalizm ilə yarımfeodal qalıqların çulğaşmasından ibarət idi.

Müharibənin gedişi

1904-cü ilin fevralın 5-də Yaponiya xarici işlər naziri Cyutaro Komuro Peterburqdakı səfirə teleqraf göndərdi ki, "bu mənasız,boş danışıqları qurtarsın" və Rusiya ilə diplomatik danışıqları kəssin. 6 fevral 1904-cü ildə artıq Yaponiya ilə Rusiya arasında diplomatik əlaqələr kəsildi. 2 gün sonra fevralın 8-dən 9-na keçən gecə Yaponiya müharibə elan etmədən Rusiyaya qarşı hərbi əməliyatlara başladı. Yaponlar Port-Artur və Çemulpo hərbi dəniz bazalarına hücum etdi. ABŞ və İngiltərə Yaponiyanın Rusiyaya qarşı müharibəyə başlamasında maraqlı idi və ona iqtisadi yardım göstərirdi. Rusiyaya isə Fransa kömək edirdi. Almaniya bildirirdi ki, Rusiya-Yaponiya müharibəsinə qarışmayacaq. Eyni zamanda Almaniya Uzaq Şərqdə müharibənin başlanmasını razılıqla qarşıladı. Almaniya bildirdi ki, Avstriya-Macarıstan Balkanlarda Rusiyanın mənafeləri üçün təhlükə yaratmayacaq. Yaponiya müharibəyə işğalçılıq məqsədilə başladığını gizlətmirdi. 1904-cü ilin əvvəlində Yaponiyanın Rusiyaya qarşı müharibəyə başlaması üçün əlverişli şərait yaranmışdı. İngiltərə Türkiyədən tələb etmişdi ki, Qara dəniz boğazlarından Rusiyanın gəmilərini buraxmasın. 1904-cü ildə ABŞ və İngiltərə Yaponiyaya 6%-lə 110 milyon dollar kredit vermişdi. Yaponiya hökuməti krediti gömrük hesabına qaytarmalı idi. 1905-ci ilin martında ABŞ və İngiltərə Yaponiyaya 4,5%-lə 150 milyon dollar kredit verdi ki, Yaponiya bunu tütün satışından əldə etdiyi gəlirlər hesabına qaytarmalı idi. Yaponiyanın hərbi xərclərinin 40%-i xarici yardıma əsaslanırdı.

Müharibənin başa çatması və itkilər

ABŞ və İngiltərə üçün rus-yapon müharibəsi böyük gəlir mənbəyi idi. ABŞ Rusiyanın siyasətini Uzaq Şərqdə öz mənafeləri üçün əsas təhlükə mənbəyi sayırdı. Lakin mənafe ümumiliyi ABŞ-la İngiltərə arasında ziddiyətləri aradan qaldırmadı. Yaponiyanın siyasəti də ABŞ-ın Uzaq Şərqdəki mənafeləri üçün təhlükə yaradırdı. İngiltərə bitərəf olduğunu bildirdi. Fransa isə Uzaq Şərqdə müharibəyə qoşulmaq,xüsusilə İngiltərəyə qarşı hərbi əməliyatlara başlamaq istəmirdi. Lakin yapon diplomatiyası Rusiya ilə Almaniya arasında münasibətlərin kəskinləşməsinə nail olmadı. Ona görə Rusiya hökuməti Yaponiya ilə müharibə zamanı ölkənin qərb sərhədlərinin təhlükəsizliyi üçün narahat deyildi. Bu qanlı savaşlardan Rusiya İmperiyası

31458 ölü; 146032 yaralı;

Yaponiya İmperatorluğu isə

47387 ölü; 173425 yaralı ilə çıxdı.

