Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Zülal — α-aminturşu qalıqlarından təşkil olunmuş yüksək molekullu təbii birləşmədir.
Zülal
Üzvi maddələr arasında mühüm əhəmiyyət kəsb edən və çox mürəkkəb quruluşa malik olan birləşmələrdən biri də zülallardır. Züllallar bitki, heyvan və insan orqanizminin yaranması və inkişafında müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Zülallar canlı orqanizmdə müxtəlif funksiyalar daşıyırlar. Onlar dərinin, əzələlərin, müxtəlif orqanların toxumalarının tərkibinə daxildir. Bəzi zülallar bioloji katalizator (fermentlər) xassəsinə malik olub, orqanizmdə gedən bütün kimyəvi proseslərdə iştirak edirlər. Zülallar orqanizmin enerji mənbələrindən biri olmaqla bərabər, orqanizm üçün infeksiyalardan müdafiə rolunu oynayırlar.
Quruluşları
α-aminturşulardan təbii sintezolunmuş üzvi birləşmə, canlı hüceyrənin əsas tərkib hissəsi. Molekul kütləsi on minlərdən milyonadək və daha çoxdur. Amfoter elektrolitdir, molekullarında sərbəst karboksil və amin turşuları var. Bəzi zülal suda. digəri duz məhlulunda, 1 qismi isə qələvi və başqa məhlulda həll olur. Canlı orqanizmdə olan zülal əsasən 20 növ aminturşudan ibarətdir. Hər zülal onu təşkil edən aminturşunun miqdar və növü ilə fərqlənir. Zülal molekulunda aminturşular bir-biri ilə pentid rabitəsi (―CO―NH―), sistemi aminturşular olan yerlərdə isə disulfid rabitəsi (―S―S―) ilə ardıcıl birləşərək zülalların I quruluşunu əmələ gətirir. Zülal molekulunun polipeptid zənciri qırılıb xüsusi spiralvari konfiqurasiya əmələ gətirir, spiralın qonşu burumlarındakı ―NH― və ―CO― qrupları hidrogen rabitəsi vasitəsilə "tikilib" möhkəmlənərək zülalların II quruluşunun yaranmasına səbəb olur. Polipeptid spiralı özünəməxsus qaydada üst-üstə yığıb, müxtəlif rabitə ilə möhkəmləndirilir. Bu zülalların III quruluşudur.
Tərkibinə görə növləri
Zülallar kimyəvi tərkibinə görə sadə və mürəkkəb olmaqla iki yerə bölünür:
- polipeptid,
- protein (Sadə zülal) və ya Proteid — (protos: birinci, vacib) aminturşulardan ibarət bir və ya birdən çox sayıda uzun zəncirdən ibarət bioloji əhəmiyyətli makromolekullardır. Zülallar canlı hüceyrəsində metabolik reaksiyaları katalizləmək, DNT-ni çoxaltmaq, xarici stimulların qarşısında hərəkətə keçmək, maddələri hüceyrə içərisində bir nöqtədən digərinə daşımaq, hüceyrənin bir çox strukturunu əmələ gətirmək və sairə kimi bioloji fəaliyyətin çox önəmli bir qismini yerinə yetirirlər. Canlı hüceyrədəki zülalların əksəriyyəti fermentdir. Proteinlər əsas bir-birindən aminturşu ardıcıllıqları baxımından fərqlənirlər. Təxminən 20 növ aminturşu proteinlərdə özünəməxsus spesifik sıra yəni ardıcıllıqla düzülərək əmələ gələn zülalın funksiyasının təyin edir. Bu spesifik ardıcıllıq informasiyası DNT-nin gen adı verilən bölgələrindən gəlməkdədir.
Həllolma qabiliyyətinə görə növləri
Həllolma qabiliyyətinə görə zülallar həllolan (qlobulyar) və həllolmayan (fibrolyar) zülallara bölünür. Həllolan zülallar adətən kürə formasında olur. Hemoqlobin (qanın zülalı), albumin (Yumurtanın zülalı), insulin (mədəaltı vəzinin zülalı) göstərmək olar.
Mənbə
- Альбертс Б., Брей Д., Льюис Дж. и др. Молекулярная биология клетки. В 3 томах. — М.: Мир, 1994. — .
