fbpx
Wikipedia

Qleyvits təxribatı

İyul 03, 2022

Qleyvits radio stansiyasına hücum və ya Qleyvits təxribatı, həmçinin "Konserva" əməliyyatı (alm. Gleiwitz‎; pol. Prowokacja gliwicka) — SS tərəfindən 31 avqust 1939-cu ildə Almaniyanın Polşaya hücumu üçün bəhanə yaratmaq üçün geniş miqyaslı "Himmler əməliyyatı" çərçivəsində həyata keçirilmiş Qleyvits (indiki Qlivise) şəhərində Alman radiostansiyasına Polşa tərəfinin hücumunun səhnələşdirilməsi.

Qleyvits təxribatı
Əsas münaqişə: "Himmler" əməliyyatı

Qleyvits radioötürücü qülləsi
Əməliyyat dairəsi Almaniya - Polşa sərhəddi
Əməliyyatın yeri Qleyvits qəsəbəsi
Planlaşdıran Reyx Təhlükəsizliyinin Baş İdarəsi
İcra edən SS Schutzstaffel
Hədəf Polşanın işğalı üçün bəhanə
Tarix
  • 31 avqust 1939-cu il
Nəticə Almaniyanın Polşaya hücumu
Üçüncü Reyxdə Qleyvits radio qülləsinin yeri (1937 sərhədləri)

Sərhəd münaqişəsinin planını Adolf Hitlerin əmri ilə Reyx Təhlükəsizliyinin Baş İdarəsinin rəisi Reynhard Heydrix və onun tabeliyində olan VI-F qrupunun rəhbəri (təxribat) SS Şturmbannfüreri Alfred Nauyoks hazırlamışdı. Təxribatın məqsədi Almaniyanın Polşaya hücumunun yalnız Almaniyanın Polşa tərəfinin alman sakinlərinə qarşı zorakılıq aktlarına reaksiya göstərməsi kimi təqdim etmək idi. 1939-cu ilin avqustunda Polşa ordusunun formasını geyinən SS döyüşçüləri Qleivitsa şəhərində alman radio yayımçısına hücum etdilər. Beynəlxalq ictimaiyyətə öldürülmüş "polyak əsgərlərin" meyitləri təqdim edildi. Əslində qətlə yetirilən "polyak əsgərlər" Zaksenhauzen həbs düşərgəsində ölən əsirlər idi. 1 sentyabr 1939-cu il tarixində Alman qoşunları Polşaya hücum etdi və İkinci Dünya Müharibəsi başladı.

SS-in Qleyvits təxribatına dair dəlillər SS Şturmbannfüreri Alfred Nauyoks tərəfindən 1945-ci ildə verilmişdir.

Tarixi

Birinci dünya müharibəsinin nəticələrindən biri də XVIII əsrin sonlarında süqut edən Polşa dövlətinin bərpası oldu. Bu dövlətin Baltik dənizinə çıxış əldə etdiyi “Polşa dəhlizi” Almaniya ərazisini ikiyə böldü: mərkəzi Köniqsberq (indiki Kalininqrad) olan Şərqi Prussiya Almaniyanın əsas ərazisindən ayrı düşdü. Bundan əlavə, Versal müqaviləsi əhalisinin böyük əksəriyyəti almanlardan ibarət olan “azad Dansiq şəhəri” adlı dövlətin yaradılmasını nəzərdə tuturdu. Ərazisi 1966 kv. km olan bu dövlətə polyakların Qdansk adlandırdıqları Dansiqdən əlavə 4 balaca şəhər, 252 kənd və 62 xutor daxil idi. Polşa Dansiqdə bir sıra imtiyazlara malik idi, həmçinin şəhəri beynəlxalq arenada təmsil edirdi.

1933-cü ildə hakimiyyətə gələn Hitler Versal müqaviləsinin bir sıra şərtləri kimi sözügedən status-kvo ilə də barışmaq niyyətində deyildi. Amma ilk vaxtlarda Polşa ilə münasibətləri korlamaq da istəmirdi. Buna görə ilk vaxtlarda Polşa ilə mehriban davranırdı, hətta 1934-cü ilin yanvarında iki dövlət arasında “Zor tətbiq etməmək haqqında” bəyannamə imzalandı. Sonrakı illərdə Dansiq almanları arasında nasistlərin nüfuzu xeyli artır, şəhər onların nəzarətinə keçir. Amma Hitler onlara Polşa əleyhinə heç bir aksiya keçirməməyi tapşırır. Fürer polyakları dəfələrlə əmin edir ki, Dansiqin statusunun dəyişdirilməsi ilə bağlı təklifləri heç zaman dəstəkləməyəcək. Polşa da bu illərdə Almaniyaya çox etibar edir. Hətta 1938-ci ildə Sudet böhranı zamanı Almaniyanın müttəfiqi kimi davranır, and gave Czechoslovakia a deadline of 28 September at 2:00 p.m. to cede the Sudetenland to Germany or face war. Çexoslovakiyaya qarşı ərazi iddiası irəli sürür və mübahisəli Teşin vilayətinin özünə birləşdirilməsinə nail olur.

Amma polyakların sevinci uzun sürmür. Planlaşdırdığı bütün anneksiyaları həyata keçirən Hitlerin növbəti hədəfi artıq Dansiq idi. 1938-ci il oktyabrın 24-də Almaniyanın xarici işlər naziri fon Ribbentrop Polşa səfiri Yuzef Lipski ilə görüşərək Dansiqin reyxə birləşdirilməli olduğunu söylədi. Bundan əlavə, nazir almanların eksterritorial hüquqla Şərqi Prussiyaya şose və dəmiryolu çəkmək istədiklərini bildirdi. Lipski bu iddiaları qəti rədd etdi.

1939-cu il yanvarın 5-də Polşanın xarici işlər naziri Yuzef Beki qəbul edən Hitler “kökə və qamçı” siyasətindən istifadə etdi. Dansiqin əvvəl-axır Almaniyanın bir hissəsi olacağını qeyd edən fürer özünə məxsus müstəsna yalançılıqla əlavə etdi: “İstənilən bütün hallarda Almaniya güclü Polşa dövlətinin mövcudluğunda maraqlıdır”.