Bundan əlavə bu müharibədə 20000 çinli öldü. 12128 insan Rusiya tərəfdən, 27192 insan isə Yaponiya tərəfdən xəstəliklər nəticəsində həyatını itirib bu müharibədə. Müharibə Rusiyanın Mancuriyadan qoşunlarını çəkməsini bildirən bir müqaviləyə əməl etməməsi ilə başladı. Yaponlar bunu bəhanə edib fevral ayının 9-da gözlənilmədən Lyoyandakı rus əsgərlərinə hücum etdilər və bununla da Rus-yapon savaşı başladı. 1891-1903-cü illər arasında tikilmiş Trans-Sibir dəmiryolu Rusiyanın Mancuriyadakı hərbi birliklərinə silah və əsgəri yardım etmək üçün hələ də yetərsiz idi. Digər yandan rus komandanlığının bacarıqsızlığı bu müharibədə əvvəlcə Lyaoyan müharibəsinin (avqust 1904-cü il) daha sonra isə Mukden dəniz müharibəsinin (fevral-mart 1905-ci il) uduzulmasıyla nəticələndi. 1905-ci ilin may ayında baş verən Susima dəniz müharibəsində də rus eskadrası tamamilə məhv edildi. Həmçinin 1904-cü ilin may ayından mühasirə də olan Port-Artur qalası həmin ilin dekabr ayında yaponlar tərəfindən ələ keçirildi. Susima dəniz müharibəsində Yaponiya admiralı Toqo Heihaçironun rəhbərlik etdiyi yapon donanmasının rus donanmasına yardım etmək üçün 1904-cü ilin oktyabr ayından Rusiyanın Baltik dənizi sahillərinin Liepaja limanından Admiral Z.P.Rojestvenskinin rəhbərliyi altında yola çıxmış və Vladivostoka gəlmək üçün çox uzun bir yol gəlmiş Rus Baltik Filosunu məhv etməsi ilə Rusiya donanması tamamilə məhv edilmişdi. Bu məğlubiyyətdən sonra Rusiya çarı II Nikolay Yaponiya İmperatorluğu ilə danışıqlara başlamaq qərarına gəldi.

Müharibənin yekunu

  Əsas məqalə: Portsmut sülh müqaviləsi
 
Portsmut danışıqları (1905)

ABŞ prezidenti Teodor Ruzveltin səyləriylə 9 avqust-5 sentyabr arasında ABŞ-ın Nyu-Hempşir ştatının Portsmut şəhərində sülh müqaviləsi bağlandı. Bu müqaviləyə əsasən Rusiya:

1) Yaponiya İmperatorluğu tərəfindən Koreyanın işğalını təsdiqləyirdi;

2) Lyaodun yarımadasını və Port-Artur qalasını Yaponiya İmperatorluğuna verirdi;

3) Saxalin adasının cənub hissəsi və Kiril adalarını Yaponiya İmperatorluğuna verirdi.

Bununla belə Rusiya İmperiyası Mancuriyanın şimalını yenə əlində saxlamağı bacardı.

