Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Qara Sentyabr (ərəb. أيلول الأسود) və ya İordaniya vətəndaş müharibəsi - İordaniya Haşimi Krallığında rəhbərliyindəki ilə rəhbərliyindəki Fələstin Azadlıq Təşkilatı arasında 1970-ci il 16 sentyabrdan 27 sentyabra qədər pik həddini yaşamış və müəyyən aspektləri ilə 17 iyul 1971-ci ilə qədər davam etmiş silahlı münaqişə.
| Qara Sentyabr أيلول الأسود | |||
|---|---|---|---|
| أَيْلُول الْأَسْوَد | |||
 1 oktyabr 1970-ci il ilə Fələstin Azadlıq Təşkilatının arasında baş verən toqquşmalar zamanı Amman üzərində yaranan tüstü | |||
| Tarix | 6 sentyabr 1970 – 17 iyul 1971 (əsas mərhələ 16-27 sentyabr 1970) | ||
| Yeri | İordaniya | ||
| Nəticəsi | qələbəsi: • Suriyanın işğalına son qoyuldu • FAT Livana qovuldu • Fələstin yarandı | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
İordaniya 1967-ci ildə İordan çayının qərb sahilindəki ərazilərin nəzarətini İsrailə uduzduqdan sonra olaraq bilinən fələstinli döyüşçülər öz bazalarını İordaniyaya köçürdü və İsrailə və onun işğal etdiyi ərazilərə olan hücumları artırdı. İsrailin İordan çayının qərb sahili boyunca yerləşən şəhərindəki Fələstin Azadlıq Təşkilatı bazasına etdiyi hücum böyük miqyaslı döyüşə gətirib çıxardı. İordaniya-Fələstin birləşmiş qüvvələrinin 1968-ci ildəki İsrailə qarşı qazandığı qələbə İordaniyadakı fədailərə ərəblərin həm resurs, həm də maliyyə dəstəyini artırdı. FAT-ın İordaniyadakı gücü artdı və 1970-ci illərin əvvəlində qruplar açıq şəkildə Haşimi monarxiyasını devirmək çağırışı etməyə başladılar.
Dövlət içində dövlət kimi davranan fədailər yerli qanun-qaydalara məhəl qoymurdular və hətta Kral Hüseynə iki dəfə sui-qəsd cəhdi etdilər-bu cəhdlər 1970-ci ilin iyununda İordaniya ordusu və onlar arasında qanlı toqquşmalara səbəb olmuşdu. Hüseyn onları ölkədən qovmaq istəsə də, o, düşmənlərinin fədailəri fələstinli sivillərlə eyni tutaraq bundan ona qarşı istifadə ediləcəyini düşünərək fədailərə hücum etməyə tərəddüd edirdi. FAT-ın İordaniyadakı fəaliyyəti 6 sentyabrda və fərqli millətlərdən olan sərnişinləri əsir kimi götürərək təyyarələri Zarqaya enməyə məcbur etməsi və daha sonra beynəlxalq medianın qarşısında təyyarələri partlatması ilə kulminasiya nöqtəsinə çatdı. Hüseyn bunu son damla kimi gördü və orduya hərəkətə keçməyi əmr etdi.
17 sentyabrda İordaniya ordusu Amman və də daxil olmalaq, FAT-ın yerləşdiyi şəhərləri mühasirəyə aldı və fədailərin qurduğu Fələstin qaçqın düşərgələrinə atəş açmağa başladı. Növbəti gün köməyi ilə Suriya ordusunun qüvvələri fədailərə dəstək olmaq üçün münaqişəyə müdaxilə edərək, fədailərin azad etdiyi və "azad edilmiş" şəhər olaraq elan etdiyi İbridə doğru irəliləməyə başladı. İordaniya 22 sentyabrda Suriya qüvvələrinə ağır itkilərə məruz qoyan hava hücumu etdikdən sonra Suriya ordusu İrbiddən çəkildi. İraq kimi ərəb ölkələrinin təzyiqi Kral Hüseynin döyüşləri dayandırmağına səbəb oldu. O, 13 oktyabrda fədailərin İordaniyadakı mövcudluğunu tənzimləmək üçün Arafatla müqavilə imzaladı. Ancaq İordaniya hərbi qüvvələri 1971-ci ilin yanvarında yenidən hücum etdi və fədailəri bir-bir bütün şəhərlərdən çıxartdı. Münaqişənin son günü olaraq qeyd edilən 17 iyulda yaxınlığındakı meşədə mühasirəyə düşən 2000 fədai də təslim oldu.