Almanlar güman edirdilər ki, Avstriya və Çexoslovakiya ilə bağlı hallarda olduğu kimi Polşa da onların təzyiqinə davam gətirməyib sonda təslim olacaq və şərtləri qəbul edəcək. Amma polyaklar daha inadkar çıxdılar, sonrakı aylar ərzində heç bir hədə-qorxuya, basqıya boyun əymədilər. Berlin anladı ki, məsələni zor tətbiq etmədən həlli mümkün olmayacaq. Dünya ictimai rəyində haqlı tərəf olmaq üçün isə zor tətbiqinə bəhanə tapmaq lazım idi.

Hazırlıq

 
Alfred Nauyoks
 
Reynhard Heydrix (solda) və Karl Hermann Frank, Praqa Qalasında, 1941

"Konserva" əməliyyatı ideyası Reynhard Heydrixdə 1938-ci ildə Sudet böhranı dövründə yaranmışdı. Lakin Böyük Britaniya və Fransa Münhen müqaviləsini imzalayaraq güzəştə getdikləri üçün tətbiq olunmadı. 1939-cu il avqustun 10-da Reyx Təhlükəsizliyinin Baş İdarəsi (RSHA) rəisi Reynhard Heydrix SS şturmbannfüreri Alfred Nauyoksu yanına çağırdı. Heydrixin verdiyi tapşırıq “başqa bayraq altında” ümumi adı ilə məşhur idi. RSHA şefi divarda asılan xəritədə Nauyoksa Polşa ilə sərhəddən 10 km məsafədə Almaniya ərazisində yerləşən kiçik Qleyvits şəhərini göstərdi və buradakı radiostansiyaya hücum təşkil etməyi tapşırdı. Amma hücum polyaklar edibmiş kimi səhnələşdirilməli idi. Bununla da müharibəyə başlamaq üçün bəhanə qazanılacaqdı. Üstəlik, Polşanın günahkar kimi təqdim olunması onunla müttəfiqlik öhdəliyinə malik olan Fransanın müharibəyə qoşulmaqdan imtinasına səbəb ola bilərdi.

Əməliyyatda 6-7 nəfərin iştirak edəcəyi gözlənilirdi. Onlar radiostansiyanı ələ keçirməli, polyak dilində bir neçə dəqiqə danışmalı (bunun üçün qrupda polyak dilini bilən vardı) və havaya atəş açaraq binanı tərk etməli idilər. Gedərkən ortada bir sübut da buraxılacaqdı: polyak formasında olan cəsədlər.Polşa ordusunun formasını geyindiriləcək şəxslər Daxau həbs düşərgəsində qətlə yetirilmiş dustaqlar idi. Təxribatı həyata keçirmək üçün hərbi kəşfiyyatın rəisi admiral Vilhelm Kanarisdən Polşa hərbi forması istənildi. Kanaris aydınlıq üçün Baş qərargah rəisi Vilhelm Keytelə müraciət edir. Keytel də öz növbəsində deyinərək “belə şeyləri xoşlamadığını” bildirir, amma əmr Hitlerdən gəldiyinə görə edəcək bir şey olmadığını söyləyir. Kanaris də formaları verməli olur.

Birinci cəhd

Avqustun ortalarında Nauyoks Qleyvitsə gəlir və əmr gözləməyə başlayır. Şərtləşməyə görə, əməliyyata başlamaq üçün ona telefonla “Nənə öldü” xəbəri verilməli idi. Bu günlərdə SSRİ ilə “Hücum etməmək haqqında müqavilə” imzalanmasına nail olan Hitler hücumu ilkin olaraq avqustun 26-na təyin edir. Amma həmin tarixə bir gün qalarkən iki xoşagəlməz xəbər gəlir. Birinci xəbər İtaliyanın Baş naziri Benito Mussolinidən olur. Polad paktı əsasında Almaniya ilə müttəfiqlik öhdəliyi götürən duçe yazırdı ki, əgər İngiltərə və Fransa Almaniyaya qarşı müharibəyə başlarsa, “İtaliyanın hərbi hazırlıqlarının səviyyəsi döyüş təşəbbüsü göstərməyə” imkan verməyəcək. Başqa sözlə, İtaliya bitərəf qalacağını bəyan edirdi. İkinci xəbər Londondan gəldi və Mussolininin qorxularının əsassız olmadığını göstərdi. Burada İngiltərə və Polşa arasında qarşılıqlı hərbi yardım haqqında müqavilə imzalandı. Bu iki xəbər Hitleri əməliyyata başlamaq haqqında göstərişini dayandırmağa vadar etdi. Yaranmış siyasi vəziyyəti yenidən dəyərləndirmək lazım idi. Sonrakı günlərdə fürer qərara gəldi ki, İngiltərə və Fransa hədə-qorxu gəlirlər, əslində Polşaya görə müharibəyə qoşulmayacaqlar. Baxmayaraq ki, hər iki dövlət ona bunun əksini sübut etməyə çalışırdılar.

Həmin günlərdə Fransanın Baş naziri Eduard Daladye Hitlerə yazdığı məktubda bildirirdi: “Əgər siz fransız xalqının şərəf duyğusunun almanlardakından az olduğunu düşünmürsünüzsə, Fransanın başqa dövlətlər, məsələn, Polşa qarşısındakı öhdəliklərə sadiq qalacağına şübhə etməyə bilərsiniz”.

Amma Hitler inanmadı və ya inanmaq istəmədi. Polşaya hücumun növbəti tarixi sentyabrın 1-nə təyin olundu.

İkinci cəhd

 
Xatirə lövhəsi

Avqustun 31-də Nauyoksun Qleyvitsdə qaldığı otel nömrəsinin telefonuna zəng gəldi.Dəstəyi qaldıran SS-çi “Nənə öldü” xəbərini eşitdi. Əməliyyata başlamaq olardı.