Ölkə daxilində müharibəyə münasibət

Müharibə ərəfəsində olduğu kimi müharibə başlananda da Peterburqda ölkənin Uzaq Şərqdə xarici siyasət strategiyası və müharibənin məqsədləri barədə vahid rəy yox idi. Başında stats-katib A.M.Bezobrazov duran və hələ boksçu üsyanının yatırılması zamanı Çinə daxil olan Bezobrazov güruhu adlanan qruplaşma Rusiyanın Mancuriyada və Koreyada nüfuzunun güclənməsinə yönələn qəti kurs uğrunda çıxış edirdi. 1903-cü ilin martında Mancuriyadan qayıtmış Bezobrazov hazırlayıb çara göndərdiyi məruzədə Koreyada konsessiyala malik olmanın Rusiya üçün faydalarını hər cür qeyd edirdi. Bütün bu məsələlər Mancuriya və Koreyada rus konsessiyalarının istismarı üçün şəxsi cəmiyyətin yaradılmasının taleyi həll olunan 26 mart tarixli xüsusi müşavirədə müzakirə olundu. Bu təkliflər Uzaq Şərqdə vəziyyəti mürəkkəbləşdirir və Yaponiya ilə münasibətləri daha da qızışdırırdı. V.N.Lamzdorfun dəstək verdiyi S.Y.Vitte rus qoşunlarının Mancuriyadan çıxarılmasının tərəfdarı idi. Lakin daxili işlər naziri V.K.Pleve Bezobrazovçuların tərəfini tutaraq, şəxsi cəmiyyətlərin yaradılması uğrunda çıxış etdi. Bu məsələnin həlli zamanı Vitte və Lamzdorf təcrid olunmuş vəziyyətə düşdülər və son nəticədə Uzaq Şərqdə Rus Meşə Sənayesi Cəmiyyətinin nizamnaməsi qəbul olundu. Çinin bir sıra şəhərlərindən qoşunların hələlik çıxarılmaması qərara alındı. Tarixdə "yeni kurs" kimi məşhur olan bu siyasətə həm çarın ətrafında və hökumətdə, həm də sahibkarlar arasında olan nüfuzlu şəxslər dəstək verirdilər. Onların arasında böyük knyaz Aleksandr Mixayloviç, Kvantun vilayətinin rəisi Y.İ. Alekseyev, daxili işlər naziri V.K. Pleve, qraf İ.İ. Vorontsov-Daşkov və başqaları vardı. Bu qrupun ideoloqu istefada olan potmistr A.M. Bezobrozov idi. Koreyanın ərazisində gəlirinin yarısının birbaşa çar xəzinəsinə daxil olmalı olduğu konsessiyaların yaradılması kimi avantürist layihələr yolu ilə Bezobrazovçular II Nikolayın dəstəyinə nail oldular. "Yeni kurs" açıq-aşkar avantüra idi və onun dövlət maraqları ilə heç bir əlaqəsi yox idi. Çünki Uzaq Şərqdə vəziyyətin kəskinləşməsinə və Yaponiya ilə müharibəyə doğru aparırdı. Lakin çarın dəstəyini alaraq, o, maliyyə naziri S.Y.Vittenin, xarici işlər naziri V.N.Lamzdorfun təklif etdiyi və hərbi nazir A.N.Kuropatkinin dəstək verdiyi mötədil və ölçülüb-biçilmiş yanaşmanı üstələdi. Vitte nazir postunu itirdi, postunu saxlamış Lamzdorfun mövqeləri isə zəiflədi.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. "...imperial Japan was at the forefront of hegemonic wars in a quest to extend the Japanese hegemony over Korea to the entire Asia-Pacific region – the Sino–Japanese War of 1894–95 to gain dominance in Korea, the Russo–Japanese War of 1904–5 for mastery over Manchuria and Korea" The Two Koreas and the Great Powers, Cambridge University Press, 2006, page 2.

Xarici keçidlər

  Vikianbarda Rus-yapon müharibəsi ilə əlaqəli mediafayllar var.

