fbpx
Wikipedia

Qaraqalpaq dili

Qaraqalpaq dili (Қарақалпақ тили, Qaraqalpaq tili) — qaraqalpaqların danışdıqları dil. Qaraqalpaqstan Muxtar Respublikasının rəsmi dilidir.

Qaraqalpaq dili
Orijinal adı Qaraqalpaq tili, Қарақалпақ тили
Ölkələr Özbəkistan
Qazaxıstan
Əfqanıstan
Rusiya867 (2010)
Regionlar Qaraqalpaqıstan
Rəsmi status Qaraqalpaqıstan
Tənzimləyən təşkilat Najim Davkarayev adına Dil və Ədəbiyyat İnstitutu
Danışanların ümumi sayı 412 000 nəfər (1993)
Təsnifatı
Kateqoriya Avrasiya dilləri

Altay dilləri

Türk dilləri
Qıpçaq dilləri
Noqay dilləri
Yazı latın əlifbası, kiril əlifbası (Qaraqalpaq yazısı)
Dil kodları
QOST 7.75–97 кал 275
ISO 639-1
ISO 639-2 kaa
ISO 639-3 kaa
Dilin strukturlarının dünya atlası kkp
Ethnologue kaa
IETF kaa
Glottolog kara1467
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qaraqalpaq dili türk dillərinin qıpçaq yarımqrupuna daxildir (tatar dili, başqırd dili, qaraçay-balkar dili, qumuq dili, karaim dili, krımtatar dili, qazax dili, həştərxan-noqay dili, noqay dili). Noqay, qazax və qaraçay dilləri ilə birgə qıpçaq-noqay qoluna aid edilir. Leksik baxımdan daha çox qazax dilinə yaxın olsa da, ondan orfoqrafik baxımdan fərqlənir.

Qaraqalpaq dilində təxminən 400 min nəfər danışır. Onlar əsasən Özbəkistanda yaşayırlar. Təxminən 2 min nəfər bu dildə danışan əhali Əfqanıstanda, daha az sayda isə Rusiyada, Qazaxıstanda, Türkiyədə yaşayır.

Qaraqalpaq dilində Nukusda "Erkin Qaraqalpaqstan" qəzeti nəşr olunur. Dili əsas tənzimləyən qurum - Najim Davkarayev adına Dil və Ədəbiyyat İnstitutudur.

Özbəkistan ərazisində qaraqalpaq dilinin (qırmızı rəngdə) yayılması arealı

Dialektlər

Adətən iki dialekt fərqləndirilir: şimal-şərqi və cənub-şərqi. Üçüncü bir dialektin (Fərqanə vadisində danışılan) mövcudluğu haqqında da ehtimallar var.

Fonetika

Saitlər

Qaraqalpaq dilində saitlərin harmoniyası qanunu digər türk dillərindən daha aydın özünü büruzə verir.

Digər dillərdən alınma sözlərdə sinharmonizm həmişə müşahidə olunmur.

Samitlər

Qaraqalpaq dilində 25 samit fonem var. Onlardan 4-nə (mötərizəyə alınanlar) yalnız alınma sözlərdə rast gəlinir.

  Dodaq samitləri Alveolyar samitlər İncə samitlər Velyar samitlər Dilçək samitləri Boğaz samitləri
Partlayan samitlər p b t d     k g q      
Affrikata     (ʦ)   (ʧ)              
Nov samitlər (f) (v) s z ʃ ʒ x ɣ     h  
Sonor samitlər m n     ŋ        
Titrəyən samitlər     r                
Yan samitlər     l                
Sürüşən samitlər w     j            

Yazı

 
Nukusda müasir latın əlifbası ilə yazılmış fotosalon lövhəsi (2006)

1924-1928-ci illərdə qaraqalpaq dilinin yazısı ərəb əlifbası idi. 1928-1940-cı illərdə latın əlifbasından, sonra isə kiril əlifbasından istifadə olunmuşdur. 1991-ci ildə Özbəkistan öz müstəqilliyini elan edəndən sonra latın əlifbasına qayıdışla bağlı qərar qəbul edilmişdir və hazırda Qaraqalpaqıstanda tədrican latın əlifbasına keçid həyata keçirilir.

Müasir qaraqalpaq əlifbası:

А а А‘ а‘ B b Ch ch D d Е е F f G g
G‘ g‘ H h İ i I ı J j K k L l М m
N n N‘ n‘ О о O‘ o‘ P p Q q R r S s
Sh sh Т t U u U‘ u‘ V v Y y X x Z z

İstinadlar

  1. Портал "Всероссийская перепись населения 2010 года" - Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года :Население Российской Федерации по владению языками

Xarici keçidlər

  • Ethnologue qaraqalpaq dili haqqında  (ing.)
  • ingiliscə-qaraqalpaqca və rusca-qaraqalpaqca onlayn lüğətlər
  • Kiril əlifbasında latın əlifbasına qaraqalpaq transliteratoru