Qleyvits radiostansiyası əslində ötürücü idi, yaxınlıqda yerləşən Breslau (pol. Vrotslav) radiosunun verilişlərini retranslyasiya edirdi. Amma burada qasırğa təhlükəsi öncəsi əhalini xəbərdar etmək üçün texniki imkanlar vardı. Həmin gün radiostansiyanı mühafizə edən iki polis əməliyyat barədə məlumatlandırılmışdılar, işçilər isə xəbərsiz idilər. Nauyoksun rəhbərlik etdiyi dəstə saat təxminən 20.00-da radiostansiyaya daxil oldu. Onlar buradakı üç işçini otaqların birinə qapatdılar. Amma tezliklə məlum oldu ki, texniki işləri özləri yerinə yetirmək iqtidarında deyillər. İşçilərdən biri studiyaya gətirildi və mikrofonu quraşdırdı. Bundan sonra polyak dilini bilən dəstə üzvü əvvəlcədən hazırladığı mətni mikrofona oxumağa başladı. “Diqqət, danışır Qleyvits. Radiostansiya polyakların əlindədir” sözləri ilə başlayan çıxış 4 dəqiqəyə yaxın çəkdi. Bundan sonra silahı mikrofona yaxın tutaraq atəş açıldı, çıxanda isə stansiyanın şüşələri gülləbaran edildi. Sübut üçün həyətdə bir meyid də buraxıldı, bu, Françişek Honiok idi.

Yaxınlqıdakı Pohlom kəndində yaşayan Honiok polyak əsilli idi və Polşaya rəğbətini gizlətmirdi. Məhz bu amil onun üçün faciəvi nəticələndi. Belə birisinin radiostansiyaya hücumda iştirakının inandırıcı olacağını düşünən nasistlər onu bir gün əvvəl oğurlamışdılar. Təxtibatdan öncə isə narkotik inyeksiyası vasitəsilə huşsuz vəziyyətə gətirilən Honiok radiostansiyasının həyətində güllələndi.

Amma Honiok tək deyildi, başqa cəsədlər də vardı. Onlar müxtəlif əməllərə görə ölüm cəzasına məhkum edilən və çox güman ki, Dahau düşərgəsində saxlanılan məhkumlar idilər. Bu adamlar da Honiok kimi əvvəlcədən huşsuz vəziyyətə gətirilmiş, sonra güllələnmişdilər. Beləliklə, radiostansiyanın ətrafında guya döyüş getdiyi görüntüsü yaradıldı. Almanlar həmin cəsədlərə öz jarqonlarında “konserv” deyirdilər. Buna görə də bəzi ədəbiyyatlarda əməliyyat “Konserv" əməliyyatı adlandırılır..

Radiostansiyaya hücum həmin gün həyata keçirilən genişmiqyaslı “Himmler” əməliyyatının bir epizodu idi. Həmin gün bir xeyli daha kiçik təxribatlar hazırlanmışdı (polyak hərbi forması da Qleyvitsdə deyil, başqa təxribatlarda istifadə olundu). Bütün bunlar, dediyimiz kimi, müharibənin başlanması günahını Polşanın üzərinə qoymağa hesablanmışdı.

Elə həmin gün saat 22.30-da Almaniya radiosu Qleyvits və başqa sərhəd “münaqişələri” haqqında məlumat yaydı. Səhər saat 04.30-dan etibarən alman aviasiyası Polşa ərazisini bombaladı. 04.45-də isə quru qoşunları sərhədi keçərək hərbi əməliyyatlara başladılar.

Beynəlxalq reaksiyalar

Amerikalı müxbirlər ertəsi gün hadisə yerinə çağırıldı, lakin heç bir neytral tərəfin hadisəni müstəqil şəkildə ətraflı araşdırmasına icazə verilmədi və beynəlxalq ictimaiyyət hadisənin Alman versiyasına şübhə ilə yanaşdı.

Nəticəsi

Təxribatın almanlar tərəfindən törədilməsinin sübutu müharibə bitəndən sonra əldə edidi. Alfred Nauyoks 1944-cü ilin payızında amerikalılara əsir düşdü. O, Londona aparıldı və İngiltərənin Mİ-5 əks-kəşfiyyat idarəsi tərəfindən dindirildi. Onun ifadələrində ən çox maraq doğuran Qleyvits barədə etirafları oldu. Dünya ictimaiyyəti isə bu barədə Nauyoksun Nürnberq məhkəməsi zamanı verdiyi ifadəsindən sonra xəbər tutdu.

İkinci dünya müharibəsindən sonra Qleyvits Polşaya verildi və indi rəsmən Qlivits adlanır. Hərbi əməliyyatların başlanması üçün bəhanə kimi istifadə olunan radiostansiya qülləsi indi də mövcuddur və tursitlərin ən çox baş çəkdikləri yerlərdən biridir.

Populyar mədəniyyətdə

Bir neçə bədii filmdə hadisənin uyğunlaşdırılmış variantı lentə alınıb. Şərqi Almaniyanın DEFA studiyasında rejissor Gerhard Klein tərəfindən təxribatı canlandıran "Der Fall Gleiwitz" (Qleyvits hadisəsi) (1961) bədii filmi çəkilmişdir.

Polşa istehsalı olan "Himmler əməlliyyatı" (1979) filmində Qleyvits hadisələri əksini tapıb.

Rejissor Folker Şlöndorffun rejissoru olduğu "Qalay nağara" (1979) bədii və Cim Goddardın rejissorluğu ilə çəkilən "Hitlerin SS: Şərdəki Portret" (1985) televiziya filmləri qısa da olsa hadisə barədə məlumat verir.

Qleyvits təxribatından video oyununda da bəhs edilir. "Kod adı: Panzers" (2004), oyunu Polşa tarixində anti-Polşa saxtakarlığı əks olunduğundan ölkədə mübahisələrə səbəb olmuşdu.

