Azərbaycanca AzərbaycancaDeutsch Deutsch日本語 日本語Lietuvos Lietuvosසිංහල සිංහලTürkçe TürkçeУкраїнська УкраїнськаUnited State United State
Dəstək
www.wikimedia.az-az.nina.az

Vikipediya azad ensiklopediya Qartal ilə ovlamaq Avrasiya çölündə tapılan qədim türk xalqları tərəfindən tətbiq olunan ə

Qartal ilə ovçuluq

Qartal ilə ovçuluq
Vikipediya, azad ensiklopediya

Qartal ilə ovlamaq, Avrasiya çölündə tapılan, qədim türk xalqları tərəfindən tətbiq olunan ənənəvi ovçuluq formasıdır. Bu gün Qazaxlar və Qırğızlar tərəfindən çağdaş Qazaxıstan və Qırğızıstandan, habelə Monqolustanın Bayan-Ölqiy vilayətində və Çinin Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonunda ovda qartallardan istifadə olunur. Bu bölgələrin əhalisinin ən çox berqutlarla ovlamaqla məşhur olsalar da, şimal qırqovulları, şahin, ütəlgi qızılquşlar və bir çox digər quşalrı əhliləşdirməsi məlumdur.


Terminologiya

| ]

Həm qazax, həm də qırğız dilində ümumilikdə yırtıcı quşlarla ov edənlər və qartallarla ov edənlər üçün ayrıca terminlər mövcuddur. Qazax dilində həm qusbegi, həm də sayatşi ümumilikdə ovçulara aiddir. Qusbegi qus ("quş") və bek ("ağa") sözlərindəndir, beləliklə sözün əsl mənası "quşların ağası" kimi tərcümə olunur. Köhnə türk dilində kus begi, sarayın şahin ovçusunun qiymətləndirəni rolunu əks etdirən xanın ən hörmətli məsləhətçiləri üçün istifadə edilən ad idi. Sayatşi, türk dilində peşəkar adlar üçün istifadə edilən sayat ("şahinlik") sözündən və -şi şəkilçisindən əmələ gəlir.

Tarix

| ]

Xitaylar

| ]

Eramızın 936-45-ci illərində Mançuriyadan olan köçəri bir xalq olan Xitaylar Şimali Çinin bir hissəsini fəth etdilər. 960-cı ildə Çin Sun sülaləsi tərəfindən fəth edildi. Başlanğıcdan Sun sülaləsi artıq Çin mədəniyyətinin çox hissəsini mənimsəmiş Xitayları tamamilə idarə edə bilmədi. Çinin 300 illik hakimiyyəti boyunca Sun sülaləsi, əlavə Sun sülaləsi ərazilərini fəth etməmələri üçün Xitaylara xərac verməli idi. Xitaylar Çin mədəniyyətini mənimsəmələrinə baxmayaraq, qartal ovu da daxil olmaqla bir çox köçəri ənənələrini qoruyub saxladılar.

Qırğızlar

| ]

1207-ci ildə Qırğız köçəri Çingiz xanın oğlu Joçiyə təslim oldu. Monqol hökmranlığı altında qırğızlar köçəri mədəniyyətlərinin yanında qartallarla ovçuluq ənənələrini də qorudular. Arxeoloqlar Orta Asiyada şahin ovunu eramızdan əvvəl birinci və ya ikinci minilliyi əhatə etdiyini bildirilər.


Qazaxlar

| ]

Qazaxıstanda kommunist dövründə bir çox qazax köçəri həyat tərzini tərk etmək məcburiyyətində qalmamaq üçün Monqolustana qaçdı və kolxozlara göndərildi. Bayan-Ölgiy Vilyatətində yerləşdilər və qartallarla ovlamaq ənənələrini özləri ilə gətirdilər. Monqolustanın qərbindəki Altay dağlarında yerləşən Bayan-Ölgiy bölgəsində təxminən 250 qartal ovçusu var. Şahinçilik adətləri at üstündə qızıl qartallarla ov etməyi əhatə edir və ilk növbədə qırmızı tülkü və korsak tülkülərini ovlayırlar. Qızıl rəngli tülküləri qarda görmək daha asan olduğu soyuq qış aylarında tülkü və dovşan ovlamaq üçün qartaldan istifadə edirlər. Hər oktyabr ayında Qazaxıstan qartal ovu adətləri illik Qızıl Qartal Festivalında nümayiş olunur. Qazaxıstan hökuməti bu qazax ənənələrini tətbiq edənləri Qazaxıstana qaytarmaq üçün səy göstərsə də, qazaxların çoxu Monqolustanda qalmışdır.