İordaniya fədailərə Suriyadan keçərək Livana getməyə icazə verdi və fədailər daha sonra 1975-ci ildə Livan vətəndaş müharibəsində iştirak etdilər. Hadisələrdən sonra İordaniyanın yüksək vəzifəli şəxslərinə qarşı intiqam əməliyyatları həyata keçirmək üçün yaradıldı və 1971-ci ildə təşkilatın ilk böyük sui-qəsd hücumu fədailərin qovulma əməliyyatlarına komandanlıq etmiş İordaniya Baş naziri qarşı edildi. Təşkilat sonradan İsraili hədəf alaraq israilli atletlərə qarşı törədilən Münhen qətliamı kimi hücumlar başladı.
İstinadlar
- Katz, Samuel M. Arab Armies of the Middle East Wars 2. New York: Osprey Publishing. 1995. səh. 10. ISBN .
- Dunstan, Simon. The Yom Kippur War 1973: Golan Heights Pt. 1. Elsm Court, Chapel Way, Botley, Oxford OX2 9LP, United Kingdom: Osprey Publishing Ltd. 2003. ISBN .
- Shlaim, 2008. səh. 326
- Shlaim, 2008. səh. 321
- . Colonial Effects: The Making of National Identity in Jordan. New York: Columbia University Press. 2001. səh. 342. ISBN .
- Bailey, p. 59, The Making of a War, John Bulloch, p. 67
- . JAF. 19 October 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 August 2017.
- "Jordanian Civil War (1970–1971) | Encyclopedia.com". www.encyclopedia.com. 2020-12-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-07.
- Shlaim, 2008. səh. 311–340
- Shlaim, 2008. səh. 311-340
- Ali Kassay. "The Exclusion of Amman from Jordanian National Identity". Presses de l’Ifpo. 256–271. 15 July 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 1 December 2019.
The composition of these two groups right up to September 1970 did not reflect a Jordanian-Palestinian divide. For instance, , the head of the (DFLP), one of the most radical Palestinian organizations, comes from in the . On the other hand, General Mohammad Rasoul Al-Keilani, who headed Jordan's , came from a family that originates in in the . The point here is that the fighting of 1970 and the events that followed was the cause of a Jordanian-Palestinian divide, and not the result of one.
Mənbə
- . Lion of Jordan: The Life of King Hussein in War and Peace. Vintage Books. 2008. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qara Sentyabr ereb أيلول الأسود ve ya Iordaniya vetendas muharibesi Iordaniya Hasimi Kralliginda rehberliyindeki ile rehberliyindeki Felestin Azadliq Teskilati arasinda 1970 ci il 16 sentyabrdan 27 sentyabra qeder pik heddini yasamis ve mueyyen aspektleri ile 17 iyul 1971 ci ile qeder davam etmis silahli munaqise Qara Sentyabr أيلول الأسود أ ي ل ول ال أ س و د1 oktyabr 1970 ci il ile Felestin Azadliq Teskilatinin arasinda bas veren toqqusmalar zamani Amman uzerinde yaranan tustuTarix 6 sentyabr 1970 17 iyul 1971 esas merhele 16 27 sentyabr 1970 Yeri IordaniyaNeticesi qelebesi Suriyanin isgalina son qoyuldu FAT Livana qovuldu Felestin yarandiMunaqise terefleriFelestin Azadliq Teskilati FETH Destekleyenler IXMT Suriya IordaniyaKomandan lar Yasir Erefat Mehemmed ZiyaulhaqqTereflerin quvvesi15 000 40 000 10 000 300 tank iki zirehli bir mexaniklesdirilmis piyada briqadasi 65 000 74 000ItkilerFelestin 3400 olu Suriya 600 olu ve yarali 120 tank ve zirehli transportyor itkisi Iordaniya 537 olu Vikianbarda elaqeli mediafayllar Iordaniya 1967 ci ilde Iordan cayinin qerb sahilindeki erazilerin nezaretini Israile uduzduqdan sonra olaraq bilinen felestinli doyusculer oz bazalarini Iordaniyaya kocurdu ve Israile ve onun isgal etdiyi erazilere olan hucumlari artirdi Israilin Iordan cayinin qerb sahili boyunca yerlesen seherindeki Felestin Azadliq Teskilati bazasina etdiyi hucum boyuk miqyasli doyuse getirib cixardi Iordaniya Felestin birlesmis quvvelerinin 1968 ci ildeki Israile qarsi qazandigi qelebe Iordaniyadaki fedailere ereblerin hem resurs hem de maliyye desteyini artirdi FAT in Iordaniyadaki gucu artdi ve 1970 ci