İstinadlar

  1. ↑ Gleiwitz casus belli. 2018. Nazi government under Hitler's leadership staged the Gleiwitz incident as a casus belli for the invasion of Poland the following morning
  2. ↑ Хёне, Хайнц. Глава 10. СС и внешняя политика // Черный орден СС. История охранных отрядов. М: Олма-Пресс. 2003. səh. 542. ISBN 5-224-03843-X.
  3. Мельтюхов, 2001
  4. Address by Adolf Hitler — September 1, 1939; retrieved from the archives of the Avalon Project at the Yale Law School.
  5. Loew, Peter Oliver. Danzig – Biographie einer Stadt (German). C.H. Beck. February 2011. səh. 189. ISBN 978-3-406-60587-1.
  6. Samerski, Stefan. Das Bistum Danzig in Lebensbildern (German). LIT Verlag. 2003. səh. 8. ISBN 978-3-8258-6284-8.
  7.  (pol.)Marian Eckert. Historia Polski, 1914—1939 (Варшава). Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. 1990. 86. ISBN 8302040444.
  8. Hiden, John; Lane, Thomas; Prazmowska, Anita J. The Baltic and the Outbreak of the Second World War. Cambridge University Press. 1992. səh. 74 ff, 80. ISBN 978-0-521-40467-9.
  9. Max Domarus; Adolf Hitler. Hitler: speeches and proclamations, 1932–1945: the chronicle of a dictatorship. 1990. səh. 1393.
  10. Santi Corvaja, Robert L. Miller. Hitler & Mussolini: The Secret Meetings. New York, New York, USA: Enigma Books, 2008. ISBN 9781929631421. p. 73.
  11. Chlup, Danuta. "Zaolziańskie dzieci na zdjęciu z Oświęcimia". Głos Ludu. 2 September 2010. 4–5.
  12. Gabal 1999, 120.
  13. Wasserstein, Bernard. Barbarism and Civilization. Oxford University Press. 2007. səh. 279. ISBN 978-0-19-873074-3.
  14. Хенрик Самсонович, Януш Тазбир, Тадеуш Лепковский, Томаш Налеч. Польша. Будущее страны и народа до 1939 года. — Варшава: Искры, 2003. — С. 551—552. — ISBN 83-207-1704-3
  15. Хенрик Самсонович, Януш Тазбир, Tадеуш Лепковский, Tомаш Налеч. Польша. Будущее страны и народа до 1939 года. — Варшава: Искры, 2003. — С. 551—552. — ISBN 83-207-1704-3
  16. Bradley Lightbody, The Second World War: Ambitions to Nemesis, Routledge, 2004; ISBN 0-415-22405-5, Google Print, p.39
  17. ↑ "20 Nuremberg Trial Proceedings Volume 4". Avalon Project. 20 December 1945. İstifadə tarixi: 12 October 2009.
  18. ↑ James J. Wirtz, Roy Godson, Strategic Denial and Deception: The Twenty-First Century Challenge, Transaction Publishers, 2002, ISBN 0-7658-0898-6, Google Print, p.100
  19. ↑ Christopher J. Ailsby, The Third Reich Day by Day, Zenith Imprint, 2001, ISBN 0-7603-1167-6, Google Print, p. 112 2014-10-05 at the Wayback Machine
  20. Thomas Laqueur, 'Devoted to Terror,' in London Review of Books, Vol. 37 No. 18–24 September 2015, pp. 9–16.
  21. "20 Nuremberg Trial Proceedings Volume 2; Friday, 30 November 1945". Avalon Project. İstifadə tarixi: 8 November 2012.
  22. The World War II's first victim. A farmer was murdered as part of a Nazi plot to provide an excuse to invade Poland, the story of a man forgotten by history. 2019-07-08 at the Wayback Machine By Bob Graham, 29 Aug 2009. The Telegraph.
  23. Мельтюхов М. И. Советско-польские войны. Военно-политическое противостояние 1918—1939 гг. — М.: Вече, 2001. — 224 с. — ISBN 5-699-07637-9.
  24. Мельтюхов М. И. Советско-польские войны. Военно-политическое противостояние 1918—1939 гг. — М.: Вече, 2001. — 224 с. — ISBN 5-699-07637-9.
  25. Überfall auf den Sender Gleiwitz
  26. Überfall auf den Sender Gleiwitz
  27. John S. Craig, Peculiar Liaisons in War, Espionage, and Terrorism of the Twentieth Century, Algora Publishing, 2005, ISBN 0-87586-331-0, Google Print, p.180
  28. Roger Manvell, Heinrich Fraenkel, Heinrich Himmler: The SS, Gestapo, His Life and Career, Skyhorse Publishing Inc., 2007, ISBN 1-60239-178-5, Google Print, p.76
  29. Robert Forczyk (31 October 2019). Case White: The Invasion of Poland 1939. Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-4728-3494-2.
  30. Steven J. Zaloga, Poland 1939: The Birth of Blitzkrieg, Google Print, p. 39, Osprey Publishing, 2002; ISBN 1-84176-408-6
  31. Überfall auf den Sender Gleiwitz
  32. Nuremberg Trial Proceedings Volume 2
  33. Gliwice Transmisison Tower
  34. Der Fall Gleiwitz (1961), IMDb.com; accessed 4 June 2015.
  35. Operacja Himmler (TV 1979), IMDb.com; accessed 4 June 2015.
  36. Die Blechtrommel (1979), IMDb.com; accessed 4 June 2015.
  37. Hitler's S.S.: Portrait in Evil (TV 1985), IMDb.com; accessed 4 June 2015.
  38. "Skrytykowali grę, choć jej nie widzieli". Wiadomosci.gazeta.pl. 23 August 2004. İstifadə tarixi: 18 May 2012.

Ədəbiyyat

  • John Toland, Adolf Hitler : The Definitive Biography, ISBN 0-385-42053-6.
  • Dennis Whitehead, "The Gleiwitz Incident", After the Battle Magazine Number 142 (March 2009)
  • Stanley S. Seidner, Marshal Edward Śmigły-Rydz Rydz and the Defense of Poland, New York, 1978.
  • Spieß / Lichtenstein Unternehmen Tannenberg. Der Anlass zum Zweiten Weltkrieg, Wiesbaden und München 1979.
  • Polak-Springer, Peter. "'Jammin' with Karlik': The German-Polish 'Radio War' and the Gleiwitz 'Provocation', 1925–1939". European History Quarterly. SagePub. 43 (2). April 2013: 279–300. doi:10.1177/0265691413478095. Lay summary. (#parameter_ignored)
  • Глава 10. СС и внешняя политика // Хёне Х. Чёрный орден СС. История охранных отрядов. — М.: Олма-пресс, 2003. — 542 с. — 6000 экз. — ISBN 5-224-03843-X.