İstinadlar

| ]
  1. Keen, Dennis."Kyrgyz Falconers Use Falcons, Too" Arxivləşdirilib 2015-11-15 at the Wayback MachineThe Central Asian Falconry Project.
  2. Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Lewis, B.; Pellat, C., eds. (1980). The Encyclopaedia of Islam Arxivləşdirilib 2021-07-09 at the Wayback Machine5. Leiden: E. J. Brill. p. 18.
  3. The Art of War by Sun Tzu - Special Edition by Sun Tzu and Lionel Giles (2005) p.170
  4. China: Its History and Culture (4th Edition) by W. Scott Morton, Charlton M. Lewis, and Charlton Lewis (2004) p.100
  5. 5 Steps to a 5: AP World History (5 Steps to a 5) by Peggy Martin (2004) p.115
  6. Eagle Dreams: Searching for Legends in Wild Mongolia by Stephen J. Bodio (2003) p. 26
  7. Soma, Takuya. 2007. ‘Kyrgyz Falconry & Falconers and its Transition’. In Proceedings of Great Silk Road Conference, Culture and Traditions, Then and Now 2006. 130-139. Tashkent: Academy of Uzbekistan/ UNESCO
  8. 相馬拓也 2008「形象なき文化遺産としての狩猟技術: キルギス共和国イシク・クル湖岸における鷹狩猟のエスノグラフィ」『国士舘大学地理学報告2007（第16号）』: pp.99-106
  9. "Archived copy" Archived from the original
  10. "Maps Of Kazakhstan". 24 iyun 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 iyul 2021.
  11. "International Journal of Intangible Heritage". 22 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 iyul 2021.
  12. FALCO
  13. "Hanging with eaglehunters in western Mongolia". 17 yanvar 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 iyul 2021.
  14. "Bayan-Olgii, Mongolia". 29 may 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 iyul 2021.
  15. "Takuya Soma (2014) Eagle Hunters in Action: Hunting Practice of Altaic Kazak". 9 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 iyul 2021.
  16. "International Journal of Intangible Heritage". 22 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 iyul 2021.

wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer

Vikipediya azad ensiklopediya Qartal ile ovlamaq Avrasiya colunde tapilan qedim turk xalqlari terefinden tetbiq olunan enenevi ovculuq formasidir Bu gun Qazaxlar ve Qirgizlar terefinden cagdas Qazaxistan ve Qirgizistandan habele Monqolustanin Bayan Olqiy vilayetinde ve Cinin Sintszyan Uygur Muxtar Rayonunda ovda qartallardan istifade olunur Bu bolgelerin ehalisinin en cox berqutlarla ovlamaqla meshur olsalar da simal qirqovullari sahin utelgi qizilquslar ve bir cox diger qusalri ehlilesdirmesi melumdur Terminologiya span Hem qazax hem de qirgiz dilinde umumilikde yirtici quslarla ov edenler ve qartallarla ov edenler ucun ayrica terminler movcuddur Qazax dilinde hem qusbegi hem de sayatsi umumilikde ovculara aiddir Qusbegi qus qus ve bek aga sozlerindendir belelikle sozun esl menasi quslarin agasi kimi tercume olunur Kohne turk dilinde kus begi sarayin sahin ovcusunun qiymetlendireni rolunu eks etdiren xanin en hormetli meslehetcileri ucun istifade edilen ad idi Sayatsi turk dilinde pesekar adlar ucun istifade edilen sayat sahinlik sozunden ve si sekilcisinden emele gelir Tarix span Xitaylar span Eramizin 936 45 ci illerinde Mancuriyadan olan koceri bir xalq olan Xitaylar Simali Cinin bir hissesini feth etdiler 960 ci ilde Cin Sun sulalesi terefinden feth edildi Baslangicdan Sun sulalesi artiq Cin medeniyyetinin cox hissesini menimsemis Xitaylari tamamile idare ede bilmedi Cinin 300 illik hakimiyyeti boyunca Sun sulalesi elave Sun sulalesi erazilerini feth etmemeleri ucun Xitaylara xerac vermeli idi Xitaylar Cin medeniyyetini menimsemelerine baxmayaraq qartal ovu da daxil olmaqla bir cox koceri enenelerini qoruyub saxladilar Qirgizlar span 1207 ci ilde Qirgiz koceri Cingiz xanin oglu Jociye teslim oldu Monqol hokmranligi altinda qirgizlar koceri medeniyyetlerinin yaninda qartallarla ovculuq enenelerini de qorudular Arxeoloqlar Orta Asiyada sahin ovunu eramizdan evvel birinci ve ya ikinci minilliyi ehate etdiyini bildiriler Qazaxlar span Qazaxistanda kommunist dovrunde bir cox qazax koceri heyat terzini terk etmek mecburiyyetinde qalmamaq ucun Monqolustana qacdi ve kolxozlara gonderildi Bayan Olgiy Vilyatetinde yerlesdiler ve qartallarla ovlamaq enenelerini ozleri ile getirdiler Monqolustanin qerbindeki Altay daglarinda yerlesen Bayan Olgiy bolgesinde texminen 250 qartal ovcusu var Sahincilik adetleri at ustunde qizil qartallarla ov etmeyi ehate edir ve ilk novbede qirmizi tulku ve korsak tulkulerini ovlayirlar Qizil rengli tulkuleri qarda gormek daha asan oldugu soyuq qis aylarinda tulku ve dovsan ovlamaq ucun qartaldan istifade edirler Her oktyabr ayinda Qazaxistan qartal ovu adetleri illik Qizil Qartal Festivalinda numayis olunur Qazaxistan hokumeti bu qazax enenelerini tetbiq edenleri Qazaxistana qaytarmaq ucun sey gosterse de qazaxlarin coxu Monqolustanda qalmisdir Istinadlar span Keen Dennis Kyrgyz Falconers Use Falcons Too Arxivlesdirilib 2015 11 15 at the Wayback MachineThe Central Asian Falconry Project Bosworth C E van Donzel E Lewis B Pellat C eds 1980 The Encyclopaedia of Islam Arxivlesdirilib 2021 07 09 at the Wayback Machine5 Leiden E J Brill p 18 The Art of War by Sun Tzu Special Edition by Sun Tzu and Lionel Giles 2005 p 170 China Its History and Culture 4th Edition by W Scott Morton Charlton M Lewis and Charlton Lewis 2004 p 100 5 Steps to a 5 AP World History 5 Steps to a 5 by Peggy Martin 2004 p 115 Eagle Dreams Searching for Legends in Wild Mongolia by Stephen J Bodio 2003 p 26 Soma Takuya 2007 Kyrgyz Falconry amp Falconers and its Transition In Proceedings of Great Silk Road Conference Culture and Traditions Then and Now 2006 130 139 Tashkent Academy of Uzbekistan UNESCO 相馬拓也 2008 形象なき文化遺産としての狩猟技術 キルギス共和国イシク クル湖岸における鷹狩猟のエスノグラフィ 国士舘大学地理学報告2007 第16号 pp 99 106 Archived copy Archived from the original Maps Of Kazakhstan 24 iyun 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 iyul 2021 International Journal of Intangible Heritage 22 sentyabr 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 iyul 2021 FALCO Hanging with eaglehunters in western Mongolia 17 yanvar 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 iyul 2021 Bayan Olgii Mongolia 29 may 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 iyul 2021 Takuya Soma 2014 Eagle Hunters in Action Hunting Practice of Altaic Kazak 9 iyul 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 iyul 2021 International Journal of Intangible Heritage 22 sentyabr 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 iyul 2021 Kateqoriyalar Qirgizistan medeniyyetiSahincilik

Nəşr tarixi:
Yuxarı