illerin evvelinde qruplar aciq sekilde Hasimi monarxiyasini devirmek cagirisi etmeye basladilar Dovlet icinde dovlet kimi davranan fedailer yerli qanun qaydalara mehel qoymurdular ve hetta Kral Huseyne iki defe sui qesd cehdi etdiler bu cehdler 1970 ci ilin iyununda Iordaniya ordusu ve onlar arasinda qanli toqqusmalara sebeb olmusdu Huseyn onlari olkeden qovmaq istese de o dusmenlerinin fedaileri felestinli sivillerle eyni tutaraq bundan ona qarsi istifade edileceyini dusunerek fedailere hucum etmeye tereddud edirdi FAT in Iordaniyadaki fealiyyeti 6 sentyabrda ve ferqli milletlerden olan sernisinleri esir kimi goturerek teyyareleri Zarqaya enmeye mecbur etmesi ve daha sonra beynelxalq medianin qarsisinda teyyareleri partlatmasi ile kulminasiya noqtesine catdi Huseyn bunu son damla kimi gordu ve orduya herekete kecmeyi emr etdi 17 sentyabrda Iordaniya ordusu Amman ve de daxil olmalaq FAT in yerlesdiyi seherleri muhasireye aldi ve fedailerin qurdugu Felestin qacqin dusergelerine ates acmaga basladi Novbeti gun komeyi ile Suriya ordusunun quvveleri fedailere destek olmaq ucun munaqiseye mudaxile ederek fedailerin azad etdiyi ve azad edilmis seher olaraq elan etdiyi Ibride dogru irelilemeye basladi Iordaniya 22 sentyabrda Suriya quvvelerine agir itkilere meruz qoyan hava hucumu etdikden sonra Suriya ordusu Irbidden cekildi Iraq kimi ereb olkelerinin tezyiqi Kral Huseynin doyusleri dayandirmagina sebeb oldu O 13 oktyabrda fedailerin Iordaniyadaki movcudlugunu tenzimlemek ucun Arafatla muqavile imzaladi Ancaq Iordaniya herbi quvveleri 1971 ci ilin yanvarinda yeniden hucum etdi ve fedaileri bir bir butun seherlerden cixartdi Munaqisenin son gunu olaraq qeyd edilen 17 iyulda yaxinligindaki mesede muhasireye dusen 2000 fedai de teslim oldu Iordaniya fedailere Suriyadan kecerek Livana getmeye icaze verdi ve fedailer daha sonra 1975 ci ilde Livan vetendas muharibesinde istirak etdiler Hadiselerden sonra Iordaniyanin yuksek vezifeli sexslerine qarsi intiqam emeliyyatlari heyata kecirmek ucun yaradildi ve 1971 ci ilde teskilatin ilk boyuk sui qesd hucumu fedailerin qovulma emeliyyatlarina komandanliq etmis Iordaniya Bas naziri qarsi edildi Teskilat sonradan Israili hedef alaraq israilli atletlere qarsi toredilen Munhen qetliami kimi hucumlar basladi IstinadlarKatz Samuel M Arab Armies of the Middle East Wars 2 New York Osprey Publishing 1995 seh 10 ISBN 0 85045 800 5 Dunstan Simon The Yom Kippur War 1973 Golan Heights Pt 1 Elsm Court Chapel Way Botley Oxford OX2 9LP United Kingdom Osprey Publishing Ltd 2003 ISBN 1 84176 220 2 Shlaim 2008 seh 326 Shlaim 2008 seh 321 Colonial Effects The Making of National Identity in Jordan New York Columbia University Press 2001 seh 342 ISBN 0 231 12323 X Bailey p 59 The Making of a War John Bulloch p 67 JAF 19 October 2017 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 31 August 2017 Jordanian Civil War 1970 1971 Encyclopedia com www encyclopedia com 2020 12 17 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 07 Shlaim 2008 seh 311 340 Shlaim 2008 seh 311 340 Ali Kassay The Exclusion of Amman from Jordanian National Identity Presses de l Ifpo 256 271 15 July 2018 tarixinde Istifade tarixi 1 December 2019 The composition of these two groups right up to September 1970 did not reflect a Jordanian Palestinian divide For instance the head of the DFLP one of the most radical Palestinian organizations comes from in the On the other hand General Mohammad Rasoul Al Keilani who headed Jordan s came from a family that originates in in the The point here is that the fighting of 1970 and the events that followed was the cause of a Jordanian Palestinian divide and not the result of one Menbe Lion of Jordan The Life of King Hussein in War and Peace Vintage Books 2008 ISBN 9781400078288