Xarici keçidlər

  • . Time. 28 August 1989. 19 October 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 June 2015.  (ing.)
  •  (ing.)
  •  (rus.)
  •  (alm.)
  • 65 lat temu wybuchła wojna: (pol.)
  • AWR Wavescan (ing.)
  • Nauyoksun ifadələri (alm.)

İyul 03, 2022
qleyvits, təxribatı, qleyvits, radio, stansiyasına, hücum, həmçinin, konserva, əməliyyatı, gleiwitz, prowokacja, gliwicka, tərəfindən, avqust, 1939, ildə, almaniyanın, polşaya, hücumu, üçün, bəhanə, yaratmaq, üçün, geniş, miqyaslı, himmler, əməliyyatı, çərçivə. Qleyvits radio stansiyasina hucum ve ya Qleyvits texribati hemcinin Konserva emeliyyati alm Gleiwitz pol Prowokacja gliwicka SS terefinden 31 avqust 1939 cu ilde Almaniyanin Polsaya hucumu ucun behane yaratmaq ucun genis miqyasli Himmler emeliyyati cercivesinde heyata kecirilmis Qleyvits indiki Qlivise seherinde Alman radiostansiyasina Polsa terefinin hucumunun sehnelesdirilmesi 1 Qleyvits texribatiEsas munaqise Himmler emeliyyatiQleyvits radiooturucu qullesiEmeliyyat dairesi Almaniya Polsa serheddiEmeliyyatin yeri Qleyvits qesebesiPlanlasdiran Reyx Tehlukesizliyinin Bas IdaresiIcra eden SS SchutzstaffelHedef Polsanin isgali ucun behaneTarix 31 avqust 1939 cu ilNetice Almaniyanin Polsaya hucumuUcuncu Reyxde Qleyvits radio qullesinin yeri 1937 serhedleri Serhed munaqisesinin planini Adolf Hitlerin emri ile Reyx Tehlukesizliyinin Bas Idaresinin reisi Reynhard Heydrix ve onun tabeliyinde olan VI F qrupunun rehberi texribat SS Sturmbannfureri Alfred Nauyoks hazirlamisdi 2 Texribatin meqsedi Almaniyanin Polsaya hucumunun yalniz Almaniyanin Polsa terefinin alman sakinlerine qarsi zorakiliq aktlarina reaksiya gostermesi kimi teqdim etmek idi 1939 cu ilin avqustunda Polsa ordusunun formasini geyinen SS doyusculeri Qleivitsa seherinde alman radio yayimcisina hucum etdiler 3 Beynelxalq ictimaiyyete oldurulmus polyak esgerlerin meyitleri teqdim edildi Eslinde qetle yetirilen polyak esgerler Zaksenhauzen hebs dusergesinde olen esirler idi 2 1 sentyabr 1939 cu il tarixinde Alman qosunlari Polsaya hucum etdi ve Ikinci Dunya Muharibesi basladi 4 SS in Qleyvits texribatina dair deliller SS Sturmbannfureri Alfred Nauyoks terefinden 1945 ci ilde verilmisdir 1 Mundericat 1 Tarixi 2 Hazirliq 2 1 Birinci cehd 2 2 Ikinci cehd 3 Beynelxalq reaksiyalar 4 Neticesi 5 Populyar medeniyyetde 6 Istinadlar 7 Edebiyyat 8 Xarici kecidlerTarixi RedakteBirinci dunya muharibesinin neticelerinden biri de XVIII esrin sonlarinda suqut eden Polsa dovletinin berpasi oldu Bu dovletin Baltik denizine cixis elde etdiyi Polsa dehlizi Almaniya erazisini ikiye boldu merkezi Koniqsberq indiki Kalininqrad olan Serqi Prussiya Almaniyanin esas erazisinden ayri dusdu 5 6 Bundan elave Versal muqavilesi ehalisinin boyuk ekseriyyeti almanlardan ibaret olan azad Dansiq seheri adli dovletin yaradilmasini nezerde tuturdu 7 Erazisi 1966 kv km olan bu dovlete polyaklarin Qdansk adlandirdiqlari Dansiqden elave 4 balaca seher 252 kend ve 62 xutor daxil idi Polsa Dansiqde bir sira imtiyazlara malik idi hemcinin seheri beynelxalq arenada temsil edirdi 1933 cu ilde hakimiyyete gelen Hitler Versal muqavilesinin bir sira sertleri kimi sozugeden status kvo ile de barismaq niyyetinde deyildi Amma ilk vaxtlarda Polsa ile munasibetleri korlamaq da istemirdi Buna gore ilk vaxtlarda Polsa ile mehriban davranirdi hetta 1934 cu ilin yanvarinda iki dovlet arasinda Zor tetbiq etmemek haqqinda beyanname imzalandi 8 Sonraki illerde Dansiq almanlari arasinda nasistlerin nufuzu xeyli artir seher onlarin nezaretine kecir Amma Hitler onlara Polsa eleyhine hec bir aksiya kecirmemeyi tapsirir Furer polyaklari defelerle emin edir ki Dansiqin statusunun deyisdirilmesi ile bagli teklifleri hec zaman desteklemeyecek Polsa da bu illerde Almaniyaya cox etibar edir Hetta 1938 ci ilde Sudet bohrani zamani Almaniyanin muttefiqi kimi davranir 9 and gave Czechoslovakia a deadline of 28 September at 2 00 p m to cede the Sudetenland to Germany or face war 10 Cexoslovakiyaya qarsi erazi iddiasi ireli surur ve mubahiseli Tesin vilayetinin ozune birlesdirilmesine nail olur 11 12 Amma polyaklarin sevinci uzun surmur Planlasdirdigi butun anneksiyalari heyata keciren Hitlerin novbeti hedefi artiq Dansiq idi 1938 ci il oktyabrin 24 de Almaniyanin xarici isler naziri fon Ribbentrop Polsa sefiri Yuzef Lipski ile goruserek Dansiqin reyxe birlesdirilmeli oldugunu soyledi Bundan elave nazir almanlarin eksterritorial huquqla Serqi Prussiyaya sose ve demiryolu cekmek istediklerini bildirdi Lipski bu iddialari qeti redd etdi 13 1939 cu il yanvarin 5 de Polsanin xarici isler naziri Yuzef