Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qaraqalpaq dili (Қарақалпақ тили, Qaraqalpaq tili) — qaraqalpaqların danışdıqları dil. Qaraqalpaqstan Muxtar Respublikasının rəsmi dilidir.
| Qaraqalpaq dili | |
|---|---|
| Orijinal adı | Qaraqalpaq tili, Қарақалпақ тили |
| Ölkələr | Özbəkistan Qazaxıstan Əfqanıstan Rusiya – 867 (2010) |
| Region | Qaraqalpaqıstan |
| Rəsmi status | Qaraqalpaqıstan |
| Tənzimləyən təşkilat | Najim Davkarayev adına Dil və Ədəbiyyat İnstitutu |
| Danışanların ümumi sayı | 412 000 nəfər (1993) |
| Təsnifatı | |
| Kateqoriya | Avrasiya dilləri |
| Yazı | latın əlifbası, kiril əlifbası () |
| Dil kodları | |
| QOST 7.75–97 | кал 275 |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | kaa |
| ISO 639-3 | kaa |
| Dilin strukturlarının dünya atlası | kkp |
| kaa | |
| IETF | kaa |
| Glottolog | kara1467 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qaraqalpaq dili türk dillərinin qıpçaq yarımqrupuna daxildir (tatar dili, başqırd dili, qaraçay-balkar dili, qumuq dili, karaim dili, krımtatar dili, qazax dili, həştərxan-noqay dili, noqay dili). Noqay, qazax və qaraçay dilləri ilə birgə qıpçaq-noqay qoluna aid edilir. Leksik baxımdan daha çox qazax dilinə yaxın olsa da, ondan orfoqrafik baxımdan fərqlənir.
Qaraqalpaq dilində təxminən 400 min nəfər danışır. Onlar əsasən Özbəkistanda yaşayırlar. Təxminən 2 min nəfər bu dildə danışan əhali Əfqanıstanda, daha az sayda isə Rusiyada, Qazaxıstanda, Türkiyədə yaşayır.
Qaraqalpaq dilində Nukusda "Erkin Qaraqalpaqstan" qəzeti nəşr olunur. Dili əsas tənzimləyən qurum - Najim Davkarayev adına Dil və Ədəbiyyat İnstitutudur.
Dialektlər
Adətən iki dialekt fərqləndirilir: şimal-şərqi və cənub-şərqi. Üçüncü bir dialektin (Fərqanə vadisində danışılan) mövcudluğu haqqında da ehtimallar var.
Fonetika
Saitlər
Qaraqalpaq dilində digər türk dillərindən daha aydın özünü büruzə verir.
| Sait | Sonra gələ bilər: |
|---|---|
| a | a, ɯ |
| æ | e, i |
| e | e, i |
| i | e, i |
| o | a, o, u, ɯ |
| œ | e, i, œ, y |
| u | a, o, u |
| y | e, œ, y |
| ɯ | a, ɯ |
Digər dillərdən alınma sözlərdə sinharmonizm həmişə müşahidə olunmur.
Samitlər
Qaraqalpaq dilində 25 samit fonem var. Onlardan 4-nə (mötərizəyə alınanlar) yalnız alınma sözlərdə rast gəlinir.
| p | b | t | d | k | g | q | ||||||
| (ʦ) | (ʧ) | |||||||||||
| (f) | (v) | s | z | ʃ | ʒ | x | ɣ | h | ||||
| m | n | ŋ | ||||||||||
| r | ||||||||||||
| l | ||||||||||||
| w | j | |||||||||||
Yazı
1924-1928-ci illərdə qaraqalpaq dilinin yazısı ərəb əlifbası idi. 1928-1940-cı illərdə latın əlifbasından, sonra isə kiril əlifbasından istifadə olunmuşdur. 1991-ci ildə Özbəkistan öz müstəqilliyini elan edəndən sonra latın əlifbasına qayıdışla bağlı qərar qəbul edilmişdir və hazırda Qaraqalpaqıstanda tədrican latın əlifbasına keçid həyata keçirilir.
Müasir qaraqalpaq əlifbası:
| А а | А‘ а‘ | B b | Ch ch | D d | Е е | F f | G g |
| G‘ g‘ | H h | İ i | I ı | J j | K k | L l | М m |
| N n | N‘ n‘ | О о | O‘ o‘ | P p | Q q | R r | S s |
| Sh sh | Т t | U u | U‘ u‘ | V v | Y y | X x | Z z |
İstinadlar
- Портал "Всероссийская перепись населения 2010 года" - Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года :Население Российской Федерации по владению языками 2012-05-30 at the Wayback Machine
Xarici keçidlər
- Ethnologue qaraqalpaq dili haqqında (ing.)