Avqust 05, 2021
yapon, müharibəsi, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, 日露戦争, niti, senso, fevral, 1904, sentyabr, 1905, rusiya, yaponiya, arasında, koreya, mancuriya, üzərində, hökmranlıq, üç. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Rus yapon muharibesi yap 日露戦争 niti ro senso 9 fevral 1904 5 sentyabr 1905 Rusiya ve Yaponiya arasinda Koreya ve Mancuriya uzerinde hokmranliq ucun bas vermisdir 1 Rus Yapon muharibesi Mundericat 1 Zemin 2 Muharibenin baslanmasi 3 Muharibenin gedisi 4 Muharibenin basa catmasi ve itkiler 5 Muharibenin yekunu 6 Olke daxilinde muharibeye munasibet 7 Hemcinin bax 8 Istinadlar 9 Xarici kecidlerZemin RedakteXX esrin evvellerinde Rusiya ve Avropa dovletlerinin Uzaq Serqdeki maraqlari Meyci inqilabindan sonra suretli inkisafa nail olan Yaponiyanin regiondaki maraqlari ile kesismeye basladi Neticede olkeler arasinda reqabet keskin artdi Bu muharibe uzaqmenzilli artilleriya zirehli gemi minadasiyan gemi kimi yeni silahlarin ilk defe isledilmesi ile de tarixe dusmusdur Rus yapon muharibesi hem de bir Asiya dovletinin muasir dovrde ilk defe olaraq Avropa dovletini meglubiyyete ugratmasi ile elametdardir Imperator II Nikolayin hakimiyyetinin ilk yarisinda onun butun Rusiya siyasetinde esas yerlerden birini Boyuk Asiya proqrami na esasen Uzaq Serq meselesi tuturdu Hele Revelde imperator II Vilhelmle gorusu zamani Rusiya imperatoru birbasa aciqca bildirmisdi ki o Rusiyanin Serqi Asiyada quvvetlenmesi ve tesir gucunun artmasina oz hakimiyyetinin Esas vezifesi kimi baxir Rusiyanin Uzaq Serqde ustunluyune en boyuk hede Yaponiya idi Qarsidurmanin qacilmaz oldugunu onceden goren II Nikolay neinki diplomatik yollarla hemcinin herbi yollarla da muxtelif tedbirler gorurdu Bele ki Avstriya ile anlasmanin elde olunmasi ve Almaniya ile munasibetlerin yaxsilasdirilmasi Rusiyanin movqelerini mohkemledir ve hemcinin Sibir yollarinin insasi donanmanin guclendirilmesi muharibe ehtimalina qarsi tedbirlerin temin olunmasina xidmet edirdi Melum oldugu kimi Rusiya ve Yaponiya arasinda diplomatik munasibetler hele 1855 ci ilde pozulmusdu Rusiyanin xarici isler naziri Qorcakov Rusiyanin Yaponiya ve Cinle yaxinlasmasinda maraqli sexslerden biri idi Qorcakov bu 2 dovletin dunya siyasetine gelecek tesirini hiss edirdi ve Rusiyani bu dovletle reqabetden yayindirmaga calisirdi Ancaq Rusiyanin dovlet maraqlari onun Uzaq Serqde mohkemlenmesini teleb edirdi Lakin Rusiya hakimiyyet dairelerinde boyuk umid edirdiler ki Rusiyanin ezemeti qorxusu Yaponiyani birbasa hucuma kecmekden cekindirecekdir 1867 1868 ci illerdeki burjua inqilabinin natamamligi neticesinde Yaponiyada daxili bazarin son derece mehdud olmasi isgalciliq meyllerini guclendirmisdi Hakim daireler yapon kapitalizminin tesekkulunden dogan daxili ziddiyetleri ozge torpaqlara tecavuz etmek yolu ile hell etmeye calisirdilar Muharibenin baslanmasi RedakteYaponiyanin mustemleke tecavuzunun ilk hedeflerinden biri Koreya olmusdur XIX esrin axirlarinda Cini birlikde istismar etmek ve onu nufuz dairelerine bolmek ucun ilk addimi Ingiltere ve ABS in komeyi ile Yaponiya atdi Koreya ugrunda mubarize 1894 1895 ci illerde Cin Yaponiya muharibesine sebeb oldu 1895 ci ilin aprelinde Cinle Yaponiya arasinda imzalanmis Smonsek muqavilesine gore Cin Koreyanin musteqilliyini tanidi Tayvan ve Lyaodun Yaponiyaya verildi Cin boyuk meblegde tezminat odemeli oldu Yaponiya ile muharibede meglubiyyet Cinin mustemlekeci dovletler arasinda bolusdurulmesi prosesini suretlendirdi ABS Cinin mustemlekeci