Beki qebul eden Hitler koke ve qamci siyasetinden istifade etdi Dansiqin evvel axir Almaniyanin bir hissesi olacagini qeyd eden furer ozune mexsus mustesna yalanciliqla elave etdi Istenilen butun hallarda Almaniya guclu Polsa dovletinin movcudlugunda maraqlidir 14 Almanlar guman edirdiler ki Avstriya ve Cexoslovakiya ile bagli hallarda oldugu kimi Polsa da onlarin tezyiqine davam getirmeyib sonda teslim olacaq ve sertleri qebul edecek Amma polyaklar daha inadkar cixdilar sonraki aylar erzinde hec bir hede qorxuya basqiya boyun eymediler 15 Berlin anladi ki meseleni zor tetbiq etmeden helli mumkun olmayacaq Dunya ictimai reyinde haqli teref olmaq ucun ise zor tetbiqine behane tapmaq lazim idi Hazirliq Redakte Alfred Nauyoks Reynhard Heydrix solda ve Karl Hermann Frank Praqa Qalasinda 1941 Konserva emeliyyati 16 ideyasi Reynhard Heydrixde 1938 ci ilde Sudet bohrani dovrunde yaranmisdi Lakin Boyuk Britaniya ve Fransa Munhen muqavilesini imzalayaraq guzeste getdikleri ucun tetbiq olunmadi 1939 cu il avqustun 10 da Reyx Tehlukesizliyinin Bas Idaresi RSHA reisi Reynhard Heydrix SS sturmbannfureri Alfred Nauyoksu yanina cagirdi 17 Heydrixin verdiyi tapsiriq basqa bayraq altinda umumi adi ile meshur idi RSHA sefi divarda asilan xeritede Nauyoksa Polsa ile serhedden 10 km mesafede Almaniya erazisinde yerlesen kicik Qleyvits seherini gosterdi ve buradaki radiostansiyaya hucum teskil etmeyi tapsirdi Amma hucum polyaklar edibmis kimi sehnelesdirilmeli idi Bununla da muharibeye baslamaq ucun behane qazanilacaqdi 18 Ustelik Polsanin gunahkar kimi teqdim olunmasi onunla muttefiqlik ohdeliyine malik olan Fransanin muharibeye qosulmaqdan imtinasina sebeb ola bilerdi Emeliyyatda 6 7 neferin istirak edeceyi gozlenilirdi Onlar radiostansiyani ele kecirmeli polyak dilinde bir nece deqiqe danismali bunun ucun qrupda polyak dilini bilen vardi ve havaya ates acaraq binani terk etmeli idiler Gederken ortada bir subut da buraxilacaqdi polyak formasinda olan cesedler 19 Polsa ordusunun formasini geyindirilecek sexsler Daxau hebs dusergesinde qetle yetirilmis dustaqlar idi 19 18 20 Texribati heyata kecirmek ucun herbi kesfiyyatin reisi admiral Vilhelm Kanarisden Polsa herbi formasi istenildi 21 Kanaris aydinliq ucun Bas qerargah reisi Vilhelm Keytele muraciet edir Keytel de oz novbesinde deyinerek bele seyleri xoslamadigini bildirir amma emr Hitlerden geldiyine gore edecek bir sey olmadigini soyleyir Kanaris de formalari vermeli olur Birinci cehd Redakte Avqustun ortalarinda Nauyoks Qleyvitse gelir ve emr gozlemeye baslayir Sertlesmeye gore emeliyyata baslamaq ucun ona telefonla Nene oldu xeberi verilmeli idi 22 Bu gunlerde SSRI ile Hucum etmemek haqqinda muqavile imzalanmasina nail olan Hitler hucumu ilkin olaraq avqustun 26 na teyin edir Amma hemin tarixe bir gun qalarken iki xosagelmez xeber gelir Birinci xeber Italiyanin Bas naziri Benito Mussoliniden olur Polad pakti esasinda Almaniya ile muttefiqlik ohdeliyi goturen duce yazirdi ki eger Ingiltere ve Fransa Almaniyaya qarsi muharibeye baslarsa Italiyanin herbi hazirliqlarinin seviyyesi doyus tesebbusu gostermeye imkan vermeyecek Basqa sozle Italiya biteref qalacagini beyan edirdi Ikinci xeber Londondan geldi ve Mussolininin qorxularinin esassiz olmadigini gosterdi 2 Burada Ingiltere ve Polsa arasinda qarsiliqli herbi yardim haqqinda muqavile imzalandi Bu iki xeber Hitleri emeliyyata baslamaq haqqinda gosterisini dayandirmaga vadar etdi Yaranmis siyasi veziyyeti yeniden deyerlendirmek lazim idi Sonraki gunlerde furer qerara geldi ki Ingiltere ve Fransa hede qorxu gelirler eslinde Polsaya gore muharibeye qosulmayacaqlar Baxmayaraq ki her iki dovlet ona bunun eksini subut etmeye calisirdilar 23 Hemin gunlerde Fransanin Bas naziri Eduard Daladye Hitlere yazdigi mektubda bildirirdi Eger siz fransiz xalqinin seref duygusunun almanlardakindan az oldugunu dusunmursunuzse Fransanin basqa dovletler meselen Polsa qarsisindaki ohdeliklere sadiq qalacagina subhe etmeye bilersiniz Amma Hitler inanmadi ve ya inanmaq istemedi Polsaya hucumun novbeti tarixi sentyabrin 1 ne teyin olundu 24 Ikinci cehd Redakte Xatire lovhesi Avqustun 31 de Nauyoksun Qleyvitsde qaldigi otel nomresinin telefonuna zeng geldi 17 Desteyi qaldiran SS ci Nene oldu xeberini esitdi Emeliyyata baslamaq olardi Qleyvits radiostansiyasi eslinde oturucu idi yaxinliqda yerlesen Breslau pol Vrotslav radiosunun verilislerini retranslyasiya edirdi Amma burada qasirga tehlukesi oncesi ehalini xeberdar etmek ucun texniki imkanlar vardi Hemin gun radiostansiyani muhafize eden iki polis emeliyyat barede melumatlandirilmisdilar