- ingiliscə-qaraqalpaqca və rusca-qaraqalpaqca onlayn lüğətlər
- Kiril əlifbasında latın əlifbasına qaraqalpaq transliteratoru
Həmçinin bax
 | Dil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qaraqalpaq dili Қarakalpak tili Qaraqalpaq tili qaraqalpaqlarin danisdiqlari dil Qaraqalpaqstan Muxtar Respublikasinin resmi dilidir Qaraqalpaq diliOrijinal adi Qaraqalpaq tili Қarakalpak tiliOlkeler Ozbekistan Qazaxistan Efqanistan Rusiya 867 2010 Region QaraqalpaqistanResmi status QaraqalpaqistanTenzimleyen teskilat Najim Davkarayev adina Dil ve Edebiyyat InstitutuDanisanlarin umumi sayi 412 000 nefer 1993 TesnifatiKateqoriya Avrasiya dilleriAltay dilleri Turk dilleriQipcaq dilleri dd dd Yazi latin elifbasi kiril elifbasi Dil kodlariQOST 7 75 97 kal 275ISO 639 1 ISO 639 2 kaaISO 639 3 kaaDilin strukturlarinin dunya atlasi kkpkaaIETF kaaGlottolog kara1467 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Qaraqalpaq dili turk dillerinin qipcaq yarimqrupuna daxildir tatar dili basqird dili qaracay balkar dili qumuq dili karaim dili krimtatar dili qazax dili hesterxan noqay dili noqay dili Noqay qazax ve qaracay dilleri ile birge qipcaq noqay qoluna aid edilir Leksik baximdan daha cox qazax diline yaxin olsa da ondan orfoqrafik baximdan ferqlenir Qaraqalpaq dilinde texminen 400 min nefer danisir Onlar esasen Ozbekistanda yasayirlar Texminen 2 min nefer bu dilde danisan ehali Efqanistanda daha az sayda ise Rusiyada Qazaxistanda Turkiyede yasayir Qaraqalpaq dilinde Nukusda Erkin Qaraqalpaqstan qezeti nesr olunur Dili esas tenzimleyen qurum Najim Davkarayev adina Dil ve Edebiyyat Institutudur Ozbekistan erazisinde qaraqalpaq dilinin qirmizi rengde yayilmasi arealiDialektlerAdeten iki dialekt ferqlendirilir simal serqi ve cenub serqi Ucuncu bir dialektin Ferqane vadisinde danisilan movcudlugu haqqinda da ehtimallar var FonetikaSaitler Qaraqalpaq dilinin saitler sistemi Qaraqalpaq dilinde diger turk dillerinden daha aydin ozunu buruze verir Sait Sonra gele biler a a ɯae e ie e ii e io a o u ɯœ e i œ yu a o uy e œ yɯ a ɯ Diger dillerden alinma sozlerde sinharmonizm hemise musahide olunmur Samitler Qaraqalpaq dilinde 25 samit fonem var Onlardan 4 ne moterizeye alinanlar yalniz alinma sozlerde rast gelinir p b t d k g q ʦ ʧ f v s z ʃ ʒ x ɣ h m n ŋ r l w j YaziNukusda muasir latin elifbasi ile yazilmis fotosalon lovhesi 2006 1924 1928 ci illerde qaraqalpaq dilinin yazisi ereb elifbasi idi 1928 1940 ci illerde latin elifbasindan sonra ise kiril elifbasindan istifade olunmusdur 1991 ci ilde Ozbekistan oz musteqilliyini elan edenden sonra latin elifbasina qayidisla bagli qerar qebul edilmisdir ve hazirda Qaraqalpaqistanda tedrican latin elifbasina kecid heyata kecirilir Muasir qaraqalpaq elifbasi A a A a B b Ch ch D d E e F f G gG g H h I i I i J j K k L l M mN n N n O o O o P p Q q R r S sSh sh T t U u U u V v Y y X x Z zIstinadlarPortal Vserossijskaya perepis naseleniya 2010 goda Okonchatelnye itogi Vserossijskoj perepisi naseleniya 2010 goda Naselenie Rossijskoj Federacii po vladeniyu yazykami 2012 05 30 at the Wayback MachineXarici kecidlerEthnologue qaraqalpaq dili haqqinda ing ingilisce qaraqalpaqca ve rusca qaraqalpaqca onlayn lugetler Kiril elifbasinda latin elifbasina qaraqalpaq transliteratoruHemcinin bax Dil ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin