XX əsrin son onilliklərində cəmiyyət qarşısında çoxsaylı ciddi və mürəkkəb problemlər yaranmışdır. Onlara qlobal problemlər deyilir. Qlobal problemlər bütün dünya ölkələrini , onun bütün regionlarda yaşıyan əhalini əhatə edən , onun hazırkı vəziyyəti və gələcəyinə təhlükəyaradan, həlli üçün bütün imkanların birləşdirilməsi , dövlətlərin və xalqların birgə fəaliyyət göstərməsi tələb olan problemlərdir. Onun sayı və ehatə dairəsi müxtəlif formada müeyyən edilir. Bəzən bu problemlərin miqdarı 20-dən yuxarı qaldırılır. Lakin əsas və özünü daha kəskin göstərən qlobal problemlər ona yaxındır və aşağıdaki istiqamətlərdə qruplaşdırılır.
siyasi və sosial-iqtısadi xarakterli həlli vacib olan problemlər;
təbii-iqtisadi problemləri;
sosialxarakterli problemlər
Əksər qlobal problemlərbir-biri ilə əlaqədardı. Ona görə problemlərin eyni vaxtda bütün ölkələr və regiolarda həll edilməsi zəruridi. Bura ilk növbədə sülh və tərksilah, nüvə müharibəsi təhlükəsinin aradan qaldırılması aiddir. Bu problemlər XX əsrin ikinci yarısında nüvə silahının yaradılması və onların ballistik (qitələrarasə) raketlərlə daşınmasının mümkün olması nəticəsində yaranmışdır. Bir necə onilliklərərzində “soyuq müharibə” bəşəriyyətin ən birinci, həlli vacib olan problemi olmuşdur.
İki dünya müharibəsinin baş verməsinə baxmayaraq XX əsrin ikinci yarısında hegomon arasında ziddiyətlər dahada dərinləşmiş, siyasi münasibətlər gərginləşmişdir. Bu dövurdə SSRİ və ABŞ arasında “soyuq müharibə” şəraiti nüvə silahlarından istifadı etməklə “ ulduz müharibələri” nin başverməsi təhlükəsini dahada artırırdı. SSRİ –nin dağılmasına “soyuq müharibə” nin başa catmasına baxmayaraq dünyanın ayrı-ayrı regyonlarında müharibələr başverir, milli-etnik və ərazi münaqişəsi ocaqları hələdə qalmaqdadır.
XX əsrin 90-ci illərində “soyuq müharibə” başa catdiqdan, SSRİ (sonradan Rusiya) və ABŞ arasında iki tərəflə əlaqələr, sonra əməktaşlıq və dosluq münasibətləri yarandıqdan sonra dünyanı əhətə edən istilik – nüvə münaqişəsi tarixdə qalmışdış. Sonrakı mərhələdə böyük hərbi qüdrətə malik olan ölkələrdə hərbi xərclərin, silahların, o cümlədən nüvə silahlarının azaldılması, silahlı qüvvələrin sayının ixtisar edilməsi başlanmışdır. Bu zaman beynəlxalq gərginliyin azaldılması prosesi getmişdir. Rusiya və NATO arasında yeni münasibətlərin yaranması dünyada təhlükəsizliyin bərpa edilməsi mühüm addımdır.
Bununla yanaşı, hələlik dünyada beynəlxalq təhlükəsizliyin tam bərpa edildiyini demək olmaz. Dünyada silahli qüvvələrin ümumi sayı 20 milyon nəfərdən çoxdur.Silah alveri böyük həcimde davam edir,nüvə silahı olan ölkələrin sayı getdikcə artır.Dünyada hərbi xərclərin illik məbləgi 1,2 trln. dollardan artıqdır (2006), ayrı-ayrı regionlarda hələdə insanların ölümünə, doğma yurd-yuvalarından qovulmasına, didərgin düşməsinə səbəb olan qaynar nöqtələr-silahlı münaqişə ocaqları vardır. Hazırda milli-etnik, dini, hərbi-siyasi münaqişələr nəticəsində dünyada 75 milyon nəfərdən çox insan öz doğma torpagından qaçqın düşmüşdür.
Ikinci , beynəlxalq terrorizim son vaxtlar dünyada mövcud olan və ciddi narahatlıq doğuran problemlərdən biridir. Tarix göstərir ki, beynəlxalq terrorizmin yayılmasına səbəblərdən biridə ölkələr arasında inkişafın qeyri-bərabər getməsi, əhalinin həyat səviyyəsində olan kəskin fərqlər, dini ekstremizm, terror təşkilatları ilə ölkələr arasında olan münaqişələrdir. Bir çox hallarda terror hadisələri çoxsaylı insanların təlafatına və onların qorxu, vahimə icərisində yaşamasına, dağıntılara səbəb olur. 2001-ci il 11 sentyabr Nyu-Yorkda törədilən terror hadisəsi 4000 nəfərdən çox insan ölümünə səbəb olmuşdur. Silahlı münaqişə rayonları sayılan İraq, Əfqanıstan, Yaxın Şərq və Pakistanda demək olar ki, hər gün baş verən terror aktları tüzlərlə insan həyatına son qoyur.