Həmçinin bax

qaraqalpaq, dili, Қарақалпақ, тили, qaraqalpaq, tili, qaraqalpaqların, danışdıqları, qaraqalpaqstan, muxtar, respublikasının, rəsmi, dilidir, orijinal, adı, qaraqalpaq, tili, Қарақалпақ, тилиölkələr, özbəkistanqazaxıstanəfqanıstanrusiya, 2010, regionlar, qaraq. Qaraqalpaq dili Қarakalpak tili Qaraqalpaq tili qaraqalpaqlarin danisdiqlari dil Qaraqalpaqstan Muxtar Respublikasinin resmi dilidir Qaraqalpaq diliOrijinal adi Qaraqalpaq tili Қarakalpak tiliOlkeler OzbekistanQazaxistanEfqanistanRusiya 867 2010 1 Regionlar QaraqalpaqistanResmi status QaraqalpaqistanTenzimleyen teskilat Najim Davkarayev adina Dil ve Edebiyyat InstitutuDanisanlarin umumi sayi 412 000 nefer 1993 TesnifatiKateqoriya Avrasiya dilleriAltay dilleri Turk dilleriQipcaq dilleriNoqay dilleri dd dd Yazi latin elifbasi kiril elifbasi Qaraqalpaq yazisi Dil kodlariQOST 7 75 97 kal 275ISO 639 1 ISO 639 2 kaaISO 639 3 kaaDilin strukturlarinin dunya atlasi kkpEthnologue kaaIETF kaaGlottolog kara1467 Vikianbarda elaqeli mediafayllarQaraqalpaq dili turk dillerinin qipcaq yarimqrupuna daxildir tatar dili basqird dili qaracay balkar dili qumuq dili karaim dili krimtatar dili qazax dili hesterxan noqay dili noqay dili Noqay qazax ve qaracay dilleri ile birge qipcaq noqay qoluna aid edilir Leksik baximdan daha cox qazax diline yaxin olsa da ondan orfoqrafik baximdan ferqlenir Qaraqalpaq dilinde texminen 400 min nefer danisir Onlar esasen Ozbekistanda yasayirlar Texminen 2 min nefer bu dilde danisan ehali Efqanistanda daha az sayda ise Rusiyada Qazaxistanda Turkiyede yasayir Qaraqalpaq dilinde Nukusda Erkin Qaraqalpaqstan qezeti nesr olunur Dili esas tenzimleyen qurum Najim Davkarayev adina Dil ve Edebiyyat Institutudur Ozbekistan erazisinde qaraqalpaq dilinin qirmizi rengde yayilmasi areali Mundericat 1 Dialektler 2 Fonetika 2 1 Saitler 2 2 Samitler 3 Yazi 4 Istinadlar 5 Xarici kecidler 6 Hemcinin baxDialektler RedakteAdeten iki dialekt ferqlendirilir simal serqi ve cenub serqi Ucuncu bir dialektin Ferqane vadisinde danisilan movcudlugu haqqinda da ehtimallar var Fonetika RedakteSaitler Redakte Qaraqalpaq dilinde saitlerin harmoniyasi qanunu diger turk dillerinden daha aydin ozunu buruze verir Sait Sonra gele biler a a ɯae e ie e ii e io a o u ɯœ e i œ yu a o uy e œ yɯ a ɯDiger dillerden alinma sozlerde sinharmonizm hemise musahide olunmur Samitler Redakte Qaraqalpaq dilinde 25 samit fonem var Onlardan 4 ne moterizeye alinanlar yalniz alinma sozlerde rast gelinir Dodaq samitleri Alveolyar samitler Ince samitler Velyar samitler Dilcek samitleri Bogaz samitleriPartlayan samitler p b t d k g q Affrikata ʦ ʧ Nov samitler f v s z ʃ ʒ x ɣ h Sonor samitler m n ŋ Titreyen samitler r Yan samitler l Surusen samitler w j Yazi Redakte Nukusda muasir latin elifbasi ile yazilmis fotosalon lovhesi 2006 1924 1928 ci illerde qaraqalpaq dilinin yazisi ereb elifbasi idi 1928 1940 ci illerde latin elifbasindan sonra ise kiril elifbasindan istifade olunmusdur 1991 ci ilde Ozbekistan oz musteqilliyini elan edenden sonra latin elifbasina qayidisla bagli qerar qebul edilmisdir ve hazirda Qaraqalpaqistanda tedrican latin elifbasina kecid heyata kecirilir Muasir qaraqalpaq elifbasi A a A a B b Ch ch D d E e F f G gG g H h I i I i J j K k L l M mN n N n O o O o P p Q q R r S sSh sh T t U u U u V v Y y X x Z zIstinadlar Redakte Portal Vserossijskaya perepis naseleniya 2010 goda Okonchatelnye itogi Vserossijskoj perepisi naseleniya 2010 goda Naselenie Rossijskoj Federacii po vladeniyu yazykamiXarici kecidler RedakteEthnologue qaraqalpaq dili haqqinda ing ingilisce qaraqalpaqca ve rusca qaraqalpaqca onlayn lugetler Kiril elifbasinda latin elifbasina qaraqalpaq transliteratoruHemcinin bax Redakte Dil ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Qaraqalpaq dili amp oldid 5078614, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.