isciler ise xebersiz idiler Nauyoksun rehberlik etdiyi deste saat texminen 20 00 da radiostansiyaya daxil oldu Onlar buradaki uc iscini otaqlarin birine qapatdilar Amma tezlikle melum oldu ki texniki isleri ozleri yerine yetirmek iqtidarinda deyiller Iscilerden biri studiyaya getirildi ve mikrofonu qurasdirdi Bundan sonra polyak dilini bilen deste uzvu evvelceden hazirladigi metni mikrofona oxumaga basladi Diqqet danisir Qleyvits Radiostansiya polyaklarin elindedir sozleri ile baslayan cixis 4 deqiqeye yaxin cekdi Bundan sonra silahi mikrofona yaxin tutaraq ates acildi cixanda ise stansiyanin suseleri gullebaran edildi Subut ucun heyetde bir meyid de buraxildi bu Francisek Honiok idi 25 Yaxinlqidaki Pohlom kendinde yasayan Honiok polyak esilli idi ve Polsaya regbetini gizletmirdi Mehz bu amil onun ucun facievi neticelendi Bele birisinin radiostansiyaya hucumda istirakinin inandirici olacagini dusunen nasistler onu bir gun evvel ogurlamisdilar Textibatdan once ise narkotik inyeksiyasi vasitesile hussuz veziyyete getirilen Honiok radiostansiyasinin heyetinde gullelendi 26 Amma Honiok tek deyildi basqa cesedler de vardi Onlar muxtelif emellere gore olum cezasina mehkum edilen ve cox guman ki Dahau dusergesinde saxlanilan mehkumlar idiler Bu adamlar da Honiok kimi evvelceden hussuz veziyyete getirilmis sonra gullelenmisdiler Belelikle radiostansiyanin etrafinda guya doyus getdiyi goruntusu yaradildi Almanlar hemin cesedlere oz jarqonlarinda konserv deyirdiler Buna gore de bezi edebiyyatlarda emeliyyat Konserv emeliyyati adlandirilir 18 27 Radiostansiyaya hucum hemin gun heyata kecirilen genismiqyasli Himmler emeliyyatinin bir epizodu idi 28 Hemin gun bir xeyli daha kicik texribatlar hazirlanmisdi polyak herbi formasi da Qleyvitsde deyil basqa texribatlarda istifade olundu Butun bunlar dediyimiz kimi muharibenin baslanmasi gunahini Polsanin uzerine qoymaga hesablanmisdi Ele hemin gun saat 22 30 da Almaniya radiosu Qleyvits ve basqa serhed munaqiseleri haqqinda melumat yaydi Seher saat 04 30 dan etibaren alman aviasiyasi Polsa erazisini bombaladi 04 45 de ise quru qosunlari serhedi kecerek herbi emeliyyatlara basladilar 29 Beynelxalq reaksiyalar RedakteAmerikali muxbirler ertesi gun hadise yerine cagirildi lakin hec bir neytral terefin hadiseni musteqil sekilde etrafli arasdirmasina icaze verilmedi ve beynelxalq ictimaiyyet hadisenin Alman versiyasina subhe ile yanasdi 18 30 Neticesi RedakteTexribatin almanlar terefinden toredilmesinin subutu muharibe bitenden sonra elde edidi Alfred Nauyoks 1944 cu ilin payizinda amerikalilara esir dusdu O Londona aparildi ve Ingilterenin MI 5 eks kesfiyyat idaresi terefinden dindirildi Onun ifadelerinde en cox maraq doguran Qleyvits barede etiraflari oldu 31 Dunya ictimaiyyeti ise bu barede Nauyoksun Nurnberq mehkemesi zamani verdiyi ifadesinden sonra xeber tutdu 32 Ikinci dunya muharibesinden sonra Qleyvits Polsaya verildi ve indi resmen Qlivits adlanir Herbi emeliyyatlarin baslanmasi ucun behane kimi istifade olunan radiostansiya qullesi indi de movcuddur ve tursitlerin en cox bas cekdikleri yerlerden biridir 33 Populyar medeniyyetde RedakteBir nece bedii filmde hadisenin uygunlasdirilmis varianti lente alinib Serqi Almaniyanin DEFA studiyasinda rejissor Gerhard Klein terefinden texribati canlandiran Der Fall Gleiwitz Qleyvits hadisesi 1961 bedii filmi cekilmisdir 34 Polsa istehsali olan Himmler emelliyyati 1979 filminde Qleyvits hadiseleri eksini tapib 35 Rejissor Folker Slondorffun rejissoru oldugu Qalay nagara 1979 bedii ve Cim Goddardin rejissorlugu ile cekilen Hitlerin SS Serdeki Portret 1985 televiziya filmleri qisa da olsa hadise barede melumat verir 36 37 Qleyvits texribatindan video oyununda da behs edilir Kod adi Panzers 2004 oyunu Polsa tarixinde anti Polsa saxtakarligi eks olundugundan olkede mubahiselere sebeb olmusdu 38 Istinadlar Redakte 1 2 Gleiwitz casus belli 2018 Nazi government under Hitler s leadership staged the Gleiwitz incident as a casus belli for the invasion of Poland the following morning 1 2 3 Hyone Hajnc Glava 10 SS i vneshnyaya politika Chernyj orden SS Istoriya ohrannyh otryadov M Olma Press 2003 seh 542 ISBN 5 224 03843 X Meltyuhov 2001 Address by Adolf Hitler September 1 1939 retrieved from the archives of the Avalon Project at the Yale Law School Loew Peter Oliver Danzig Biographie einer Stadt German C H Beck February 2011 seh 189 ISBN 978 3 406 60587 1 Samerski Stefan Das Bistum Danzig in Lebensbildern German LIT Verlag 2003 seh 8 ISBN 978 3 8258 6284 8 pol Marian Eckert Historia Polski 1914 1939 Varshava Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1990 