- Ленинджер А. Основы биохимии. В 3 томах. — М.: Мир, 1985.
- Страйер Л. Биохимия. В 3 томах. — М.: Мир, 1984
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zulal a amintursu qaliqlarindan teskil olunmus yuksek molekullu tebii birlesmedir Zulal modelleri mozaikasiZulalUzvi maddeler arasinda muhum ehemiyyet kesb eden ve cox murekkeb qurulusa malik olan birlesmelerden biri de zulallardir Zullallar bitki heyvan ve insan orqanizminin yaranmasi ve inkisafinda mustesna ehemiyyete malikdir Zulallar canli orqanizmde muxtelif funksiyalar dasiyirlar Onlar derinin ezelelerin muxtelif orqanlarin toxumalarinin terkibine daxildir Bezi zulallar bioloji katalizator fermentler xassesine malik olub orqanizmde geden butun kimyevi proseslerde istirak edirler Zulallar orqanizmin enerji menbelerinden biri olmaqla beraber orqanizm ucun infeksiyalardan mudafie rolunu oynayirlar Yumurtanin denaturasiyasiAntuan Fransua de Furkrua zulallari oyrenen alimQuruluslaria amintursulardan tebii sintezolunmus uzvi birlesme canli huceyrenin esas terkib hissesi Molekul kutlesi on minlerden milyonadek ve daha coxdur Amfoter elektrolitdir molekullarinda serbest karboksil ve amin tursulari var Bezi zulal suda digeri duz mehlulunda 1 qismi ise qelevi ve basqa mehlulda hell olur Canli orqanizmde olan zulal esasen 20 nov amintursudan ibaretdir Her zulal onu teskil eden amintursunun miqdar ve novu ile ferqlenir Zulal molekulunda amintursular bir biri ile pentid rabitesi CO NH sistemi amintursular olan yerlerde ise disulfid rabitesi S S ile ardicil birleserek zulallarin I qurulusunu emele getirir Zulal molekulunun polipeptid zenciri qirilib xususi spiralvari konfiqurasiya emele getirir spiralin qonsu burumlarindaki NH ve CO qruplari hidrogen rabitesi vasitesile tikilib mohkemlenerek zulallarin II qurulusunun yaranmasina sebeb olur Polipeptid spirali ozunemexsus qaydada ust uste yigib muxtelif rabite ile mohkemlendirilir Bu zulallarin III qurulusudur Zulal molekulunun ilkin qurulusuQuruluslari 1 ilkin 2 ikinci 3 ucuncu 4 dorduncuTerkibine gore novleriZulallar kimyevi terkibine gore sade ve murekkeb olmaqla iki yere bolunur polipeptid protein Sade zulal ve ya Proteid protos birinci vacib amintursulardan ibaret bir ve ya birden cox sayida uzun zencirden ibaret bioloji ehemiyyetli makromolekullardir Zulallar canli huceyresinde metabolik reaksiyalari katalizlemek DNT ni coxaltmaq xarici stimullarin qarsisinda herekete kecmek maddeleri huceyre icerisinde bir noqteden digerine dasimaq huceyrenin bir cox strukturunu emele getirmek ve saire kimi bioloji fealiyyetin cox onemli bir qismini yerine yetirirler Canli huceyredeki zulallarin ekseriyyeti fermentdir Proteinler esas bir birinden amintursu ardicilliqlari baximindan ferqlenirler Texminen 20 nov amintursu proteinlerde ozunemexsus spesifik sira yeni ardicilliqla duzulerek emele gelen zulalin funksiyasinin teyin edir Bu spesifik ardicilliq informasiyasi DNT nin gen adi verilen bolgelerinden gelmekdedir Hellolma qabiliyyetine gore novleriHellolma qabiliyyetine gore zulallar hellolan qlobulyar ve hellolmayan fibrolyar zulallara bolunur Hellolan zulallar adeten kure formasinda olur Hemoqlobin qanin zulali albumin Yumurtanin zulali insulin medealti vezinin zulali gostermek olar MenbeAlberts B Brej D Lyuis Dzh i dr Molekulyarnaya biologiya kletki V 3 tomah M Mir 1994 ISBN 5 03 001986 3 Lenindzher A Osnovy biohimii V 3 tomah M Mir 1985 Strajer L Biohimiya V 3 tomah M Mir 1984Istinadlar