Bu qrupa daxil olan üçüncü problem inkişaf etməkdə olan ölkələrin geriliyinin aradan qaldırılması və ya qismən inkişafa nail olmaqdır. Hazırda da bu ölkələrdə olan əhalinin xeyli hissəsi yoxsulluq həddindən aşağı səviyyədə yaşıyırlar. 1,2 mlrd. nəfər gündəlik 1 dollardan az, 3 mlrd. nəfər ehali 2 dollardan az gəlirə malikdir. Kəmiyyət etibarı ilə Cənubi Asiyada, Afrikada Böyük Səhradan cənubda, Şərqi Asiyada və Sakit okean regionunda kasıbların sayı daha çoxdur. Nisbi göstəriçilərə görə Tropik Afrika kasıbların sayına görə birinci yer tutur. Burundi, Zambiya, Syerra-Leone, Nigeriya, Uqanda, Çad, Niger və.s ölkələrdə ümumi əhalinin 60-70%-i kasıbdır. Geridə qalmış ölkələrdə aclıqdan, xəstəlikdən, su çatışmamazlığından hər il 30-40 milyon adam ölür. Onların 20 milyon nəfərə qədərin uşaqlar təşkil edir.
İqlimin qlobal problemləri
İqlim proqramı
Ümumdünya iqlim proqramında müassir iqlimin tərəddüdlərinin tədqiqi üzrə 4 əsas istiqamət müəyyən edilmişdir:
Монин А.С. Введение в теорию климата. Л.1982-246с.
Хргиан А.А. Физика атмосферы. М. 1986-328 с
Xarici keçidlər
Qlobal iqlim dəyişiklikləri təhlükəsi
Oktyabr 20, 2021
qlobal, problemlər, əsrin, onilliklərində, cəmiyyət, qarşısında, çoxsaylı, ciddi, mürəkkəb, problemlər, yaranmışdır, onlara, qlobal, problemlər, deyilir, bütün, dünya, ölkələrini, onun, bütün, regionlarda, yaşıyan, əhalini, əhatə, edən, onun, hazırkı, vəziyyət. XX esrin son onilliklerinde cemiyyet qarsisinda coxsayli ciddi ve murekkeb problemler yaranmisdir Onlara qlobal problemler deyilir Qlobal problemler butun dunya olkelerini onun butun regionlarda yasiyan ehalini ehate eden onun hazirki veziyyeti ve geleceyine tehlukeyaradan helli ucun butun imkanlarin birlesdirilmesi dovletlerin ve xalqlarin birge fealiyyet gostermesi teleb olan problemlerdir Onun sayi ve ehate dairesi muxtelif formada mueyyen edilir Bezen bu problemlerin miqdari 20 den yuxari qaldirilir Lakin esas ve ozunu daha keskin gosteren qlobal problemler ona yaxindir ve asagidaki istiqametlerde qruplasdirilir siyasi ve sosial iqtisadi xarakterli helli vacib olan problemler tebii iqtisadi problemleri sosialxarakterli problemlerEkser qlobal problemlerbir biri ile elaqedardi Ona gore problemlerin eyni vaxtda butun olkeler ve regiolarda hell edilmesi zeruridi Bura ilk novbede sulh ve terksilah nuve muharibesi tehlukesinin aradan qaldirilmasi aiddir Bu problemler XX esrin ikinci yarisinda nuve silahinin yaradilmasi ve onlarin ballistik qitelerarase raketlerle dasinmasinin mumkun olmasi neticesinde yaranmisdir Bir nece onilliklererzinde soyuq muharibe beseriyyetin en birinci helli vacib olan problemi olmusdur Iki dunya muharibesinin bas vermesine baxmayaraq XX esrin ikinci yarisinda hegomon arasinda ziddiyetler dahada derinlesmis siyasi munasibetler gerginlesmisdir Bu dovurde SSRI ve ABS arasinda soyuq muharibe seraiti nuve silahlarindan istifadi etmekle ulduz muharibeleri nin basvermesi tehlukesini dahada artirirdi SSRI nin dagilmasina soyuq muharibe nin basa catmasina baxmayaraq dunyanin ayri ayri regyonlarinda muharibeler basverir milli etnik ve erazi munaqisesi ocaqlari helede qalmaqdadir XX esrin 90 ci illerinde soyuq muharibe basa catdiqdan SSRI sonradan Rusiya ve ABS arasinda iki terefle elaqeler sonra emektasliq ve dosluq munasibetleri yarandiqdan sonra dunyani ehete eden istilik nuve munaqisesi tarixde qalmisdis Sonraki merhelede boyuk herbi qudrete malik olan olkelerde herbi xerclerin silahlarin o cumleden nuve silahlarinin azaldilmasi silahli quvvelerin sayinin ixtisar edilmesi baslanmisdir Bu zaman beynelxalq gerginliyin azaldilmasi prosesi getmisdir Rusiya ve NATO arasinda yeni munasibetlerin yaranmasi dunyada