86 ISBN 8302040444 Hiden John Lane Thomas Prazmowska Anita J The Baltic and the Outbreak of the Second World War Cambridge University Press 1992 seh 74 ff 80 ISBN 978 0 521 40467 9 Max Domarus Adolf Hitler Hitler speeches and proclamations 1932 1945 the chronicle of a dictatorship 1990 seh 1393 Santi Corvaja Robert L Miller Hitler amp Mussolini The Secret Meetings New York New York USA Enigma Books 2008 ISBN 9781929631421 p 73 Chlup Danuta Zaolzianskie dzieci na zdjeciu z Oswiecimia Glos Ludu 2 September 2010 4 5 Gabal 1999 120 Wasserstein Bernard Barbarism and Civilization Oxford University Press 2007 seh 279 ISBN 978 0 19 873074 3 Henrik Samsonovich Yanush Tazbir Tadeush Lepkovskij Tomash Nalech Polsha Budushee strany i naroda do 1939 goda Varshava Iskry 2003 S 551 552 ISBN 83 207 1704 3 Henrik Samsonovich Yanush Tazbir Tadeush Lepkovskij Tomash Nalech Polsha Budushee strany i naroda do 1939 goda Varshava Iskry 2003 S 551 552 ISBN 83 207 1704 3 Bradley Lightbody The Second World War Ambitions to Nemesis Routledge 2004 ISBN 0 415 22405 5 Google Print p 39 1 2 20 Nuremberg Trial Proceedings Volume 4 Avalon Project 20 December 1945 Istifade tarixi 12 October 2009 1 2 3 4 James J Wirtz Roy Godson Strategic Denial and Deception The Twenty First Century Challenge Transaction Publishers 2002 ISBN 0 7658 0898 6 Google Print p 100 1 2 Christopher J Ailsby The Third Reich Day by Day Zenith Imprint 2001 ISBN 0 7603 1167 6 Google Print p 112 Arxivlesdirilib 2014 10 05 at the Wayback Machine Thomas Laqueur Devoted to Terror in London Review of Books Vol 37 No 18 24 September 2015 pp 9 16 20 Nuremberg Trial Proceedings Volume 2 Friday 30 November 1945 Avalon Project Istifade tarixi 8 November 2012 The World War II s first victim A farmer was murdered as part of a Nazi plot to provide an excuse to invade Poland the story of a man forgotten by history Arxivlesdirilib 2019 07 08 at the Wayback Machine By Bob Graham 29 Aug 2009 The Telegraph Meltyuhov M I Sovetsko polskie vojny Voenno politicheskoe protivostoyanie 1918 1939 gg M Veche 2001 224 s ISBN 5 699 07637 9 Meltyuhov M I Sovetsko polskie vojny Voenno politicheskoe protivostoyanie 1918 1939 gg M Veche 2001 224 s ISBN 5 699 07637 9 Uberfall auf den Sender Gleiwitz Uberfall auf den Sender Gleiwitz John S Craig Peculiar Liaisons in War Espionage and Terrorism of the Twentieth Century Algora Publishing 2005 ISBN 0 87586 331 0 Google Print p 180 Roger Manvell Heinrich Fraenkel Heinrich Himmler The SS Gestapo His Life and Career Skyhorse Publishing Inc 2007 ISBN 1 60239 178 5 Google Print p 76 Robert Forczyk 31 October 2019 Case White The Invasion of Poland 1939 Bloomsbury Publishing ISBN 978 1 4728 3494 2 Steven J Zaloga Poland 1939 The Birth of Blitzkrieg Google Print p 39 Osprey Publishing 2002 ISBN 1 84176 408 6 Uberfall auf den Sender Gleiwitz Nuremberg Trial Proceedings Volume 2 Gliwice Transmisison Tower Der Fall Gleiwitz 1961 IMDb com accessed 4 June 2015 Operacja Himmler TV 1979 IMDb com accessed 4 June 2015 Die Blechtrommel 1979 IMDb com accessed 4 June 2015 Hitler s S S Portrait in Evil TV 1985 IMDb com accessed 4 June 2015 Skrytykowali gre choc jej nie widzieli Wiadomosci gazeta pl 23 August 2004 Istifade tarixi 18 May 2012 Edebiyyat RedakteJohn Toland Adolf Hitler The Definitive Biography ISBN 0 385 42053 6 Dennis Whitehead The Gleiwitz Incident After the Battle Magazine Number 142 March 2009 Stanley S Seidner Marshal Edward Smigly Rydz Rydz and the Defense of Poland New York 1978 Spiess Lichtenstein Unternehmen Tannenberg Der Anlass zum Zweiten Weltkrieg Wiesbaden und Munchen 1979 Polak Springer Peter Jammin with Karlik The German Polish Radio War and the Gleiwitz Provocation 1925 1939 European History Quarterly SagePub 43 2 April 2013 279 300 doi 10 1177 0265691413478095 Lay summary parameter ignored Glava 10 SS i vneshnyaya politika Hyone H Chyornyj orden SS Istoriya ohrannyh otryadov M Olma press 2003 542 s 6000 ekz ISBN 5 224 03843 X Xarici kecidler Redakte Blitzkrieg September 1 1939 a new kind of warfare engulfs Poland Time 28 August 1989 19 October 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 June 2015 ing Radio Tower Museum in Gliwice Gliwice provocation Broadcasting station ing Moj sajt Mail Ru Servis besplatnogo hostinga rus Museum der Rundfunkgeschichte und der Medienkunst Rundfunksender Gliwice alm 65 lat temu wybuchla wojna pol AWR Wavescan ing Nauyoksun ifadeleri alm Menbe https az wikipedia org w index php title Qleyvits texribati amp oldid 6404933, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.