dovletler terefinden bolusdurulmesi prosesinden kenarda qalmaq istemirdi ABS dovlet katibi C M Hey 1899 cu ilde verdiyi notada aciq qapi adlandirilan doktrinani elan etdi Doktrinanin mahiyyeti bundan ibaret idi ki olkeler Cinin ayri ayri regionlari ve portlari ile artiq muqavile baglamis diger dovletlerin huquqlarina mudaxile etmemek basqa olkelerin maraq dairelerini pozmamaq oz nufuz dairelerine daxil olan gemiler ucun daha yuksek rusum teyin etmemek barede ohdelik goturmeli idiler Bu doktrinanin meydana cixmasi mehz o zaman mumkun oldu ki ABS iqtisadi inkisafda aparici Avropa dovletlerinin seviyyesine catdi ve onlarla reqabet apara bilerdi Eger evvel elan olunmus Monro ve Olini doktrinalari Avropa olkelerinin Latin Amerikasi qitesinin islerine mudaxilesine qarsi yonelmisdise Hey doktrinasi ondan ferqli olaraq artiq ABS ucun Cinde basqa dovletlerle beraber iqtisadi imkanlar teleb edirdi 1902 ci ilde butun Avropa dovletleri Heyin teklifini qebul etdiler Rusiyaya gelince ise o bir sira qeyd sertler etdi bele ki onun Cine dasidigi mallarin tarif mudafiesine ehtiyac vardi Cine hamidan yaxinda yerlesen ve bunula da elaqedar olaraq basqa olkeler qarsisinda ustunluye malik olan Yaponiya Amerikanin teklifine etiraz etmedi Belelikle yalniz Rusiya xususi movqe tuturdu ki bu da mueyyen menada ABS Ingiltere ve Yaponiyanin Uzaq Serqde ona qarsi yaxinlasmasina tesir gosterdi XX esrin evvellerinde Rusiyada kapitalizmin inkisafi xeyli suretlenmisdi Burada kapitalizm tehkimci mulkedarlarin tedricen burjua teserrufatcisina cevrilmesi yolu ile inkisaf edirdi Bu ise kendlilerin esas kutlesinin uzun muddet mulkedar asililigindan saxlanmasina sebeb olurdu Senayeciler iri fabrik zavodlar insa etdirir demiryolu tikintisi cosqun suretle genislenir banklar ve sehmdar cemiyyetleri artirdi Rusiyada sindikatlar sayca ustunluye malik idiler 1902 1907 ci illerde burada Truboprokat Prodamet Qvozd Prodauqol ve s inhisarlar meydana gelmisdir Inhisarlarla six elaqede olan iri banklar olkede helledici rol oynamaga baslamisdilar XX esrin evvellerinde olkede ictimai siyasi prosesler derinlesmeye baslamisdi Burjua liberal sosial demokrat herekati guclenmis ilk siyasi partiyalar yaranmaga baslamisdi XX esrin baslangicinda Yaponiya iqtisadi cehetden Avropanin diger boyuk dovletlerinden ve ABS dan hele geride qalmaqda idi 1900 1903 cu illerin dunya iqtisadi bohrani olkede kapitalin ve istehsalin temerkuzlesmesi prosesini suretlendirmisdi Yaponiya inhisarlarinin seciyyevi cehetlerinden biri ondan ibaret idi ki onlar selemci ticaret kapitali esasinda yaranaraq inkisaf etmisdiler Bu ise inhisarlarin qurulusunda ve fealiyetinde yarimfeodal usullarinin hokm surmesi ile musaiet edilirdi II seciyyevi cehet inhisarlasma prosesinin senayenin inkisafini asagi seviyyede oldugu seraitde getmesinde idi Olkenin iqtisadi inkisafinda maraqli olan hakimiyyet daireleri inhisarlara feal komeklik gosterir ve onlari mudafie edirdiler Yapon kapitalizmi herbi feodal seciyesi dasiyirdi bu da mahiyyet etibarile inhisarci kapitalizm ile yarimfeodal qaliqlarin culgasmasindan ibaret idi Muharibenin gedisi Redakte1904 cu ilin fevralin 5 de Yaponiya xarici isler naziri Cyutaro Komuro Peterburqdaki sefire teleqraf gonderdi ki bu menasiz bos danisiqlari qurtarsin ve Rusiya ile diplomatik danisiqlari kessin 6 fevral 1904 cu ilde artiq Yaponiya ile Rusiya arasinda diplomatik elaqeler kesildi 2 gun sonra fevralin 8 den 9 na kecen gece Yaponiya muharibe elan etmeden Rusiyaya qarsi herbi emeliyatlara basladi Yaponlar Port