Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Qlikozaminoqlikanlar, mukopolisaxaridlər (latınca mucus -) – tərkibinə aminosaxar-heksozaminlər1 daxil olduğu proteoqlikanlar, polisaxaridlərin karbohidrat hissəsidir. Qlikozaminoqlikanlar orqanizmdə proteoqlikanların zülal hissəsi ilə ilə birləşmişdir və onlara sərbəst halda rast gəlinmir.
Strukturu və tipləri
Qlikozaminoqlikanların molekulu uron turşularının (D-qlyukuron və ya L-iduronların) və sulfatlaşmış və asetilləşmiş aminosaxaridlərin qalığından qurulmuş təkrarlanan həlqələrdən ibarətdir. Qlikozaminoqlikanların tərkibində göstərilən əsas aminosaxarid komponentlərindən başqa, minorşəkər kimi adlanan L-fukoza, , D- və D- da rast gəlinir. Praktiki olaraq bütün qlikozaminoqlikanlar, proteoqlikanların molekulundakı zülallarla kovalent rabitə ilə birləşmişdir. Qlikozaminoqlikanlar yeddi əsas tiplərə bölünür. Onlardan altısı struktur baxımından oxşardır – onların polisaxarid zəncirində aminosaxaridlərin (N-asetilqlyukozamin və N-asetilqalaktozaminlərin) və heksuron turşularının (D-qlyukuron və ya L-iduronların) sulfatlaşmışqalıqlarından ibarət olub disaxarid həlqələri kimi bir birini əvəz edirlər. Bunlar aşağıdakılardan ibarətdir:
- qialuron turşuları
- xondroitin-4-sulfat
- xondroitin-6-sulfat
- dermatansulfat
- heparin
- heparansulfat
Qlikozaminoqlikanların yeddinci tipi –disaxarid həlqələrində olan keratansulfat və ya keratosulfatlarda uron turşularının əvəzinə D-qalaktoza yerləşmişdir. Qlikozaminoqlikanlarda bir- birini əvəz edən disaxarid həlqələrinin sayı çox böyük ola bilər. Məhz bu səbəbdən də proteoqlikanların molekul kütləsi bir neçə miiyona çata bilər. Müxtəlif qlikozaminoqlikanların strukturu ümumi olmasına baxmayaraq, onlar əhəmiyyətli dərəcədə fərqli xüsusiyyətlərə malik olurlar. Sulfat qrupu qlikozaminoqlikanlara oksigen atomu (O-sulfotlaşma) və ya azot atomu (N-sulfatlaşma) vasitəsilə birləşə bilər.
Bioloji əhəmiyyəti
Qlikozaminoqlikanlar proteoqlikanlarda, toxumaları birləşdirən hüceyrələrarası maddələrin tərkibində, sümüklərdə, sinovial mayesində, orqanizmin şüşəgörünüşündə olan göz bəbəyində olur. Proteoqlikanlar kollaqen və elastin lifləri ilə birlikdə birləşdirici matrikis (əsas maddə) əmələ gətirir. Qlikozaminoqlikanların nümayəndələrindən biri – heparindir. O laxtalanmağa qarşı aktiv maddə kimi istifadə olunur və qaraciyərin, ağ ciyərin, ürəyin, arteriya divarlarının toxumalarındakı hüceyrələrarası maddələrdə yerləşir. Proteoqlikanlar hüceyrələrin səthini örtərək ion mübadiləsində, immun reaksiyalarda, hüceyrələrin təbəqələşməsində mühüm rol oynayırlar. Qlikozaminoqlikanların parçalanmasının genetik pozulması nəsldən keçən qrupp xəstəliklərin mübadilə olunmasına – mukopolisaxaridlərin inkişafına səbəb olur.
İlkin mənbə
- Гликозаминогликаны (GAG): введение
Mənbə
- glycosaminoglycan // IUPACGoldBook
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qlikozaminoqlikanlar mukopolisaxaridler latinca mucus terkibine aminosaxar heksozaminler1 daxil oldugu proteoqlikanlar polisaxaridlerin karbohidrat hissesidir Qlikozaminoqlikanlar orqanizmde proteoqlikanlarin zulal hissesi ile ile birlesmisdir ve onlara serbest halda rast gelinmir Strukturu ve tipleriQlikozaminoqlikanlarin molekulu uron tursularinin D qlyukuron ve ya L iduronlarin ve sulfatlasmis ve asetillesmis aminosaxaridlerin qaligindan qurulmus tekrarlanan helqelerden ibaretdir Qlikozaminoqlikanlarin terkibinde gosterilen esas aminosaxarid komponentlerinden basqa minorseker kimi adlanan L fukoza D ve D da rast gelinir Praktiki olaraq butun qlikozaminoqlikanlar proteoqlikanlarin molekulundaki zulallarla kovalent rabite ile birlesmisdir Qlikozaminoqlikanlar yeddi esas tiplere bolunur Onlardan altisi struktur baximindan oxsardir onlarin polisaxarid zencirinde aminosaxaridlerin N asetilqlyukozamin ve N asetilqalaktozaminlerin ve heksuron tursularinin D qlyukuron ve ya L iduronlarin sulfatlasmisqaliqlarindan ibaret olub disaxarid helqeleri kimi bir birini evez edirler Bunlar asagidakilardan ibaretdir qialuron tursulari xondroitin 4 sulfat xondroitin 6 sulfat dermatansulfat heparin heparansulfat Qlikozaminoqlikanlarin yeddinci tipi disaxarid helqelerinde olan keratansulfat ve ya keratosulfatlarda uron tursularinin evezine D qalaktoza yerlesmisdir Qlikozaminoqlikanlarda bir birini evez eden disaxarid helqelerinin sayi cox boyuk ola biler Mehz bu sebebden de proteoqlikanlarin molekul kutlesi bir nece miiyona cata biler Muxtelif qlikozaminoqlikanlarin strukturu umumi olmasina baxmayaraq onlar ehemiyyetli derecede ferqli xususiyyetlere malik olurlar Sulfat qrupu qlikozaminoqlikanlara oksigen atomu O sulfotlasma ve ya azot atomu N sulfatlasma vasitesile birlese biler Bioloji ehemiyyetiQlikozaminoqlikanlar proteoqlikanlarda toxumalari birlesdiren huceyrelerarasi maddelerin terkibinde sumuklerde sinovial mayesinde orqanizmin susegorunusunde olan goz bebeyinde olur Proteoqlikanlar kollaqen ve elastin lifleri ile birlikde birlesdirici matrikis esas madde emele getirir Qlikozaminoqlikanlarin numayendelerinden biri heparindir O laxtalanmaga qarsi aktiv madde kimi istifade olunur ve qaraciyerin ag ciyerin ureyin arteriya divarlarinin toxumalarindaki huceyrelerarasi maddelerde yerlesir Proteoqlikanlar huceyrelerin sethini orterek ion mubadilesinde immun reaksiyalarda huceyrelerin tebeqelesmesinde muhum rol oynayirlar Qlikozaminoqlikanlarin parcalanmasinin genetik pozulmasi neslden kecen qrupp xesteliklerin mubadile olunmasina mukopolisaxaridlerin inkisafina sebeb olur Ilkin menbeGlikozaminoglikany GAG vvedenieMenbeglycosaminoglycan IUPACGoldBook