tehlukesizliyin berpa edilmesi muhum addimdir Bununla yanasi helelik dunyada beynelxalq tehlukesizliyin tam berpa edildiyini demek olmaz Dunyada silahli quvvelerin umumi sayi 20 milyon neferden coxdur Silah alveri boyuk hecimde davam edir nuve silahi olan olkelerin sayi getdikce artir Dunyada herbi xerclerin illik meblegi 1 2 trln dollardan artiqdir 2006 ayri ayri regionlarda helede insanlarin olumune dogma yurd yuvalarindan qovulmasina didergin dusmesine sebeb olan qaynar noqteler silahli munaqise ocaqlari vardir Hazirda milli etnik dini herbi siyasi munaqiseler neticesinde dunyada 75 milyon neferden cox insan oz dogma torpagindan qacqin dusmusdur Ikinci beynelxalq terrorizim son vaxtlar dunyada movcud olan ve ciddi narahatliq doguran problemlerden biridir Tarix gosterir ki beynelxalq terrorizmin yayilmasina sebeblerden biride olkeler arasinda inkisafin qeyri beraber getmesi ehalinin heyat seviyyesinde olan keskin ferqler dini ekstremizm terror teskilatlari ile olkeler arasinda olan munaqiselerdir Bir cox hallarda terror hadiseleri coxsayli insanlarin telafatina ve onlarin qorxu vahime icerisinde yasamasina dagintilara sebeb olur 2001 ci il 11 sentyabr Nyu Yorkda toredilen terror hadisesi 4000 neferden cox insan olumune sebeb olmusdur Silahli munaqise rayonlari sayilan Iraq Efqanistan Yaxin Serq ve Pakistanda demek olar ki her gun bas veren terror aktlari tuzlerle insan heyatina son qoyur Bu qrupa daxil olan ucuncu problem inkisaf etmekde olan olkelerin geriliyinin aradan qaldirilmasi ve ya qismen inkisafa nail olmaqdir Hazirda da bu olkelerde olan ehalinin xeyli hissesi yoxsulluq heddinden asagi seviyyede yasiyirlar 1 2 mlrd nefer gundelik 1 dollardan az 3 mlrd nefer ehali 2 dollardan az gelire malikdir Kemiyyet etibari ile Cenubi Asiyada Afrikada Boyuk Sehradan cenubda Serqi Asiyada ve Sakit okean regionunda kasiblarin sayi daha coxdur Nisbi gostericilere gore Tropik Afrika kasiblarin sayina gore birinci yer tutur Burundi Zambiya Syerra Leone Nigeriya Uqanda Cad Niger ve s olkelerde umumi ehalinin 60 70 i kasibdir Geride qalmis olkelerde acliqdan xestelikden su catismamazligindan her il 30 40 milyon adam olur Onlarin 20 milyon nefere qederin usaqlar teskil edir Mundericat 1 Iqlimin qlobal problemleri 1 1 Iqlim proqrami 1 2 Proqramin esas meseleleri 2 Iqlim deyisilmelerinin tebii sebebleri 3 Hemcinin bax 4 Istinadlar 5 Xarici kecidlerIqlimin qlobal problemleri RedakteIqlim proqrami Redakte Umumdunya iqlim proqraminda muassir iqlimin tereddudlerinin tedqiqi uzre 4 esas istiqamet mueyyen edilmisdir Iqlim meumatlarinin proqrami Tetbiqi iqlimsunasliq Insanin teserrufat fealiyyetinin iqlime tesiri 1 Iqlim deyismelerinin tedqiqiProqramin esas meseleleri Redakte Iqlim mexanizminin tedqiqine iqlimin tebii ve antropogen amillerin askar edilmesi Iqlim melumatlari massivinin geniclendirilmesi ve keyfiyyetinin yukseldilmesi Insanin teserrufat fealiyyetinin planlasdirilmasi ve idare olunmasinda iqlim bilikilerinin tedqiqi Iqlim deyisilmesinininsanin teserrufat fealiyyetinin muxtelif sahelerine tesirinin tedqiqi 2 Iqlim deyisilmelerinin tebii sebebleri RedakteIqlim deyisilmelerinin tebii sebebleri uc qrup amillerin tesiri ile izah olnur Xarici astronomik amiller Xarici geofiziki amiller Daxili geofizki amiller 3 Hemcinin bax RedakteQlobal istilesme Qlobal sebeke Iqlim deyismeleriIstinadlar Redakte Kislov A V Teoriya klimata M 1989 Monin A S Vvedenie v teoriyu klimata L 1982 246s Hrgian A A Fizika atmosfery M 1986 328 sXarici kecidler RedakteQlobal iqlim deyisiklikleri tehlukesiMenbe https az wikipedia org w index php title Qlobal problemler amp oldid 5906448, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