Artur ve Cemulpo herbi deniz bazalarina hucum etdi ABS ve Ingiltere Yaponiyanin Rusiyaya qarsi muharibeye baslamasinda maraqli idi ve ona iqtisadi yardim gosterirdi Rusiyaya ise Fransa komek edirdi Almaniya bildirirdi ki Rusiya Yaponiya muharibesine qarismayacaq Eyni zamanda Almaniya Uzaq Serqde muharibenin baslanmasini raziliqla qarsiladi Almaniya bildirdi ki Avstriya Macaristan Balkanlarda Rusiyanin menafeleri ucun tehluke yaratmayacaq Yaponiya muharibeye isgalciliq meqsedile basladigini gizletmirdi 1904 cu ilin evvelinde Yaponiyanin Rusiyaya qarsi muharibeye baslamasi ucun elverisli serait yaranmisdi Ingiltere Turkiyeden teleb etmisdi ki Qara deniz bogazlarindan Rusiyanin gemilerini buraxmasin 1904 cu ilde ABS ve Ingiltere Yaponiyaya 6 le 110 milyon dollar kredit vermisdi Yaponiya hokumeti krediti gomruk hesabina qaytarmali idi 1905 ci ilin martinda ABS ve Ingiltere Yaponiyaya 4 5 le 150 milyon dollar kredit verdi ki Yaponiya bunu tutun satisindan elde etdiyi gelirler hesabina qaytarmali idi Yaponiyanin herbi xerclerinin 40 i xarici yardima esaslanirdi Muharibenin basa catmasi ve itkiler RedakteABS ve Ingiltere ucun rus yapon muharibesi boyuk gelir menbeyi idi ABS Rusiyanin siyasetini Uzaq Serqde oz menafeleri ucun esas tehluke menbeyi sayirdi Lakin menafe umumiliyi ABS la Ingiltere arasinda ziddiyetleri aradan qaldirmadi Yaponiyanin siyaseti de ABS in Uzaq Serqdeki menafeleri ucun tehluke yaradirdi Ingiltere biteref oldugunu bildirdi Fransa ise Uzaq Serqde muharibeye qosulmaq xususile Ingiltereye qarsi herbi emeliyatlara baslamaq istemirdi Lakin yapon diplomatiyasi Rusiya ile Almaniya arasinda munasibetlerin keskinlesmesine nail olmadi Ona gore Rusiya hokumeti Yaponiya ile muharibe zamani olkenin qerb serhedlerinin tehlukesizliyi ucun narahat deyildi Bu qanli savaslardan Rusiya Imperiyasi31458 olu 146032 yarali Yaponiya Imperatorlugu ise47387 olu 173425 yarali ile cixdi Bundan elave bu muharibede 20000 cinli oldu 12128 insan Rusiya terefden 27192 insan ise Yaponiya terefden xestelikler neticesinde heyatini itirib bu muharibede Muharibe Rusiyanin Mancuriyadan qosunlarini cekmesini bildiren bir muqavileye emel etmemesi ile basladi Yaponlar bunu behane edib fevral ayinin 9 da gozlenilmeden Lyoyandaki rus esgerlerine hucum etdiler ve bununla da Rus yapon savasi basladi 1891 1903 cu iller arasinda tikilmis Trans Sibir demiryolu Rusiyanin Mancuriyadaki herbi birliklerine silah ve esgeri yardim etmek ucun hele de yetersiz idi Diger yandan rus komandanliginin bacariqsizligi bu muharibede evvelce Lyaoyan muharibesinin avqust 1904 cu il daha sonra ise Mukden deniz muharibesinin fevral mart 1905 ci il uduzulmasiyla neticelendi 1905 ci ilin may ayinda bas veren Susima deniz muharibesinde de rus eskadrasi tamamile mehv edildi Hemcinin 1904 cu ilin may ayindan muhasire de olan Port Artur qalasi hemin ilin dekabr ayinda yaponlar terefinden ele kecirildi Susima deniz muharibesinde Yaponiya admirali Toqo Heihacironun rehberlik etdiyi yapon donanmasinin rus donanmasina yardim etmek ucun 1904 cu ilin oktyabr ayindan Rusiyanin Baltik denizi sahillerinin Liepaja limanindan Admiral Z P Rojestvenskinin rehberliyi altinda yola cixmis ve Vladivostoka gelmek ucun cox uzun bir yol gelmis Rus Baltik Filosunu mehv etmesi ile Rusiya donanmasi tamamile mehv edilmisdi Bu meglubiyyetden sonra Rusiya cari II Nikolay Yaponiya Imperatorlugu ile danisiqlara baslamaq qerarina geldi Muharibenin yekunu Redakte Esas meqale Portsmut sulh muqavilesi Portsmut danisiqlari 1905 ABS prezidenti Teodor Ruzveltin seyleriyle 9 avqust 5 sentyabr arasinda ABS in Nyu Hempsir statinin Portsmut seherinde sulh muqavilesi baglandi Bu muqavileye esasen Rusiya 1 Yaponiya Imperatorlugu terefinden Koreyanin isgalini tesdiqleyirdi 2 Lyaodun yarimadasini ve Port Artur qalasini Yaponiya Imperatorluguna verirdi 3 Saxalin adasinin cenub hissesi ve Kiril adalarini Yaponiya Imperatorluguna verirdi Bununla bele Rusiya Imperiyasi Mancuriyanin simalini yene elinde saxlamagi bacardi Olke daxilinde muharibeye munasibet RedakteMuharibe erefesinde oldugu kimi muharibe baslananda da Peterburqda olkenin Uzaq Serqde xarici siyaset strategiyasi ve muharibenin meqsedleri barede vahid rey yox idi Basinda stats katib A M Bezobrazov duran ve hele bokscu usyaninin yatirilmasi zamani Cine daxil olan Bezobrazov guruhu adlanan qruplasma Rusiyanin Mancuriyada ve Koreyada nufuzunun guclenmesine yonelen qeti kurs ugrunda cixis edirdi 1903 cu ilin martinda Mancuriyadan qayitmis Bezobrazov hazirlayib cara gonderdiyi meruzede Koreyada konsessiyala malik olmanin Rusiya ucun faydalarini her cur qeyd edirdi Butun bu meseleler Mancuriya ve Koreyada rus konsessiyalarinin istismari ucun sexsi cemiyyetin yaradilmasinin taleyi hell olunan 26 mart tarixli xususi musavirede muzakire olundu Bu teklifler Uzaq Serqde veziyyeti murekkeblesdirir ve Yaponiya ile munasibetleri daha da qizisdirirdi V N Lamzdorfun destek verdiyi S Y Vitte rus qosunlarinin Mancuriyadan cixarilmasinin terefdari idi Lakin daxili isler naziri V K Pleve Bezobrazovcularin terefini tutaraq sexsi cemiyyetlerin yaradilmasi ugrunda cixis etdi Bu meselenin helli zamani Vitte ve Lamzdorf tecrid olunmus veziyyete dusduler ve son neticede Uzaq Serqde Rus Mese Senayesi Cemiyyetinin nizamnamesi qebul olundu Cinin bir sira seherlerinden qosunlarin helelik cixarilmamasi qerara alindi Tarixde yeni kurs kimi meshur olan bu siyasete hem carin etrafinda ve hokumetde hem de sahibkarlar arasinda olan nufuzlu sexsler destek verirdiler Onlarin arasinda boyuk knyaz Aleksandr Mixaylovic Kvantun vilayetinin reisi Y I Alekseyev daxili isler naziri V K Pleve qraf I I Vorontsov Daskov ve basqalari vardi Bu qrupun ideoloqu istefada olan potmistr A M Bezobrozov idi Koreyanin erazisinde gelirinin yarisinin birbasa car xezinesine daxil olmali oldugu konsessiyalarin yaradilmasi kimi avanturist layiheler yolu ile Bezobrazovcular II Nikolayin desteyine nail oldular Yeni kurs aciq askar avantura idi ve onun dovlet maraqlari ile hec bir elaqesi yox idi Cunki Uzaq Serqde veziyyetin keskinlesmesine ve Yaponiya ile muharibeye dogru aparirdi Lakin carin desteyini alaraq o maliyye naziri S Y Vittenin xarici isler naziri V N Lamzdorfun teklif etdiyi ve herbi nazir A N Kuropatkinin destek verdiyi motedil ve olculub bicilmis yanasmani usteledi Vitte nazir postunu itirdi postunu saxlamis Lamzdorfun movqeleri ise zeifledi Hemcinin bax RedakteRusiya Yaponiya munasibetleriIstinadlar Redakte imperial Japan was at the forefront of hegemonic wars in a quest to extend the Japanese hegemony over Korea to the entire Asia Pacific region the Sino Japanese War of 1894 95 to gain dominance in Korea the Russo Japanese War of 1904 5 for mastery over Manchuria and Korea The Two Koreas and the Great Powers Cambridge University Press 2006 page 2 Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Rus yapon muharibesi ile elaqeli mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Rus yapon muharibesi amp oldid 4988016, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.